Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şebinkârahisar İsyanı, 2 Haziran 1915 tarihinde Osmanlı askerî birliklerinin Ermeni mahallesine asker kaçaklarını toplamak maksadıyla girdikleri esnada mevzilenmiş Ermeni çetecilerinin açtıkları ateşle başlayan ve yaklaşık yirmi beş gün süren Ermeni isyan hareketidir.
| Şebinkarahisar Ermeni İsyanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı Ermeni İsyanları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti | Giresun Hınçak Fedaileri | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Hamparsum Boyacıyan | |||||||
| Güçler | |||||||
| Üçüncü Ordu | Hamparsum Boyacıyan'a bağlı 500 kişilik fedai ve 2000 halkta | ||||||
Öncesi
Şebinkârahisar Andranik Ozanyan'ın doğduğu şehirdir. Osmanlı ordusu Kafkas Cephesi'nin ana ikmal yolu buradan geçtiği için bölgenin stratejik önemi bilinmekteydi. Ermeni milisleri bu bölgeyi ele geçirdikleri takdirde Osmanlı ordusunun ikmal ve geri hizmetleri aksayacak, Rus ordusunun ileri harekâtı kolaylaşacaktı.
Sivaslı Murad, büyük çoğunluğu bölgenin dışından gelmiş olan 500 kişiyle Şebinkarahisar'ı bastı ve Şebinkarahisar Kalesinde direnişe geçti. Bu direnişe yerli halktan 2000 kadar Ermeni'nin de katıldığı söylenmiştir.
Olayların gelişimi
Gümüşhane ve Trabzon'a sınır komşusu olan Şebinkârahisar kazası, Osmanlı zamanında Şarki Karahisar adıyla anılan bir sancaktı. Komitelerce Sivas vilayetinin en önemli merkezlerinden biriydi. Meşrutiyetten sonra buradaki komiteciler, Ruslar tarafından sağlanan silahları biriktirmeye başladılar. Bölgede bulunan papazlar da isyana teşvik edici vaazlar vermeye başlamışlardı. Bu papazlardan biri olan Beyancı köyü papazı Siponyan, patrikhane için para toplama amaçlı yapıldığı iddia edilen köy gezilerinde halka şöyle demekteydi: "Osmanlı Devleti savaş ilan etti. Şimdiye kadar toplanan silahları kullanmanın vakti geliyor. Çok az zaman sonra Türkler Ruslara mağlup olacaklar, Ruslar önden biz arkadan Osmanlı Ordusunu perişan edeceğiz. Vaktiyle silahları almaktan çekinenler şimdi anlayacaklar ve Ermenistan'ın teşekkülünü görerek bu gaye için çalışanları takdis edecekler".
1915 yılı ilkbaharında silahlanmanın tamamlandığı haberini alan III. Ordu Sivas’ta gizli bir ihtilal cemiyeti kurulduğu haberinin üzerine gitmiş ve asker kaçağı olarak tespit edilen isimlerin yakalanıp cepheye sevk edilmesine ve silah aramalarına hız verilmiştir.
15 Haziran 1915
İsyan, Osmanlı askerlerinin 15 Haziran 1915 tarihinde Ermeni mahallelerine giderek savaştan kaçan Ermeni asıllı asker kaçaklarını aramak istemeleri üzerine başladı. Eksiklerini gidererek hazırlıklarını tamamlayan Ermeniler, mahallelerine gelen Osmanlı jandarmasına ateş ederek isyanı başlattı. Bununla da yetinmeyip ilçenin telgraf ve telefon tellerini kesip, ilçede bulunan kaleye erzak, silah ve mühimmatla birlikte bölgedeki tüm Ermenileri çıkarıp kendilerini güvenceye aldılar. Kale daha önceden hazırlanmış ve uzun sureli bir savunmaya hazır hale getirilmişti.
Ayaklanmanın ilk gününde, bölgede bulunan jandarma ile cepheye gitmek için askerlik şubesinde toplanmış 120 kadar asker ve bölgede az sayıda bulunan milis güçleri tarafından isyan bastırılmaya çalışıldı.
Ancak isyanın hazırlık aşamasında yurdun dört bir yanından 500 kadar Ermeni Şebinkârahisar'a gelmiş ve kalede direnişe geçmişti. Kalede hemen hemen iki bin kadar Ermeni bulunuyordu.
Şebinkârahisar'ın bugün bağlı olduğu Giresun'dan Osmanlı birliklerine takviye olarak gönüllü birlikler jandarmalara katıldılar. Her şeye rağmen isyanı daha fazla kan dökmeden durdurmak isteyen Osmanlı Devleti, Ermenilere bir heyet göndererek isyanı sona erdirmelerini, isyanın sona erdirilmesinden sonra isteklerinin dinleneceğini ve uygun görülenlerinin kabul edileceğini ayrıca isyankar Ermenilerin affedileceğini bildirdi.
Neşet Paşa ve Karahisar Mutasarrıfı imzalarıyla Ermenilere gönderilen mektupta şu teklifler yer alıyordu:
- 25 Haziran 1915 Cuma günü saat:13:00’de kaleye beyaz bayrak çekilmeli.
- Bir miktar askerin kaleye girmesine izin verilmeli.
- Ellerinde bulunan silah ve cephane teslim edilmeli.
- Bütün bunların yapılması karşılığında hiç birinin mallarına ve canlarına dokunulmayacak, Sivas'a kadar güven içinde nakledilmeleri sağlanacaktır.
Ermeniler ise bu tekliflerle ilgilenmeyip Rusya ve müttefiklerinin kendilerine yardıma geleceğini düşünmekteydi. Ermeni Papaz Kırıh ve Baron Vartiyan Antranik kendilerine sunulan bu teklifleri değerlendireceklerini söyleyip zaman kazanmayı hedeflemişlerdi. 24 Haziran günü Osmanlı kuvvetlerine sanki teslim olacaklarmış gibi bir mektup yazarak, gönderdiler.
25 Haziran günü geldiğinde, herhangi bir teslim olma faaliyetinin gerçekleşmemesi üzerine saat 3 sularında Bayramköy sırtlarında mevzilenmiş olan toplarla kale dövülmeye başlandı. 27 Haziran 1915 gününe kadar savunmada kalan Ermeniler, o gün kaleden çıkmayı da denediler fakat başarılı olamadıkları için geri dönmek zorunda kaldılar. Öte yandan Ermeniler için bu süre zarfında yeni bir problem daha doğdu. Savunma için silah ve mühimmatları, yaşayabilmeleri içinse yemekleri azalmıştı. Fakat birkaç gün daha savunmaya devam ettikten sonra 3 Temmuz 1915 günü sabah saat 3’te kaleden kaçışa yeltendiler. Birincisinde başarılı olamayan Ermeniler, ikinci denemelerinde Müslüman mahallelere kadar ulaştılar ve saldırıya başladılar. Sabah 9 sularında kale Osmanlı kuvvetlerinin eline geçince ve Ermeniler de mahallelerin içine giremeyince Sivas'a kaçmaya başladılar. Binbaşı Asım Bey komutasında bir birlik 3-4 gün boyunca takipte kaldı fakat Ermeniler kaçmayı başardılar ve Sivas içinde kanlı olaylar çıkardılar. Bu olaylarda yüzlerce insan hayatını kaybetti.
Çatışma
Müslüman mahallesini yaktılar. Rastladıkları Türk, işkence yaparak öldürmeye başladılar. Çevreden toplanmış olan Ermeni çeteleri asker ve jandarma müfrezelerine de saldırdılar. Bu durum karşısında başka bölgelerden kuvvet tasarruf edilerek Şebinkârahisar'a getirilmiş ve Ermeni çeteleri kuşatılmıştır.
Ermeni çeteleri ya teslim olacaklardı ya da kuşatmayı yararak çıkmaya çalışacaklardı, teslim olmayı Ermeni çeteleri Temmuz'un 3'ünde sabah çok erken bir saatte Huruç hareketine girişerek kuşatmayı yaran Ermeni çeteleri Türk mahallerine saldırdılar Türklerin ve askeri kuvvetlerin karşılık vermesi üzerine mahallelere giremeyip Tamzara ırmağından Kabak Tepe mevkiinden ve Eski Köy sırtlarından Kıllıbaba ormanına kaçmayı başardılar.
Ermeni çeteleri takip etmek için Binbaşı Asım Bey komutasında bir müfreze görevlendirildi. 3-4 gün süren takip neticesinde müfreze Ermeni çeteleri yakalayamadı.
Sonuç
Kaleden kaçan 300 kadar Ermeni'nin dışında kalede kalan herkes teslim alınarak Şebinkârahisar’da güvenlik sağlandı ve bölgede yalnızca İkinci Giresun Seyyar Jandarma Taburu bırakılarak kalan Osmanlı kuvvetleri Erzurum'a sevk edildi.
İsyan sırasındaki saldırılarda askeri kuvvetlerden ve jandarmadan ikisi subay olmak üzere 84 ölü, 140 yaralı ve Müslüman halktan 30 ölü ve 20 yaralı olmuştur. Ermenilerden ise 230 civarında ölü olduğu tespit edilmiştir. İsyanın devam ettiği 25 gün zarfında halk ve hükûmet yüz binlerce lira zarara uğramıştır.
Kaynakça
- ^ İhsan Sakarya, Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara, 1984, s. 227.
- ^ Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, sayı 81, s. 161.
- ^ Sarısaman, agm., s. 205
- ^ Sakarya, İhsan, Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, 1984, s. 119.
- ^ Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1985, s. 251.
- ^ Cengiz, Erdoğan (haz.), Ermeni Komitelerinin A'mal ve Harekât-ı İhtilâliyyesi, Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1983, s. 249
- ^ Okutan, Hasan Tahsin, Şebinkarahisar ve Civarı, Giresun: 1949, s. 203.
- ^ Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (ATBD), Ankara: 1985, sy. 85, s. 35
- ^ Sarısaman, Sadık, "Birinci Dünya Savaşı'nda Şebinkarahisar Ermeni İsyanı", Giresun Tarihi Sempozyumu (24-25 Mayıs 1996) Bildirileri, İstanbul: 1997; s. 203-208.
- ^ Sarısaman, agm., s. 203-205.
- ^ Askeri Tarih Belgeleri Dergisi (ATBD), Ankara: 1985, sy. 81, s. 71-73.
- ^ Ermeni Komitelerinin Amâl ve Hareket-i İhtilâliyesi, s. 279.
- ^ Sivas'ta Kolordu Komutan Vekili Pertev Bey'den 2.4.331 (15.6.1915) tarihli şifre ile 3. Orduya bildirilmiştir. Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, sayı 81, s. 161-162.
- ^ ATASE Arşivi, K.311, D.1028/1264, F.3-6,7,9,11 nakleden Sarısaman, agm., s. 207-208
- ^ Ermeni Komitelerinin Amâl ve Hareket-i İhtilâliyesi, s. 278-279.
- ^ Demirel, Muammer, "1915 Şebinkarahisar Ermeni İsyanı", Şebinkarahisar I. Tarih ve Kültür Sempozuyumu Bildirileri, İstanbul: 2000, s. 88.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sebinkarahisar Isyani 2 Haziran 1915 tarihinde Osmanli askeri birliklerinin Ermeni mahallesine asker kacaklarini toplamak maksadiyla girdikleri esnada mevzilenmis Ermeni cetecilerinin actiklari atesle baslayan ve yaklasik yirmi bes gun suren Ermeni isyan hareketidir Sebinkarahisar Ermeni IsyaniI Dunya Savasi Ermeni IsyanlariTarih2 30 Haziran 1915BolgeSebinkarahisarSonucIsyan bastirildi TaraflarOsmanli DevletiGiresun Hincak FedaileriKomutanlar ve liderlerHamparsum BoyaciyanGuclerUcuncu OrduHamparsum Boyaciyan a bagli 500 kisilik fedai ve 2000 halktaOncesiSebinkarahisar Andranik Ozanyan in dogdugu sehirdir Osmanli ordusu Kafkas Cephesi nin ana ikmal yolu buradan gectigi icin bolgenin stratejik onemi bilinmekteydi Ermeni milisleri bu bolgeyi ele gecirdikleri takdirde Osmanli ordusunun ikmal ve geri hizmetleri aksayacak Rus ordusunun ileri harekati kolaylasacakti Sivasli Murad buyuk cogunlugu bolgenin disindan gelmis olan 500 kisiyle Sebinkarahisar i basti ve Sebinkarahisar Kalesinde direnise gecti Bu direnise yerli halktan 2000 kadar Ermeni nin de katildigi soylenmistir Olaylarin gelisimiGumushane ve Trabzon a sinir komsusu olan Sebinkarahisar kazasi Osmanli zamaninda Sarki Karahisar adiyla anilan bir sancakti Komitelerce Sivas vilayetinin en onemli merkezlerinden biriydi Mesrutiyetten sonra buradaki komiteciler Ruslar tarafindan saglanan silahlari biriktirmeye basladilar Bolgede bulunan papazlar da isyana tesvik edici vaazlar vermeye baslamislardi Bu papazlardan biri olan Beyanci koyu papazi Siponyan patrikhane icin para toplama amacli yapildigi iddia edilen koy gezilerinde halka soyle demekteydi Osmanli Devleti savas ilan etti Simdiye kadar toplanan silahlari kullanmanin vakti geliyor Cok az zaman sonra Turkler Ruslara maglup olacaklar Ruslar onden biz arkadan Osmanli Ordusunu perisan edecegiz Vaktiyle silahlari almaktan cekinenler simdi anlayacaklar ve Ermenistan in tesekkulunu gorerek bu gaye icin calisanlari takdis edecekler 1915 yili ilkbaharinda silahlanmanin tamamlandigi haberini alan III Ordu Sivas ta gizli bir ihtilal cemiyeti kuruldugu haberinin uzerine gitmis ve asker kacagi olarak tespit edilen isimlerin yakalanip cepheye sevk edilmesine ve silah aramalarina hiz verilmistir 15 Haziran 1915 Isyan Osmanli askerlerinin 15 Haziran 1915 tarihinde Ermeni mahallelerine giderek savastan kacan Ermeni asilli asker kacaklarini aramak istemeleri uzerine basladi Eksiklerini gidererek hazirliklarini tamamlayan Ermeniler mahallelerine gelen Osmanli jandarmasina ates ederek isyani baslatti Bununla da yetinmeyip ilcenin telgraf ve telefon tellerini kesip ilcede bulunan kaleye erzak silah ve muhimmatla birlikte bolgedeki tum Ermenileri cikarip kendilerini guvenceye aldilar Kale daha onceden hazirlanmis ve uzun sureli bir savunmaya hazir hale getirilmisti Ayaklanmanin ilk gununde bolgede bulunan jandarma ile cepheye gitmek icin askerlik subesinde toplanmis 120 kadar asker ve bolgede az sayida bulunan milis gucleri tarafindan isyan bastirilmaya calisildi Ancak isyanin hazirlik asamasinda yurdun dort bir yanindan 500 kadar Ermeni Sebinkarahisar a gelmis ve kalede direnise gecmisti Kalede hemen hemen iki bin kadar Ermeni bulunuyordu Sebinkarahisar in bugun bagli oldugu Giresun dan Osmanli birliklerine takviye olarak gonullu birlikler jandarmalara katildilar Her seye ragmen isyani daha fazla kan dokmeden durdurmak isteyen Osmanli Devleti Ermenilere bir heyet gondererek isyani sona erdirmelerini isyanin sona erdirilmesinden sonra isteklerinin dinlenecegini ve uygun gorulenlerinin kabul edilecegini ayrica isyankar Ermenilerin affedilecegini bildirdi Neset Pasa ve Karahisar Mutasarrifi imzalariyla Ermenilere gonderilen mektupta su teklifler yer aliyordu 25 Haziran 1915 Cuma gunu saat 13 00 de kaleye beyaz bayrak cekilmeli Bir miktar askerin kaleye girmesine izin verilmeli Ellerinde bulunan silah ve cephane teslim edilmeli Butun bunlarin yapilmasi karsiliginda hic birinin mallarina ve canlarina dokunulmayacak Sivas a kadar guven icinde nakledilmeleri saglanacaktir Ermeniler ise bu tekliflerle ilgilenmeyip Rusya ve muttefiklerinin kendilerine yardima gelecegini dusunmekteydi Ermeni Papaz Kirih ve Baron Vartiyan Antranik kendilerine sunulan bu teklifleri degerlendireceklerini soyleyip zaman kazanmayi hedeflemislerdi 24 Haziran gunu Osmanli kuvvetlerine sanki teslim olacaklarmis gibi bir mektup yazarak gonderdiler 25 Haziran gunu geldiginde herhangi bir teslim olma faaliyetinin gerceklesmemesi uzerine saat 3 sularinda Bayramkoy sirtlarinda mevzilenmis olan toplarla kale dovulmeye baslandi 27 Haziran 1915 gunune kadar savunmada kalan Ermeniler o gun kaleden cikmayi da denediler fakat basarili olamadiklari icin geri donmek zorunda kaldilar Ote yandan Ermeniler icin bu sure zarfinda yeni bir problem daha dogdu Savunma icin silah ve muhimmatlari yasayabilmeleri icinse yemekleri azalmisti Fakat birkac gun daha savunmaya devam ettikten sonra 3 Temmuz 1915 gunu sabah saat 3 te kaleden kacisa yeltendiler Birincisinde basarili olamayan Ermeniler ikinci denemelerinde Musluman mahallelere kadar ulastilar ve saldiriya basladilar Sabah 9 sularinda kale Osmanli kuvvetlerinin eline gecince ve Ermeniler de mahallelerin icine giremeyince Sivas a kacmaya basladilar Binbasi Asim Bey komutasinda bir birlik 3 4 gun boyunca takipte kaldi fakat Ermeniler kacmayi basardilar ve Sivas icinde kanli olaylar cikardilar Bu olaylarda yuzlerce insan hayatini kaybetti CatismaMusluman mahallesini yaktilar Rastladiklari Turk iskence yaparak oldurmeye basladilar Cevreden toplanmis olan Ermeni ceteleri asker ve jandarma mufrezelerine de saldirdilar Bu durum karsisinda baska bolgelerden kuvvet tasarruf edilerek Sebinkarahisar a getirilmis ve Ermeni ceteleri kusatilmistir Ermeni ceteleri ya teslim olacaklardi ya da kusatmayi yararak cikmaya calisacaklardi teslim olmayi Ermeni ceteleri Temmuz un 3 unde sabah cok erken bir saatte Huruc hareketine giriserek kusatmayi yaran Ermeni ceteleri Turk mahallerine saldirdilar Turklerin ve askeri kuvvetlerin karsilik vermesi uzerine mahallelere giremeyip Tamzara irmagindan Kabak Tepe mevkiinden ve Eski Koy sirtlarindan Killibaba ormanina kacmayi basardilar Ermeni ceteleri takip etmek icin Binbasi Asim Bey komutasinda bir mufreze gorevlendirildi 3 4 gun suren takip neticesinde mufreze Ermeni ceteleri yakalayamadi SonucKaleden kacan 300 kadar Ermeni nin disinda kalede kalan herkes teslim alinarak Sebinkarahisar da guvenlik saglandi ve bolgede yalnizca Ikinci Giresun Seyyar Jandarma Taburu birakilarak kalan Osmanli kuvvetleri Erzurum a sevk edildi Isyan sirasindaki saldirilarda askeri kuvvetlerden ve jandarmadan ikisi subay olmak uzere 84 olu 140 yarali ve Musluman halktan 30 olu ve 20 yarali olmustur Ermenilerden ise 230 civarinda olu oldugu tespit edilmistir Isyanin devam ettigi 25 gun zarfinda halk ve hukumet yuz binlerce lira zarara ugramistir Kaynakca Ihsan Sakarya Belgelerle Ermeni Sorunu Ankara 1984 s 227 Askeri Tarih Belgeleri Dergisi sayi 81 s 161 Sarisaman agm s 205 Sakarya Ihsan Belgelerle Ermeni Sorunu Ankara Genelkurmay Baskanligi Yayinlari 1984 s 119 Gurun Kamuran Ermeni Dosyasi Ankara Turk Tarih Kurumu 1985 s 251 Cengiz Erdogan haz Ermeni Komitelerinin A mal ve Harekat i Ihtilaliyyesi Ankara Basbakanlik Basimevi 1983 s 249 Okutan Hasan Tahsin Sebinkarahisar ve Civari Giresun 1949 s 203 Askeri Tarih Belgeleri Dergisi ATBD Ankara 1985 sy 85 s 35 Sarisaman Sadik Birinci Dunya Savasi nda Sebinkarahisar Ermeni Isyani Giresun Tarihi Sempozyumu 24 25 Mayis 1996 Bildirileri Istanbul 1997 s 203 208 Sarisaman agm s 203 205 Askeri Tarih Belgeleri Dergisi ATBD Ankara 1985 sy 81 s 71 73 Ermeni Komitelerinin Amal ve Hareket i Ihtilaliyesi s 279 Sivas ta Kolordu Komutan Vekili Pertev Bey den 2 4 331 15 6 1915 tarihli sifre ile 3 Orduya bildirilmistir Askeri Tarih Belgeleri Dergisi sayi 81 s 161 162 ATASE Arsivi K 311 D 1028 1264 F 3 6 7 9 11 nakleden Sarisaman agm s 207 208 Ermeni Komitelerinin Amal ve Hareket i Ihtilaliyesi s 278 279 Demirel Muammer 1915 Sebinkarahisar Ermeni Isyani Sebinkarahisar I Tarih ve Kultur Sempozuyumu Bildirileri Istanbul 2000 s 88