Ahmed el-Hasi,Ahmed el-Hassi veya Ahmed-i Hasi (Osmanlıca: احمدالخاصى, Zazaca: Ehmedê Xasi Hezanıc), Mevlid-i Şerifi ilk kez Zazaca yazan Osmanlı Zaza din âlimi, şair ve yazar.
Ahmed el-Hasi | |
---|---|
Doğum | Ahmed 1867 Hezan (Savat), Lice |
Ölüm | 18 Şubat 1951 (84 yaşında) Hezan (Savat), Lice |
Meslek | Şair, Yazar |
İkamet | Hezan (Savat), Lice |
Milliyet | Zaza |
Vatandaşlık | Osmanlı, Türk |
Tür | Mevlit |
Konu | Muhammed |
Hayatı
Ahmed el-Hasi, 11 Mayıs 1866 (Rumi: 29 Nisan 1282, Hicri: Zilhicce 1282) tarihinde (Diyar-ı Bekr Vilâyeti'nin) Lice Kazası'na bağlı Lice'nin Hezan (günümüzde Savat) dünyaya geldi. Babası Osmanlı tebaasından olup Şafiî mezhebine müntesip olan rütbesiz bir ulema idi.
Babasının adı Hasan, annesinin adı Medina'dır. Aslen Xasan (Yalımlı Köyü Külçe Mahallesi)'dan olup Zıkti Aşireti (Bingöl ilinin Genç ilçesinde yoğun olarak oturan Şafii Zaza aşireti) mensuplarındandı.
Diyarbekir Mesudiye Medresesi'nde 12 ilmi tahsil edip, 8 Temmuz 1902 (Rumi: 25 Haziran 1318, Hicri: 1 Rabiulahir 1320) tarihinde adı geçen medresenin müderrisi Diyarbekir Müftüsü Elhac (Hacı) İbrahim Efendi'den icazetini aldı.
Hicri 1316 yılında yaptığı müracaat üzerine, Mevlidi Şerifi Zaza lisanına tefsir ve tercümeye Maarif Nezareti'nden izin aldı ve düzelterek Diyarbekir Matbaası'nda bastırdı.
Arapça, Türkçe, Kürtçe ve Zazaca olmak üzere 4 lisan ile konuşup yazabildiğini belirtmiştir. 18 Şubat 1951 tarihinde Hezan'da öldü. Mezarı Savat'tadır.
Mevlid ve diğer eserleri
Ahmed el-Hasi'nin Mevlîd-un Nebiyy'il Kureyşîyyî (مَوْلِدُ النّبِى الْقُرَيْشِيِ, Zazaca: Mewlıdê Kırdi) (مَولد كِرد) adlı ilk Zazaca Mevlidi Şerifi, Maarif Vekâleti'nin 25 Mart 1899 tarihli yazısıyla verilen izin üzerine ilk baskısı 400 kopyası olmak üzere Diyar-ı Bekr vilayetinde Litografya Matbaası tarafından basılıp yayımlandı. Mevlid'in metni şimdiye değin beş defa Latin alfabesine transkribe edilip yayınlanmıştır.
- Mevlid metni, ilk olarak dilbilimci yazar Mehemed Malmîsanij tarafından transkribe edilerek 1985 yılında "Mewlidê Nebî" başlığıyla Hêvî dergisinde yayınlandı.
- 1994 yılında Mihani tarafından Latin alfabesine transkribe edilerek, Hasi'nin bazı şiirlerinin de yer aldığı eklerle birlikte Mewlûdê Nebî başlığı altında İstanbul'da Fırat Yayınlarınca yayımlandı.
- 2005'te Mela Mehemedê Kavarî tarafından Arap alfabeli ve transkribe edilmiş hali Diyarbakır'da yayınlandı.
- 2008'de tarafından bir el yazması esas alınarak el yazması orijinali, Arapça-Kürtçe alfabeyle yeniden düzenlenmiş hali ve Latin alfabesine transkribe edilmiş hali İstanbul'da Hîvda Îletişim tarafından yayınlandı.
- 2008 yılında Roşan Lezgîn tarafından orijinal nüshadan transkribe edilen mevlid metni "Mewlidê Kirdî" ismiyle önce internette, daha sonra ise Newepel Gazetesi'nde 16 bölümlük tefrika olarak yayınlanmıştır.
- Roşan Lezgîn'in transkribe ettiği Mevlid metni, 1899 tarihli orijinal Mevlid metninin tıpkı basımı ve mevlidin okunduğu bir CD ile beraber 2013 yılında tarafından Mewlidê Kirdî ismiyle kitap olarak basılmıştır.
Mevlid metni değişik zamanlarda birçok medrese alimi tarafından el yazması olarak çoğaltıldı. Bunlardan en çok bilineni 1982'de tarafından yazılanı olup, mevlid metni dışında, el yazmasının ekinde Hasi'ye ait bir mulemma, bir Türkçe gazel ve iki Arapça manzum eser yer almaktadır.
Hasi'nin ayrıca Kitabu’t-Tesdîd bi Şerhî Muhtasari’t-Tevhîd isimli 61 sayfalık Arapça bir eseri mevcuttur.
Kaynakça
- ^ a b C.I.: İsmim: Ahmed el Hasi'dir. Mahlasım: Hasi'dir. Mahlasımla şöhret bulmuşum ve onunla yad olunurum. Lice'nin Hezan karyesi ahalisinden olup, pederim ulemadandır ama rütbesi yoktur. Teb'ai osmaniyeden ve Şafii mezhebinden idi., Şefik Korkusuz, Arşiv belgelerinde son devir Diyarbekir uleması, M.Ş. Korkusuz, 1996, s. 21.
- ^ İhsan Işık, Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, Cilt 1, Elvan Yayınları, 2004, , s. 43.
- ^ "Mewlidê Nebi, Yazarı Diyarbakır Lice ilçesinde doğmuş Molla Ahmed-i Hasi", Hayreddin Kızıl, "Diyarbakır Ve Çevresinde Yazılmış Mevlitlerin Konularına Göre Tasnifi Denemesi" e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 23 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ISSN:1308-9633 Sayı: VII, Nisan 2012, s.117
- ^ C.2.: Lice'nin Hezan karyesinde 29 Nisan 1282 Rumi tarihinde doğmuşum., Şefik Korkusuz, a.g.y.
- ^ a b C.3.: Diyarbekirde bulunan "Mesudiye" medresinde 12 ilmi tahsil ettikten sonra ismi geçen medresenin müderris olan ve Diyarbekir müftüsü bulunan muhterem Elhac İbrahim efendiden 1 Rebiülahir 1320 tarihinde icazetimi aldım. Arapça, Türkçe, Kürdçe ve Zazaca 4 lisan ile konuşur ve yazarım., Şefik Korkusuz, a.g.y.
- ^ C.4: 1316 yılında yaptığım müracaat üzerine, Mevlidi Şerifi Zaza lisanına tefsir ve tercümeye, Maarif Nezaret-i Celilesinden izin alarak nazmen tanzim edip Diyarbekir Matbaasında Tab' ettirdim.
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlid, Litoğrafya Matbaası, Dîyarbekir Vilayeti, 1899, s. 1
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlid, Litoğrafya Matbaası, Dîyarbekir Vilayeti, 1899, s. 28
- ^ Malmîsanij, "Nimûney Edebiyatê Dimilkîyê Klasîk û Dînî", Hêvî: Kovara Çandîya Giştî, Sayı: 4, Paris 1985, s. 75-97
- ^ Mela Ehmedê Xasî (Tadayox (Werger) Tipane 'Erebî ra: Mihanî), Mewlûdê Nebî, bi ziwanê Kurdî (Zazakî), Fırat Yayınları, İstanbul, 1994.
- ^ Mela Ehmedê Xasî, Mewlîd, Tadayox: W. K. Merdimîn, Hîvda İletişim, Îstanbul [2008]
- ^ "Mewlidê Kirdî, Transkrîpsîyon: Roşan Lezgîn". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
- ^ Newepel: Rojnameyo Kulturî yo 15 roje, 2-17.sayılar, Diyarbakır 2011
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlidê Kirdî, Hazırlayan ve Transkribe eden: Roşan Lezgîn, Nûbihar Yayınları, İstanbul 2013, 54 + 33 sayfa + CD
- ^ Ehmedê Xasî, Mewlidê Kirdî, Zeynelabidîn Amedî el yazması, Diyarbakır 1982
Dış bağlantılar
- Wikimedia Commons'ta Ahmed el-Hassi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahmed el Hasi Ahmed el Hassi veya Ahmed i Hasi Osmanlica احمدالخاصى Zazaca Ehmede Xasi Hezanic Mevlid i Serifi ilk kez Zazaca yazan Osmanli Zaza din alimi sair ve yazar Ahmed el HasiDogumAhmed 1867 Hezan Savat LiceOlum18 Subat 1951 84 yasinda Hezan Savat LiceMeslekSair YazarIkametHezan Savat LiceMilliyetZazaVatandaslikOsmanli TurkTurMevlitKonuMuhammedHayatiAhmed el Hasi 11 Mayis 1866 Rumi 29 Nisan 1282 Hicri Zilhicce 1282 tarihinde Diyar i Bekr Vilayeti nin Lice Kazasi na bagli Lice nin Hezan gunumuzde Savat dunyaya geldi Babasi Osmanli tebaasindan olup Safii mezhebine muntesip olan rutbesiz bir ulema idi Babasinin adi Hasan annesinin adi Medina dir Aslen Xasan Yalimli Koyu Kulce Mahallesi dan olup Zikti Asireti Bingol ilinin Genc ilcesinde yogun olarak oturan Safii Zaza asireti mensuplarindandi Diyarbekir Mesudiye Medresesi nde 12 ilmi tahsil edip 8 Temmuz 1902 Rumi 25 Haziran 1318 Hicri 1 Rabiulahir 1320 tarihinde adi gecen medresenin muderrisi Diyarbekir Muftusu Elhac Haci Ibrahim Efendi den icazetini aldi Hicri 1316 yilinda yaptigi muracaat uzerine Mevlidi Serifi Zaza lisanina tefsir ve tercumeye Maarif Nezareti nden izin aldi ve duzelterek Diyarbekir Matbaasi nda bastirdi Arapca Turkce Kurtce ve Zazaca olmak uzere 4 lisan ile konusup yazabildigini belirtmistir 18 Subat 1951 tarihinde Hezan da oldu Mezari Savat tadir Mevlid ve diger eserleriAhmed el Hasi nin Mevlid un Nebiyy il Kureysiyyi م و ل د الن ب ى ال ق ر ي ش ي Zazaca Mewlide Kirdi م ولد ك رد adli ilk Zazaca Mevlidi Serifi Maarif Vekaleti nin 25 Mart 1899 tarihli yazisiyla verilen izin uzerine ilk baskisi 400 kopyasi olmak uzere Diyar i Bekr vilayetinde Litografya Matbaasi tarafindan basilip yayimlandi Mevlid in metni simdiye degin bes defa Latin alfabesine transkribe edilip yayinlanmistir Mevlid metni ilk olarak dilbilimci yazar Mehemed Malmisanij tarafindan transkribe edilerek 1985 yilinda Mewlide Nebi basligiyla Hevi dergisinde yayinlandi 1994 yilinda Mihani tarafindan Latin alfabesine transkribe edilerek Hasi nin bazi siirlerinin de yer aldigi eklerle birlikte Mewlude Nebi basligi altinda Istanbul da Firat Yayinlarinca yayimlandi 2005 te Mela Mehemede Kavari tarafindan Arap alfabeli ve transkribe edilmis hali Diyarbakir da yayinlandi 2008 de tarafindan bir el yazmasi esas alinarak el yazmasi orijinali Arapca Kurtce alfabeyle yeniden duzenlenmis hali ve Latin alfabesine transkribe edilmis hali Istanbul da Hivda Iletisim tarafindan yayinlandi 2008 yilinda Rosan Lezgin tarafindan orijinal nushadan transkribe edilen mevlid metni Mewlide Kirdi ismiyle once internette daha sonra ise Newepel Gazetesi nde 16 bolumluk tefrika olarak yayinlanmistir Rosan Lezgin in transkribe ettigi Mevlid metni 1899 tarihli orijinal Mevlid metninin tipki basimi ve mevlidin okundugu bir CD ile beraber 2013 yilinda tarafindan Mewlide Kirdi ismiyle kitap olarak basilmistir Mevlid metni degisik zamanlarda bircok medrese alimi tarafindan el yazmasi olarak cogaltildi Bunlardan en cok bilineni 1982 de tarafindan yazilani olup mevlid metni disinda el yazmasinin ekinde Hasi ye ait bir mulemma bir Turkce gazel ve iki Arapca manzum eser yer almaktadir Hasi nin ayrica Kitabu t Tesdid bi Serhi Muhtasari t Tevhid isimli 61 sayfalik Arapca bir eseri mevcuttur Kaynakca a b C I Ismim Ahmed el Hasi dir Mahlasim Hasi dir Mahlasimla sohret bulmusum ve onunla yad olunurum Lice nin Hezan karyesi ahalisinden olup pederim ulemadandir ama rutbesi yoktur Teb ai osmaniyeden ve Safii mezhebinden idi Sefik Korkusuz Arsiv belgelerinde son devir Diyarbekir ulemasi M S Korkusuz 1996 s 21 Ihsan Isik Turkiye Yazarlar Ansiklopedisi Cilt 1 Elvan Yayinlari 2004 ISBN 975 933 105 5 s 43 Mewlide Nebi Yazari Diyarbakir Lice ilcesinde dogmus Molla Ahmed i Hasi Hayreddin Kizil Diyarbakir Ve Cevresinde Yazilmis Mevlitlerin Konularina Gore Tasnifi Denemesi e Sarkiyat Ilmi Arastirmalar Dergisi 23 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISSN 1308 9633 Sayi VII Nisan 2012 s 117 C 2 Lice nin Hezan karyesinde 29 Nisan 1282 Rumi tarihinde dogmusum Sefik Korkusuz a g y a b C 3 Diyarbekirde bulunan Mesudiye medresinde 12 ilmi tahsil ettikten sonra ismi gecen medresenin muderris olan ve Diyarbekir muftusu bulunan muhterem Elhac Ibrahim efendiden 1 Rebiulahir 1320 tarihinde icazetimi aldim Arapca Turkce Kurdce ve Zazaca 4 lisan ile konusur ve yazarim Sefik Korkusuz a g y C 4 1316 yilinda yaptigim muracaat uzerine Mevlidi Serifi Zaza lisanina tefsir ve tercumeye Maarif Nezaret i Celilesinden izin alarak nazmen tanzim edip Diyarbekir Matbaasinda Tab ettirdim Ehmede Xasi Mewlid Litografya Matbaasi Diyarbekir Vilayeti 1899 s 1 Ehmede Xasi Mewlid Litografya Matbaasi Diyarbekir Vilayeti 1899 s 28 Malmisanij Nimuney Edebiyate Dimilkiye Klasik u Dini Hevi Kovara Candiya Gisti Sayi 4 Paris 1985 s 75 97 Mela Ehmede Xasi Tadayox Werger Tipane Erebi ra Mihani Mewlude Nebi bi ziwane Kurdi Zazaki Firat Yayinlari Istanbul 1994 Mela Ehmede Xasi Mewlid Tadayox W K Merdimin Hivda Iletisim Istanbul 2008 Mewlide Kirdi Transkripsiyon Rosan Lezgin 10 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2013 Newepel Rojnameyo Kulturi yo 15 roje 2 17 sayilar Diyarbakir 2011 Ehmede Xasi Mewlide Kirdi Hazirlayan ve Transkribe eden Rosan Lezgin Nubihar Yayinlari Istanbul 2013 54 33 sayfa CD Ehmede Xasi Mewlide Kirdi Zeynelabidin Amedi el yazmasi Diyarbakir 1982Dis baglantilarWikimedia Commons ta Ahmed el Hassi ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur