Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2021) () |
Abhazya Özerk Cumhuriyeti (Gürcüce: აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა, Abhazca: Аҧснытәи Автономтәи Республика, Apsnitei Avtonomtei Respublika), Gürcistan tarafından Abhazya'nın tek ve yasal hükûmeti olarak tanınan yönetimdir. Abhazya, uluslararası alanda tanınırlığı sınırlı da olsa, 1990'ların başından beri de facto olarak Gürcistan'dan bağımsızdır. Abhazya Savaşı nedeniyle Tiflis'te olan sürgün hükûmetinin başkanı, Mayıs 2019'da seçilen Ruslan Abashidze'dir.
Abhazya Abhazya Özerk Cumhuriyeti Hükümeti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Hükümet Arması | |||||
 Abhazya'nın Konumu | |||||
| Başkent | de jure Sohum | ||||
| Tanınan millî diller | |||||
| Hükûmet | Özerk cumhuriyet | ||||
| |||||
| Yasama organı | |||||
| Gürcistan içinde özerk cumhuriyet | |||||
| |||||
| Para birimi | Lari ( ) (GEL) | ||||
Resmî site http://abkhazia.gov.ge | |||||
Abhazya Savaşı (1992-1993) sonrası Gürcistan; Abhazya'nın nihai statüsünü (Gürcistan'ın bir parçası olarak) belirlemek için Abhazya Özerk Cumhuriyeti Hükûmeti, Abhazya'nın de facto hükûmeti, Gürcistan Hükûmeti ve ilgili taraflar olarak Rusya ve BM'den oluşan beş taraflı görüşmeler yapılmasını teklif etti. Abhaz tarafı görüşmelere taraf olmadan önce Gürcistan'ın sorunu silahlı kuvvetlerle çözmeye başvurmayacağına ilişkin güvence istedi.
1990'ların başındaki savaşın ardından Sohum’a egemen olan ve Rusya’nın desteğindeki ayrılıkçı güçler 1994 yılında bağımsızlığını ilan etmiş, ama Abhazya Cumhuriyeti adını taşıyan bu yönetim yalnızca bazı ülkeler tarafından tanınmıştır. Gürcistan’ın merkezi yönetiminin desteğindeki özerk yönetim ise bölgenin eski statüsünün korunmasından yanadır.
Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Konseyi gibi uluslararası örgütler Abhazya’yı Gürcistan’ın bir parçası olarak tanımakta ve anlaşmazlığın her iki tarafın barışçı yollarla çözümlemesini istemektedir.
Tarih
Gürcü-Abhaz çatışması, Sovyet dönemi sonrasının en kanlı çatışmalarından biridir. 10.000 ile 30.000 arası sayıda kişinin ölümüne ve yaklaşık 250.000 kişinin de ülke içinde zorunlu göçüne neden olmuştur. Çatışmanın nedeni Abhazya'nın tam bağımsızlık talebine karşılık Gürcistan'ın mevcut statüyü korumak istemesidir. Gürcüler, Abhazya sorununun tıpkı Osetya sorunu gibi Ruslar tarafından kışkırtıldığını iddia etmektedir.
Sovyetler Birliği kurulduğunda Abhazya, 4 Mart 1921'de Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla deklare edildi, dolayısıyla bağımsız bir federal devletti. Sonrasında Abhazya ve Gürcistan bir birlik anlaşması imzaladı ve 1922'de Transkafkasya Federasyonuna eşit seviyede devletler olarak girdiler. Ancak 1931'de Abhazya'nın statüsü Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içerisinde bir özerk cumhuriyet statüsüne düşürüldü. Sovyet döneminde Abhazya hem demografik hem de kültürel olarak bir Gürcüleşmeden şikayet etmekteydi. Halihazırda bölgedeki Abhaz nüfusu, Çerkes Sürgünü ile birlikte birçok Müslüman Abhaz'ın da Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmasıyla, azalmıştı. 1886'da nüfusun %42'sini oluşturan Abhazlar, 1959'da gelindiğinde nüfusun ancak %15'ini oluşturuyordu.
Sovyet döneminde birkaç etnik çatışma çıktı. Bunlardan biri Gürcistan'da bağımsızlık taleplerine yol açınca Sovyet güçleri 9 Nisan 1989'da müdahale etti, 19 kişinin ölümüne ve birçok yaralıya neden oldu. Bu olay bölgede gerilimi artırdı ve bazı paramiliter örgütlerin oluşumuna yol açtı. Ağustos 1990'da Abhazya tam bir birlik cumhuriyeti olarak Gürcistan'dan ayrıldığını ilan etti. Buna rağmen 1921-1931'de olduğu gibi bir federasyon kurulması için de kapıyı açık bıraktı.
1990'da Gürcistan devlet başkanı Zviad Gamsahurdia'nın ülkeyi homojenleştirme, Gürcüleştirme ve Hristiyanlaştırma politikaları azınlıklarla ilişkilerin daha da gerilmesine yol açtı. Azınlıklar için bağımsız Gürcistan devleti içerisinde kalmak imkansız görünmekteydi. Nitekim Gürcistan 9 Nisan 1991'de SSCB'den bağımsızlığını ilan etmiştir.
1992 haziranında Abhazya Devlet Başkanı Vladislav Ardzınba bir federasyon veya konfederasyona yönelik bir çözüm önerdi ancak bu Gürcistan tarafından reddedildi. Bunun üzerine Abhazya bir kez daha bağımsızlık ilan etti ancak bir kez daha bir federasyon kurulması için kapıyı açık bıraktı.
14 Ağustos 1992'de Gürcistan Ulusal Muhafızları ve polis Abhazya'da düzeni sağlamak için görevlendirildi. Aynı gün savaş çıktı ve Tengiz Kitovani liderliğindeki Gürcü birlikleri sadece birkaç gün içinde başkent Sohum'u ve Abhazya'nın çoğunu aldı. Abhaz ayrılıkçı hükûmeti Sohum'dan kaçtı ve güçlü oldukları Gudauta'ya çekildi. Sonrasında Boris Yeltsin'in teşvikiyle bir ateşkes olsa da Gürcü tarafı ateşkesi ihlal etti. Başta Çeçenler, Kazaklar olmak üzere Kuzey Kafkasya'dan binlerce gönüllünün desteğini alan Abhaz güçleri Gürcü birliklerinin geri çekilmesini sağladı. Çatışmalar bir durgunluktan sonra Şubat 1993'ün sonlarına doğru yeniden başladı. Abhazlar, Mart 1993'te Sohum'a saldırdı ve bu çok sayıda can kaybına ve büyük bir yıkıma yol açtı.
Süreç boyunca ateşkesler defalarca kez ihlal edildi. 27 Temmuz 1993'te Soçi Anlaşması ile Gürcü birliklerinin geri çekilmesini, her iki tarafın askerden arındırılmasını ve yasal hükûmetin Abhazya'ya geri dönmesini emreden bir başka ateşkes daha yürürlüğe girdi. Gürcü birliklerinin geri çekilmesi Gürcistan'da Gamsahurdia taraftarları olan Zviadistler tarafından tepki çekerek tartışmalara neden olunca Abhazlar bu kaostan yararlanarak Eylül sonunda Sohum'u ele geçirdi. Hemen ardından Oçamçire ve Gali alındı ve bölgede kalan Gürcü nüfusu saldırılara ve yağmaya maruz kaldı. Zviadistler daha sonra batı Gürcistan'ın büyük bir bölümünü kontrol altına aldı ve Tiflis'e saldırdı. Rusya, Gürcistan'ın iç karışıklıklarından faydalanarak Bağımsız Devletler Topluluğu'na girmesi ve topraklarında Rus askerlerini kabul etmesi konusunda Gürcistan'ı zorladı ve başarılı da oldu. Rusya yardımıyla Zviadist ayaklanma bastırıldı. Abhazya'da, Kodori geçidi ve Gali bölgesindeki birkaç yer dışında toprakların çoğu Abhaz kontrolüne geçtiğinden savaş eşzamanlı olarak durduruldu. En son ateşkes Aralık 1993'te yapıldı ve 1998'de bazı önemli olaylar yaşansa da ateşkes büyük ölçüde saygı gördü.
1998'de Abhazların Gali bölgesinde köylere girmesiyle çatışma tekrar yükseldi. Kamuoyunun aksine Başkan Shevardnadze'nin asker göndermeyi reddetmesiyle 20 Mayıs 1998'de ateşkese varıldı. Yine de bu yenilenen çatışmalar yüzlerce can kaybına ve 20.000 insanın daha ülke içinde yerinden edilmesine yol açtı. Savaş sırasında Rusya ve BM arabuluculuk çabalarında bulundu. 1993'teki barış anlaşmasının ardından ABD, Fransa, Almanya ve İngiltere de dahil oldu. 4 Nisan 1994'te Gürcü-Abhaz Çatışmasının Siyasi Çözümüne İlişkin Önlemler Bildirisi imzalandı ve bir ay sonra, ihtilaflı bölgede yalnızca Rus askerlerinden oluşan bir Bağımsız Devletler Topluluğu barış gücü konuşlandırıldı. Daha sonra Gürcistan'daki Birleşmiş Milletler Teşkilatı Misyonu, gözlemcilerini çoğunlukla Abhazya'nın güneyinde olmak üzere görevlendirdi. Temmuz 2006'da Gürcistan parlamentosunda tüm Rus barışı koruma güçlerinin kaldırılmasını talep eden bir karar alındı ancak güçler hala oradadır.
2006'da Gürcistan tarafından başlatılan askerî operasyonla Abhazya sınırlarına dahil olan Kodor Vadisi'ne asker sokulmuştu ve bölge Gürcistan'a bağlı özerk cumhuriyetin denetimindeydi. 2008 yılındaki Güney Osetya - Gürcistan savaşı sonrasında ise Abhaz güçlerinin başlattığı operasyonla kontrol de facto (fiili) Abhazya Cumhuriyeti'ne geçmiştir.
Eylül 2006 ve Temmuz 2008 arasında Gürcistan'ın tanıdığı hükûmetin merkezi Yukarı Abhazya'da bulunuyordu ancak Ağustos 2008'de Güney Osetya Savaşı sırasında Abhaz silahlı kuvvetleri tarafından tüm Abhazya'dan çekilmek zorunda bırakıldı.
Hükümet Başkanları
- , Eylül 1993 – 16 Mart 2004
- , 16 Mart 2004 – 30 Eylül 2004
- , 30 Eylül 2004 – 24 Nisan 2006
- , 24 Nisan 2006 – 11 Haziran 2009
- ,11 Haziran 2009 – 5 Nisan 2013
- 8 Nisan 2013 – 1 Mayıs 2019
- 1 Mayıs 2019 – Günümüz
Kaynakça
Dış bağlantılar
- (İngilizce) (Rusça) Abhazya Özerk Cumhuriyeti resmi web sayfası20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (İngilizce) BBC Abhazya Raporu25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (İngilizce) Gürcistan Ulusal Parlamentosu Gürcistan Özerk Cumhuriyeti21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Gürcistan ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Abhazya ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Abhazya Ozerk Cumhuriyeti haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Abhazya Ozerk Cumhuriyeti Gurcuce აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა Abhazca Aҧsnytәi Avtonomtәi Respublika Apsnitei Avtonomtei Respublika Gurcistan tarafindan Abhazya nin tek ve yasal hukumeti olarak taninan yonetimdir Abhazya uluslararasi alanda taninirligi sinirli da olsa 1990 larin basindan beri de facto olarak Gurcistan dan bagimsizdir Abhazya Savasi nedeniyle Tiflis te olan surgun hukumetinin baskani Mayis 2019 da secilen Ruslan Abashidze dir AbhazyaAbhazya Ozerk Cumhuriyeti HukumetiBayrak Hukumet ArmasiAbhazya nin KonumuBaskentde jure SohumTaninan milli dillerGurcuce AbhazcaHukumetOzerk cumhuriyet Bakanlar Kurulu Baskani Yuksek Kurul BaskaniYasama organiGurcistan icinde ozerk cumhuriyet Gurcistan in Sovyetler Birligi nden Ayrilma Ilani9 Nisan 1991 Taninma25 Aralik 1991Para birimiLari GEL Resmi site http abkhazia gov ge Abhazya Savasi 1992 1993 sonrasi Gurcistan Abhazya nin nihai statusunu Gurcistan in bir parcasi olarak belirlemek icin Abhazya Ozerk Cumhuriyeti Hukumeti Abhazya nin de facto hukumeti Gurcistan Hukumeti ve ilgili taraflar olarak Rusya ve BM den olusan bes tarafli gorusmeler yapilmasini teklif etti Abhaz tarafi gorusmelere taraf olmadan once Gurcistan in sorunu silahli kuvvetlerle cozmeye basvurmayacagina iliskin guvence istedi 1990 larin basindaki savasin ardindan Sohum a egemen olan ve Rusya nin destegindeki ayrilikci gucler 1994 yilinda bagimsizligini ilan etmis ama Abhazya Cumhuriyeti adini tasiyan bu yonetim yalnizca bazi ulkeler tarafindan taninmistir Gurcistan in merkezi yonetiminin destegindeki ozerk yonetim ise bolgenin eski statusunun korunmasindan yanadir Avrupa Birligi Birlesmis Milletler Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati Avrupa Konseyi gibi uluslararasi orgutler Abhazya yi Gurcistan in bir parcasi olarak tanimakta ve anlasmazligin her iki tarafin barisci yollarla cozumlemesini istemektedir TarihGurcu Abhaz catismasi Sovyet donemi sonrasinin en kanli catismalarindan biridir 10 000 ile 30 000 arasi sayida kisinin olumune ve yaklasik 250 000 kisinin de ulke icinde zorunlu gocune neden olmustur Catismanin nedeni Abhazya nin tam bagimsizlik talebine karsilik Gurcistan in mevcut statuyu korumak istemesidir Gurculer Abhazya sorununun tipki Osetya sorunu gibi Ruslar tarafindan kiskirtildigini iddia etmektedir Sovyetler Birligi kuruldugunda Abhazya 4 Mart 1921 de Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adiyla deklare edildi dolayisiyla bagimsiz bir federal devletti Sonrasinda Abhazya ve Gurcistan bir birlik anlasmasi imzaladi ve 1922 de Transkafkasya Federasyonuna esit seviyede devletler olarak girdiler Ancak 1931 de Abhazya nin statusu Gurcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti icerisinde bir ozerk cumhuriyet statusune dusuruldu Sovyet doneminde Abhazya hem demografik hem de kulturel olarak bir Gurculesmeden sikayet etmekteydi Halihazirda bolgedeki Abhaz nufusu Cerkes Surgunu ile birlikte bircok Musluman Abhaz in da Turkiye ye goc etmek zorunda kalmasiyla azalmisti 1886 da nufusun 42 sini olusturan Abhazlar 1959 da gelindiginde nufusun ancak 15 ini olusturuyordu Sovyet doneminde birkac etnik catisma cikti Bunlardan biri Gurcistan da bagimsizlik taleplerine yol acinca Sovyet gucleri 9 Nisan 1989 da mudahale etti 19 kisinin olumune ve bircok yaraliya neden oldu Bu olay bolgede gerilimi artirdi ve bazi paramiliter orgutlerin olusumuna yol acti Agustos 1990 da Abhazya tam bir birlik cumhuriyeti olarak Gurcistan dan ayrildigini ilan etti Buna ragmen 1921 1931 de oldugu gibi bir federasyon kurulmasi icin de kapiyi acik birakti 1990 da Gurcistan devlet baskani Zviad Gamsahurdia nin ulkeyi homojenlestirme Gurculestirme ve Hristiyanlastirma politikalari azinliklarla iliskilerin daha da gerilmesine yol acti Azinliklar icin bagimsiz Gurcistan devleti icerisinde kalmak imkansiz gorunmekteydi Nitekim Gurcistan 9 Nisan 1991 de SSCB den bagimsizligini ilan etmistir 1992 haziraninda Abhazya Devlet Baskani Vladislav Ardzinba bir federasyon veya konfederasyona yonelik bir cozum onerdi ancak bu Gurcistan tarafindan reddedildi Bunun uzerine Abhazya bir kez daha bagimsizlik ilan etti ancak bir kez daha bir federasyon kurulmasi icin kapiyi acik birakti 14 Agustos 1992 de Gurcistan Ulusal Muhafizlari ve polis Abhazya da duzeni saglamak icin gorevlendirildi Ayni gun savas cikti ve Tengiz Kitovani liderligindeki Gurcu birlikleri sadece birkac gun icinde baskent Sohum u ve Abhazya nin cogunu aldi Abhaz ayrilikci hukumeti Sohum dan kacti ve guclu olduklari Gudauta ya cekildi Sonrasinda Boris Yeltsin in tesvikiyle bir ateskes olsa da Gurcu tarafi ateskesi ihlal etti Basta Cecenler Kazaklar olmak uzere Kuzey Kafkasya dan binlerce gonullunun destegini alan Abhaz gucleri Gurcu birliklerinin geri cekilmesini sagladi Catismalar bir durgunluktan sonra Subat 1993 un sonlarina dogru yeniden basladi Abhazlar Mart 1993 te Sohum a saldirdi ve bu cok sayida can kaybina ve buyuk bir yikima yol acti Surec boyunca ateskesler defalarca kez ihlal edildi 27 Temmuz 1993 te Soci Anlasmasi ile Gurcu birliklerinin geri cekilmesini her iki tarafin askerden arindirilmasini ve yasal hukumetin Abhazya ya geri donmesini emreden bir baska ateskes daha yururluge girdi Gurcu birliklerinin geri cekilmesi Gurcistan da Gamsahurdia taraftarlari olan Zviadistler tarafindan tepki cekerek tartismalara neden olunca Abhazlar bu kaostan yararlanarak Eylul sonunda Sohum u ele gecirdi Hemen ardindan Ocamcire ve Gali alindi ve bolgede kalan Gurcu nufusu saldirilara ve yagmaya maruz kaldi Zviadistler daha sonra bati Gurcistan in buyuk bir bolumunu kontrol altina aldi ve Tiflis e saldirdi Rusya Gurcistan in ic karisikliklarindan faydalanarak Bagimsiz Devletler Toplulugu na girmesi ve topraklarinda Rus askerlerini kabul etmesi konusunda Gurcistan i zorladi ve basarili da oldu Rusya yardimiyla Zviadist ayaklanma bastirildi Abhazya da Kodori gecidi ve Gali bolgesindeki birkac yer disinda topraklarin cogu Abhaz kontrolune gectiginden savas eszamanli olarak durduruldu En son ateskes Aralik 1993 te yapildi ve 1998 de bazi onemli olaylar yasansa da ateskes buyuk olcude saygi gordu 1998 de Abhazlarin Gali bolgesinde koylere girmesiyle catisma tekrar yukseldi Kamuoyunun aksine Baskan Shevardnadze nin asker gondermeyi reddetmesiyle 20 Mayis 1998 de ateskese varildi Yine de bu yenilenen catismalar yuzlerce can kaybina ve 20 000 insanin daha ulke icinde yerinden edilmesine yol acti Savas sirasinda Rusya ve BM arabuluculuk cabalarinda bulundu 1993 teki baris anlasmasinin ardindan ABD Fransa Almanya ve Ingiltere de dahil oldu 4 Nisan 1994 te Gurcu Abhaz Catismasinin Siyasi Cozumune Iliskin Onlemler Bildirisi imzalandi ve bir ay sonra ihtilafli bolgede yalnizca Rus askerlerinden olusan bir Bagimsiz Devletler Toplulugu baris gucu konuslandirildi Daha sonra Gurcistan daki Birlesmis Milletler Teskilati Misyonu gozlemcilerini cogunlukla Abhazya nin guneyinde olmak uzere gorevlendirdi Temmuz 2006 da Gurcistan parlamentosunda tum Rus barisi koruma guclerinin kaldirilmasini talep eden bir karar alindi ancak gucler hala oradadir 2006 da Gurcistan tarafindan baslatilan askeri operasyonla Abhazya sinirlarina dahil olan Kodor Vadisi ne asker sokulmustu ve bolge Gurcistan a bagli ozerk cumhuriyetin denetimindeydi 2008 yilindaki Guney Osetya Gurcistan savasi sonrasinda ise Abhaz guclerinin baslattigi operasyonla kontrol de facto fiili Abhazya Cumhuriyeti ne gecmistir Eylul 2006 ve Temmuz 2008 arasinda Gurcistan in tanidigi hukumetin merkezi Yukari Abhazya da bulunuyordu ancak Agustos 2008 de Guney Osetya Savasi sirasinda Abhaz silahli kuvvetleri tarafindan tum Abhazya dan cekilmek zorunda birakildi Hukumet BaskanlariGurcistan in 200 rev banknotu Eylul 1993 16 Mart 2004 16 Mart 2004 30 Eylul 2004 30 Eylul 2004 24 Nisan 2006 24 Nisan 2006 11 Haziran 2009 11 Haziran 2009 5 Nisan 2013 8 Nisan 2013 1 Mayis 2019 1 Mayis 2019 GunumuzKaynakca web archive org 30 Eylul 2007 30 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2020 a b c d e f g h i The Caucasus An Introduction Routhledge ss 148 151 6 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2020 Dis baglantilar Ingilizce Rusca Abhazya Ozerk Cumhuriyeti resmi web sayfasi20 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce BBC Abhazya Raporu25 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Gurcistan Ulusal Parlamentosu Gurcistan Ozerk Cumhuriyeti21 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gurcistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Abhazya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz