Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağa Muhammed Şah (Farsça: محمد خان قاجار d. 14 Mart 1742 - ö. 17 Haziran 1797), Kaçar Aşireti'nin reisi; 1794-1925 yılları arasında İran'a hakim olan Kaçar Hanedanı'nın kurucusudur. Aslen Kaçar kabilesinden Koyunlu kolunun aşiret reisiydi. Ağa Muhammed Han 1789'da İran Şahı olarak tahta çıktı, ancak Mart 1796'ya kadar resmen taç giymedi, 1794'te Zend hanedanlığından Lotf Ali Han'ı öldürmesiyle tahta çıktı. 17 Haziran 1797'de suikasta kurban gitti ve yeğeni Feth Ali Şah Tahta çıktı. Ağa Muhammed Han'ın Saltanatında başkenti Tahran (günümüzde Halen İran'ın Başkentidir) yaparak İran'ın tekrar merkezi otoriteye kavuşmasını sağladı. Gürcistan'ın bağımsızlık ilan etmesiyle Tiflis'e şiddetli bir saldırı düzenleyerek 15,000 Gürcü esir İle İran'a geri döndü.
| Ağa Muhammed Şah محمد خان قاجار | |
|---|---|
 | |
| Kaçar Şahı | |
| Hüküm süresi | 1789 - 17 Haziran 1797 |
| Önce gelen | Makam Oluşturuldu |
| Sonra gelen | Feth Ali Şah Kaçar |
| Doğum | 14 Mart 1742 Esterabad, İran |
| Ölüm | 17 Haziran 1797 (55 yaşında) Şuşa, Karabağ Hanlığı |
| Defin | Necef |
| Hanedan | Kaçar Hanedanı |
| Dini | Şii İslam |
| İmza | |
İlk yılları
Ailesi ve Gençliği
Ağa Muhammed Han, 1742'de Astarabad'da dünyaya geldi. O Kaçar Aşiretinin Koyunlu (Kovanlıda denir) koluna mensuptur. Kabilenin farklı kolları vardır; bunlardan en önemlisi olan Develi kolu, Koyunlu koluyla sıklıkla mücadele etti. Ağa Muhammed Han ise Koyunlu kolunun Lideri Olan Muhammed Hasan Hanın en büyük oğlu ve II. Tahmasb emriyle öldürülen Feth Alinin Torunuydu. Ağa Muhammed Han'ın öz ve üvey kardeşlerinin ismi : Hossein Qoli Khan, Morteza Qoli Khan, Mostafa Qoli Khan, Reza Qoli Khan, Jafar Qoli Khan, Mehdi Qoli Khan, Abbas Qoli Khan and Ali Qoli Khan. Nader Şah 1747'de ölmesiyle, yönetimin Afşarlıların elinden çıkması, Muhammed Hasan’ın Astrabad’da müstakil bir yönetim kurması, Nadir Şah’ın yeğeni Adil Şah’ın Meşhedden ayrılıp Astrabadın kontrolünü ele geçirmesiyle son buldu. Ancak Muhammed Hasan'ı yakalayamadı,lakin Adil Şah Ağa Muhammed Han'ı ele geçirmeyi başardı, İlk önce öldürmeyi düşündüyse de. Daha sonra Ağa Muhammed’i öldürmeyip Hadım ettirdi. Sarayda görevlilere verilen ‘’ağa’’ unvanını aldı.
Muhammed Hasan’ın Ölümü
Geçen 10 yıl boyunca, Afşar Hanedanı İç savaş ve Afgan Emiri Ahmed Şahın istilası’yla Horasan’a Çekildi. Bu süreçte, Muhammed Hasan, Peştun Lideri Azad Han Afgan ve Zend hükümdarı Kerim Han'a karşı, Nadir Şah'ın eski imparatorluğunun batı kısmının hakimiyeti için savaştı. Ancak, 1759'da bir Zend ordusuna yenildi, ve taraftarları tarafından ihanete uğrayarak, Savadkuh’lu Muhammed Han tarafından öldürüldü. Ağa Muhammed Han'ın Hadım olmasından dolayı, Kovanlıların başına kardeşi olan Hüseyin Kuli Han geçti. Kısa bir süre sonra Astarabad’ı Kerim Han ele geçirerek, Hüseyin Han Develu’yü Kaçarların başına geçirdi. O esnada, Ağa Mohammed Han ve kardeşi Hossein Qoli Khan bozkır’ı terk etti. Bir yıl sonra, Ağa Muhammed Han, Astarabad'a karşı bir saldırı düzenledi, ancak kaçmak zorunda kalarak, Eşref'e ulaşmayı başardıysa da, ele geçirildi ve Tahran'a rehine olarak, Karim Han'a gönderildi. Çok Geçmeden Hüseyin Kuli Han’da yakalandı.
Kerim Han Yanında
Kerim Han, Ağa Muhammed Han’a Yanında kaldığı zaman boyunca ona merhametli davrandı, Onun akrabalarını ikna etmelerini sağlayarak silahlarını bıraktırdı. Daha sonra Kerim Han onları Damghan’a yerleştirdi. 1763 yılında Ağa Muhammed Han ve Hüsyin Kuli Han Zand başkentine gönderilerek, Kerim Han'ın haremin bir parçası olan Halası Hatice Begüm'ün yaşadığı Şiraz’a yerleştirildi. Anneleri kent valisinin kızkardeşi olması nedeniyle, Ağa Muhammed Han'ın diğer kardeşleri Murtaza Kuli Han ve Mustafa Kuli Han'ı Astarabad'da yaşamaya devam ettiler. Kalan kardeşleri Kazvin'e gönderildi. Ağa Muhammed, Kerim Han'ın Sarayında esir olmaktan ziyade misafir olarak görüldü. Ayrıca, Kerim Han da Ağa Muhammed Han'ın siyasi bilgisini kabul etti ve tavsiyelerinde devletin menfaatleri konusunda ısrarcı olduğunu belirtti. Ağa Muhammed Han, efsanevi İranlı Kral Afrasiyab'ın akıllı danışmanı olan "Piran-e Viseh " olarak çağrıldı. Bu dönemde Ağa Muhammed Han'ın iki kardeşi de Qazvin'den Şiraz'a gönderildi. Şubat 1769'da Karim Khan, Hüseyin Kuli Han’ı Damghan valiliğine atadı. Hossein Qoli Khan Damgan'a vardığında, hemen Develu ve diğer kabilelerle babasının intikamını almak için şiddetli bir çatışma başlattı. 1777'de Findarisk yakınlarında Yamut ve bazı Türk kabilesi tarafından öldürüldü. 1 Mart 1779'da Ağa Muhammed Han avlanırken, Karim Han'ın altı aylık hastalıktan sonra öldüğü Hatice Begum tarafından bildirildi.
İktidara yükselme (1779-1789)
Mazandaran ve Gilan'ın fethi
Ağa Muhammed Han ona bir grup sadık takipçiyle birlikte Tahran'a gitti. Bu arada, Şiraz'de insanlar kendi aralarında savaşıyordu. Ağa Muhammed Han Tahran'da, Develu klanının şefleriyle bir araya gelerek barış yaptı. Babasının cesedinin tutulduğu Şah Abdül Azim tapınağını ziyaret etti. İlk iş olarak Koyunlu Aşireti arasın’da hâkimiyetini kurdu, daha sonra Mazandaran Eyaleti'ne gitti. Burada Kardeşleri olan Rıza Kuli ve Murtaza Kuli 2 eylülde mağlup ederek, bölgeyi ele geçirdi. Bu arada, Murtaza Kuli Astarabad'a kaçtı ve burada kendisine güç topladı. Aynı zamanda Zend prensi Ali Murad han Zend, Azad Khan Afgan oğlu Mahmud han'ın emri altındaki bir Zend ve Afgan birliklerini Mazandaran'a gönderdi, Ağa Muhammed Han'ın kardeşi Cafer Kuli han üstüne gelen birliği püskürtmeyi başararak. Ağa Muhammed Han, Feth Ali Kuli ve Hüseyin Kuli ile birlikte, şimdiler Mazandaran'ın başkenti olan Babol'de konumlarını sağlamlaştırdı. Daha sonra Ağa Muhammed Han, Kumis, Semnan, Damgân, Şahrud ve Bastam'ı ele geçirdi. Ayrıca, Gilan hükümdarı Hidayetullah Han'ı da vasalı yaptı. Bundan sonra Semnan'da kardeşi Ali Kuli'ye, şehirlerin fethi konusundaki yardımlarından dolayı ödüllendirdi.
Ruslarla İlk Çarpışması, Gilan Sorunu, Kuzey Irak-ı Acemin Fethi
1781'de İran'la Asya'ya uzanan bölgelerle ticaret yapabilmek için ticaret yolu kurmak isteyen Rus İmparatorluğu, Marko Ivanovich Voinovich'in komutasında Gürgan'ın sahiline bir elçi göndererek, Eşref'teki ticaret ağı kurmak istemiştir. Ağa Muhammed Han ise talebi reddetmiş, Voinoviç reddini önemsemedi ve Ashurada adasında geçici bir yerleşim kurmaya devam etti. Hiçbir gemisi olmaya Ağa Muhammed Han, adayı geri alamadı; o sırada Voinovich'i ve bazı adamlarını kandırıp Astarabad'da çağırarak Voinovich'in ve adamlarını Ashurada'yı terk etmelerine kadar esir tuttu. Bir yıl sonra Ağa Muhammed Han, Gilan'ı işgal etti, çünkü Gilan hükümdarı Hidayetullah Zend Hanedanı'na tabi olmuştu. Hidayetullah daha sonra barış yapmak için Mirza Sadeq ve Ağa Sadık Lahiji adlı iki diplomatı, Ağa Muhammed’e gönderdi. Bir önlem olarak da Şirvan'a gitti. Diplomatlar, Gilan'ın başkenti Resht'e baskın düzenleyen ve servetlerini ele geçiren Ağa Muhammed Han'la uygun bir barış yapamadı. Kardeşi Cafer Kuli Han'ı, Irak-ı Acemin kuzeyini fethetmek üzere gönderdi.Sonra Zend Ordusunu Rey(Şimdilerde Kereç) bozguna uğratıp Kazvin'i ele geçirdi. Sonra Zencen'e yürüyerek burayı ele geçirdi. 1783'te Ağa Muhammed Han, Zand kontrolünde olan bir şehir olan Tahran'ı kuşattı. Kuşatma sırasında şehirde çıkan veba, Ağa Muhammed Han’ın Ordugahına yayılınca kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı.
Zend Hanedanı'nın Mazenderan'da Kısa Süren Hakimiyeti
Ertesi yıl Ali Murad Han, Ağa Muhammed Han'ın önceki yılda Tahran'a yaptığı saldırıya misilleme yaparak, oğlu Üveyis Han'ı Mazandaran'a büyük bir orduyla göndermesiyle, halk hızlıca teslim oldu. Ağa Muhammed Han ve birkaç destekçisi Astarabad'a kaçtı ve burada şehri mümkün olduğu kadar sağlamlaştırmaya çalıştı. Bu arada, Murtaza Kuli bağlılığını değiştirerek Zend Hanedanı'na hizmet etmeye başladı. Ali Murad Han akrabası Muhammed Zahir Han'ın komutasında Astarabad'a bir ordu gönderdi ve şehri kuşattı. Ağa Muhammed Han Bir kuşatma durumu olasılığıyla önceden erzak temin etmişti. Askerleri, her gün kuşatmacıların hakimiyetini sınırlandırmak için kırsal alanda atık kalmaya çalıştılar. Bu sonunda kuşatmacıların durumunu sürdürülemez hale getirdi ve Ağa Muhammed Han kenti terk etmelerine izin verdi. Muhammed Zahir Han, Karakum Çölüne doğru kaçtı ancak Ağa Muhammed Han'ın müttefikleri tarafından Yamutta yakalandı. Adamlarından sadece birkaçı hayatta kalmayı başardı. Bu arada, Ağa Muhammed Han, Eşref yakınlarındaki bir Zend garnizonunu mağlup etti ve daha sonra Sari'ye doğru yürüdü. Kasım 1784'ün başında Ağa Muhammed Zand kuvvetlerini Mazenderan'dan attı.
Cafer Han Zend'le İlk Savaşı
Bu arada Ali Murad Han başka bir Zend birliklerini yetiştirmişti, kuzeni Rüstem Han Zend'in emri altında Mazandaran'a gönderdiği ordu, Ağa Muhammed Han tarafından bozguna uğratıldı. Ali Murad Han 11 Şubat 1785'te öldü. Ağa Muhammed Han ölümünden haberdar olduğunda, onu yakalamak için Tahran'a gitmişti. Kente vardığında, buranın sakinleri kapıları hızla kapattı ve kapıyı yalnızca İran Şahı için açacaklarını söyledi, Onlara göre Ali Murad Han'dan sonra Cafer Han Zend idi. Böylece Ağa Muhammed Han, İran'ın Şahı olarak tanınmak için Cafer Han'ı yenmeye mecbur kaldı. Bunun üzerine çabucak İsfahan'a yürüdü. Cafer Han adamlarını, Ağa Muhammed Han’ın şehre doğru ilerlemesini durdurmak için gönderdi, ne varki hiçbir direniş olmaksızın Kum’a çekildiler. Daha sonra, Cafer Han, Keşan yakınlarındaki orduyu yenen Ağa Muhammed Han'a karşı daha büyük bir Zend ordusu gönderdi ve Şiraz'a kaçtı. Agha Muhammed İsfahan'a gelerek, burada Zend hazinesi ve Cafer Han'ın hareminden kalan şeyleri ele geçirdi. Böylece Kaçar birlikleri şehri yağmaladı. 1785 yılının yaz aylarında Ağa Muhammed Han, kenti Irak-I Acem'teki seferleri için merkez seçti ve Bahtiyari Reislerini hâkimiyeti altına aldı. Ardından Tahran'a gitti ve yönetime eski bir Zend komutanını atadı. Tahran'a geldiğinde, şehir sonunda ona teslim oldu. Aynı zamanda adamları Hemedan'ı ele geçirdi ve birçok Kürt ve Türk aşiretlerini Kaçar yönetimine bağladı. 12 Mart 1786'da Ağa Muhammed Han, Tahran'ı başkent yaptı. Şehrin o zamana kadar 15.000-30.000 kişilik bir nüfusu vardı. Bu dönemde, Ağa Muhammed Han kendisini İran'ın şahı olarak görüyor; ancak "Şah" unvanından kaçınıyordu. Ağa Muhammed Han'ın Kuzey İran'da bulunduğu sırada, Cafer Han hızlı bir şekilde İsfahan'a yürüdü ve şehri yeniden ele geçirdi. Daha sonra Keşan ve Kum’a birlikler gönderdi, Hemedan'a doğru yürüdü. Ancak yerel aşiret reisleri, arasından Hüsrev Han ve Muhammed Hüseyin Han Karagözlü tarafından yenilerek İsfahan'a çekildi. Agha Muhammed Han, Zendlilerin İsfahan'ı ve çevresini istila etmesini öğrendiğinde, hızla şehre doğru ilerledi ve böylece Cafer Han, Şiraz'a geri dönmek zorunda kaldı. Aga Muhammed Han sonra Şehrin Valisi olarak Cafer Kuli Han'ı atadı. Bununla birlikte, Zencen valisi kısa süre sonra ayaklandı ve Ağa Muhammed Han'ı kuzeye geri dönerek buradaki isyanı bastırdı.
Cafer Han Zend'le İkinci Savaşı ve Tahta Çıkışı
Bir süre sonra Taki Han (Yezd'in Yöneticisi) adlı başka bir yerel yönetime sahip olan yerel bir hükümdar Cafer Han'ı yenerek ele geçirdiği zenginlikle, Kaçar bölgelerini işgal etti ve İsfahan'a yürüdü. Bunun üzerine Ağa Muhammed Han güneye doğru giderek. 1788'de İsfahan'da Cafer Kuli Han'la bir araya geldi ve bir süre sonra Taki Han'a Kaçar hâkimiyetini kabul ettirdi ve sonra dağlara kaçan bazı Kâşkay kabilelerini cezalandırdı. Daha sonra Ağa Muhammed Şiraz'a yaklaştı ve burada Cafer Han'ı şehir dışına yenmeyi umdu, çünkü kalenin savunması güçlü olduğu için zapt etmesi güçtü. Ne var ki Ağa Muhammed Han sebebiyle Cafer Han şehirden çıkmadı. Ağa Muhammed Han, İsfahan'a geri döndü ve orada Cafer Kuli Han'ın yerine İsfehan valisi olarak kardeşi Ali Kuli'yi tayin ettikten Sonra Tahran'a gitti. Cafer Han, İsfahan ve çevresi için bir saldırı daha hazırlamak için bir ordu oluşturmaya başlaması, Agha Muhammed Han ile bir kez daha kuzeye inmeye mecbur etti. Ali kuli, bunu öğrenmesiyle, İsfahan'ın güneyindeki bir şehir olan Kumişah'a bir grup aşiret gönderdi. Bununla birlikte, Cafer han onları kolayca yenmeyi başarmasıyla. Ali Kuli, Kaşan'a çekildi. Bunu öğrenen Ağa Muhammed Han, hızla İsfahan'a doğru yürüdü ki, Cafar Han'ın bir kez daha Şiraz'a çekildi. Ağa Muhammed Han tekrar Şiraz'a saldırmak yerine Tahran'a döndü. Cafer Han, 23 Ocak 1789'da öldürüldü, taht çıkmak için savaşan birkaç Zand prensi arasında dört aylık süren bir iç savaşa başladı. Mayıs ayında Cafer Han'ın oğlu Lutf Ali Han, bu iç savaşta galip çıktı. Bu dönemde de Ağa Muhammed Han'ın tahta çıkmasıyla (ancak taç giymemiştir) yeğeni Baba Han’ı (daha sonra Feth Ali Şah Kaçar olarak anılacaktır) vârisi olarak atandı. Böylece 1789 hükümdarlığı başladı.
Saltanatı (1789–1797)
Lutf Ali Han'la savaşı, Ailesiyle İhtilafı ve Azerbaycan'a ilk saldırısı
Şiraz'a ilk saldırı ve Cafer Kuli Han Kaçar ile ihtilafı
Şimdi Zand hanedanı Cafer Han Zend'in yönetiminden çıkması, Ağa Muhammed Han, Şiraz'ı kuşatmak için bir fırsat olarak gördü. Şehre doğru yaklaşırken Lutf Ali Han tarafından saldırıya uğradı. 25 Haziran 1789'da bir savaş yapıldı, Lutf Ali Han'ın Şiraz'a çekilmesi ve ardından Ağa Muhammed Han'ın onu takip etmesi ve şehri kuşatmasıyla sonuçlandı. Kuşatma 7 Eylül'e kadar sürdü. Bir kamp kurdu ve Tahran'a geri döndü ve burada devam eden Nowruz'un sonuna kadar kaldı. 17 Mayıs 1790'da Ağa Muhammed Han bir kez daha Şiraz'a doğru yürüdü. Fars'a ulaştığında, Bihbahan valisi otoritesini kabul etti. Ağa Muhammed Han, daha sonra kendisini Kaçar Hanedanı'nın en büyük mirasçısı olarak gördüğü ve Cafer Kuli Han’la ihtilaf düştü. Ardından Ağa Muhammed Cafer Kuli Han'ı idam ettirdi.
Azerbaycana Saldırısı
Lutf Ali Han, Kerman'da sorun yaşamasıyla, Böylelikle Ağa Muhammed Han Azerbaycan'a özgürce odaklanabilmesine olanak verdi. Baba Han'ı Irak-I Acem valiliğine atadı ve 1791 ilkbaharında Azerbaycan'a yürüdü. Talış Hanlığını Kaçar otoritesini kabul ettirmek için göreceli Süleyman Han Koyunluyu gönderdi, Tarum’a gitti. Ağa Muhammed Han daha sonra Sarab'a gitti ve burada Sarab Hanlığı'na boyun eğdirdi. Ardabil'e giderek Ardabil Hanlığını ele geçirerek şehrin tapınağını ziyaret etti. Sonunda kendisine karşı direnişe geçen Karadağ Hanlığın’a gitti. Donboli soylularından olan Hüseyin Kuli Donboli'yi Hoy ve Tebriz'in valiliğine atadı.
Farsın Fethi
Agha Muhammed Han Azerbaycan'ı fethederken Lutf Ali Han, İsfahan'a saldırma fırsatı buldu . Ancak Şiraz'ın gözde valisi Hacı İbrahim Şirazi, Lutf Ali Han'ın bir darbe yapmak için şehirde yokluğunu beklerken, Zand hükümdarı generali olan kardeşi Muhammed Hüseyin Şirazi, diğer birçok birlikle birlikte müttefik oldu. Lutf Ali Han, Şiraz'a doğru hızlıca gitti, ama şehre geldiğinde halk kapıyı açmayınca. Dağlara çekilip ve Şiraz'ı ele geçirecek kadar büyük bir ordu toplamaya başladı. Hacı İbrahim daha sonra kendisine kabul ettiği takdirde kendisine 3.000 kısrak vermeyi teklif eden ve Fars'ın vermeyi taahhüt ederek Muhammed Han'a bir elçi gönderdi. Ağa Muhammed Han, Fars'a geldiğinde Hacı İbrahim'i bütün vilayetin valisi olarak atadı ve adamlarından birisini Lutf Ali Han'ın ailesini Tahran'a götürüp, Zand ailesinin mülklerini almaya gönderdi. Dahası, Baba Han'a, gerektiğinde Hacı İbrahim'e yardım etmeye hazır olmak için Şiraz yakınlarındaki bir garnizon kurmasını emretti.
Bu arada Lutf Ali han, Hacı İbrahim tarafından gönderilen orduyu mağlup ederek Kazerun kalesini eline geçirdi. Daha sonra Şiraz'ın dışındaki kırlara yürüdü ve şehri açlıktan öldürmeye çalıştı. Bir süre sonra, Kacar ordusu Lutf Ali han'ın adamlarına saldırdı ve Lotf Ali han'ın kendisi savaşa katılmaya karar verinceye kadar Kaçar ordusu yenildi. Ağa Muhammed Han bu konuyu öğrendiğinde Hacı İbrahim'in kuvvetlerini güçlendirmek için 7 bin atlı gönderdi ve yakınlardaki garnizondan kalan Kaçar kuvvetlerine aynı şeyi yapmak için emir verdi. Lotf Ali Khan, takviyelerin Şiraz'a gelmesine izin vererek, Hacı ibrahim kuvvetleri güçlendiği anda Şiraz'tan çıkacaklarını ve bir meydan muharebesi yapacaklarını inanarak bekledi. Tahmininde doğru olan Lutf Ali Han Kısa sürede Şiraz'ın batısında, Hacı İbrahim'i yeneceği bir savaş gerçekleşti. Daha sonra, 5 Haziran 1792'de Lutf Ali han adamlarıyla, az bir kuvveti olan Ağa Muhammed Han'ın Persepolis yakınlarındaki kampında cesur bir gece baskını düzenledi. Ancak Ağa Muhammed Han’ın orada olmadığına kanarak mağlubiyete uğradı. İki sene sonra, Krtsanı Savaşı ile Doğu Gürcistan'ı ve Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya'daki diğer ana bölgeleri İran’a geri kazandırınca, aynen Nadir Şah'ın altmış yıl önce yaptığı gibi Shahanshah' lığını(Kralların Kralı) Mugan ovasında ilan etti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Ağa Muhammed Şah ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Ağa Muhammed Şah Doğumu: 1742 Ölümü: 17 Haziran 1797 | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Lütf Ali Han |  İran Şahı 1794-1797 | Sonra gelen Feth Ali Şah Kaçar |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aga Muhammed Sah Farsca محمد خان قاجار d 14 Mart 1742 o 17 Haziran 1797 Kacar Asireti nin reisi 1794 1925 yillari arasinda Iran a hakim olan Kacar Hanedani nin kurucusudur Aslen Kacar kabilesinden Koyunlu kolunun asiret reisiydi Aga Muhammed Han 1789 da Iran Sahi olarak tahta cikti ancak Mart 1796 ya kadar resmen tac giymedi 1794 te Zend hanedanligindan Lotf Ali Han i oldurmesiyle tahta cikti 17 Haziran 1797 de suikasta kurban gitti ve yegeni Feth Ali Sah Tahta cikti Aga Muhammed Han in Saltanatinda baskenti Tahran gunumuzde Halen Iran in Baskentidir yaparak Iran in tekrar merkezi otoriteye kavusmasini sagladi Gurcistan in bagimsizlik ilan etmesiyle Tiflis e siddetli bir saldiri duzenleyerek 15 000 Gurcu esir Ile Iran a geri dondu Aga Muhammed Sah محمد خان قاجارKacar SahiHukum suresi1789 17 Haziran 1797Once gelenMakam OlusturulduSonra gelenFeth Ali Sah KacarDogum14 Mart 1742 Esterabad IranOlum17 Haziran 1797 55 yasinda Susa Karabag HanligiDefinNecefHanedanKacar HanedaniDiniSii IslamImzaIlk yillariAilesi ve Gencligi Esterabad Aga Muhammed Han in dogdugu yer Aga Muhammed Han 1742 de Astarabad da dunyaya geldi O Kacar Asiretinin Koyunlu Kovanlida denir koluna mensuptur Kabilenin farkli kollari vardir bunlardan en onemlisi olan Develi kolu Koyunlu koluyla siklikla mucadele etti Aga Muhammed Han ise Koyunlu kolunun Lideri Olan Muhammed Hasan Hanin en buyuk oglu ve II Tahmasb emriyle oldurulen Feth Alinin Torunuydu Aga Muhammed Han in oz ve uvey kardeslerinin ismi Hossein Qoli Khan Morteza Qoli Khan Mostafa Qoli Khan Reza Qoli Khan Jafar Qoli Khan Mehdi Qoli Khan Abbas Qoli Khan and Ali Qoli Khan Nader Sah 1747 de olmesiyle yonetimin Afsarlilarin elinden cikmasi Muhammed Hasan in Astrabad da mustakil bir yonetim kurmasi Nadir Sah in yegeni Adil Sah in Meshedden ayrilip Astrabadin kontrolunu ele gecirmesiyle son buldu Ancak Muhammed Hasan i yakalayamadi lakin Adil Sah Aga Muhammed Han i ele gecirmeyi basardi Ilk once oldurmeyi dusunduyse de Daha sonra Aga Muhammed i oldurmeyip Hadim ettirdi Sarayda gorevlilere verilen aga unvanini aldi Muhammed Hasan in Olumu Gecen 10 yil boyunca Afsar Hanedani Ic savas ve Afgan Emiri Ahmed Sahin istilasi yla Horasan a Cekildi Bu surecte Muhammed Hasan Pestun Lideri Azad Han Afgan ve Zend hukumdari Kerim Han a karsi Nadir Sah in eski imparatorlugunun bati kisminin hakimiyeti icin savasti Ancak 1759 da bir Zend ordusuna yenildi ve taraftarlari tarafindan ihanete ugrayarak Savadkuh lu Muhammed Han tarafindan olduruldu Aga Muhammed Han in Hadim olmasindan dolayi Kovanlilarin basina kardesi olan Huseyin Kuli Han gecti Kisa bir sure sonra Astarabad i Kerim Han ele gecirerek Huseyin Han Develu yu Kacarlarin basina gecirdi O esnada Aga Mohammed Han ve kardesi Hossein Qoli Khan bozkir i terk etti Bir yil sonra Aga Muhammed Han Astarabad a karsi bir saldiri duzenledi ancak kacmak zorunda kalarak Esref e ulasmayi basardiysa da ele gecirildi ve Tahran a rehine olarak Karim Han a gonderildi Cok Gecmeden Huseyin Kuli Han da yakalandi Kerim Han Yaninda Kerim Han Kalesi Zend Hanedani nin sarayi Aga Muhammed Han in tutuldugu yer Kerim Han Aga Muhammed Han a Yaninda kaldigi zaman boyunca ona merhametli davrandi Onun akrabalarini ikna etmelerini saglayarak silahlarini biraktirdi Daha sonra Kerim Han onlari Damghan a yerlestirdi 1763 yilinda Aga Muhammed Han ve Husyin Kuli Han Zand baskentine gonderilerek Kerim Han in haremin bir parcasi olan Halasi Hatice Begum un yasadigi Siraz a yerlestirildi Anneleri kent valisinin kizkardesi olmasi nedeniyle Aga Muhammed Han in diger kardesleri Murtaza Kuli Han ve Mustafa Kuli Han i Astarabad da yasamaya devam ettiler Kalan kardesleri Kazvin e gonderildi Aga Muhammed Kerim Han in Sarayinda esir olmaktan ziyade misafir olarak goruldu Ayrica Kerim Han da Aga Muhammed Han in siyasi bilgisini kabul etti ve tavsiyelerinde devletin menfaatleri konusunda israrci oldugunu belirtti Aga Muhammed Han efsanevi Iranli Kral Afrasiyab in akilli danismani olan Piran e Viseh olarak cagrildi Bu donemde Aga Muhammed Han in iki kardesi de Qazvin den Siraz a gonderildi Subat 1769 da Karim Khan Huseyin Kuli Han i Damghan valiligine atadi Hossein Qoli Khan Damgan a vardiginda hemen Develu ve diger kabilelerle babasinin intikamini almak icin siddetli bir catisma baslatti 1777 de Findarisk yakinlarinda Yamut ve bazi Turk kabilesi tarafindan olduruldu 1 Mart 1779 da Aga Muhammed Han avlanirken Karim Han in alti aylik hastaliktan sonra oldugu Hatice Begum tarafindan bildirildi Iktidara yukselme 1779 1789 Mazandaran ve Gilan in fethi Kuzey Iran in Haritasi Aga Muhammed Han ona bir grup sadik takipciyle birlikte Tahran a gitti Bu arada Siraz de insanlar kendi aralarinda savasiyordu Aga Muhammed Han Tahran da Develu klaninin sefleriyle bir araya gelerek baris yapti Babasinin cesedinin tutuldugu Sah Abdul Azim tapinagini ziyaret etti Ilk is olarak Koyunlu Asireti arasin da hakimiyetini kurdu daha sonra Mazandaran Eyaleti ne gitti Burada Kardesleri olan Riza Kuli ve Murtaza Kuli 2 eylulde maglup ederek bolgeyi ele gecirdi Bu arada Murtaza Kuli Astarabad a kacti ve burada kendisine guc topladi Ayni zamanda Zend prensi Ali Murad han Zend Azad Khan Afgan oglu Mahmud han in emri altindaki bir Zend ve Afgan birliklerini Mazandaran a gonderdi Aga Muhammed Han in kardesi Cafer Kuli han ustune gelen birligi puskurtmeyi basararak Aga Muhammed Han Feth Ali Kuli ve Huseyin Kuli ile birlikte simdiler Mazandaran in baskenti olan Babol de konumlarini saglamlastirdi Daha sonra Aga Muhammed Han Kumis Semnan Damgan Sahrud ve Bastam i ele gecirdi Ayrica Gilan hukumdari Hidayetullah Han i da vasali yapti Bundan sonra Semnan da kardesi Ali Kuli ye sehirlerin fethi konusundaki yardimlarindan dolayi odullendirdi Ruslarla Ilk Carpismasi Gilan Sorunu Kuzey Irak i Acemin Fethi 1781 de Iran la Asya ya uzanan bolgelerle ticaret yapabilmek icin ticaret yolu kurmak isteyen Rus Imparatorlugu Marko Ivanovich Voinovich in komutasinda Gurgan in sahiline bir elci gondererek Esref teki ticaret agi kurmak istemistir Aga Muhammed Han ise talebi reddetmis Voinovic reddini onemsemedi ve Ashurada adasinda gecici bir yerlesim kurmaya devam etti Hicbir gemisi olmaya Aga Muhammed Han adayi geri alamadi o sirada Voinovich i ve bazi adamlarini kandirip Astarabad da cagirarak Voinovich in ve adamlarini Ashurada yi terk etmelerine kadar esir tuttu Bir yil sonra Aga Muhammed Han Gilan i isgal etti cunku Gilan hukumdari Hidayetullah Zend Hanedani na tabi olmustu Hidayetullah daha sonra baris yapmak icin Mirza Sadeq ve Aga Sadik Lahiji adli iki diplomati Aga Muhammed e gonderdi Bir onlem olarak da Sirvan a gitti Diplomatlar Gilan in baskenti Resht e baskin duzenleyen ve servetlerini ele geciren Aga Muhammed Han la uygun bir baris yapamadi Kardesi Cafer Kuli Han i Irak i Acemin kuzeyini fethetmek uzere gonderdi Sonra Zend Ordusunu Rey Simdilerde Kerec bozguna ugratip Kazvin i ele gecirdi Sonra Zencen e yuruyerek burayi ele gecirdi 1783 te Aga Muhammed Han Zand kontrolunde olan bir sehir olan Tahran i kusatti Kusatma sirasinda sehirde cikan veba Aga Muhammed Han in Ordugahina yayilinca kusatmayi kaldirmak zorunda kaldi Zend Hanedani nin Mazenderan da Kisa Suren Hakimiyeti Ertesi yil Ali Murad Han Aga Muhammed Han in onceki yilda Tahran a yaptigi saldiriya misilleme yaparak oglu Uveyis Han i Mazandaran a buyuk bir orduyla gondermesiyle halk hizlica teslim oldu Aga Muhammed Han ve birkac destekcisi Astarabad a kacti ve burada sehri mumkun oldugu kadar saglamlastirmaya calisti Bu arada Murtaza Kuli bagliligini degistirerek Zend Hanedani na hizmet etmeye basladi Ali Murad Han akrabasi Muhammed Zahir Han in komutasinda Astarabad a bir ordu gonderdi ve sehri kusatti Aga Muhammed Han Bir kusatma durumu olasiligiyla onceden erzak temin etmisti Askerleri her gun kusatmacilarin hakimiyetini sinirlandirmak icin kirsal alanda atik kalmaya calistilar Bu sonunda kusatmacilarin durumunu surdurulemez hale getirdi ve Aga Muhammed Han kenti terk etmelerine izin verdi Muhammed Zahir Han Karakum Colune dogru kacti ancak Aga Muhammed Han in muttefikleri tarafindan Yamutta yakalandi Adamlarindan sadece birkaci hayatta kalmayi basardi Bu arada Aga Muhammed Han Esref yakinlarindaki bir Zend garnizonunu maglup etti ve daha sonra Sari ye dogru yurudu Kasim 1784 un basinda Aga Muhammed Zand kuvvetlerini Mazenderan dan atti Cafer Han Zend le Ilk Savasi Bu arada Ali Murad Han baska bir Zend birliklerini yetistirmisti kuzeni Rustem Han Zend in emri altinda Mazandaran a gonderdigi ordu Aga Muhammed Han tarafindan bozguna ugratildi Ali Murad Han 11 Subat 1785 te oldu Aga Muhammed Han olumunden haberdar oldugunda onu yakalamak icin Tahran a gitmisti Kente vardiginda buranin sakinleri kapilari hizla kapatti ve kapiyi yalnizca Iran Sahi icin acacaklarini soyledi Onlara gore Ali Murad Han dan sonra Cafer Han Zend idi Boylece Aga Muhammed Han Iran in Sahi olarak taninmak icin Cafer Han i yenmeye mecbur kaldi Bunun uzerine cabucak Isfahan a yurudu Cafer Han adamlarini Aga Muhammed Han in sehre dogru ilerlemesini durdurmak icin gonderdi ne varki hicbir direnis olmaksizin Kum a cekildiler Daha sonra Cafer Han Kesan yakinlarindaki orduyu yenen Aga Muhammed Han a karsi daha buyuk bir Zend ordusu gonderdi ve Siraz a kacti Agha Muhammed Isfahan a gelerek burada Zend hazinesi ve Cafer Han in hareminden kalan seyleri ele gecirdi Boylece Kacar birlikleri sehri yagmaladi 1785 yilinin yaz aylarinda Aga Muhammed Han kenti Irak I Acem teki seferleri icin merkez secti ve Bahtiyari Reislerini hakimiyeti altina aldi Ardindan Tahran a gitti ve yonetime eski bir Zend komutanini atadi Tahran a geldiginde sehir sonunda ona teslim oldu Ayni zamanda adamlari Hemedan i ele gecirdi ve bircok Kurt ve Turk asiretlerini Kacar yonetimine bagladi 12 Mart 1786 da Aga Muhammed Han Tahran i baskent yapti Sehrin o zamana kadar 15 000 30 000 kisilik bir nufusu vardi Bu donemde Aga Muhammed Han kendisini Iran in sahi olarak goruyor ancak Sah unvanindan kaciniyordu Aga Muhammed Han in Kuzey Iran da bulundugu sirada Cafer Han hizli bir sekilde Isfahan a yurudu ve sehri yeniden ele gecirdi Daha sonra Kesan ve Kum a birlikler gonderdi Hemedan a dogru yurudu Ancak yerel asiret reisleri arasindan Husrev Han ve Muhammed Huseyin Han Karagozlu tarafindan yenilerek Isfahan a cekildi Agha Muhammed Han Zendlilerin Isfahan i ve cevresini istila etmesini ogrendiginde hizla sehre dogru ilerledi ve boylece Cafer Han Siraz a geri donmek zorunda kaldi Aga Muhammed Han sonra Sehrin Valisi olarak Cafer Kuli Han i atadi Bununla birlikte Zencen valisi kisa sure sonra ayaklandi ve Aga Muhammed Han i kuzeye geri donerek buradaki isyani bastirdi Cafer Han Zend le Ikinci Savasi ve Tahta Cikisi Bir sure sonra Taki Han Yezd in Yoneticisi adli baska bir yerel yonetime sahip olan yerel bir hukumdar Cafer Han i yenerek ele gecirdigi zenginlikle Kacar bolgelerini isgal etti ve Isfahan a yurudu Bunun uzerine Aga Muhammed Han guneye dogru giderek 1788 de Isfahan da Cafer Kuli Han la bir araya geldi ve bir sure sonra Taki Han a Kacar hakimiyetini kabul ettirdi ve sonra daglara kacan bazi Kaskay kabilelerini cezalandirdi Daha sonra Aga Muhammed Siraz a yaklasti ve burada Cafer Han i sehir disina yenmeyi umdu cunku kalenin savunmasi guclu oldugu icin zapt etmesi guctu Ne var ki Aga Muhammed Han sebebiyle Cafer Han sehirden cikmadi Aga Muhammed Han Isfahan a geri dondu ve orada Cafer Kuli Han in yerine Isfehan valisi olarak kardesi Ali Kuli yi tayin ettikten Sonra Tahran a gitti Cafer Han Isfahan ve cevresi icin bir saldiri daha hazirlamak icin bir ordu olusturmaya baslamasi Agha Muhammed Han ile bir kez daha kuzeye inmeye mecbur etti Ali kuli bunu ogrenmesiyle Isfahan in guneyindeki bir sehir olan Kumisah a bir grup asiret gonderdi Bununla birlikte Cafer han onlari kolayca yenmeyi basarmasiyla Ali Kuli Kasan a cekildi Bunu ogrenen Aga Muhammed Han hizla Isfahan a dogru yurudu ki Cafar Han in bir kez daha Siraz a cekildi Aga Muhammed Han tekrar Siraz a saldirmak yerine Tahran a dondu Cafer Han 23 Ocak 1789 da olduruldu taht cikmak icin savasan birkac Zand prensi arasinda dort aylik suren bir ic savasa basladi Mayis ayinda Cafer Han in oglu Lutf Ali Han bu ic savasta galip cikti Bu donemde de Aga Muhammed Han in tahta cikmasiyla ancak tac giymemistir yegeni Baba Han i daha sonra Feth Ali Sah Kacar olarak anilacaktir varisi olarak atandi Boylece 1789 hukumdarligi basladi Saltanati 1789 1797 Lutf Ali Han la savasi Ailesiyle Ihtilafi ve Azerbaycan a ilk saldirisi Siraz a ilk saldiri ve Cafer Kuli Han Kacar ile ihtilafi Simdi Zand hanedani Cafer Han Zend in yonetiminden cikmasi Aga Muhammed Han Siraz i kusatmak icin bir firsat olarak gordu Sehre dogru yaklasirken Lutf Ali Han tarafindan saldiriya ugradi 25 Haziran 1789 da bir savas yapildi Lutf Ali Han in Siraz a cekilmesi ve ardindan Aga Muhammed Han in onu takip etmesi ve sehri kusatmasiyla sonuclandi Kusatma 7 Eylul e kadar surdu Bir kamp kurdu ve Tahran a geri dondu ve burada devam eden Nowruz un sonuna kadar kaldi 17 Mayis 1790 da Aga Muhammed Han bir kez daha Siraz a dogru yurudu Fars a ulastiginda Bihbahan valisi otoritesini kabul etti Aga Muhammed Han daha sonra kendisini Kacar Hanedani nin en buyuk mirascisi olarak gordugu ve Cafer Kuli Han la ihtilaf dustu Ardindan Aga Muhammed Cafer Kuli Han i idam ettirdi Azerbaycana Saldirisi Lutf Ali Han Kerman da sorun yasamasiyla Boylelikle Aga Muhammed Han Azerbaycan a ozgurce odaklanabilmesine olanak verdi Baba Han i Irak I Acem valiligine atadi ve 1791 ilkbaharinda Azerbaycan a yurudu Talis Hanligini Kacar otoritesini kabul ettirmek icin goreceli Suleyman Han Koyunluyu gonderdi Tarum a gitti Aga Muhammed Han daha sonra Sarab a gitti ve burada Sarab Hanligi na boyun egdirdi Ardabil e giderek Ardabil Hanligini ele gecirerek sehrin tapinagini ziyaret etti Sonunda kendisine karsi direnise gecen Karadag Hanligin a gitti Donboli soylularindan olan Huseyin Kuli Donboli yi Hoy ve Tebriz in valiligine atadi Farsin Fethi Aga Muhammad Han oturan ve Basbakan i Haci Ibrahim Sirazi ayakta Agha Muhammed Han Azerbaycan i fethederken Lutf Ali Han Isfahan a saldirma firsati buldu Ancak Siraz in gozde valisi Haci Ibrahim Sirazi Lutf Ali Han in bir darbe yapmak icin sehirde yoklugunu beklerken Zand hukumdari generali olan kardesi Muhammed Huseyin Sirazi diger bircok birlikle birlikte muttefik oldu Lutf Ali Han Siraz a dogru hizlica gitti ama sehre geldiginde halk kapiyi acmayinca Daglara cekilip ve Siraz i ele gecirecek kadar buyuk bir ordu toplamaya basladi Haci Ibrahim daha sonra kendisine kabul ettigi takdirde kendisine 3 000 kisrak vermeyi teklif eden ve Fars in vermeyi taahhut ederek Muhammed Han a bir elci gonderdi Aga Muhammed Han Fars a geldiginde Haci Ibrahim i butun vilayetin valisi olarak atadi ve adamlarindan birisini Lutf Ali Han in ailesini Tahran a goturup Zand ailesinin mulklerini almaya gonderdi Dahasi Baba Han a gerektiginde Haci Ibrahim e yardim etmeye hazir olmak icin Siraz yakinlarindaki bir garnizon kurmasini emretti Lutf Ali Han ile Aga Muhammed Han Savasirken Bu arada Lutf Ali han Haci Ibrahim tarafindan gonderilen orduyu maglup ederek Kazerun kalesini eline gecirdi Daha sonra Siraz in disindaki kirlara yurudu ve sehri acliktan oldurmeye calisti Bir sure sonra Kacar ordusu Lutf Ali han in adamlarina saldirdi ve Lotf Ali han in kendisi savasa katilmaya karar verinceye kadar Kacar ordusu yenildi Aga Muhammed Han bu konuyu ogrendiginde Haci Ibrahim in kuvvetlerini guclendirmek icin 7 bin atli gonderdi ve yakinlardaki garnizondan kalan Kacar kuvvetlerine ayni seyi yapmak icin emir verdi Lotf Ali Khan takviyelerin Siraz a gelmesine izin vererek Haci ibrahim kuvvetleri guclendigi anda Siraz tan cikacaklarini ve bir meydan muharebesi yapacaklarini inanarak bekledi Tahmininde dogru olan Lutf Ali Han Kisa surede Siraz in batisinda Haci Ibrahim i yenecegi bir savas gerceklesti Daha sonra 5 Haziran 1792 de Lutf Ali han adamlariyla az bir kuvveti olan Aga Muhammed Han in Persepolis yakinlarindaki kampinda cesur bir gece baskini duzenledi Ancak Aga Muhammed Han in orada olmadigina kanarak maglubiyete ugradi Iki sene sonra Krtsani Savasi ile Dogu Gurcistan i ve Kuzey Kafkasya ve Guney Kafkasya daki diger ana bolgeleri Iran a geri kazandirinca aynen Nadir Sah in altmis yil once yaptigi gibi Shahanshah ligini Krallarin Krali Mugan ovasinda ilan etti Ayrica bakinizIran hukumdarlari listesi Zend Hanedani Kacar HanedaniKaynakcaWikimedia Commons ta Aga Muhammed Sah ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Aga Muhammed SahKacar HanedaniDogumu 1742 Olumu 17 Haziran 1797Resmi unvanlarOnce gelen Lutf Ali Han Iran Sahi 1794 1797 Sonra gelen Feth Ali Sah Kacar