Ağrı genellikle yoğun veya zarar verici uyaranların neden olduğu üzücü bir duygudur. Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği ağrıyı "gerçek veya olası doku hasarıyla ilişkili veya ilişkili olana benzeyen hoş olmayan duyusal ve duygusal deneyim" olarak tanımlar."
Ağrı | |
---|---|
Bilek ağrısı ilüstrasyonu | |
Uzmanlık | Nöroloji |
Süre | Genelde sebebine göre değişir |
Tipler | Fiziksel, Psikolojik, Psikojenik |
İlaç | Analjezik |
Tıbbi tanıda ağrı altta yatan bir durumun semptom olarak kabul edilir.
Ağrı fiziki ya da ruhsal nedenlerle oluşmuş hoşnutsuzluk hissidir. Ağrıya örnek olarak ayağı bir yere çarpmak, parmak yanması veya bir kesiğe alkol dökmek verilebilir."
Ağrı bireyin acı verici bir durumdan kaçmasını sağlar bu sayede vücudunun zarar görmemesini sağlar. Gelecekte de bireyin benzer acı verici deneyimlerden uzaklaşmasını sağlar. Ağrıların çoğunda acı veren uyarıcı (Noxious timulus) kaldırıldığında ağrı geçer ve vücut iyileşir fakat bazı durumlarda acı veren uyarıcı kaldırılmasına ve vücudun iyileşmesine rağmen ağrı geçmez. Bazen ağrıya neden olacak herhangi bir hasar veya hastalık olmamasına rağmen ağrı oluşabilir.
Çoğu gelişmiş ülkede hekime başvurmanın en yaygın nedeni ağrıdır. Pek çok tıbbi durumda ağrı ana semptomdur ve kişinin yaşam kalitesini ve çalışmasını etkileyebilir.
Basit ağrı kesiciler vakaların %20 ila %70'inde faydalıdır.
Sosyal destek, hipnotik telkin, bilişsel davranışçı terapi, heyecan veya dikkat dağınıklığı gibi psikolojik faktörler ağrının yoğunluğunu veya hoşnutsuzluğunu etkileyebilir.
Ötanazi ile ilgili bazı tartışmalarda ağrı, ölümcül hastalığı olan kişilerin hayatlarını sona erdirmesine izin veren bir argüman olarak kullanılmıştır.
Sınıflandırma
Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği bir hastanın ağrısını tanımlamak için belirli özelliklerin kullanılmasını önerir:
- etkilenen vücut bölgesi (örn. karın, alt uzuvlar),
- bozukluğu ağrıya neden olabilecek sistem (ör. sinir sistemi, mide-bağırsak),
- oluşma süresi ve şekli,
- yoğunluk,
- sebebi
Kronik ve akut
Ağrı genellikle geçicidir yalnızca zararlı uyaran ortadan kaldırılana veya altta yatan hasar veya patoloji iyileşene kadar sürer ancak romatoid artrit, periferik nöropati, kanser ağrısı gibi bazı ağrılı durumlar ve kesin nedeni bilinmeyen idiyopatik ağrı yıllarca sürebilir.
Uzun süren ağrıya “kronik" veya "kalıcı" çabuk düzelen ağrıya ise "Akut" denir. Geleneksel olarak akut ve kronik ağrı arasındaki ayrım başlangıç ile bitişi arasında keyfi bir zaman aralığına dayanır; En sık kullanılan iki belirteç ağrının başlangıcından itibaren 3 ay ve 6 ay ancak bazı teorisyenler ve araştırmacılar akuttan kronik ağrıya geçişi 12 ay olarak belirlemişlerdir.:93 Diğerleri 30 günden daha az süren ağrıya "akut" altı aydan uzun süren ağrıya "kronik" ve 1- 6 ay arası süren ağrıya "subakut" derler.
"Kronik ağrının" keyfi olarak sabit bir süre içermeyen popüler alternatif tanımı "beklenen iyileşme süresinin ötesine uzanan ağrıdır". Kronik ağrı "kanser ağrısı" ya da "iyi huylu" olarak tanımlanabilir.
Allodini
Allodini normalde ağrısız uyarana yanıt olarak duyulan ağrıdır. Biyolojik işlevi yoktur ve uyaranlara göre dinamik mekanik, noktalı ve statik olarak sınıflandırılır.
Hayalet ağrı
vücudun kesilmiş bir bölümünde hissedilen veya beynin artık sinyal almadığı ağrıdır. Bir tür nöropatik ağrıdır.
Üst uzuv amputelerinde (organı alınmış kimseler) hayalet ağrı yaygınlığı yaklaşık %82 ve alt uzuv amputelerinde %54'tür. Bir çalışma ampütasyondan sekiz gün sonra hastaların %72'sinde ve altı ay sonra hastaların %67'sinde hayalet uzuv ağrısı olduğunu bildirdi. Bazı ampüteler yoğunluk veya kalite açısından değişen sürekli ağrı yaşarlar; diğerleri ise günde birkaç ağrı nöbeti veya daha az sıklıkla tekrarlayabilen ağrı hissederler. Genellikle bu ağrı sızlama, ezilme, yanma veya kramp olarak tanımlanır. Ağrı uzun bir süre devam ederse sağlam vücudun bazı kısımları duyarlı hale gelebilir böylece onlara dokunmak hayalet uzuvda ağrıya neden olur. Hayalet uzuv ağrısı işeme veya dışkılama'ya eşlik edebilir.:61–9
Sinirlere veya güdüğün (İngilizce:stump) hassas bölgelerine yapılan Lokal anestezik enjeksiyonlar ilacın birkaç saat içinde bitmesine rağmen ağrıyı günlerce, haftalarca veya bazen kalıcı olarak giderebilir; ve omurlar arasındaki yumuşak dokuya küçük hipertonik tuzlu su enjeksiyonları hayalet uzuv içine on dakika kadar yayılan ve ardından saatler, haftalar veya daha uzun süre kısmi veya toplama yayılan yerel hayalet ağrıdan kurtarır. Güdüğün şiddetli titreşimi veya elektriksel stimülasyonu veya omuriliğe cerrahi olarak yerleştirilen elektrotlardan gelen akım bazı hastalarda rahatlama sağlar.:61–9
terapisi hayalet uzuvda hareket ve dokunma yanılsaması üretir ve bu ağrının azalmasına neden olabilir.
ciddi omurilik hasarından sonra duyu kaybı ve istemli motor kontrolüne, omurilik hasarı düzeyinde , dolan mesaneyle veya bağırsakla veya belden aşağısı felçli hastaların %5 - %10 arasında tam duyu kaybı olan bölgelerde hayali vücut ağrısı eşlik edebilir. Bu hayali vücut ağrısı başlangıçta yanma veya karıncalanma olarak tanımlanır ancak şiddetli ezilme veya kıstırma ağrısına veya bacaklardan aşağı akan ateş hissine veya ette bükülen bir bıçağa dönüşebilir. Ağrı başlangıcı sakatlayan yaralanmadan hemen sonra başlayabilir veya yıllar sonrasına kadar gerçekleşmeyebilir. Cerrahi tedavi nadiren kalıcı bir rahatlama sağlar.:61–9
Ağrı Mekanizması
Nosiseptif
Nosiseptif ağrı zararlı yoğunluğa yaklaşan veya aşan uyaranlara (nosiseptör) yanıt veren duyusal sinir liflerinin uyarılmasından kaynaklanır ve zararlı uyarı türüne göre sınıflandırılabilir. En yaygın kategoriler "termal" (ör. sıcak veya soğuk), "mekanik" (ör. Ezme, yırtma, kesme, vb.) ve "kimyasal" (ör. İyot) bir kesikte veya iltihaplanma) ‘dır. Bazı nosiseptörler bu yöntemlerin birden fazlasına yanıt verir ve sonuçta polimodal olarak adlandırılır.
Nosiseptif ağrı da kaynağına göre sınıflandırılabilir, "viseral", "derin somatik" ve "yüzeysel somatik" ağrı olarak ikiye ayrılabilir. Viseral yapılar (örneğin kalp, karaciğer ve bağırsaklar) gerilmeye, iskemi ve iltihapa oldukça duyarlıdır ancak normalde diğer yapılarda ağrıyı uyandıran yakma ve kesme gibi diğer uyaranlara nispeten duyarsızdır. Viseral ağrı dağınık, uzak, yerini tespit etmesi zor ve sıklıkla ağrıya atıfta bulunulur ve genellikle yüzeysel bir yapıdır. Bulantı ve kusma eşlik edebilir ve mide bulantısı, derin, sıkma ve donuk olarak tanımlanabilir.
"Derin somatik" ağrı bağlarda, tendonlarda, kemiklerde, kan damarlarında, fasyada (bağ dokusu veya zar) ve kaslarda nosiseptörlerin uyarılmasıyla başlar ve donuk, ağrılı, zayıf ve yerel ağrıdır. Burkulma ve kırık kemikler örnek olarak verilebilir. "Yüzeysel somatik" ağrı ciltte veya diğer yüzeysel dokularda nosiseptörlerin aktivasyonu ile başlar ve keskin, iyi tanımlanmış ve net bir şekilde yerleşmiştir. Küçük yaralar ve küçük (birinci derece) yanıklar yüzeysel somatik ağrıya neden olan yaralanma örnekleridir.
Nöropatik
Nöropatik ağrı bedensel duygularla ilgili sinir sisteminin herhangi bir bölümünü (somato-duyusal sistem) etkileyen hasar veya hastalıktan kaynaklanır. Nöropatik ağrı çevresel, veya karışık (çevresel ve merkezi) nöropatik ağrı olarak ikiye ayrılabilir. Periferik nöropatik ağrı genellikle "yanma", "karıncalanma", "elektriksel", "bıçaklanma" veya "karıncalanma" olarak tanımlanır.
Nosiplastik
Nosiplastik ağrı değişmiş bir nosisepsiyon (ancak gerçek veya tehdit altında doku hasarı kanıtı olmadan veya somatosensoriyel sistem 'de hastalık veya hasar olmadan) hissedilen ağrıdır. Bu örneğin fibromiyalji hastaları için geçerlidir.
Psikojenik
Psikojenik ağrı aynı zamanda "psikalji" veya "somatoform ağrı" da denir ki zihinsel, duygusal veya davranışsal faktörlerin neden olduğu, arttığı veya uzattığı ağrıdır. Baş ağrısı, sırt ağrısı ve mide ağrısı bazen psikojenik olarak teşhis edilir. Hastalar sıklıkla damgalanır (küçük düşürülür) çünkü hem tıp uzmanları hem de halk psikolojik bir kaynaktan gelen acının "gerçek" olmadığını düşünme eğilimindedir. Ancak uzmanlar başka herhangi bir kaynaktan gelen acıdan daha az gerçek veya incitici olmadığını düşünürler.
Uzun süreli ağrı çeken kişiler Minnesota çok yönlü kişilik envanterinin histeri, depresyon ve Hipokondriya ölçeklerinde yüksek puanlarla ("nevrotik üçlü") denilen psikolojik rahatsızlıklarla gösterilir. Bazı araştırmacılar akut ağrının kronikleşmesine neden olan şeyin bu nevrotiklik olduğunu iddia etmişlerdir ancak klinik kanıtlar diğer yönü kronik ağrıya neden olan nevrotiklik göstermektedir. Uzun süreli ağrı terapötik müdahale ile giderildiğinde genellikle nevrotik üçlüdeki puanlar ve endişe normal seviyelere iner. Kronik ağrı hastalarında genellikle az olan Benlik saygısı ağrı düzeldikten sonra da düzelir.:31–2
Tedavi
Ağrı çeşitli yöntemlerle tedavi edilebilir. En uygun yöntem duruma göre değişir. Kronik ağrının tedavisi zor olabilir ve genellikle pratisyen doktorlar, klinik eczacılar, klinik psikologlar, fizyoterapistler, mesleki terapistler, doktor asistanları ve pratisyen hemşirelerden oluşan bir ağrı tedavi ekibinin koordineli çabalarını gerektirebilir.
Ağrının yetersiz tedavisi, cerrahi servislerde, yoğun bakım ünitelerinde, kaza ve acil servislerde, genel pratisyenlikte, kanser ağrısı da dahil olmak üzere her türlü kronik ağrı tedavisinde ve yaşam sonu bakımında yaygındır. Bu ihmal, yeni doğanlardan tıbbi açıdan zayıf yaşlılara kadar her yaşta geçerlidir.
ABD'de, Afrikalı ve Hispanik Amerikalıların bir doktorun gözetimindeyken gereksiz yere acı çekme olasılıkları diğerlerine göre daha çoktur; ve kadınların ağrılarının erkeklere göre daha az tedavi edilme olasılığı daha fazladır.
Uluslararası Ağrı Araştırmaları Derneği, ağrının hafifletilmesinin bir insan hakkı olarak tanınması gerektiğini, kronik ağrının başlı başına bir hastalık olarak görülmesi gerektiğini ve ağrı tıbbının tam bir tıbbi uzmanlık statüsüne sahip olması gerektiğini savunur. Halen yalnızca Çin ve Avustralya'da bir uzmanlık alanıdır.
Başka yerlerde ağrı tıbbı, anesteziyoloji, fizyoterapi, nöroloji, palyatif tıp ve psikiyatri gibi disiplinlerin alt uzmanlık alanıdır. 2011 yılında İnsan Hakları İzleme Örgütü dünyada on milyonlarca insanın şiddetli ağrılar için ucuz ilaçlara erişiminin hala engellendiği konusunda uyarıda bulundu.
Kaynakça
- ^ Raja, Srinivasa N.; Carr, Daniel B.; Cohen, Milton; Finnerup, Nanna B.; Flor, Herta; Gibson, Stephen; Keefe, Francis J.; Mogil, Jeffrey S.; Ringkamp, Matthias; Sluka, Kathleen A.; Song, Xue-Jun (21 Temmuz 2020). "The revised International Association for the Study of Pain definition of pain: concepts, challenges, and compromises". PAIN (İngilizce). Articles in Press (9): 1976-1982. doi:10.1097/j.pain.0000000000001939. ISSN 0304-3959. (PMC) 7680716 $2. (PMID) 32694387.
- ^ . 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
- ^ Raj PP (2007). "Taxonomy and classification of pain". In: The Handbook of Chronic Pain. Nova Biomedical Books. ISBN .
- ^ Debono DJ, Hoeksema LJ, Hobbs RD (Ağustos 2013). "Caring for patients with chronic pain: pearls and pitfalls". The Journal of the American Osteopathic Association. 113 (8): 620-7. doi:10.7556/jaoa.2013.023. (PMID) 23918913.
- ^ Turk DC, Dworkin RH (2004). "What should be the core outcomes in chronic pain clinical trials?". Arthritis Research & Therapy. 6 (4): 151-4. doi:10.1186/ar1196. (PMC) 464897 $2. (PMID) 15225358.
- ^ Breivik H, Borchgrevink PC, Allen SM, Rosseland LA, Romundstad L, Hals EK, Kvarstein G, Stubhaug A (Temmuz 2008). "Assessment of pain". British Journal of Anaesthesia. 101 (1): 17-24. doi:10.1093/bja/aen103. (PMID) 18487245.
- ^ Moore RA, Wiffen PJ, Derry S, Maguire T, Roy YM, Tyrrell L (Kasım 2015). "Non-prescription (OTC) oral analgesics for acute pain - an overview of Cochrane reviews". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11): CD010794. doi:10.1002/14651858.CD010794.pub2. (PMC) 6485506 $2. (PMID) 26544675.
- ^ Eisenberger NI, Lieberman M (2005). "Why it hurts to be left out: The neurocognitive overlap between physical and social pain" (PDF). Williams KD (Ed.). The Social Outcast: Ostracism, Social Exclusion, Rejection, & Bullying (Sydney Symposium of Social Psychology). East Sussex: Psychology Press. s. 210. ISBN .
- ^ Garland, Eric L.; Brintz, Carrie E.; Hanley, Adam W.; Roseen, Eric J.; Atchley, Rachel M.; Gaylord, Susan A.; Faurot, Keturah R.; Yaffe, Joanne; Fiander, Michelle; Keefe, Francis J. (1 Ocak 2020). "Mind-Body Therapies for Opioid-Treated Pain". JAMA Internal Medicine. 180 (1): 91. doi:10.1001/jamainternmed.2019.4917. (PMC) 6830441 $2. (PMID) 31682676.
- ^ Weyers H (Eylül 2006). "Explaining the emergence of euthanasia law in the Netherlands: how the sociology of law can help the sociology of bioethics". Sociology of Health & Illness. 28 (6): 802-16. doi:10.1111/j.1467-9566.2006.00543.x. (PMID) 17184419.
- ^ Merskey H, Bogduk N (1994). Classification of Chronic Pain (2 nd bas.). Seattle: International Association for the Study of Pain. ss. 3 & 4. ISBN .
- ^ a b Turk DC, Okifuji A (2001). "Pain terms and taxonomies of pain". Bonica JJ, Loeser JD, Chapman CR, Turk DC (Ed.). Bonica's management of pain. Hagerstwon, MD: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN .
- ^ a b Coda BA, Bonica JJ (2000). "General considerations of acute pain". Panswick CC, Main CJ (Ed.). Pain management: an interdisciplinary approach. Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN .
- ^ a b Thienhaus O, Cole BE (2002). "Classification of pain". Weiner R (Ed.). Pain management: a practical guide for clinicians. Boca Raton: CRC Press. ss. 28. ISBN .
- ^ a b Jensen TS, Finnerup NB (Eylül 2014). "Allodynia and hyperalgesia in neuropathic pain: clinical manifestations and mechanisms". The Lancet. Neurology. 13 (9): 924-35. doi:10.1016/s1474-4422(14)70102-4. (PMID) 25142459.
- ^ Lolignier S, Eijkelkamp N, Wood JN (Ocak 2015). "Mechanical allodynia". Pflügers Archiv. 467 (1): 133-9. doi:10.1007/s00424-014-1532-0. (PMC) 4281368 $2. (PMID) 24846747.
- ^ a b Kooijman CM, Dijkstra PU, Geertzen JH, Elzinga A, van der Schans CP (Temmuz 2000). "Phantom pain and phantom sensations in upper limb amputees: an epidemiological study". Pain. 87 (1): 33-41. doi:10.1016/S0304-3959(00)00264-5. (PMID) 10863043.
- ^ Jensen TS, Krebs B, Nielsen J, Rasmussen P (Kasım 1983). "Phantom limb, phantom pain and stump pain in amputees during the first 6 months following limb amputation". Pain. 17 (3): 243-56. doi:10.1016/0304-3959(83)90097-0. (PMID) 6657285.
- ^ Jensen TS, Krebs B, Nielsen J, Rasmussen P (Mart 1985). "Immediate and long-term phantom limb pain in amputees: incidence, clinical characteristics and relationship to pre-amputation limb pain". Pain. 21 (3): 267-78. doi:10.1016/0304-3959(85)90090-9. (PMID) 3991231.
- ^ a b c d Wall PD, Melzack R (1996). The challenge of pain (2.2 bas.). New York: Penguin Books. ISBN .
- ^ Ramachandran VS, Rogers-Ramachandran D (Nisan 1996). "Synaesthesia in phantom limbs induced with mirrors". Proceedings. Biological Sciences. 263 (1369): 377-86. Bibcode:1996RSPSB.263..377R. doi:10.1098/rspb.1996.0058. (PMID) 8637922.
- ^ Urch CE, Suzuki R (26 Eylül 2008). "Pathophysiology of somatic, visceral, and neuropathic cancer pain". Sykes N, Bennett MI & Yuan C-S (Ed.). Clinical pain management: Cancer pain (2 bas.). Londra: Hodder Arnold. ss. 3-12. ISBN .
- ^ Treede RD, Jensen TS, Campbell JN, Cruccu G, Dostrovsky JO, Griffin JW, Hansson P, Hughes R, Nurmikko T, Serra J (Nisan 2008). "Neuropathic pain: redefinition and a grading system for clinical and research purposes". Neurology. 70 (18): 1630-5. doi:10.1212/01.wnl.0000282763.29778.59. (PMID) 18003941.
- ^ Paice JA (2003). (PDF). The Journal of Supportive Oncology. 1 (2): 107-20. (PMID) 15352654. 7 January 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 January 2010.
- ^ Kosek, Eva; Cohen, Milton; Baron, Ralf; Gebhart, Gerald F.; Mico, Juan-Antonio; Rice, Andrew S. C.; Rief, Winfried; Sluka, A. Kathleen (Temmuz 2016). "Do we need a third mechanistic descriptor for chronic pain states?". Pain. 157 (7): 1382-1386. doi:10.1097/j.pain.0000000000000507. (PMID) 26835783. Derived from Kosek E, ve diğerleri. (July 2016). "Do we need a third mechanistic descriptor for chronic pain states?". Pain. 157 (7): 1382-6. doi:10.1097/j.pain.0000000000000507. (PMID) 26835783.
- ^ a b "Psychogenic Pain". Cleveland Clinic. 14 July 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017.
- ^ . Retrieved 12 October 2010.
- ^ Thienhaus O, Cole BE (2002). "The classification of pain". Weiner RS (Ed.). Pain management: A practical guide for clinicians. American Academy of Pain Management. s. 29. ISBN .
- Main CJ, Spanswick CC (2000). Pain management: an interdisciplinary approach. Churchill Livingstone. ISBN .
Pain management: an interdisciplinary approach.
- Main CJ, Spanswick CC (2000). Pain management: an interdisciplinary approach. Churchill Livingstone. ISBN .
- ^ Brown AK, Christo PJ, Wu CL (Aralık 2004). "Strategies for postoperative pain management". Best Practice & Research. Clinical Anaesthesiology. 18 (4). ss. 703-717. doi:10.1016/j.bpa.2004.05.004. (PMID) 15460554.
- ^ Cullen L, Greiner J, Titler MG (Haziran 2001). "Pain management in the culture of critical care". Critical Care Nursing Clinics of North America. 13 (2). ss. 151-166. doi:10.1016/S0899-5885(18)30046-7. (PMID) 11866399.
- ^ Rupp T, Delaney KA (Nisan 2004). "Inadequate analgesia in emergency medicine". Annals of Emergency Medicine. 43 (4). ss. 494-503. doi:10.1016/j.annemergmed.2003.11.019. (PMID) 15039693.
- ^ Smith GF, Toonen TR (Nisan 2007). "Primary care of the patient with cancer". American Family Physician. 75 (8). ss. 1207-1214. (PMID) 17477104.
- ^ Jacobson PL, Mann JD (Ocak 2003). "Evolving role of the neurologist in the diagnosis and treatment of chronic noncancer pain". Mayo Clinic Proceedings. 78 (1). ss. 80-84. doi:10.4065/78.1.80. (PMID) 12528880.
- ^ Deandrea S, Montanari M, Moja L, Apolone G (Aralık 2008). "Prevalence of undertreatment in cancer pain. A review of published literature". Annals of Oncology. 19 (12). ss. 1985-1991. doi:10.1093/annonc/mdn419. (PMC) 2733110 $2. (PMID) 18632721.
- ^ Perron V, Schonwetter RS (2001). "Assessment and management of pain in palliative care patients". Cancer Control. 8 (1). ss. 15-24. doi:10.1177/107327480100800103. (PMID) 11176032.
- ^ Selbst SM, Fein JA (2006). "Sedation and analgesia". Henretig FM, Fleisher GR, Ludwig S (Ed.). Textbook of pediatric emergency medicine. Hagerstwon, MD: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN . 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
- ^ Cleeland CS (Haziran 1998). "Undertreatment of cancer pain in elderly patients". JAMA. 279 (23). ss. 1914-1915. doi:10.1001/jama.279.23.1914. (PMID) 9634265.
- ^ Bonham VL (2001). "Race, ethnicity, and pain treatment: striving to understand the causes and solutions to the disparities in pain treatment" (PDF). The Journal of Law, Medicine & Ethics. 29 (1). ss. 52-68. doi:10.1111/j.1748-720X.2001.tb00039.x. (PMID) 11521272. 19 July 2011 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Green CR, Anderson KO, Baker TA, Campbell LC, Decker S, Fillingim RB, Kalauokalani DA, Kaloukalani DA, Lasch KE, Myers C, Tait RC, Todd KH, Vallerand AH (Eylül 2003). "The unequal burden of pain: confronting racial and ethnic disparities in pain" (PDF). Pain Medicine. 4 (3). ss. 277-294. doi:10.1046/j.1526-4637.2003.03034.x. hdl:2027.42/73822. (PMID) 12974827. 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2019.
- ^ Thienhaus O, Cole BE (2002). "The classification of pain". Weiner RS (Ed.). Pain management: A practical guide for clinicians. American Academy of Pain Management. s. 29. ISBN .
- Main CJ, Spanswick CC (2000). Pain management: an interdisciplinary approach. Churchill Livingstone. ISBN .
Pain management: an interdisciplinary approach.
- Main CJ, Spanswick CC (2000). Pain management: an interdisciplinary approach. Churchill Livingstone. ISBN .
- ^ . 2010. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Horlocker TT, Cousins MJ, Bridenbaugh PO, Carr DL (2008). Cousins and Bridenbaugh's Neural Blockade in Clinical Anesthesia and Pain Medicine. Hagerstwon, MD: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN .
- ^ . 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Human Rights Watch (2011). "Tens of Millions Face Death in Agony". 1 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Agri genellikle yogun veya zarar verici uyaranlarin neden oldugu uzucu bir duygudur Uluslararasi Agri Calismalari Dernegi agriyi gercek veya olasi doku hasariyla iliskili veya iliskili olana benzeyen hos olmayan duyusal ve duygusal deneyim olarak tanimlar AgriBilek agrisi ilustrasyonuUzmanlikNorolojiSureGenelde sebebine gore degisirTiplerFiziksel Psikolojik PsikojenikIlacAnaljezik Tibbi tanida agri altta yatan bir durumun semptom olarak kabul edilir Agri fiziki ya da ruhsal nedenlerle olusmus hosnutsuzluk hissidir Agriya ornek olarak ayagi bir yere carpmak parmak yanmasi veya bir kesige alkol dokmek verilebilir Agri bireyin aci verici bir durumdan kacmasini saglar bu sayede vucudunun zarar gormemesini saglar Gelecekte de bireyin benzer aci verici deneyimlerden uzaklasmasini saglar Agrilarin cogunda aci veren uyarici Noxious timulus kaldirildiginda agri gecer ve vucut iyilesir fakat bazi durumlarda aci veren uyarici kaldirilmasina ve vucudun iyilesmesine ragmen agri gecmez Bazen agriya neden olacak herhangi bir hasar veya hastalik olmamasina ragmen agri olusabilir Cogu gelismis ulkede hekime basvurmanin en yaygin nedeni agridir Pek cok tibbi durumda agri ana semptomdur ve kisinin yasam kalitesini ve calismasini etkileyebilir Basit agri kesiciler vakalarin 20 ila 70 inde faydalidir Sosyal destek hipnotik telkin bilissel davranisci terapi heyecan veya dikkat daginikligi gibi psikolojik faktorler agrinin yogunlugunu veya hosnutsuzlugunu etkileyebilir Otanazi ile ilgili bazi tartismalarda agri olumcul hastaligi olan kisilerin hayatlarini sona erdirmesine izin veren bir arguman olarak kullanilmistir SiniflandirmaUluslararasi Agri Calismalari Dernegi bir hastanin agrisini tanimlamak icin belirli ozelliklerin kullanilmasini onerir etkilenen vucut bolgesi orn karin alt uzuvlar bozuklugu agriya neden olabilecek sistem or sinir sistemi mide bagirsak olusma suresi ve sekli yogunluk sebebiKronik ve akut Agri genellikle gecicidir yalnizca zararli uyaran ortadan kaldirilana veya altta yatan hasar veya patoloji iyilesene kadar surer ancak romatoid artrit periferik noropati kanser agrisi gibi bazi agrili durumlar ve kesin nedeni bilinmeyen idiyopatik agri yillarca surebilir Uzun suren agriya kronik veya kalici cabuk duzelen agriya ise Akut denir Geleneksel olarak akut ve kronik agri arasindaki ayrim baslangic ile bitisi arasinda keyfi bir zaman araligina dayanir En sik kullanilan iki belirtec agrinin baslangicindan itibaren 3 ay ve 6 ay ancak bazi teorisyenler ve arastirmacilar akuttan kronik agriya gecisi 12 ay olarak belirlemislerdir 93 Digerleri 30 gunden daha az suren agriya akut alti aydan uzun suren agriya kronik ve 1 6 ay arasi suren agriya subakut derler Kronik agrinin keyfi olarak sabit bir sure icermeyen populer alternatif tanimi beklenen iyilesme suresinin otesine uzanan agridir Kronik agri kanser agrisi ya da iyi huylu olarak tanimlanabilir Allodini Allodini normalde agrisiz uyarana yanit olarak duyulan agridir Biyolojik islevi yoktur ve uyaranlara gore dinamik mekanik noktali ve statik olarak siniflandirilir Hayalet agri vucudun kesilmis bir bolumunde hissedilen veya beynin artik sinyal almadigi agridir Bir tur noropatik agridir Ust uzuv amputelerinde organi alinmis kimseler hayalet agri yayginligi yaklasik 82 ve alt uzuv amputelerinde 54 tur Bir calisma amputasyondan sekiz gun sonra hastalarin 72 sinde ve alti ay sonra hastalarin 67 sinde hayalet uzuv agrisi oldugunu bildirdi Bazi amputeler yogunluk veya kalite acisindan degisen surekli agri yasarlar digerleri ise gunde birkac agri nobeti veya daha az siklikla tekrarlayabilen agri hissederler Genellikle bu agri sizlama ezilme yanma veya kramp olarak tanimlanir Agri uzun bir sure devam ederse saglam vucudun bazi kisimlari duyarli hale gelebilir boylece onlara dokunmak hayalet uzuvda agriya neden olur Hayalet uzuv agrisi iseme veya diskilama ya eslik edebilir 61 9 Sinirlere veya gudugun Ingilizce stump hassas bolgelerine yapilan Lokal anestezik enjeksiyonlar ilacin birkac saat icinde bitmesine ragmen agriyi gunlerce haftalarca veya bazen kalici olarak giderebilir ve omurlar arasindaki yumusak dokuya kucuk hipertonik tuzlu su enjeksiyonlari hayalet uzuv icine on dakika kadar yayilan ve ardindan saatler haftalar veya daha uzun sure kismi veya toplama yayilan yerel hayalet agridan kurtarir Gudugun siddetli titresimi veya elektriksel stimulasyonu veya omurilige cerrahi olarak yerlestirilen elektrotlardan gelen akim bazi hastalarda rahatlama saglar 61 9 terapisi hayalet uzuvda hareket ve dokunma yanilsamasi uretir ve bu agrinin azalmasina neden olabilir ciddi omurilik hasarindan sonra duyu kaybi ve istemli motor kontrolune omurilik hasari duzeyinde dolan mesaneyle veya bagirsakla veya belden asagisi felcli hastalarin 5 10 arasinda tam duyu kaybi olan bolgelerde hayali vucut agrisi eslik edebilir Bu hayali vucut agrisi baslangicta yanma veya karincalanma olarak tanimlanir ancak siddetli ezilme veya kistirma agrisina veya bacaklardan asagi akan ates hissine veya ette bukulen bir bicaga donusebilir Agri baslangici sakatlayan yaralanmadan hemen sonra baslayabilir veya yillar sonrasina kadar gerceklesmeyebilir Cerrahi tedavi nadiren kalici bir rahatlama saglar 61 9Agri MekanizmasiNosiseptif Nosiseptif agri mekanizmasi Nosiseptif agri zararli yogunluga yaklasan veya asan uyaranlara nosiseptor yanit veren duyusal sinir liflerinin uyarilmasindan kaynaklanir ve zararli uyari turune gore siniflandirilabilir En yaygin kategoriler termal or sicak veya soguk mekanik or Ezme yirtma kesme vb ve kimyasal or Iyot bir kesikte veya iltihaplanma dir Bazi nosiseptorler bu yontemlerin birden fazlasina yanit verir ve sonucta polimodal olarak adlandirilir Nosiseptif agri da kaynagina gore siniflandirilabilir viseral derin somatik ve yuzeysel somatik agri olarak ikiye ayrilabilir Viseral yapilar ornegin kalp karaciger ve bagirsaklar gerilmeye iskemi ve iltihapa oldukca duyarlidir ancak normalde diger yapilarda agriyi uyandiran yakma ve kesme gibi diger uyaranlara nispeten duyarsizdir Viseral agri daginik uzak yerini tespit etmesi zor ve siklikla agriya atifta bulunulur ve genellikle yuzeysel bir yapidir Bulanti ve kusma eslik edebilir ve mide bulantisi derin sikma ve donuk olarak tanimlanabilir Derin somatik agri baglarda tendonlarda kemiklerde kan damarlarinda fasyada bag dokusu veya zar ve kaslarda nosiseptorlerin uyarilmasiyla baslar ve donuk agrili zayif ve yerel agridir Burkulma ve kirik kemikler ornek olarak verilebilir Yuzeysel somatik agri ciltte veya diger yuzeysel dokularda nosiseptorlerin aktivasyonu ile baslar ve keskin iyi tanimlanmis ve net bir sekilde yerlesmistir Kucuk yaralar ve kucuk birinci derece yaniklar yuzeysel somatik agriya neden olan yaralanma ornekleridir Noropatik Noropatik agri bedensel duygularla ilgili sinir sisteminin herhangi bir bolumunu somato duyusal sistem etkileyen hasar veya hastaliktan kaynaklanir Noropatik agri cevresel veya karisik cevresel ve merkezi noropatik agri olarak ikiye ayrilabilir Periferik noropatik agri genellikle yanma karincalanma elektriksel bicaklanma veya karincalanma olarak tanimlanir Nosiplastik Nosiplastik agri degismis bir nosisepsiyon ancak gercek veya tehdit altinda doku hasari kaniti olmadan veya somatosensoriyel sistem de hastalik veya hasar olmadan hissedilen agridir Bu ornegin fibromiyalji hastalari icin gecerlidir Psikojenik Psikojenik agri ayni zamanda psikalji veya somatoform agri da denir ki zihinsel duygusal veya davranissal faktorlerin neden oldugu arttigi veya uzattigi agridir Bas agrisi sirt agrisi ve mide agrisi bazen psikojenik olarak teshis edilir Hastalar siklikla damgalanir kucuk dusurulur cunku hem tip uzmanlari hem de halk psikolojik bir kaynaktan gelen acinin gercek olmadigini dusunme egilimindedir Ancak uzmanlar baska herhangi bir kaynaktan gelen acidan daha az gercek veya incitici olmadigini dusunurler Uzun sureli agri ceken kisiler Minnesota cok yonlu kisilik envanterinin histeri depresyon ve Hipokondriya olceklerinde yuksek puanlarla nevrotik uclu denilen psikolojik rahatsizliklarla gosterilir Bazi arastirmacilar akut agrinin kroniklesmesine neden olan seyin bu nevrotiklik oldugunu iddia etmislerdir ancak klinik kanitlar diger yonu kronik agriya neden olan nevrotiklik gostermektedir Uzun sureli agri terapotik mudahale ile giderildiginde genellikle nevrotik ucludeki puanlar ve endise normal seviyelere iner Kronik agri hastalarinda genellikle az olan Benlik saygisi agri duzeldikten sonra da duzelir 31 2TedaviAgri cesitli yontemlerle tedavi edilebilir En uygun yontem duruma gore degisir Kronik agrinin tedavisi zor olabilir ve genellikle pratisyen doktorlar klinik eczacilar klinik psikologlar fizyoterapistler mesleki terapistler doktor asistanlari ve pratisyen hemsirelerden olusan bir agri tedavi ekibinin koordineli cabalarini gerektirebilir Agrinin yetersiz tedavisi cerrahi servislerde yogun bakim unitelerinde kaza ve acil servislerde genel pratisyenlikte kanser agrisi da dahil olmak uzere her turlu kronik agri tedavisinde ve yasam sonu bakiminda yaygindir Bu ihmal yeni doganlardan tibbi acidan zayif yaslilara kadar her yasta gecerlidir ABD de Afrikali ve Hispanik Amerikalilarin bir doktorun gozetimindeyken gereksiz yere aci cekme olasiliklari digerlerine gore daha coktur ve kadinlarin agrilarinin erkeklere gore daha az tedavi edilme olasiligi daha fazladir Uluslararasi Agri Arastirmalari Dernegi agrinin hafifletilmesinin bir insan hakki olarak taninmasi gerektigini kronik agrinin basli basina bir hastalik olarak gorulmesi gerektigini ve agri tibbinin tam bir tibbi uzmanlik statusune sahip olmasi gerektigini savunur Halen yalnizca Cin ve Avustralya da bir uzmanlik alanidir Baska yerlerde agri tibbi anesteziyoloji fizyoterapi noroloji palyatif tip ve psikiyatri gibi disiplinlerin alt uzmanlik alanidir 2011 yilinda Insan Haklari Izleme Orgutu dunyada on milyonlarca insanin siddetli agrilar icin ucuz ilaclara erisiminin hala engellendigi konusunda uyarida bulundu Kaynakca Raja Srinivasa N Carr Daniel B Cohen Milton Finnerup Nanna B Flor Herta Gibson Stephen Keefe Francis J Mogil Jeffrey S Ringkamp Matthias Sluka Kathleen A Song Xue Jun 21 Temmuz 2020 The revised International Association for the Study of Pain definition of pain concepts challenges and compromises PAIN Ingilizce Articles in Press 9 1976 1982 doi 10 1097 j pain 0000000000001939 ISSN 0304 3959 PMC 7680716 2 PMID 32694387 1 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2014 Raj PP 2007 Taxonomy and classification of pain In The Handbook of Chronic Pain Nova Biomedical Books ISBN 9781600210440 Debono DJ Hoeksema LJ Hobbs RD Agustos 2013 Caring for patients with chronic pain pearls and pitfalls The Journal of the American Osteopathic Association 113 8 620 7 doi 10 7556 jaoa 2013 023 PMID 23918913 Turk DC Dworkin RH 2004 What should be the core outcomes in chronic pain clinical trials Arthritis Research amp Therapy 6 4 151 4 doi 10 1186 ar1196 PMC 464897 2 PMID 15225358 Breivik H Borchgrevink PC Allen SM Rosseland LA Romundstad L Hals EK Kvarstein G Stubhaug A Temmuz 2008 Assessment of pain British Journal of Anaesthesia 101 1 17 24 doi 10 1093 bja aen103 PMID 18487245 Moore RA Wiffen PJ Derry S Maguire T Roy YM Tyrrell L Kasim 2015 Non prescription OTC oral analgesics for acute pain an overview of Cochrane reviews The Cochrane Database of Systematic Reviews 11 11 CD010794 doi 10 1002 14651858 CD010794 pub2 PMC 6485506 2 PMID 26544675 Eisenberger NI Lieberman M 2005 Why it hurts to be left out The neurocognitive overlap between physical and social pain PDF Williams KD Ed The Social Outcast Ostracism Social Exclusion Rejection amp Bullying Sydney Symposium of Social Psychology East Sussex Psychology Press s 210 ISBN 9781841694245 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Garland Eric L Brintz Carrie E Hanley Adam W Roseen Eric J Atchley Rachel M Gaylord Susan A Faurot Keturah R Yaffe Joanne Fiander Michelle Keefe Francis J 1 Ocak 2020 Mind Body Therapies for Opioid Treated Pain JAMA Internal Medicine 180 1 91 doi 10 1001 jamainternmed 2019 4917 PMC 6830441 2 PMID 31682676 Weyers H Eylul 2006 Explaining the emergence of euthanasia law in the Netherlands how the sociology of law can help the sociology of bioethics Sociology of Health amp Illness 28 6 802 16 doi 10 1111 j 1467 9566 2006 00543 x PMID 17184419 Merskey H Bogduk N 1994 Classification of Chronic Pain 2 nd bas Seattle International Association for the Study of Pain ss 3 amp 4 ISBN 978 0931092053 a b Turk DC Okifuji A 2001 Pain terms and taxonomies of pain Bonica JJ Loeser JD Chapman CR Turk DC Ed Bonica s management of pain Hagerstwon MD Lippincott Williams amp Wilkins ISBN 9780781768276 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link a b Coda BA Bonica JJ 2000 General considerations of acute pain Panswick CC Main CJ Ed Pain management an interdisciplinary approach Edinburgh Churchill Livingstone ISBN 9780443056833 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link a b Thienhaus O Cole BE 2002 Classification of pain Weiner R Ed Pain management a practical guide for clinicians Boca Raton CRC Press ss 28 ISBN 9780849322624 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link a b Jensen TS Finnerup NB Eylul 2014 Allodynia and hyperalgesia in neuropathic pain clinical manifestations and mechanisms The Lancet Neurology 13 9 924 35 doi 10 1016 s1474 4422 14 70102 4 PMID 25142459 Lolignier S Eijkelkamp N Wood JN Ocak 2015 Mechanical allodynia Pflugers Archiv 467 1 133 9 doi 10 1007 s00424 014 1532 0 PMC 4281368 2 PMID 24846747 a b Kooijman CM Dijkstra PU Geertzen JH Elzinga A van der Schans CP Temmuz 2000 Phantom pain and phantom sensations in upper limb amputees an epidemiological study Pain 87 1 33 41 doi 10 1016 S0304 3959 00 00264 5 PMID 10863043 Jensen TS Krebs B Nielsen J Rasmussen P Kasim 1983 Phantom limb phantom pain and stump pain in amputees during the first 6 months following limb amputation Pain 17 3 243 56 doi 10 1016 0304 3959 83 90097 0 PMID 6657285 Jensen TS Krebs B Nielsen J Rasmussen P Mart 1985 Immediate and long term phantom limb pain in amputees incidence clinical characteristics and relationship to pre amputation limb pain Pain 21 3 267 78 doi 10 1016 0304 3959 85 90090 9 PMID 3991231 a b c d Wall PD Melzack R 1996 The challenge of pain 2 2 bas New York Penguin Books ISBN 9780140256703 Ramachandran VS Rogers Ramachandran D Nisan 1996 Synaesthesia in phantom limbs induced with mirrors Proceedings Biological Sciences 263 1369 377 86 Bibcode 1996RSPSB 263 377R doi 10 1098 rspb 1996 0058 PMID 8637922 Urch CE Suzuki R 26 Eylul 2008 Pathophysiology of somatic visceral and neuropathic cancer pain Sykes N Bennett MI amp Yuan C S Ed Clinical pain management Cancer pain 2 bas Londra Hodder Arnold ss 3 12 ISBN 978 0 340 94007 5 Treede RD Jensen TS Campbell JN Cruccu G Dostrovsky JO Griffin JW Hansson P Hughes R Nurmikko T Serra J Nisan 2008 Neuropathic pain redefinition and a grading system for clinical and research purposes Neurology 70 18 1630 5 doi 10 1212 01 wnl 0000282763 29778 59 PMID 18003941 Paice JA 2003 PDF The Journal of Supportive Oncology 1 2 107 20 PMID 15352654 7 January 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 January 2010 Kosek Eva Cohen Milton Baron Ralf Gebhart Gerald F Mico Juan Antonio Rice Andrew S C Rief Winfried Sluka A Kathleen Temmuz 2016 Do we need a third mechanistic descriptor for chronic pain states Pain 157 7 1382 1386 doi 10 1097 j pain 0000000000000507 PMID 26835783 Derived from Kosek E ve digerleri July 2016 Do we need a third mechanistic descriptor for chronic pain states Pain 157 7 1382 6 doi 10 1097 j pain 0000000000000507 PMID 26835783 a b Psychogenic Pain Cleveland Clinic 14 July 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Eylul 2017 Retrieved 12 October 2010 Thienhaus O Cole BE 2002 The classification of pain Weiner RS Ed Pain management A practical guide for clinicians American Academy of Pain Management s 29 ISBN 978 0849322624 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Main CJ Spanswick CC 2000 Pain management an interdisciplinary approach Churchill Livingstone ISBN 978 0443056833 Pain management an interdisciplinary approach Brown AK Christo PJ Wu CL Aralik 2004 Strategies for postoperative pain management Best Practice amp Research Clinical Anaesthesiology 18 4 ss 703 717 doi 10 1016 j bpa 2004 05 004 PMID 15460554 Cullen L Greiner J Titler MG Haziran 2001 Pain management in the culture of critical care Critical Care Nursing Clinics of North America 13 2 ss 151 166 doi 10 1016 S0899 5885 18 30046 7 PMID 11866399 Rupp T Delaney KA Nisan 2004 Inadequate analgesia in emergency medicine Annals of Emergency Medicine 43 4 ss 494 503 doi 10 1016 j annemergmed 2003 11 019 PMID 15039693 Smith GF Toonen TR Nisan 2007 Primary care of the patient with cancer American Family Physician 75 8 ss 1207 1214 PMID 17477104 Jacobson PL Mann JD Ocak 2003 Evolving role of the neurologist in the diagnosis and treatment of chronic noncancer pain Mayo Clinic Proceedings 78 1 ss 80 84 doi 10 4065 78 1 80 PMID 12528880 Deandrea S Montanari M Moja L Apolone G Aralik 2008 Prevalence of undertreatment in cancer pain A review of published literature Annals of Oncology 19 12 ss 1985 1991 doi 10 1093 annonc mdn419 PMC 2733110 2 PMID 18632721 Perron V Schonwetter RS 2001 Assessment and management of pain in palliative care patients Cancer Control 8 1 ss 15 24 doi 10 1177 107327480100800103 PMID 11176032 Selbst SM Fein JA 2006 Sedation and analgesia Henretig FM Fleisher GR Ludwig S Ed Textbook of pediatric emergency medicine Hagerstwon MD Lippincott Williams amp Wilkins ISBN 978 1605471594 11 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2016 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Cleeland CS Haziran 1998 Undertreatment of cancer pain in elderly patients JAMA 279 23 ss 1914 1915 doi 10 1001 jama 279 23 1914 PMID 9634265 Bonham VL 2001 Race ethnicity and pain treatment striving to understand the causes and solutions to the disparities in pain treatment PDF The Journal of Law Medicine amp Ethics 29 1 ss 52 68 doi 10 1111 j 1748 720X 2001 tb00039 x PMID 11521272 19 July 2011 tarihinde kaynagindan PDF Green CR Anderson KO Baker TA Campbell LC Decker S Fillingim RB Kalauokalani DA Kaloukalani DA Lasch KE Myers C Tait RC Todd KH Vallerand AH Eylul 2003 The unequal burden of pain confronting racial and ethnic disparities in pain PDF Pain Medicine 4 3 ss 277 294 doi 10 1046 j 1526 4637 2003 03034 x hdl 2027 42 73822 PMID 12974827 30 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2019 Thienhaus O Cole BE 2002 The classification of pain Weiner RS Ed Pain management A practical guide for clinicians American Academy of Pain Management s 29 ISBN 978 0849322624 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Main CJ Spanswick CC 2000 Pain management an interdisciplinary approach Churchill Livingstone ISBN 978 0443056833 Pain management an interdisciplinary approach 2010 13 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Horlocker TT Cousins MJ Bridenbaugh PO Carr DL 2008 Cousins and Bridenbaugh s Neural Blockade in Clinical Anesthesia and Pain Medicine Hagerstwon MD Lippincott Williams amp Wilkins ISBN 978 0781773881 16 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Human Rights Watch 2011 Tens of Millions Face Death in Agony 1 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2013