Ajax Operasyonu (resmî adı: TP-AJAX), Birleşik Krallık ve ABD tarafından, İran'ın demokratik olarak seçilen milliyetçi kabine ve başbakan Muhammed Musaddık'ı devirmek ve Pehlevi ailesini yeniden iktidara getirmek amacıyla düzenlenen örtülü harekâttır. Operasyon ayrıca ABD'nin barış zamanında yabancı bir hükûmeti devirmek için giriştiği ilk gizli eylemdi.
Musaddık, İngiliz şirketi (şimdi BP'nin bir parçası) olan 'nin belgelerini denetlemeye ve şirketin İran petrol rezervleri üzerindeki kontrolünü sınırlamaya çalışmıştı. Şirketin İran hükûmeti ile işbirliği yapmayı reddetmesi üzerine, parlamento İran petrol endüstrisini millileştirmeye ve yabancı şirket temsilcilerini ülkeden ihraç etmeye karar verdi. Parlamentonun bu kararından sonra Birleşik Krallık, İran'ı ekonomik olarak baskı altına almak için dünya çapında bir İran petrol boykotu başlattı. Başlangıçta Birleşik Krallık, daha sonra dünyanın en büyük rafinerisi olacak olan, İngiliz yapımı kontrolünü ele geçirmek için ordusunu seferber etti, ancak Başbakan Clement Attlee, İranlı ajanları Musaddık hükûmetininin altını oymak için kullanırken, ekonomik boykotu sıkılaştırmayı tercih etti.Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) katılımının emsal teşkil etmesinden korktuğu için darbeye karşı çıkan önceki Truman yönetiminin aksine, Musaddık'ın güvenilmez olduğuna karar veren ve İran'ın komünistlerce ele geçirilmesinden korkan İngiltere Başbakanı Winston Churchill ve Eisenhower yönetimi İran hükûmetini devirmeye karar verdi. 1952'deki ABD hükûmetinin Musaddık hükûmetine yardımcı olmak için (Birleşik Krallık desteği olmadan) düşünmesine rağmen, İngiliz istihbarat yetkililerinin vardıkları hükümler ve Birleşik Krallık hükûmetinin talepleri darbeyi başlatma ve planlamada etkili oldu.
Kaynakça
- ^ "A Very British Coup" (radio show). Document (İngilizce). British Broadcasting Corporation. 2005. 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2006.
- ^ Gasiorowski, Mark J (August 1987). "The 1953 Coup D'etat in Iran The 1953 Coup D'etat in Iran". International Journal of Middle East Studies. 19 (3): 261–86. doi:10.1017/s0020743800056737 27 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. JSTOR 163655 28 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Kinzer, Stephen (2008). All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror. Wiley. ISBN 978-0470185490.
- ^ Kressin, Wolfgang K. (May 1991). "Prime Minister Mossaddegh and Ayatullah Kashani From Unity to Enmity: As Viewed from the American Embassy in Tehran, June 1950 – August 1953 16 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. University of Texas at Austin.
- ^ Milani, Abbas (2008). Eminent Persians. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-0907-0.
- ^ Milani, Abbas (2011). The Shah. ISBN 9780230115620.
- ^ Mary Ann Heiss in Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran, pp. 178–200
- ^ a b Kinzer, Stephen (2008). All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror. John Wiley & Sons. ISBN 9780470185490.
- ^ Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran
- ^ "New U.S. Documents Confirm British Approached U.S. in Late 1952 About Ousting Mosaddeq" 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National Security Archive. 8 Ağustos 2017.
- ^ "Proposal to Organize a Coup in Iran" 10 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National Security Archive. 8 August 2017.
- ^ "How a Plot Convulsed Iran in '53 (and in '79)" 21 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The New York Times.
İran tarihi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ajax Operasyonu resmi adi TP AJAX Birlesik Krallik ve ABD tarafindan Iran in demokratik olarak secilen milliyetci kabine ve basbakan Muhammed Musaddik i devirmek ve Pehlevi ailesini yeniden iktidara getirmek amaciyla duzenlenen ortulu harekattir Operasyon ayrica ABD nin baris zamaninda yabanci bir hukumeti devirmek icin giristigi ilk gizli eylemdi 19 Agustos 1953 gunu askerler Tahran daki Parlamento Binasi ni kusatti Musaddik Ingiliz sirketi simdi BP nin bir parcasi olan nin belgelerini denetlemeye ve sirketin Iran petrol rezervleri uzerindeki kontrolunu sinirlamaya calismisti Sirketin Iran hukumeti ile isbirligi yapmayi reddetmesi uzerine parlamento Iran petrol endustrisini millilestirmeye ve yabanci sirket temsilcilerini ulkeden ihrac etmeye karar verdi Parlamentonun bu kararindan sonra Birlesik Krallik Iran i ekonomik olarak baski altina almak icin dunya capinda bir Iran petrol boykotu baslatti Baslangicta Birlesik Krallik daha sonra dunyanin en buyuk rafinerisi olacak olan Ingiliz yapimi kontrolunu ele gecirmek icin ordusunu seferber etti ancak Basbakan Clement Attlee Iranli ajanlari Musaddik hukumetininin altini oymak icin kullanirken ekonomik boykotu sikilastirmayi tercih etti Merkezi Istihbarat Teskilati nin CIA katiliminin emsal teskil etmesinden korktugu icin darbeye karsi cikan onceki Truman yonetiminin aksine Musaddik in guvenilmez olduguna karar veren ve Iran in komunistlerce ele gecirilmesinden korkan Ingiltere Basbakani Winston Churchill ve Eisenhower yonetimi Iran hukumetini devirmeye karar verdi 1952 deki ABD hukumetinin Musaddik hukumetine yardimci olmak icin Birlesik Krallik destegi olmadan dusunmesine ragmen Ingiliz istihbarat yetkililerinin vardiklari hukumler ve Birlesik Krallik hukumetinin talepleri darbeyi baslatma ve planlamada etkili oldu Kaynakca A Very British Coup radio show Document Ingilizce British Broadcasting Corporation 2005 15 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2006 Gasiorowski Mark J August 1987 The 1953 Coup D etat in Iran The 1953 Coup D etat in Iran International Journal of Middle East Studies 19 3 261 86 doi 10 1017 s0020743800056737 27 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde JSTOR 163655 28 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kinzer Stephen 2008 All the Shah s Men An American Coup and the Roots of Middle East Terror Wiley ISBN 978 0470185490 Kressin Wolfgang K May 1991 Prime Minister Mossaddegh and Ayatullah Kashani From Unity to Enmity As Viewed from the American Embassy in Tehran June 1950 August 1953 16 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Texas at Austin Milani Abbas 2008 Eminent Persians Syracuse University Press ISBN 978 0 8156 0907 0 Milani Abbas 2011 The Shah ISBN 9780230115620 Mary Ann Heiss in Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran pp 178 200 a b Kinzer Stephen 2008 All the Shah s Men An American Coup and the Roots of Middle East Terror John Wiley amp Sons ISBN 9780470185490 Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran New U S Documents Confirm British Approached U S in Late 1952 About Ousting Mosaddeq 16 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Security Archive 8 Agustos 2017 Proposal to Organize a Coup in Iran 10 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Security Archive 8 August 2017 How a Plot Convulsed Iran in 53 and in 79 21 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times Iran tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz