Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abzar İyesi (Tatarca: Абзар иясе ya da Abzar İyäse veya Abzar Atası, Abzar Äbise) - Türk mitolojisinde avlunun koruyucu ruhudur. Abazar İyesi olarak da ifade edilir.
Özellikleri
Evin avlusunda veya bahçesinde yaşar. İnsanların gözüne ancak uzaktan ve değişik hayvan kılıklarına girerek görünür. Her nesnenin bir koruyucu ruhu olduğu için, aslında avlu duvarının bile ayrı bir İyesi vardır.
Batı Sibirya Tatarlarının mitolojik görüşlerindeki "Mal Sahibi", "Ev Sahibi", "Zengin Baba" gibi varlıklara yakınlığı bulunur. Evcil hayvanları sever. Örneğin atların kuyruğunu örmekten çok hoşlanır. Ancak sevmediği ev hayvanları da vardır.Tatarlar,sık sık hastalanan ve huysuzlanan bu hayvanların Abzar İyesi tarafından öldürüleceğini düşündükleri için, onları hemen satmayı tercih ederler.
Kimi Türk lehçelerinde şu adlarla da tanınır:
- Öğen (Öven, Üven, Övenik, Üvenik) İyesi
- Çulan İyesi
- Kura İyesi
- Tirgen İyesi.
Avlu İyesi olarak da bilinir. Avlu kavramı farklı şive ve lehçelerde farklı sözcüklerle karşılandığı için adı değişmektedir, fakat içerik yaklaşık olarak aynıdır. Sözcük olarak en çok bilinen Abzar İyesidir. Öğen, Çulan, Kura ve Tirgen kelimeleri avlu anlamına gelir. Bunların tamamı bir evin önündeki çevrilmiş yer, çeşitli işlerin görüldüğü alan, bahçe demektir. Avlu İyesi de buralarda yaşar ve gezinir. Abzar Ana (dişi) veya Abzar Ata (erkek) biçimleri yine bu varlığı tanımlamakta kullanılır.
Bağlantılı Varlıklar
- Abzar Ana: Avlunun Koruyucu Ruhu (Dişi). Abzar İyesine ait tüm nitelikleri taşır. Yaşlı bir kadın olduğu söylenir. Ak saçlı bir ninedir. Bazen avluya kuruması için asılmlış olan çamaşırları kaybeder.
- Abzar Ata: Avlunun Koruyucu Ruhu (Erkek). Abzar İyesine benzer bir varlıktır. Aksakallı bir dede görünümündedir. Akşam sığır sürüleri dağılırken eve gelen hayvanların doğru yolu bulmasını sağlar.
Benzer Varlıklar
- Bağça (Bahça) İyesi: Bahçenin koruyucu ruhudur. Bazen ekili sebzeleri sular. Üzüm bağının koruyucusu olan Bağ İyesi ile de benzer özellikler taşır.
- Bostan İyesi: Sebze ve meyve ekilen alanların koruyucusudur. Bostan Bekçisi olarak da bilinir. Bahçelere dikilen korkuluklar aslında bu varlıkları simgeler.
Türk Kültüründe Avlu
Evin ön bahçesidir. Fakat burada ekim yapılmaz. Düz, boş bir alandır. Evin işlerinin önemli bir kısmı burada yapıldığı ve evin dış dünyadan ayrılan ilk bölümü olduğu için buranın sahiplenilmesi gerekir. Bu nedenle Türk halk inançlarında her nesnenin bir koruyucu ruhu olduğu için, avlunun ve hatta avlu duvarının bile ayrı bir İyesi vardır. Bu alanın dışı, tehlikelere biraz daha açıktır. İnsan hiçbir yerde kendisini evinde olduğu kadar güvende hissedemez. Bu merkezden uzaklaştıkça tehlike algısı artar. Bu alem ve öteki alem arasındaki fark da bu mantığa uygun olarak ortaya çıkar. Bu dünya insanın evidir, ruhlar alemi ise bu evin dışındadır.
Etimoloji
(Ab/Ap) kökünden türemiştir. Kelime kökünde rüzgar anlamı vardır. Etimolojik olarak bakıldığında rüzgarlı yer demektir. Avlu anlamı taşır.
Kaynakça
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 19)
- ^ Коблов Я. Д., Мифология казанских татар,1910, т.26,в.5 (Rusça)
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 20)
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Tatar Mitolojisinde Varlıklar, Çulpan Zaripova13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Abzar İyäse, Mal İyäse, Ahır İyesi, Mal İyesi)
- (Abzar İyesi)
- Dünya Halklarının Mitləri. Ensiklopediya (Abzar İyesi)18 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abzar Iyesi Tatarca Abzar iyase ya da Abzar Iyase veya Abzar Atasi Abzar Abise Turk mitolojisinde avlunun koruyucu ruhudur Abazar Iyesi olarak da ifade edilir OzellikleriEvin avlusunda veya bahcesinde yasar Insanlarin gozune ancak uzaktan ve degisik hayvan kiliklarina girerek gorunur Her nesnenin bir koruyucu ruhu oldugu icin aslinda avlu duvarinin bile ayri bir Iyesi vardir Bati Sibirya Tatarlarinin mitolojik goruslerindeki Mal Sahibi Ev Sahibi Zengin Baba gibi varliklara yakinligi bulunur Evcil hayvanlari sever Ornegin atlarin kuyrugunu ormekten cok hoslanir Ancak sevmedigi ev hayvanlari da vardir Tatarlar sik sik hastalanan ve huysuzlanan bu hayvanlarin Abzar Iyesi tarafindan oldurulecegini dusundukleri icin onlari hemen satmayi tercih ederler Kimi Turk lehcelerinde su adlarla da taninir Ogen Oven Uven Ovenik Uvenik Iyesi Culan Iyesi Kura Iyesi Tirgen Iyesi Avlu Iyesi olarak da bilinir Avlu kavrami farkli sive ve lehcelerde farkli sozcuklerle karsilandigi icin adi degismektedir fakat icerik yaklasik olarak aynidir Sozcuk olarak en cok bilinen Abzar Iyesidir Ogen Culan Kura ve Tirgen kelimeleri avlu anlamina gelir Bunlarin tamami bir evin onundeki cevrilmis yer cesitli islerin goruldugu alan bahce demektir Avlu Iyesi de buralarda yasar ve gezinir Abzar Ana disi veya Abzar Ata erkek bicimleri yine bu varligi tanimlamakta kullanilir Baglantili Varliklar Abzar Ana Avlunun Koruyucu Ruhu Disi Abzar Iyesine ait tum nitelikleri tasir Yasli bir kadin oldugu soylenir Ak sacli bir ninedir Bazen avluya kurumasi icin asilmlis olan camasirlari kaybeder Abzar Ata Avlunun Koruyucu Ruhu Erkek Abzar Iyesine benzer bir varliktir Aksakalli bir dede gorunumundedir Aksam sigir suruleri dagilirken eve gelen hayvanlarin dogru yolu bulmasini saglar Benzer VarliklarBagca Bahca Iyesi Bahcenin koruyucu ruhudur Bazen ekili sebzeleri sular Uzum baginin koruyucusu olan Bag Iyesi ile de benzer ozellikler tasir Bostan Iyesi Sebze ve meyve ekilen alanlarin koruyucusudur Bostan Bekcisi olarak da bilinir Bahcelere dikilen korkuluklar aslinda bu varliklari simgeler Turk Kulturunde AvluEvin on bahcesidir Fakat burada ekim yapilmaz Duz bos bir alandir Evin islerinin onemli bir kismi burada yapildigi ve evin dis dunyadan ayrilan ilk bolumu oldugu icin buranin sahiplenilmesi gerekir Bu nedenle Turk halk inanclarinda her nesnenin bir koruyucu ruhu oldugu icin avlunun ve hatta avlu duvarinin bile ayri bir Iyesi vardir Bu alanin disi tehlikelere biraz daha aciktir Insan hicbir yerde kendisini evinde oldugu kadar guvende hissedemez Bu merkezden uzaklastikca tehlike algisi artar Bu alem ve oteki alem arasindaki fark da bu mantiga uygun olarak ortaya cikar Bu dunya insanin evidir ruhlar alemi ise bu evin disindadir Etimoloji Ab Ap kokunden turemistir Kelime kokunde ruzgar anlami vardir Etimolojik olarak bakildiginda ruzgarli yer demektir Avlu anlami tasir Kaynakca Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 19 Koblov Ya D Mifologiya kazanskih tatar 1910 t 26 v 5 Rusca Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 20 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ayrica bakinizAran IyesiDis baglantilarTatar Mitolojisinde Varliklar Culpan Zaripova13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Abzar Iyase Mal Iyase Ahir Iyesi Mal Iyesi Abzar Iyesi Dunya Halklarinin Mitleri Ensiklopediya Abzar Iyesi 18 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Turk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz