Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1905 Moskova Ayaklanması, 1905 yılında gerçekleşen Rus Devrimi kapsamında 7-17 Aralık 1905 tarihinde Moskova'da ortaya çıkan ayaklanma. İlk 2 gün barışçıl geçen ayaklanma, 9 Aralık günü silahlı çatışmalara dönüşmüş ve Çarlık ordusu saldırıları sonucu yüzlerce kişi ölmüştür.
| 1905 Moskova Ayaklanması | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rus Devrimi | |||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||
| 'un 1905 Moskova Ayaklanması'nı anlatan Presnya'da Barikatlar adlı eseri | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Moskova'lı işçiler, Bolşeviklerin önderliğinde 7 Aralık günü birçok protesto gösterisi düzenlemişlerdir. Ardından 9 Aralık günü Moskova’ya giren Çarlık ordularıyla ayaklanmacılar arasında kıyasıya çarpışmalar yaşanmıştır. Ayaklanma, Kazak süvarilerinin ve topçu birliklerinin de desteğini alan Çarlık ordularının, 16 Aralık'ta isyancılara karşı "kesin vur emri" almasıyla birlikte, ertesi gün olan 17 Aralık günü tamamen bastırılmıştır.
Hakkında
Bolşevikler, Menşevikler ve Sosyalist Devrimciler 5 Aralık'ta Çarlık rejimine karşı bir ayaklanma planlamışlardır. 5-7 Aralık tarihleri arasında genel grev başlamış ve olaylar çatışma olmadan devam etmiştir.
Ayaklanmaya hazırlık günlerinde ünlü Sovyet edebiyatçısı Maksim Gorki kilit bir rol oynamıştır. Gorki Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne (RSDİP) 1905 yılında resmi olarak üye olmuş ve aynı yıl "Bilgi Yayınevi" adında bir yayınevi kurmuştur. Buradan sağlanan finansman ile işçiler için gereken malzeme ve erzak temin edilmiştir. Ayrıca ayaklanmada kullanılacak askeri teçhizatlar Gorki'nin dairesinde hazırlanmıştır. Gorki, o dönemde zaman zaman Bolşeviklerin bazı tutumlarını eleştirmekteydi fakat Çarlık rejimine karşı olacak bu ayaklanmada partiye ve ayaklanmacılara yardım etmiştir.
Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi 1. Konferansı katılımcıları, bu ayaklanmaya katılmak için Moskova'ya hareket etmişlerdir.
Ayaklanmada Sosyalist Devrimci Parti önderlerinden Alexey Uktomski de öldürülmüştür. Moskova-Kazan Demiryolu'nda Uktomski ile birlikte 150 civarında isyancı da ölmüştür.Sovyetler Birliği'nde kahraman olarak anılan Uktomski'nin Moskova'da gene kendi adını taşıyan sokakta bir heykeli bulunmaktadır.
Sovyetler Birliği döneminde bu ayaklanma saygı ile anılmıştır. Günümüzde Rusya'da da önemli günler arasındadır.
Arka plan
Rusya'daki Bolşevikler Çarlığın devrilmesi için silahlı ayaklanma planları yapmaktaydılar. Kasım 1905'te Sivastopol’da ayaklanma yaşanır. Genelde ayaklanmaya katılanlar işçiler, yoksul köylüler, komutanlarına isyan etmiş denizciler başta olmak üzere askerlerdir. Rus-Japon Savaşı'ndan dönen askerleri taşıyan Sibirya tren hattı boyunca isyanlar yaşanır, terhis edilen askerler ile halk kaynaşır. Çar özel birliklerini göndererek tren hattı boyunca duruma hakim olmaya çalışır. Ayaklanmalar Moskova’daki ayaklanmanın bastırılmasıyla birer birer çözülür. 5-7 Aralık 1905 tarihleri arasında Rusya’nın tamamında işçiler genel greve gider.
Kronoloji
5-8 Aralık
Olaylar sokak barikatlarıyla devam etti. Barikatlar, tramvayların devrilmesiyle, moloz yığınlarıyla ve taşlarla yapılmıştı. Barikatlarda yaklaşık 2000 kişi, 200 civarında silahla buraları korumaktaydı. Ayrıca Gönüllü Mücadele Kadrolar Ortak Konseyi işçiler için 800 civarında silah depolamıştı. Çarlık polisi bunları kaldırmaya çalıştıysa da başarılı olamadı. Bu dönemde polisin gösterdiği şiddet birçok kesimde öfkeye neden oldu ve bazı öğrenciler ve hatta iş adamları barikatları savunmaya geldi.
Ayaklanmayı koordine eden dört milletvekili bulunmaktaydı. Moskova valisi Koramiral Fyodor acil durum ilan etti ve ayaklanmaya teşvik ettiği gerekçesiyle bu milletvekillerini tutuklama emri çıkardı.
9 Aralık
Daha önce "Savaş Bakanlığı"'nda askeri eğitim alan yaklaşık 150 Moskova'lı işçi, Fidler Okulu binasını kuşattı ve gece 10'dan sabah 3'e kadar binada silahlı çatışmaya girdi. Birçok işçi burada yaşamını yitirdi.
10 Aralık
İşçilerin Fidler Okulu binasında öldürülmesi birçok olayın başlangıcı olur. İşçiler birçok barikat arkasında mevzilenir. Çıkan çatışmalarda resmi kayıtlara göre 60'tan fazla polis yaralanır. Güvenlik departmanında uzun süre çalışmış olan A. N. Voyloşnikov, 37 yaşında, dairesinde eşi ve çocuklarının yanında ayaklanmacılar tarafından vurulur.
10 Aralık gecesi Sosyalist Devrimciler, Çarlığa bağlı gizli polis teşkilatı olan Ohranka'nın genel merkez binasını bombalar.
11 Aralık
Bolşevikler sokak savaşı hakkında bir el kitapçığı yayınlarlar. RSDİP Moskova Komitesi'nin askerî kanadı, ayaklanma sırasında üyelerine bir broşür gönderir. Broşürde şöyle yazmaktadır;
| “ | :"Yoldaşlar, bizim en öncelikli görevimiz şehirdeki iktidarın halka verilmesidir. Bizler ele geçirdiğimiz bölümlerde seçilmiş bir hükûmet kuracağız ve 8 saatlik iş gününü tanıtacağız. Bizim yönetimimiz altındaki herkesin hak ve özgürlüklerinin, onlardan daha iyi korunacağını ispat edeceğiz." | „ |
12 Aralık
6 demir yolu istasyonu ve birçok ilçe ayaklanan işçilerin eline geçer. Trenle gelen 50 subay alıkonulur. İşçi birlikleri ve topçular meydanları ve Kremlin etrafını sarar.
14 Aralık
14 Aralık gecesi Sankt-Peterburg'dan demiryolu ile 'na bağlı 2000 asker Moskovaya gelir.
15 Aralık
Ohranka'nın Moskova şefi ayaklanmacılar tarafından öldürülür. Moskova Sovyeti son bir toplantı yapar. 'da çatışmalar başlar. Buradaki çatışmalar 17 Aralık'a kadar devam edecektir.
Aynı gün 10 ayaklanmacı polis tarafından gözaltına alınır. Gözaltına alınanların arasında ünlü iş insanı 'da bulunmaktaydı. Morozov'un ayaklanan işçilere kaynak sağlamadaki katkıları, onun işçi önderleriyle olan yazışmalarını araştıran Çarlık polislerince tespit edilmişti. Birkaç ay sonra Mayıs ayında, Fransa'da bir otel odasında vurulmuş halde bulunacaktır. Bununla birlikte gözaltına alınan ve polislerce öldürülen 22 yaşındaki Nicholas Schmidt, Moskovskiye Vedomosti gazetesince "özgürlük savaşçısı" ilan edilir.
18 Aralık
Çarlığa bağlı askerlerin komutanı , askerlerine son emrini verir: "Merhamet olmadan hareket edin. Tutuklama olmayacak". Ardından askerî birlikler tüm güçleriyle işçilere saldırır ve barikatların önemli bir bölümünü yıkar.
19 Aralık
Yenilginin farkına varan RSDİP, işçilere, işlerine geri dönmesi talimatı verir. Presnya'da çatışan işçi birliklerinin komutanı de işçiler son bildirisini söyler;
| “ | :"Mücadelemiz sona eriyor. Bir bu dünyada yalnızız. Tüm insanlar bize bakıyor, bazıları korkuyla, bazıları derin sempatiyle. Kan, şiddet ve ölüm ayak izlerimizi takip edecek. Fakat önemli değil. Sınıf savaşı kazanacak." | „ |
Hakkında yazılanlar
Lenin Moskova Ayaklanmasından Alınacak Dersler adlı eserinde bu ayaklanmayı ele almış ve gerek Rus işçi sınıfı, gerekse onun öncü partisinin çıkaracağı derslerden bahsetmiştir. Bu konuda halka ve işçi sınıfına devrimci önderlik yapacak olan öncü parti olmaksızın gerçekleşecek bir ayaklanmada başarısız olunacağını belirtmiştir. Ayrıca Lenin daha sonra, başarısız olmuş olsa da 1905 silahlı ayaklanmasını çok önemseyecek ve “1905 provası olmasaydı 1917 Ekim Devrimi asla olmazdı.” diyecektir.
Galeri
-
![image]()
Çatışmaların yaşandığı bölgelerden biri -
![image]()
Ayaklanmayı anan 1930 tarihli Sovyetler Birliği pulu
Kaynakça
- ^ a b c Woods, A. Bolshevism: The Road to Revolution 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Bölüm 2: Birinci Rus Devrimi
- ^ Congresses of the R.S.D.L.P. 24 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.
- ^ Дерзновение, Д; Валовой, М. Валовая, Г. Лапшина. — М.: Мол. гвардия, 1989. (Rusça), s. 286-292.
- ^ Larned, J. N. "History For Ready Reference, Vol VII", 1910, s. 574.
- ^ Злодеяния революционеров в Российской Империи 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Rusça) Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ Романюк С. К. Из истории Московских переулков 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Rusça) Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ Охотничья Газета» №49 и 50. 1906 (С-Петербург) 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Rusça)
- ^ Ilyasova, T. The 1905 Revolution in Moscow 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (İngilizce) Sputniknews, 3 Kasım 2008, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ Oct-Dec, 1905: The Crisis of the Revolution 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ Lenin Collected Works, Progress Publishers, 1965, Moscow, Volume 11, s. 171-178
- ^ Troçki, L. Rus Devrimini Savunurken 15 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 27 Kasım 1932
- ^ Lenin (1920). "Sol" Komünizm: Bir Çocukluk Hastalığı (PDF). s. 15. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024.
Dış bağlantılar
- Vladimir Lenin: Lessons of the Moscow Uprising 27 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1905 Moskova Ayaklanmasi 1905 yilinda gerceklesen Rus Devrimi kapsaminda 7 17 Aralik 1905 tarihinde Moskova da ortaya cikan ayaklanma Ilk 2 gun bariscil gecen ayaklanma 9 Aralik gunu silahli catismalara donusmus ve Carlik ordusu saldirilari sonucu yuzlerce kisi olmustur 1905 Moskova AyaklanmasiRus Devrimi un 1905 Moskova Ayaklanmasi ni anlatan Presnya da Barikatlar adli eseriTarih 7 17 Aralik 1905Yer MoskovaSebep Carlik rejimine son vermekHedef Rus Imparatorlugu rejimi nezdinde II NikolayYontem Silahli ayaklanmaSonuc Carlik ordusu tarafindan bastirildi Taraflar Bolsevikler Mensevikler Sosyalist Devrimci Parti Moskova daki isciler Rus Imparatorlugu Kazak birlikleriOne cikan kisilerVladimir Lenin Alexey Uktomski olu II NikolayKayiplar137 si kadin ve 86 si cocuk olmak uzere 1059 olu 5 i subay olmak uzere 35 asker olu Moskova li isciler Bolseviklerin onderliginde 7 Aralik gunu bircok protesto gosterisi duzenlemislerdir Ardindan 9 Aralik gunu Moskova ya giren Carlik ordulariyla ayaklanmacilar arasinda kiyasiya carpismalar yasanmistir Ayaklanma Kazak suvarilerinin ve topcu birliklerinin de destegini alan Carlik ordularinin 16 Aralik ta isyancilara karsi kesin vur emri almasiyla birlikte ertesi gun olan 17 Aralik gunu tamamen bastirilmistir HakkindaAyaklanmayi anan 1930 tarihli Sovyetler Birligi pulu Bolsevikler Mensevikler ve Sosyalist Devrimciler 5 Aralik ta Carlik rejimine karsi bir ayaklanma planlamislardir 5 7 Aralik tarihleri arasinda genel grev baslamis ve olaylar catisma olmadan devam etmistir Ayaklanmaya hazirlik gunlerinde unlu Sovyet edebiyatcisi Maksim Gorki kilit bir rol oynamistir Gorki Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi ne RSDIP 1905 yilinda resmi olarak uye olmus ve ayni yil Bilgi Yayinevi adinda bir yayinevi kurmustur Buradan saglanan finansman ile isciler icin gereken malzeme ve erzak temin edilmistir Ayrica ayaklanmada kullanilacak askeri techizatlar Gorki nin dairesinde hazirlanmistir Gorki o donemde zaman zaman Bolseviklerin bazi tutumlarini elestirmekteydi fakat Carlik rejimine karsi olacak bu ayaklanmada partiye ve ayaklanmacilara yardim etmistir Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi 1 Konferansi katilimcilari bu ayaklanmaya katilmak icin Moskova ya hareket etmislerdir Ayaklanmada Sosyalist Devrimci Parti onderlerinden Alexey Uktomski de oldurulmustur Moskova Kazan Demiryolu nda Uktomski ile birlikte 150 civarinda isyanci da olmustur Sovyetler Birligi nde kahraman olarak anilan Uktomski nin Moskova da gene kendi adini tasiyan sokakta bir heykeli bulunmaktadir Sovyetler Birligi doneminde bu ayaklanma saygi ile anilmistir Gunumuzde Rusya da da onemli gunler arasindadir Arka planRusya daki Bolsevikler Carligin devrilmesi icin silahli ayaklanma planlari yapmaktaydilar Kasim 1905 te Sivastopol da ayaklanma yasanir Genelde ayaklanmaya katilanlar isciler yoksul koyluler komutanlarina isyan etmis denizciler basta olmak uzere askerlerdir Rus Japon Savasi ndan donen askerleri tasiyan Sibirya tren hatti boyunca isyanlar yasanir terhis edilen askerler ile halk kaynasir Car ozel birliklerini gondererek tren hatti boyunca duruma hakim olmaya calisir Ayaklanmalar Moskova daki ayaklanmanin bastirilmasiyla birer birer cozulur 5 7 Aralik 1905 tarihleri arasinda Rusya nin tamaminda isciler genel greve gider Kronoloji5 8 Aralik Olaylar sokak barikatlariyla devam etti Barikatlar tramvaylarin devrilmesiyle moloz yiginlariyla ve taslarla yapilmisti Barikatlarda yaklasik 2000 kisi 200 civarinda silahla buralari korumaktaydi Ayrica Gonullu Mucadele Kadrolar Ortak Konseyi isciler icin 800 civarinda silah depolamisti Carlik polisi bunlari kaldirmaya calistiysa da basarili olamadi Bu donemde polisin gosterdigi siddet bircok kesimde ofkeye neden oldu ve bazi ogrenciler ve hatta is adamlari barikatlari savunmaya geldi Ayaklanmayi koordine eden dort milletvekili bulunmaktaydi Moskova valisi Koramiral Fyodor acil durum ilan etti ve ayaklanmaya tesvik ettigi gerekcesiyle bu milletvekillerini tutuklama emri cikardi 9 Aralik Ilk catismalarin basladigi Fidler Okulu binasi Daha once Savas Bakanligi nda askeri egitim alan yaklasik 150 Moskova li isci Fidler Okulu binasini kusatti ve gece 10 dan sabah 3 e kadar binada silahli catismaya girdi Bircok isci burada yasamini yitirdi 10 Aralik Iscilerin Fidler Okulu binasinda oldurulmesi bircok olayin baslangici olur Isciler bircok barikat arkasinda mevzilenir Cikan catismalarda resmi kayitlara gore 60 tan fazla polis yaralanir Guvenlik departmaninda uzun sure calismis olan A N Voylosnikov 37 yasinda dairesinde esi ve cocuklarinin yaninda ayaklanmacilar tarafindan vurulur 10 Aralik gecesi Sosyalist Devrimciler Carliga bagli gizli polis teskilati olan Ohranka nin genel merkez binasini bombalar 11 Aralik Bolsevikler sokak savasi hakkinda bir el kitapcigi yayinlarlar RSDIP Moskova Komitesi nin askeri kanadi ayaklanma sirasinda uyelerine bir brosur gonderir Brosurde soyle yazmaktadir Yoldaslar bizim en oncelikli gorevimiz sehirdeki iktidarin halka verilmesidir Bizler ele gecirdigimiz bolumlerde secilmis bir hukumet kuracagiz ve 8 saatlik is gununu tanitacagiz Bizim yonetimimiz altindaki herkesin hak ve ozgurluklerinin onlardan daha iyi korunacagini ispat edecegiz 12 Aralik 6 demir yolu istasyonu ve bircok ilce ayaklanan iscilerin eline gecer Trenle gelen 50 subay alikonulur Isci birlikleri ve topcular meydanlari ve Kremlin etrafini sarar 14 Aralik 14 Aralik gecesi Sankt Peterburg dan demiryolu ile na bagli 2000 asker Moskovaya gelir 15 Aralik Ohranka nin Moskova sefi ayaklanmacilar tarafindan oldurulur Moskova Sovyeti son bir toplanti yapar da catismalar baslar Buradaki catismalar 17 Aralik a kadar devam edecektir Ayni gun 10 ayaklanmaci polis tarafindan gozaltina alinir Gozaltina alinanlarin arasinda unlu is insani da bulunmaktaydi Morozov un ayaklanan iscilere kaynak saglamadaki katkilari onun isci onderleriyle olan yazismalarini arastiran Carlik polislerince tespit edilmisti Birkac ay sonra Mayis ayinda Fransa da bir otel odasinda vurulmus halde bulunacaktir Bununla birlikte gozaltina alinan ve polislerce oldurulen 22 yasindaki Nicholas Schmidt Moskovskiye Vedomosti gazetesince ozgurluk savascisi ilan edilir 18 Aralik Carliga bagli askerlerin komutani askerlerine son emrini verir Merhamet olmadan hareket edin Tutuklama olmayacak Ardindan askeri birlikler tum gucleriyle iscilere saldirir ve barikatlarin onemli bir bolumunu yikar 19 Aralik Sehir savaslari sonunda hasar alan Moskova Hayvanat Bahcesi binasi Yenilginin farkina varan RSDIP iscilere islerine geri donmesi talimati verir Presnya da catisan isci birliklerinin komutani de isciler son bildirisini soyler Mucadelemiz sona eriyor Bir bu dunyada yalniziz Tum insanlar bize bakiyor bazilari korkuyla bazilari derin sempatiyle Kan siddet ve olum ayak izlerimizi takip edecek Fakat onemli degil Sinif savasi kazanacak Hakkinda yazilanlarLenin Moskova Ayaklanmasindan Alinacak Dersler adli eserinde bu ayaklanmayi ele almis ve gerek Rus isci sinifi gerekse onun oncu partisinin cikaracagi derslerden bahsetmistir Bu konuda halka ve isci sinifina devrimci onderlik yapacak olan oncu parti olmaksizin gerceklesecek bir ayaklanmada basarisiz olunacagini belirtmistir Ayrica Lenin daha sonra basarisiz olmus olsa da 1905 silahli ayaklanmasini cok onemseyecek ve 1905 provasi olmasaydi 1917 Ekim Devrimi asla olmazdi diyecektir GaleriCatismalarin yasandigi bolgelerden biri Ayaklanmayi anan 1930 tarihli Sovyetler Birligi puluKaynakca a b c Woods A Bolshevism The Road to Revolution 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bolum 2 Birinci Rus Devrimi Congresses of the R S D L P 24 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 29 Aralik 2016 Derznovenie D Valovoj M Valovaya G Lapshina M Mol gvardiya 1989 Rusca s 286 292 Larned J N History For Ready Reference Vol VII 1910 s 574 Zlodeyaniya revolyucionerov v Rossijskoj Imperii 22 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Erisim tarihi 21 Aralik 2015 Romanyuk S K Iz istorii Moskovskih pereulkov 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Erisim tarihi 21 Aralik 2015 Ohotnichya Gazeta 49 i 50 1906 S Peterburg 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Ilyasova T The 1905 Revolution in Moscow 22 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Sputniknews 3 Kasim 2008 Erisim tarihi 21 Aralik 2015 Oct Dec 1905 The Crisis of the Revolution 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 21 Aralik 2015 Lenin Collected Works Progress Publishers 1965 Moscow Volume 11 s 171 178 Trocki L Rus Devrimini Savunurken 15 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde 27 Kasim 1932 Lenin 1920 Sol Komunizm Bir Cocukluk Hastaligi PDF s 15 Erisim tarihi 19 Haziran 2024 Dis baglantilarVladimir Lenin Lessons of the Moscow Uprising 27 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde