Ad Decimum Muharebesi 13 Eylül 533'te Vandal Kralı Gelimer komutasındaki Vandallar ordusu ile general Belisarius komutasındaki Bizans İmparatorluğu sefer ordusu arasında yapılan bir muharebedir. Bu muharebe olayına ve ertesi yıl ortaya çıkan askeri çatışmalara Vandallar Savaşı veya bazı tarihçiler tarafından "Kartaca Savaşı" adı da verilmektedir. Bizanslıların kazandığı bu muharebe, Vandal Krallığı'nın ortadan kalkacağının ve Bizans İmparatorluğu'nun ve imparator I. Justinianus'un tekrar Antik Roma İmparatorluğu'nun eski arazilerini geri alacağının müjdecisi olmuştur.
Ad Decimum Muharebesi | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Vandallar Savaşı | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Bizans İmparatorluğu | Vandal Krallığı | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
Belisarius | Gelimer | ||||||
Güçler | |||||||
15,000 | 11,000 | ||||||
Kayıplar | |||||||
Bilinmiyor. | Bilinmiyor. |
Arka plan
Vandallar Krallığı'nın 5. Kralı Hilderik hükümdarlık döneminde Vandal Kralı ile Bizans İmparatorluğu arasındaki ilişkiler gayet iyi idi. Dönemin Bizans tarihçisi Prokopius'un yazdığına göre, Bizans imparatorluk tahtına henüz geçmemiş olan Justinianus, Hilderik'i bir özel şahsi arkadaş ve misafir arkadaş olarak görmekte idi. Bu iki kişi birbirine büyük para hediyeleri vermişlerdi. Hilderik, Vandal başkenti olan Kartaca'da yeni bir Katolik Hristiyan piskoposu tayin edilmesine izin vermişti. Gayet koyu Aryanizm mezhebi bağlısı Vandal asillerinin kuşkularına rağmen, çok sayıda Aryanizm mezhepli Vandal, Katolik Hristiyan mezhebine katılmışlardı. Kral Hilderik de annesinin Hristiyan mezhebi olan Katolik Hristiyan mezhebine bağlanmıştı. Bununla beraber gayet çok sayıda Vandal asıllı hala Aryanizim mezhebine gayet sıkı bağlıydılar.
533'te Kral Hilderik bir ayaklanma ile tahttan atıldı. Yeni Vandal Krallığı kralı olarak tahta geçen Gelimer kuzeninin öldürülmesine emir verdi. Gelimer Aryanizm mezhebinden olmayan Vandallara dinsel baskı yapmaya başladı. Bunlardan birçoğu Bizans İmparatorluğu arazilerine kaçtılar.
Bizans İmparatoru olan I. Justinianus bunu Vandal Krallığı'na müdahale etmek için bir fırsat olarak gördü. İmparator I. Justinianus'un sekreteri olan ünlü Bizans tarihçisi Prokopius, Savaşlar hakkında adlı bu zamanda hazırladığı Bizans İmparatorluk Tarihi kitabında bundan sonraki gelişmeleri gayet detaylı olarak Kitap III-IV'de vermiştir.
532'de Justinianus doğuda Sasaniler'e karşı Bizans imparatorluk sınırlarını güvenceye alabilmişti. Kuzey Afrika'daki Vandal Krallığı'na saldırıda bulunmak ve onların yönetimi altında bulunan eski Roma arazilerini tekrar Doğu Roma idaresi altına almak hedefi idi. Bunun için birçok yeni ticari asker kaydederek bir sefer ordusu hazırlamaya başladı. Bu ordu komutanlığına kendine yakın olan general Belisarius'u getirdi. Bu sırada Justınianos teşviki ve hatta direkt desteği ile Vandal Krallığı'nın uçlarında bulunan Trablusgarp Eyaleti ve Sardinya Adası Kartaca'daki halk merkezi idareye karşı isyana başladılar. Bu isyanlarla uğraşıp bunları bastırmak için yeni kral Gelimer Vandal donanmasının büyük bir filosunu ve ordunun büyük bir kısmını kardeşi Tzazon komutasına vererek bu eyaletlere gönderdi. Bu ayaklanmalarla uğraşmakta olan Vandal kralının Bizanslıların savaş hazırlıklarından dikkatini ayıramamasına neden olduğu gibi, ayaklanmayı bastırmak için gönderilen deniz filosu ve ordu kısmı Vandal Krallığı'nın Bizans ordu ve donanmasına karşı savunma gücünü epeyce zayıflattı.
Bizans İmparatorluğu'nun Vandal Krallığı'nı istila etme sefer ordusu ve donanması Konstantinopolis'ten Haziran 533 sonlarında ayrıldı. Bu sefer donanması ve ordusu Yunan yarımadası kıyılarından güney İtalya sahillerinden dolanarak Kartaca'ya yakın Kuzey Afrika sahilinde "Kaputvada" mevkine Eylül başında erişip karaya çıkmaya başladı. Bu çıkartma Vandal Kralı Gelimer'e büyük bir sürpriz oldu. Bizans ordusu karaya çıktıktan sonra sahilden Vandal Krallığı başkenti olan Kartaca üzerine yürüyüşe başladı.
Ad Decimum (Latice gerçek anlamı "Onuncu Mil mesafe gösterme taşı") Kartaca'nın güneyinde bulunan Akdeniz sahilini takip eden karayolunda o mevkii Kartaca'ya 10 mil (16 km) mesafede olduğunu gösteren bir mesafe taşı idi. Vandal Kralı Gelimer 15.000 kişilik Bizans ordusunun başında yürüyen General Belisarius'un yürüyüş yönü ve düzeninden daha önceden haberdar olmuştu. Emri altında bulunan 11.000 kişilik Vandal ordusunu bu mesafe taşının hemen ilerisinde iyi savunulabilecek mevzilere yerleştirmeye karar vermişti.
Yaptığı plana göre, Gelimer ordusundan 2.000 kişilik bir birliği ayırıp bu birliği yeğeni olan Gibamund komutanlığında yol kenarında bulunan bir sığ tuz göletinin ilerisine yerleşti. Bu ayrı birliğe, yol üzerinde gayet dar ende olarak yakın düzende ilerlemekte olan Bizans ordusunun bir kanadının kenarına girip böylece bu kanattan Bizans ordusunu kuşatmaya almaya çalışma emri verilmişti. Gelimer diğer bir birlik kurup bunu kardeşi Ammatas emri altına vermişti. Bu ikinci Vandal birliğine ise Ad Decimum yakında bulunan bir vadide Bizans gücünü durdurma harekâtı yapma emri verilmişti. Gelimer'in yaptığı plana göre kendi emrinde olan 7,000 kişilik ana Vandal ordusu Gibamund'un kuşatma için giriştiği Bizans sol kanadının kenarından yapacağı ilerlemeyi takip edecek, onların arkasına düşecek ve böylece Bizanslıların geriye kaçmasını önleyecekti.
Muharebe
Gibamund birliği ile sığ tuz göletini geçip Bizans ordusunun kanadına ilerlemeye başlayınca karşısında Bizanslı ve Hun asıllı ticari askerlerden oluşan bir Bizans birliği buldu. Bu Bizans birliği Gibamund'un ilermesini dururdu ve karşı taarruza geçip Vandal birliğini imha etti. Bu arada bu birliğin Komutanı Gibamund öldürüldü. Böylece Gibamund'un tümüyle başarısız kalması dolayısıyla Gelimer'in sağ kanat kuşatma planı suya düşmüş oldu.
Diğer kanatta güya bir vadiyi tutacak olan Ammatas da başarısız kaldı. Bizanslıların İoannes Ermeni adlı komutanı altında bulunan öncü birlikleri bu vadiye Vandallardan daha önce girip dar düzenle Kartaca'dan yol kenarından sıra halinde ilerlemekte olan Vandal birliğine saldırıya geçtiler. Bu saldırıda Vandal birliği komutanı ve kralın oğlu olan Ammatas da öldürüldü. Gibamund ve Ammatas'ın birliklerini imha eden Bizanslı birlikler Kartaca üzerine gitmeye başladılar.
Bizans ordusunun ana kısmının Kartaca şehrine ana yoldan ilerlemesini nispeten küçük olan Gelimer'in komuta ettiği ana Vandal ordusu karşıladı. Bu Vandal ordusu sayı bakımından çok daha küçük kalmakta idi. bununla berber Bizanslıların ticari askerlerden oluşan süvari birliğinin buyuk taarruzunu durdurup geri püskürtmeyi başardı. Bizanslı Foederati (eyalet askeri) piyade birlikleri ile yapılan çatışmada Vandal ordusu daha üstün olmaya başladı ve Bizanslılara büyük zayiat verdiler. Bu, nispeten zayıf görünen ana Vandal ordusu bu muharebeyi kazanacak görünmeye başlamış idi.
Fakat Gelimer komutasındaki bu ana Vandal ordusu ilerleyip Ammatas'in birliğinin yenilip imha edildiği mevkiye eriştiği zaman, oğlu Ammatas'ın öldürüldüğünü öğrenen Kral Gelimer'in morali gayet bozuldu. Tarihçi Prokopius'a göre Kral o kadar kendini üzüntüye verdi ki gerilemekte olan Bizans ordusunu daha önce Ammatas ve Gibamond'a yendikten sonra Kartaca yolunda ilerlemiş olan Hun ve Bizanslı birliklerinden kesip bu ana orduyu imha edebilecek bir saldırı için ordusuna emir vermekten kaçındı. Kral Gelimer oğlunu cesedini savaş meydanında mezara gömmek için epey vakit kaybetti. Bu zaman aralığını fırsat bilen Bizanslı General Belisarius ana ordusunu Ad Decimum mevkiinin güneyinde tekrar gruplandırıp konsantre edip bir karşı taarruza geçti. Bunu beklemeyen Vandallar geri çekilmeye başladılar. Bu Vandal geri çekilmesi düzenle yapılamadı ve Vandal ordusu düzensiz bir şekilde muharebe meydanından kaçmaya başladı.
Bu büyük hezimetten sonra Vandallar Bizans ordusunun başkentleri Kartaca'ya girip bu şehri ellerine geçirmelerini önlemek için hiçbir direniş gösteremediler. Kral Galimer, elinde kalan küçük Vandal birlikleri ile Kartaca şehrinden hiç direniş göstermeden ayrılmak ve şehri Bizanslılar eline bırakmak zorunda kaldı.
- Vandal planı: Bizans ordusunun tuzağa düşürülüp sarılması
- Birinci evre: Bizans ordusunun öncülerinin, Vandalların çevirme birliklerini mağlup etmeleri
- İkinci evre: Gelimer, Bizans foederati (eyalet askeri) birliklerini mağlup etmesi
- Üçüncü evre: Gelimer ve Belisarius ana ordularının son çatışması
Sonuç
Belisarius geceleyin şehre yakın bir kamp kurmak istemediği için kampını muhabere meydanında kurup burada geceyi geçirdi. Ertesi gün şehir üzerine yürüdü. Ordusu askerlerine kati emir vererek, şehir halkının Vandallar yönetimi altında yaşayan Romalı vatandaşları olduğunu iddia ederek, (o zamanlar savaş sonuçlarında yapılanların aksine) şehri talan etmemeleri ve halktan hiç kimseyi esir olarak almamaları veya öldürmemeleri için kesin emir verdi. Bizans ordusu şehrin kapısını açık buldu ve Bizans ordusu genellikle halk tarafından iyi karşılandı. Belisarius doğrudan doğruya Vandal kralı sarayına giderek Vandal Kralı tahtına oturdu. Bundan sonra şehrin surlarının kontrol edip onarılması için emirler verdi. Bizans donanması için emniyetli bir zincir atma mevki olarak Kartaca'nın 8 km güneyinde bulunan Tunus Gölü'nü seçti.
Aralık 534'te yapılan Tricamarum Muharebesi'nde, Bizanslıların kazandıkları ikinci zafer ile efektif olarak sona erdirildi ve Tunus civarındaki Kuzey Afrika sahilleri Bizans İmparatorluğu yönetimine geçti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Prokopius, De Bellis (Savaşlar hakkında), "Kitap III-IV De Bello Vandalico",
- Bury, J. B. (1923) History of the Later Roman Empire [3]2 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (İngilizce)
- http://www.roman-empire.net/articles/article-016.html23 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Canal de TheArtofBattle. YouTube1 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ad Decimum Muharebesi 13 Eylul 533 te Vandal Krali Gelimer komutasindaki Vandallar ordusu ile general Belisarius komutasindaki Bizans Imparatorlugu sefer ordusu arasinda yapilan bir muharebedir Bu muharebe olayina ve ertesi yil ortaya cikan askeri catismalara Vandallar Savasi veya bazi tarihciler tarafindan Kartaca Savasi adi da verilmektedir Bizanslilarin kazandigi bu muharebe Vandal Kralligi nin ortadan kalkacaginin ve Bizans Imparatorlugu nun ve imparator I Justinianus un tekrar Antik Roma Imparatorlugu nun eski arazilerini geri alacaginin mujdecisi olmustur Ad Decimum MuharebesiVandallar SavasiTarih13 Eylul 533BolgeAd Decimum Kartaca guneyinde 10 mil uzakta modern Tunus SonucKati Bizans zaferiTaraflarBizans ImparatorluguVandal KralligiKomutanlar ve liderlerBelisariusGelimerGucler15 00011 000KayiplarBilinmiyor Bilinmiyor Arka planVandallar Kralligi nin 5 Krali Hilderik hukumdarlik doneminde Vandal Krali ile Bizans Imparatorlugu arasindaki iliskiler gayet iyi idi Donemin Bizans tarihcisi Prokopius un yazdigina gore Bizans imparatorluk tahtina henuz gecmemis olan Justinianus Hilderik i bir ozel sahsi arkadas ve misafir arkadas olarak gormekte idi Bu iki kisi birbirine buyuk para hediyeleri vermislerdi Hilderik Vandal baskenti olan Kartaca da yeni bir Katolik Hristiyan piskoposu tayin edilmesine izin vermisti Gayet koyu Aryanizm mezhebi baglisi Vandal asillerinin kuskularina ragmen cok sayida Aryanizm mezhepli Vandal Katolik Hristiyan mezhebine katilmislardi Kral Hilderik de annesinin Hristiyan mezhebi olan Katolik Hristiyan mezhebine baglanmisti Bununla beraber gayet cok sayida Vandal asilli hala Aryanizim mezhebine gayet siki bagliydilar 533 te Kral Hilderik bir ayaklanma ile tahttan atildi Yeni Vandal Kralligi krali olarak tahta gecen Gelimer kuzeninin oldurulmesine emir verdi Gelimer Aryanizm mezhebinden olmayan Vandallara dinsel baski yapmaya basladi Bunlardan bircogu Bizans Imparatorlugu arazilerine kactilar Bizans Imparatoru olan I Justinianus bunu Vandal Kralligi na mudahale etmek icin bir firsat olarak gordu Imparator I Justinianus un sekreteri olan unlu Bizans tarihcisi Prokopius Savaslar hakkinda adli bu zamanda hazirladigi Bizans Imparatorluk Tarihi kitabinda bundan sonraki gelismeleri gayet detayli olarak Kitap III IV de vermistir 532 de Justinianus doguda Sasaniler e karsi Bizans imparatorluk sinirlarini guvenceye alabilmisti Kuzey Afrika daki Vandal Kralligi na saldirida bulunmak ve onlarin yonetimi altinda bulunan eski Roma arazilerini tekrar Dogu Roma idaresi altina almak hedefi idi Bunun icin bircok yeni ticari asker kaydederek bir sefer ordusu hazirlamaya basladi Bu ordu komutanligina kendine yakin olan general Belisarius u getirdi Bu sirada Justinianos tesviki ve hatta direkt destegi ile Vandal Kralligi nin uclarinda bulunan Trablusgarp Eyaleti ve Sardinya Adasi Kartaca daki halk merkezi idareye karsi isyana basladilar Bu isyanlarla ugrasip bunlari bastirmak icin yeni kral Gelimer Vandal donanmasinin buyuk bir filosunu ve ordunun buyuk bir kismini kardesi Tzazon komutasina vererek bu eyaletlere gonderdi Bu ayaklanmalarla ugrasmakta olan Vandal kralinin Bizanslilarin savas hazirliklarindan dikkatini ayiramamasina neden oldugu gibi ayaklanmayi bastirmak icin gonderilen deniz filosu ve ordu kismi Vandal Kralligi nin Bizans ordu ve donanmasina karsi savunma gucunu epeyce zayiflatti Bizans Imparatorlugu nun Vandal Kralligi ni istila etme sefer ordusu ve donanmasi Konstantinopolis ten Haziran 533 sonlarinda ayrildi Bu sefer donanmasi ve ordusu Yunan yarimadasi kiyilarindan guney Italya sahillerinden dolanarak Kartaca ya yakin Kuzey Afrika sahilinde Kaputvada mevkine Eylul basinda erisip karaya cikmaya basladi Bu cikartma Vandal Krali Gelimer e buyuk bir surpriz oldu Bizans ordusu karaya ciktiktan sonra sahilden Vandal Kralligi baskenti olan Kartaca uzerine yuruyuse basladi Ad Decimum Latice gercek anlami Onuncu Mil mesafe gosterme tasi Kartaca nin guneyinde bulunan Akdeniz sahilini takip eden karayolunda o mevkii Kartaca ya 10 mil 16 km mesafede oldugunu gosteren bir mesafe tasi idi Vandal Krali Gelimer 15 000 kisilik Bizans ordusunun basinda yuruyen General Belisarius un yuruyus yonu ve duzeninden daha onceden haberdar olmustu Emri altinda bulunan 11 000 kisilik Vandal ordusunu bu mesafe tasinin hemen ilerisinde iyi savunulabilecek mevzilere yerlestirmeye karar vermisti Yaptigi plana gore Gelimer ordusundan 2 000 kisilik bir birligi ayirip bu birligi yegeni olan Gibamund komutanliginda yol kenarinda bulunan bir sig tuz goletinin ilerisine yerlesti Bu ayri birlige yol uzerinde gayet dar ende olarak yakin duzende ilerlemekte olan Bizans ordusunun bir kanadinin kenarina girip boylece bu kanattan Bizans ordusunu kusatmaya almaya calisma emri verilmisti Gelimer diger bir birlik kurup bunu kardesi Ammatas emri altina vermisti Bu ikinci Vandal birligine ise Ad Decimum yakinda bulunan bir vadide Bizans gucunu durdurma harekati yapma emri verilmisti Gelimer in yaptigi plana gore kendi emrinde olan 7 000 kisilik ana Vandal ordusu Gibamund un kusatma icin giristigi Bizans sol kanadinin kenarindan yapacagi ilerlemeyi takip edecek onlarin arkasina dusecek ve boylece Bizanslilarin geriye kacmasini onleyecekti MuharebeGibamund birligi ile sig tuz goletini gecip Bizans ordusunun kanadina ilerlemeye baslayinca karsisinda Bizansli ve Hun asilli ticari askerlerden olusan bir Bizans birligi buldu Bu Bizans birligi Gibamund un ilermesini dururdu ve karsi taarruza gecip Vandal birligini imha etti Bu arada bu birligin Komutani Gibamund olduruldu Boylece Gibamund un tumuyle basarisiz kalmasi dolayisiyla Gelimer in sag kanat kusatma plani suya dusmus oldu Diger kanatta guya bir vadiyi tutacak olan Ammatas da basarisiz kaldi Bizanslilarin Ioannes Ermeni adli komutani altinda bulunan oncu birlikleri bu vadiye Vandallardan daha once girip dar duzenle Kartaca dan yol kenarindan sira halinde ilerlemekte olan Vandal birligine saldiriya gectiler Bu saldirida Vandal birligi komutani ve kralin oglu olan Ammatas da olduruldu Gibamund ve Ammatas in birliklerini imha eden Bizansli birlikler Kartaca uzerine gitmeye basladilar Bizans ordusunun ana kisminin Kartaca sehrine ana yoldan ilerlemesini nispeten kucuk olan Gelimer in komuta ettigi ana Vandal ordusu karsiladi Bu Vandal ordusu sayi bakimindan cok daha kucuk kalmakta idi bununla berber Bizanslilarin ticari askerlerden olusan suvari birliginin buyuk taarruzunu durdurup geri puskurtmeyi basardi Bizansli Foederati eyalet askeri piyade birlikleri ile yapilan catismada Vandal ordusu daha ustun olmaya basladi ve Bizanslilara buyuk zayiat verdiler Bu nispeten zayif gorunen ana Vandal ordusu bu muharebeyi kazanacak gorunmeye baslamis idi Fakat Gelimer komutasindaki bu ana Vandal ordusu ilerleyip Ammatas in birliginin yenilip imha edildigi mevkiye eristigi zaman oglu Ammatas in olduruldugunu ogrenen Kral Gelimer in morali gayet bozuldu Tarihci Prokopius a gore Kral o kadar kendini uzuntuye verdi ki gerilemekte olan Bizans ordusunu daha once Ammatas ve Gibamond a yendikten sonra Kartaca yolunda ilerlemis olan Hun ve Bizansli birliklerinden kesip bu ana orduyu imha edebilecek bir saldiri icin ordusuna emir vermekten kacindi Kral Gelimer oglunu cesedini savas meydaninda mezara gommek icin epey vakit kaybetti Bu zaman araligini firsat bilen Bizansli General Belisarius ana ordusunu Ad Decimum mevkiinin guneyinde tekrar gruplandirip konsantre edip bir karsi taarruza gecti Bunu beklemeyen Vandallar geri cekilmeye basladilar Bu Vandal geri cekilmesi duzenle yapilamadi ve Vandal ordusu duzensiz bir sekilde muharebe meydanindan kacmaya basladi Bu buyuk hezimetten sonra Vandallar Bizans ordusunun baskentleri Kartaca ya girip bu sehri ellerine gecirmelerini onlemek icin hicbir direnis gosteremediler Kral Galimer elinde kalan kucuk Vandal birlikleri ile Kartaca sehrinden hic direnis gostermeden ayrilmak ve sehri Bizanslilar eline birakmak zorunda kaldi Vandal plani Bizans ordusunun tuzaga dusurulup sarilmasi Birinci evre Bizans ordusunun onculerinin Vandallarin cevirme birliklerini maglup etmeleri Ikinci evre Gelimer Bizans foederati eyalet askeri birliklerini maglup etmesi Ucuncu evre Gelimer ve Belisarius ana ordularinin son catismasiSonucBelisarius geceleyin sehre yakin bir kamp kurmak istemedigi icin kampini muhabere meydaninda kurup burada geceyi gecirdi Ertesi gun sehir uzerine yurudu Ordusu askerlerine kati emir vererek sehir halkinin Vandallar yonetimi altinda yasayan Romali vatandaslari oldugunu iddia ederek o zamanlar savas sonuclarinda yapilanlarin aksine sehri talan etmemeleri ve halktan hic kimseyi esir olarak almamalari veya oldurmemeleri icin kesin emir verdi Bizans ordusu sehrin kapisini acik buldu ve Bizans ordusu genellikle halk tarafindan iyi karsilandi Belisarius dogrudan dogruya Vandal krali sarayina giderek Vandal Krali tahtina oturdu Bundan sonra sehrin surlarinin kontrol edip onarilmasi icin emirler verdi Bizans donanmasi icin emniyetli bir zincir atma mevki olarak Kartaca nin 8 km guneyinde bulunan Tunus Golu nu secti Aralik 534 te yapilan Tricamarum Muharebesi nde Bizanslilarin kazandiklari ikinci zafer ile efektif olarak sona erdirildi ve Tunus civarindaki Kuzey Afrika sahilleri Bizans Imparatorlugu yonetimine gecti Ayrica bakinizVandallar Savasi Vandal KralligiKaynakcaDis baglantilarProkopius De Bellis Savaslar hakkinda Kitap III IV De Bello Vandalico Latince 1 Latince Yunanca ve Ingilizce 2 Bury J B 1923 History of the Later Roman Empire 3 2 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce http www roman empire net articles article 016 html23 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Canal de TheArtofBattle YouTube1 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde