Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yükseköğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adıdır. Medrese kelimesi Arapça ders (درس) kökünden gelir. Medreselerde ders verenlere "müderris", onların yardımcılarına "muid", okuyanlara "danışmend", "softa" veya "talebe" adı verilir.
Tarihçe
Türk İslam devletlerinde medrese geleneği Karahanlılarla başlar. Ayrıca Karahanlılar medrese geleneği ile birlikte burslu öğrencilik sistemini başlatmışlardır. F. Reşit Ünat'a göre ise İslam'da ilk medrese Büyük Selçuklu Devleti zamanında Alparslan'ın veziri Nizamülmülk tarafından açılan ve yine onun ismiyle anılan Nizamiye Medreseleri'dir. Necdet Sakaoğlu ise ilk medresenin kurucusu olarak, Nişabur hâkimi Emir Nasır bin Sebüktekin'i göstermektedir.
Medreseler, Selçuklular'la zirve yapar. En kapsamlı, çok yönlü medreseleri Büyük Selçuklular açmıştır. En büyük Nizamiye Medresesi, Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından Bağdat'a kurulmuştur []. Budizmdeki dinsel eğitim kurumu Viharalardan etkilenilerek medreseler açılmıştır.[]İlk medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur. Bu eğitim sisteminde Batinilik ve Şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.[]
Selçuklular Anadolu'ya geldikten sonra çeşitli şehirlerde çok sayıda medreseler inşa etmişlerdir. Anadolu'da açılan ilk medrese Danişmentliler tarafından Tokat Niksar'da açılan Yağbasan Medresesi'dir.
Osmanlı Devleti'nin devrinde ilk medrese Orhan Bey zamanında 1330 yılında Orhan Gazi Medresesi adıyla İznik'te kurulmuştur. Daha sonra Osmanlı Devleti'nin sınırları genişlemesiyle beraber Bursa ve Edirne başta olmak üzere pek çok şehirde medreseler açıldı. İstanbul'un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları başkentte yoğunlaştı.
1331-1451 yılları arasında 82 adet medrese kurulmuştur.
1463-1471 yılları arasında kurulanlara Fatih medreseleri ya da Sahn-ı Seman medreseleri denilir (Bu medreselerle birlikte süreye dayalı eğitim, ders geçme sistemine dayalı eğitime dönüştürülmüştür.).
1550-1557 yılları arasında kurulanlara ise Süleymaniye medreseleri denir. Osmanlı Devleti'nin ilk tıp okulu Darültıp Süleymaniye medreselerinde yer almıştır. Tıbbi bilgilerin uygulamalarının yapıldığı Darüşşifa ve diğer bazı bölümler olan Darülakakir (Eczane), Darüzziyafe, Tabhane ve İmarethane ilk kez Süleymaniye medreselerinde yer almıştır.
Başlangıçta bütün eğitim faaliyetlerinin yapıldığı kurum olan medreseler, Tanzimat Döneminde yeni mesleki okulların açılması ile sadece din eğitimi verilen okullar haline getirildi. Osmanlı devletinin son döneminde medreselerin ders programında ve teşkilat yapısında yeni düzenlemeler yapıldı. 1914 yılında Darü-l hilafeti-l Aliyye adı altında birleştirilen medreseler, Millî Mücadeleden sonra 03.03.1924 tarih ve 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun birinci maddesi olan "Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaleti’ne merbuttur" ifadesi ile Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış ve zamanın Millî Eğitim Bakanı Vasıf Bey de 13.03.1924 tarihli genelgesiyle medreseler üzerindeki tasarruf hakkını kullanarak medreseleri kapatmıştır.
Hiyerarşi
16. yüzyıla kadar medreseler arasında en yüksek konum 'nde idi. 60 akçe ücretli müderrisler burada görev yapıyordu. Bunlara altmışlı deniyordu. Sahn-ı Semân medreselerinde 50 akçe ücretli müderrisler çalışyordu. XVI. yüzyılda Süleymaniye medreseleriyle bu tasnif değişip genişledi. 16. yüzyılında Süleymaniye'nin inşası sırasıyla şu hiyerarşik düzeni oluşturdu: Dar'ulhadis-i Süleymaniye, Süleymaniye, Hamis-i Süleymaniye, Musile-i Süleymaniye, Hareket-i Altmıslı, İbtida-i Altmışlı, Sahn-ı Seman, Musile-i Sahn, Hareket-i Dahil, Ibtida-i Dahil, Hareket-i Haric, Ibtida-i Haric.
Medreselerde verilen dersler
- Kur'an
- Sarf, Nahv (Morfoloji)
- Mantık
- Hadis
- Tefsir (Kuran yorumu)
- Adab-ı bahis (Tartışma adabı)
- Vaaz
- Belagat (Güzel konuşma, retorik)
- Kelam
- Hikmet
- Fıkıh (İslam Hukuku)
- Faraiz (Miras hukuku)
- Akaid (İnanç esasları)
- Usul-ü fıkıh
- İlm-i heyet (Astronomi)
- Tıb
- İlm-i hesap (Matematik ve geometri)
- Medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur. Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilik arasında fikri mücadele amaçlanmıştır.
Mimarisi
Anadolu'da bulunan medrese yapıları kubbeli ve eyvanlı olmak üzere iki tip gelişim göstermiştir. Bu süreç içinde sürekli bir yenilik ve gelişim arayışı izlenebilmektedir. Esasları değişmeyen bir plan şemasından hareketle bu denli varsıl bir mimarinin çeşitliliğinin ortaya konulması, Türk sanatının büyük dinamizmini göstermektedir.
Derslerin görüldüğü yer büyükçe bir oda hacminde ve genellikle kubbelidir. Zemin hasır veya kilimle kaplıdır. Öğrenciler minderler üzerine oturur, müderris büyükçe bir rahle arkasından ders anlatırdı. Süleymaniye ve Fatih medreselerinin her birinde merkezi konumda birer dershane bulunmakta idi. Genelde ise her medresede bir dershane mevcuttu. Medrese avlusunda çoğunlukla bir kuyu, müstakil suyu olan medreselerde ortada bir şadırvan veya sebil yer alırdı. Bunun dışında çamaşırhane. gusülhane. abdesthane vardı. Medreselerde haftanın beş günü ders verilir, salı ve cuma günleri tatil olurdu. Molla Fenari talebenin ders kitaplarını. özellikle o sırada eserleri meşhur olan Teftazan'i'nin kitaplarını istinsah edebilmeleri için pazartesiyi de ekleyerek tatil günlerini üçe çıkarmıştı. 16. yüzyılında Süleymaniye'nin inşası sırasıyla şu hiyerarşik düzeni oluşturdu: Dar'ulhadis-i Süleymaniye, Süleymaniye, Hamis-i Süleymaniye, Musile-i Süleymaniye, Hareket-i Altmıslı, İbtida-i Altmışlı, Sahn-ı Seman, Musile-i Sahn, Hareket-i Dahil, Ibtida-i Dahil, Hareket-i Haric, Ibtida-i Haric.
Medresede dersler sabah ve ikindi namazı sonrası olmak üzere iki aşamada işlenirdi. Esas dersler sabah işlenirdi. Hücre denilen medrese odaları genellikle icazet alma seviyesine gelmiş kıdemli, yetenekli danişmend denilen öğrencilere verilirdi.Bu tarihte 'nde toplam 131 hücrede on bir müderris, iki bevvab ve bir naib dışında 223 kişi oturmakta olup bunların 128'i hücre sahibi talebe, doksan ikisi refik ve çömezdi. Üç kişi de geçici olarak kalıyordu. Aynı tarihte İstanbul'daki medrese odalarında kalan 2947 talebeden 1193'ünün tek başına, 10 97'sinin ikişer kişi, 403 talebenin üçer kişi, altmış dokuz kişinin ise dört beş kişi olarak bir odayı paylaştığı tespit edilmiştir.
Türleri
Kubbeli
Medreselerde avlunun üzeri büyük bir kubbe ile örtülünce, kubbeli medrese planı ortaya çıkmıştır. Anadolu'da başlayan kubbeli medreseler devamlı bir gelişme göstererek, toplu mekân anlayışıyla Osmanlı'nın büyük camileri mimarisine bir hazırlık olmuştur.
- -Kırşehir
- Ertokuş Medresesi-Isparta Atabey
- Karatay Medresesi-Konya
- İnce Minareli Medrese-Konya
Eyvanlı Avlulu
- Çifte Minareli Medrese- Erzurum
- Sırçalı Medrese-Konya
- Taş Medrese-Akşehir
- Avgunu Medresesi-Kayseri
- Gök Medrese-Sivas
Diğer
- Genel medrese
- Özel medrese
- Dini medrese
- İslami medrese
Kaynakça
- Aslanapa, O., 1973, Türk Sanatı II Anadolu Selçuklularından Beylikler Devrinin Sonlarına Kadar, Başbakanlık Müsteşarlığı Kültür Yayınları, İstanbul.
- ^ "medrese". nisanyansozluk. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
- ^ Ersoy Taşdemirci, : Medreselerin Doğuş Kaynakları ve İlk Zamanları, E.Ü. Sos. Bil. Dergisi, Sayı:2, Kayseri,1989, sayfa 269-271.
- ^ Unat, Faik Reşit (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. MEB Yayınları. s. 3.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2014.
- ^ a b Cambridge University Press, History of Turkey Vol. 3, The Later Ottoman Empire 1603-1839 (2006), s.216
- ^ . İslam Ansiklopedisi. TDVİ. 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2014.
- ^ Aslanapa,1973
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Medrese Musluman ulkelerde orta ve yuksekogretimin yapildigi egitim kurumlarinin genel adidir Medrese kelimesi Arapca ders درس kokunden gelir Medreselerde ders verenlere muderris onlarin yardimcilarina muid okuyanlara danismend softa veya talebe adi verilir TarihceAbdullah Han Medresesi BuharaKirmizi Medrese CizreTilla Kari Medresesi Registan Semerkant Ozbekistan Turk Islam devletlerinde medrese gelenegi Karahanlilarla baslar Ayrica Karahanlilar medrese gelenegi ile birlikte burslu ogrencilik sistemini baslatmislardir F Resit Unat a gore ise Islam da ilk medrese Buyuk Selcuklu Devleti zamaninda Alparslan in veziri Nizamulmulk tarafindan acilan ve yine onun ismiyle anilan Nizamiye Medreseleri dir Necdet Sakaoglu ise ilk medresenin kurucusu olarak Nisabur hakimi Emir Nasir bin Sebuktekin i gostermektedir Medreseler Selcuklular la zirve yapar En kapsamli cok yonlu medreseleri Buyuk Selcuklular acmistir En buyuk Nizamiye Medresesi Selcuklu veziri Nizamulmulk tarafindan Bagdat a kurulmustur kaynak belirtilmeli Budizmdeki dinsel egitim kurumu Viharalardan etkilenilerek medreseler acilmistir kaynak belirtilmeli Ilk medreselerde agirlikli olarak Kuran kiyas icma fikih kelam gibi dini dersler okutulurken Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmustur Bu egitim sisteminde Batinilik ve Siilik arasinda fikri mucadele amaclanmistir kaynak belirtilmeli Selcuklular Anadolu ya geldikten sonra cesitli sehirlerde cok sayida medreseler insa etmislerdir Anadolu da acilan ilk medrese Danismentliler tarafindan Tokat Niksar da acilan Yagbasan Medresesi dir Osmanli Devleti nin devrinde ilk medrese Orhan Bey zamaninda 1330 yilinda Orhan Gazi Medresesi adiyla Iznik te kurulmustur Daha sonra Osmanli Devleti nin sinirlari genislemesiyle beraber Bursa ve Edirne basta olmak uzere pek cok sehirde medreseler acildi Istanbul un fethinden sonra ust seviyedeki egitim kurumlari baskentte yogunlasti 1331 1451 yillari arasinda 82 adet medrese kurulmustur 1463 1471 yillari arasinda kurulanlara Fatih medreseleri ya da Sahn i Seman medreseleri denilir Bu medreselerle birlikte sureye dayali egitim ders gecme sistemine dayali egitime donusturulmustur 1550 1557 yillari arasinda kurulanlara ise Suleymaniye medreseleri denir Osmanli Devleti nin ilk tip okulu Darultip Suleymaniye medreselerinde yer almistir Tibbi bilgilerin uygulamalarinin yapildigi Darussifa ve diger bazi bolumler olan Darulakakir Eczane Daruzziyafe Tabhane ve Imarethane ilk kez Suleymaniye medreselerinde yer almistir Baslangicta butun egitim faaliyetlerinin yapildigi kurum olan medreseler Tanzimat Doneminde yeni mesleki okullarin acilmasi ile sadece din egitimi verilen okullar haline getirildi Osmanli devletinin son doneminde medreselerin ders programinda ve teskilat yapisinda yeni duzenlemeler yapildi 1914 yilinda Daru l hilafeti l Aliyye adi altinda birlestirilen medreseler Milli Mucadeleden sonra 03 03 1924 tarih ve 430 sayili Tevhid i Tedrisat Kanunu nun birinci maddesi olan Turkiye dahilindeki butun muessesat i ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaleti ne merbuttur ifadesi ile Turkiye Cumhuriyeti Milli Egitim Bakanligi na baglanmis ve zamanin Milli Egitim Bakani Vasif Bey de 13 03 1924 tarihli genelgesiyle medreseler uzerindeki tasarruf hakkini kullanarak medreseleri kapatmistir Hiyerarsi 16 yuzyila kadar medreseler arasinda en yuksek konum nde idi 60 akce ucretli muderrisler burada gorev yapiyordu Bunlara altmisli deniyordu Sahn i Seman medreselerinde 50 akce ucretli muderrisler calisyordu XVI yuzyilda Suleymaniye medreseleriyle bu tasnif degisip genisledi 16 yuzyilinda Suleymaniye nin insasi sirasiyla su hiyerarsik duzeni olusturdu Dar ulhadis i Suleymaniye Suleymaniye Hamis i Suleymaniye Musile i Suleymaniye Hareket i Altmisli Ibtida i Altmisli Sahn i Seman Musile i Sahn Hareket i Dahil Ibtida i Dahil Hareket i Haric Ibtida i Haric Medreselerde verilen derslerHindistan da bir camide ogrenciler Kur an Sarf Nahv Morfoloji Mantik Hadis Tefsir Kuran yorumu Adab i bahis Tartisma adabi Vaaz Belagat Guzel konusma retorik Kelam Hikmet Fikih Islam Hukuku Faraiz Miras hukuku Akaid Inanc esaslari Usul u fikih Ilm i heyet Astronomi Tib Ilm i hesap Matematik ve geometri Medreselerde agirlikli olarak Kuran kiyas icma fikih kelam gibi dini dersler okutulurken Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmustur Bu egitim sisteminde batinilik ve siilik arasinda fikri mucadele amaclanmistir MimarisiAnadolu da bulunan medrese yapilari kubbeli ve eyvanli olmak uzere iki tip gelisim gostermistir Bu surec icinde surekli bir yenilik ve gelisim arayisi izlenebilmektedir Esaslari degismeyen bir plan semasindan hareketle bu denli varsil bir mimarinin cesitliliginin ortaya konulmasi Turk sanatinin buyuk dinamizmini gostermektedir Cifte Minareli Medrese Erzurum Derslerin goruldugu yer buyukce bir oda hacminde ve genellikle kubbelidir Zemin hasir veya kilimle kaplidir Ogrenciler minderler uzerine oturur muderris buyukce bir rahle arkasindan ders anlatirdi Suleymaniye ve Fatih medreselerinin her birinde merkezi konumda birer dershane bulunmakta idi Genelde ise her medresede bir dershane mevcuttu Medrese avlusunda cogunlukla bir kuyu mustakil suyu olan medreselerde ortada bir sadirvan veya sebil yer alirdi Bunun disinda camasirhane gusulhane abdesthane vardi Medreselerde haftanin bes gunu ders verilir sali ve cuma gunleri tatil olurdu Molla Fenari talebenin ders kitaplarini ozellikle o sirada eserleri mes hur olan Teftazan i nin kitaplarini istinsah edebilmeleri icin pazartesiyi de ekleyerek tatil gunlerini uce cikarmisti 16 yuzyilinda Suleymaniye nin insasi sirasiyla su hiyerarsik duzeni olusturdu Dar ulhadis i Suleymaniye Suleymaniye Hamis i Suleymaniye Musile i Suleymaniye Hareket i Altmisli Ibtida i Altmisli Sahn i Seman Musile i Sahn Hareket i Dahil Ibtida i Dahil Hareket i Haric Ibtida i Haric Medresede dersler sabah ve ikindi namazi sonrasi olmak uzere iki asamada islenirdi Esas dersler sabah islenirdi Hucre denilen medrese odalari genellikle icazet alma seviyesine gelmis kidemli yetenekli danismend denilen ogrencilere verilirdi Bu tarihte nde toplam 131 hucrede on bir muderris iki bevvab ve bir naib disinda 223 kisi oturmakta olup bunlarin 128 i hucre sahibi talebe doksan ikisi refik ve comezdi Uc kisi de gecici olarak kaliyordu Ayni tarihte Istanbul daki medrese odalarinda kalan 2947 talebeden 1193 unun tek basina 10 97 sinin ikiser kisi 403 talebenin ucer kisi altmis dokuz kisinin ise dort bes kisi olarak bir odayi paylastigi tespit edilmistir Turleri Kubbeli Ince Minareli Medrese Konya Kasimiye Medresesi Mardin Medreselerde avlunun uzeri buyuk bir kubbe ile ortulunce kubbeli medrese plani ortaya cikmistir Anadolu da baslayan kubbeli medreseler devamli bir gelisme gostererek toplu mekan anlayisiyla Osmanli nin buyuk camileri mimarisine bir hazirlik olmustur Kirsehir Ertokus Medresesi Isparta Atabey Karatay Medresesi Konya Ince Minareli Medrese KonyaEyvanli Avlulu Cifte Minareli Medrese Erzurum Sircali Medrese Konya Tas Medrese Aksehir Avgunu Medresesi Kayseri Gok Medrese SivasDiger Genel medrese Ozel medrese Dini medrese Islami medreseKaynakcaAslanapa O 1973 Turk Sanati II Anadolu Selcuklularindan Beylikler Devrinin Sonlarina Kadar Basbakanlik Mustesarligi Kultur Yayinlari Istanbul medrese nisanyansozluk 23 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2013 Ersoy Tasdemirci Medreselerin Dogus Kaynaklari ve Ilk Zamanlari E U Sos Bil Dergisi Sayi 2 Kayseri 1989 sayfa 269 271 Unat Faik Resit 1964 Turkiye Egitim Sisteminin Gelismesine Tarihi Bir Bakis MEB Yayinlari s 3 a b Arsivlenmis kopya 10 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2014 a b Cambridge University Press History of Turkey Vol 3 The Later Ottoman Empire 1603 1839 2006 s 216 Islam Ansiklopedisi TDVI 30 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ekim 2014 Aslanapa 1973