Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akabe Krizi veya Akabe meselesi aynı zamanda "Taba Meselesi" veya "Taba Krizi (1906)" olarak da bilinen bir krizdir. Osmanlı İmparatorluğu, Britanya İmparatorluğu ve Britanya İmparatorluğu'nun işgali ile İngiltere'ye bağlanan Mısır Hidivliği arasında 1906 yılında patlak veren krizdir. Kriz Akabe'nin Osmanlı'ya Taba'nın ise Mısır'a bırakılıp Osmanlı'nın 13 Mayıs 1906'da Taba'yı boşaltması ile sona ermiştir.
Krizin nedenleri
Osmanlı- Mısır sınırı 1840 antlaşmasına rağmen son derece belirsiz bir sınırdır. Osmanlı İmparatorluğu özellikle Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan beri Hicaz'da Vehabbi meseleleri dahil pek çok isyanda Mısır Hidivliği ile ortak çalışmıştır. Londra Antlaşması (1840) ile Mısır Hidivliği özerk durumda olsa da Akka ve Filistin üzerinde de Mehmet Ali Paşa Sülalesine bir yönetim hakkı tanınmış ancak bu arazilerin Osmanlı'nın ayrılmaz bir parçası olduğu kabul edilmiştir. İngiliz isyanı sonrası 1892 fermanı ve Osmanlı iddialarına göre 1840 Londra Anlaşması'na göre Süveyş ve Refah arasında çizilen düz bir hat Mısır ve Osmanlı arasındaki sınırdır. Ancak Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ölümü ardından Abdülmecid ve özellikle Abdülaziz, Mısır Hidivleri ile arayı sıcak tutmuş ve Mısır Hidivliği ile Osmanlı İmparatorluğu ortak çalışma ile Afrika'da pek çok araziyi ele geçirmişlerdir. Dahası Filistin ve Hicaz'da Osmanlı ile Mısır Hac yolunu güvence altına almaya dönük ortak karakollar kurmuşlardır. İngiliz işgali ile Sina yarımadasında pek çok alan tartışmalı bir konuma düşmüştür. İngiltere, Mısır'ı boşaltabileceği yönünde bir izlenim bıraksa da Mısır'ı boşaltmamıştır. Bir tek İstanbul Antlaşması (1888) ile Süveyş Kanalı'nın herkese açık olması yolunda bir anlaşma yapmıştır ancak Mısır'ın boşaltılması vs. yönünde bir anlaşma yapılamamıştır. Diğer yandan 1870'lerde İngiliz Dış politikası Osmanlı aleyhine keskin bir dönüş yaşamıştır. Özellikle William Ewart Gladstone işbaşına geldikten sonra ve sonrasındaki haleflerinin politikası Osmanlı İmparatorluğu'nun toprak bütünlüğü değil, tasviyesi üzerinedir. Bu bağlamda esasen İngiltere, Osmanlı topraklarını paylaşmaya dönük faaliyetler içindedir. Kuveyt'te de bu yönde faaliyetlerde bulunmuştur. Mısır'ın işgaline karşı çıkan en önemli devletlerden biri olan Fransa ile 1904'te İngiltere-Fransa Dostluk Antlaşması imzalayan İngiltere, Mısır'a karşılık Fransa'ca Fas'ın işgaline ses çıkarmayacağı yolunda anlaşmış ve bu yöndeki engeli de bertaraf etmiş oldu. Yine İngiltere 1882’den itibaren bir hareket üssü haline getirdikleri Akabe’yi de, Mısır muhafız kıtasını kendi kuvvetleriyle destekleyerek ele geçirip egemenliğini Filistin içlerine yayma peşine düştü.Bu şekilde Süveyş ve Hindistan yolundaki her yeri kendi kontrolünde tutma hedefi de vardı.
Kriz ve sona ermesi
İngiltere'nin Hicaz ve Filistin ile Kuveyt gibi Osmanlı toprakları üzerindeki faaliyetleri üzerine Osmanlı İmparatorluğu Almanya ile birlikte çeşitli demiryolu hat projeleri planladı. Bunlardan biri ise Hicaz demiryolu idi. Bu hat yalnızca Hacıların Mekke ve Medine'ye güvenli seyahati için değil aynı zamanda Osmanlı'nın iç kesimlere asker sevkiyatı ve lojistiğinin sağlanması için planlanmıştı. Ancak bölgedeki belirsiz sınır ve güvenlik eksikliği demiryolu yapımını tehlikeye sokuyordu. Bunun üzerine Osmanlı İmparatorluğu Sultanı II.Abdülhamid Taba'da bir karakol inşa etmeye karar verdi ve Sina yarımadasına da asker soktu. Sultanın yaverlerinden Rüşdü Bey askerî fırka ile Akabe’ye gönderip orayı aldı. Rüşdü Bey Akabe’ye girdikten sonra Sînâ yarımadasında Tâbe’yi de aldı. Bunun üzerine daha geniş bir askerî harekâta hazırlanan ve Avrupa tarafından da desteklenen İngiltere, 3 Mayıs 1906’da verdiği ültimatomla, on gün içinde Sînâ yarımadasının 10 gün içinde boşaltılmasını istedi. İngilizler Nakb el Akabe ve Taba'yı yeniden işgal etmek üzere bir Mısır Sahil Güvenlik vapuru gönderdi. Karaya çıkmalarına izin vermeyen bir Türk subayıyla karşılaşan Mısır kuvvetleri, bunun yerine yakındaki Firavun Adası'na çıktı. İngiliz Donanması Doğu Akdeniz'e savaş gemileri gönderdi ve Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bazı adaları ele geçirmekle tehdit etti. Neticede 2.Abdülhamid, kurulacak sınır belirleme komisyonu karşılığında 13 Mayıs 1906'da Taba'yı boşaltmayı kabul etti. 1 Ekim 1906’da anlaşmaya varıldı. 8 maddelik anlaşma ile Hem İngiltere hem de Osmanlı İmparatorluğu, Refah'tan güney-doğu yönünde yaklaşık olarak düz bir şekilde Akabe Körfezi'nde Akabe'den en az 5 kilometre (3 mil) uzaklıktaki bir noktaya kadar uzanacak resmi bir sınır belirlemeyi kabul etti. Sınır başlangıçta telgraf direkleri ile işaretlendi ve daha sonra bunların yerini sınır sütunları aldı. Akabe Osmanlı'da, Taba Mısır'da kaldı. Osmanlı İmparatorluğu'da Hicaz Demiryolu'nu tamamladı.
Sonuçları ve Günümüze Yansıması
I. Dünya Savaşı akabinde Akabe ve Filistin İngiltere eline geçse de bu krizin yansıması 20.yy sonunda da olmuştur.Zira günümüz Mısır-İsrail sınırı da bu sınıra göre çizilmiştir. 1915'ten bu yana tüm haritaların Taba'yı Mısır tarafında gösterdiğini ve aradan geçen yıllarda bu konuda daha önce herhangi bir ihtilafın gündeme gelmediğini kabul etmiştir. Ancak İsrail, Sina yarımadasını Altı Gün Savaşı ile işgal etmiştir 1980lerde yarımadanın geri iade müzakerelerinde ise 1906-1907 yıllarında telgraf direkleri sınır direkleriyle değiştirilirken hata yapıldığını ve yasal sınırın sınır direkleriyle çizilen sınırdan ziyade 1906 tarihli yazılı anlaşma olduğunu iddia etti. Komisyon sınır direklerinin hatalı olduğunu kabul etmedi, ancak her halükarda bu kadar uzun bir süre boyunca tüm taraflarca kabul edilen çizilmiş bir sınırın yasal statü kazandığına karar verdi. Komisyon, Mısır-İsrail barış anlaşmasının lafzına dayanarak, Manda döneminde kabul edilen sınırın geçerli olduğuna karar verdi, ancak bu sınırın daha önceki sınırdan farklı olduğunu kabul etmedi. Akabe Körfezi yakınlarında kaybolmuş olan son sınır sütunu özel bir endişe kaynağıydı. Taba'nın kuzey doğusunda bir sütunun eski fotoğrafları vardı, ancak İsrail bunun yanlışlıkla yerleştirildiğini iddia etti. Komisyon İsrail'in iddiasını kabul etmedi ve sütunu tarihi konumuna yakın bir yere yerleştirdi.
Bu nedenle İsrail ve Mısır, Şubat 1989'da sona eren müzakereleri yeniden başlatmış ve sonuç olarak Taba, Mısır'a iade edilmiş, Hüsnü Mübarek 19 Mart 1989'da şehre Mısır bayrağını çekmiştir.
Kaynakça
- ^ a b c d Süslü, Azmi (1989), "Akabe Meselesi", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2, s. 210,211, 3 Kasım 2022 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 17 Aralık 2023
- ^ a b c d e f g h i . legal.un.org (İngilizce). 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2017.
- ^ Friedman, Thomas L.; Times, Special to the New York (23 Eylül 1986). "THE TALK OF TABA; A DISPUTED SLICE OF SINAI IS TAKING IT ALL IN STRIDE". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2017.
- ^ Çetinsaya, Gökhan (2016), II. Abdülhamid’in İç Politikası: Bir Dönemlendirme Denemesi (42), Osmanlı Araştırmaları, ss. 393-395
 | Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akabe Krizi veya Akabe meselesi ayni zamanda Taba Meselesi veya Taba Krizi 1906 olarak da bilinen bir krizdir Osmanli Imparatorlugu Britanya Imparatorlugu ve Britanya Imparatorlugu nun isgali ile Ingiltere ye baglanan Misir Hidivligi arasinda 1906 yilinda patlak veren krizdir Kriz Akabe nin Osmanli ya Taba nin ise Misir a birakilip Osmanli nin 13 Mayis 1906 da Taba yi bosaltmasi ile sona ermistir Krizin nedenleriOsmanli Misir siniri 1840 antlasmasina ragmen son derece belirsiz bir sinirdir Osmanli Imparatorlugu ozellikle Kavalali Mehmet Ali Pasa dan beri Hicaz da Vehabbi meseleleri dahil pek cok isyanda Misir Hidivligi ile ortak calismistir Londra Antlasmasi 1840 ile Misir Hidivligi ozerk durumda olsa da Akka ve Filistin uzerinde de Mehmet Ali Pasa Sulalesine bir yonetim hakki taninmis ancak bu arazilerin Osmanli nin ayrilmaz bir parcasi oldugu kabul edilmistir Ingiliz isyani sonrasi 1892 fermani ve Osmanli iddialarina gore 1840 Londra Anlasmasi na gore Suveys ve Refah arasinda cizilen duz bir hat Misir ve Osmanli arasindaki sinirdir Ancak Kavalali Mehmet Ali Pasa nin olumu ardindan Abdulmecid ve ozellikle Abdulaziz Misir Hidivleri ile arayi sicak tutmus ve Misir Hidivligi ile Osmanli Imparatorlugu ortak calisma ile Afrika da pek cok araziyi ele gecirmislerdir Dahasi Filistin ve Hicaz da Osmanli ile Misir Hac yolunu guvence altina almaya donuk ortak karakollar kurmuslardir Ingiliz isgali ile Sina yarimadasinda pek cok alan tartismali bir konuma dusmustur Ingiltere Misir i bosaltabilecegi yonunde bir izlenim biraksa da Misir i bosaltmamistir Bir tek Istanbul Antlasmasi 1888 ile Suveys Kanali nin herkese acik olmasi yolunda bir anlasma yapmistir ancak Misir in bosaltilmasi vs yonunde bir anlasma yapilamamistir Diger yandan 1870 lerde Ingiliz Dis politikasi Osmanli aleyhine keskin bir donus yasamistir Ozellikle William Ewart Gladstone isbasina geldikten sonra ve sonrasindaki haleflerinin politikasi Osmanli Imparatorlugu nun toprak butunlugu degil tasviyesi uzerinedir Bu baglamda esasen Ingiltere Osmanli topraklarini paylasmaya donuk faaliyetler icindedir Kuveyt te de bu yonde faaliyetlerde bulunmustur Misir in isgaline karsi cikan en onemli devletlerden biri olan Fransa ile 1904 te Ingiltere Fransa Dostluk Antlasmasi imzalayan Ingiltere Misir a karsilik Fransa ca Fas in isgaline ses cikarmayacagi yolunda anlasmis ve bu yondeki engeli de bertaraf etmis oldu Yine Ingiltere 1882 den itibaren bir hareket ussu haline getirdikleri Akabe yi de Misir muhafiz kitasini kendi kuvvetleriyle destekleyerek ele gecirip egemenligini Filistin iclerine yayma pesine dustu Bu sekilde Suveys ve Hindistan yolundaki her yeri kendi kontrolunde tutma hedefi de vardi Kriz ve sona ermesiIngiltere nin Hicaz ve Filistin ile Kuveyt gibi Osmanli topraklari uzerindeki faaliyetleri uzerine Osmanli Imparatorlugu Almanya ile birlikte cesitli demiryolu hat projeleri planladi Bunlardan biri ise Hicaz demiryolu idi Bu hat yalnizca Hacilarin Mekke ve Medine ye guvenli seyahati icin degil ayni zamanda Osmanli nin ic kesimlere asker sevkiyati ve lojistiginin saglanmasi icin planlanmisti Ancak bolgedeki belirsiz sinir ve guvenlik eksikligi demiryolu yapimini tehlikeye sokuyordu Bunun uzerine Osmanli Imparatorlugu Sultani II Abdulhamid Taba da bir karakol insa etmeye karar verdi ve Sina yarimadasina da asker soktu Sultanin yaverlerinden Rusdu Bey askeri firka ile Akabe ye gonderip orayi aldi Rusdu Bey Akabe ye girdikten sonra Sina yarimadasinda Tabe yi de aldi Bunun uzerine daha genis bir askeri harekata hazirlanan ve Avrupa tarafindan da desteklenen Ingiltere 3 Mayis 1906 da verdigi ultimatomla on gun icinde Sina yarimadasinin 10 gun icinde bosaltilmasini istedi Ingilizler Nakb el Akabe ve Taba yi yeniden isgal etmek uzere bir Misir Sahil Guvenlik vapuru gonderdi Karaya cikmalarina izin vermeyen bir Turk subayiyla karsilasan Misir kuvvetleri bunun yerine yakindaki Firavun Adasi na cikti Ingiliz Donanmasi Dogu Akdeniz e savas gemileri gonderdi ve Osmanli Imparatorlugu na bagli bazi adalari ele gecirmekle tehdit etti Neticede 2 Abdulhamid kurulacak sinir belirleme komisyonu karsiliginda 13 Mayis 1906 da Taba yi bosaltmayi kabul etti 1 Ekim 1906 da anlasmaya varildi 8 maddelik anlasma ile Hem Ingiltere hem de Osmanli Imparatorlugu Refah tan guney dogu yonunde yaklasik olarak duz bir sekilde Akabe Korfezi nde Akabe den en az 5 kilometre 3 mil uzakliktaki bir noktaya kadar uzanacak resmi bir sinir belirlemeyi kabul etti Sinir baslangicta telgraf direkleri ile isaretlendi ve daha sonra bunlarin yerini sinir sutunlari aldi Akabe Osmanli da Taba Misir da kaldi Osmanli Imparatorlugu da Hicaz Demiryolu nu tamamladi Sonuclari ve Gunumuze YansimasiI Dunya Savasi akabinde Akabe ve Filistin Ingiltere eline gecse de bu krizin yansimasi 20 yy sonunda da olmustur Zira gunumuz Misir Israil siniri da bu sinira gore cizilmistir 1915 ten bu yana tum haritalarin Taba yi Misir tarafinda gosterdigini ve aradan gecen yillarda bu konuda daha once herhangi bir ihtilafin gundeme gelmedigini kabul etmistir Ancak Israil Sina yarimadasini Alti Gun Savasi ile isgal etmistir 1980lerde yarimadanin geri iade muzakerelerinde ise 1906 1907 yillarinda telgraf direkleri sinir direkleriyle degistirilirken hata yapildigini ve yasal sinirin sinir direkleriyle cizilen sinirdan ziyade 1906 tarihli yazili anlasma oldugunu iddia etti Komisyon sinir direklerinin hatali oldugunu kabul etmedi ancak her halukarda bu kadar uzun bir sure boyunca tum taraflarca kabul edilen cizilmis bir sinirin yasal statu kazandigina karar verdi Komisyon Misir Israil baris anlasmasinin lafzina dayanarak Manda doneminde kabul edilen sinirin gecerli olduguna karar verdi ancak bu sinirin daha onceki sinirdan farkli oldugunu kabul etmedi Akabe Korfezi yakinlarinda kaybolmus olan son sinir sutunu ozel bir endise kaynagiydi Taba nin kuzey dogusunda bir sutunun eski fotograflari vardi ancak Israil bunun yanlislikla yerlestirildigini iddia etti Komisyon Israil in iddiasini kabul etmedi ve sutunu tarihi konumuna yakin bir yere yerlestirdi Bu nedenle Israil ve Misir Subat 1989 da sona eren muzakereleri yeniden baslatmis ve sonuc olarak Taba Misir a iade edilmis Husnu Mubarek 19 Mart 1989 da sehre Misir bayragini cekmistir Kaynakca a b c d Suslu Azmi 1989 Akabe Meselesi TDV Islam Ansiklopedisi Istanbul TDV Islam Arastirmalari Merkezi 2 s 210 211 3 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 17 Aralik 2023 a b c d e f g h i legal un org Ingilizce 14 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Ekim 2017 Friedman Thomas L Times Special to the New York 23 Eylul 1986 THE TALK OF TABA A DISPUTED SLICE OF SINAI IS TAKING IT ALL IN STRIDE The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 15 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2017 Cetinsaya Gokhan 2016 II Abdulhamid in Ic Politikasi Bir Donemlendirme Denemesi 42 Osmanli Arastirmalari ss 393 395 Osmanli Imparatorlugu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz