Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akşamsefası (Mirabilis jalapa), (Nyctaginaceae) familyasından çok yıllık bir süs bitkisi türü.
| Akşamsefası | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Mirabilis jalapa L. |
Amerika'nın tropik bölgelerinden dünyanın birçok yerine dağılmış olan akşamsefası çabuk gelişen ve 1 m'ye kadar boylanabilen bir bitkidir. Kısa saplı oval yaprakları, eklem yerleri şişkince bir gövdesi, beyaz, sarı, pembe, mor ve kırmızı çiçekleri vardır.
Bazen çizgili ve benekli de olabilen çiçekleri akşamüstü açıp, sabahları kapandığı için bitkiye akşamsefası denmiştir. Kalıtım deneylerinde kullanılan köklerinin müshil ve solucan düşürücü etkisi vardır. Ayrıca Aztekler tarafından tıbbi ve süs amaçlı olarak yetiştirilirdi.
Çiçekler genellikle öğleden sonra veya alacakaranlıkta (yani saat akşam 4 ile sabah 8 arasında) açar ve ismini bu özelliğinden alır. Çiçekler daha sonra gece boyunca güçlü, tatlı bir koku yayar, ardından sabaha kapanır. Ertesi gün yeni çiçekler açar. Avrupa'ya geliş tarihi 1525'tir. Bugün birçok tropik bölgede yaygındır.
Etimolojisi
1753'te Carl Von Linne tarafından verilen Mirabilis jalapa (Akşamsefası) adı, çiçeklerinin dikkat çekici renklerine atıfta bulunarak "takdire şayan" anlamına gelen bilimsel Latince Mirabilis'ten ve Guatemala'daki Jalapa'daki kökenine atıfta bulunacak özel jalapa adından oluşur. Ancak jalapa sıfatı, yumrulu jalap yumrularından alınan jalap adlı eski bir müshil ilacının geldiği Meksika'daki Xalapa (Jalapa) şehrine de atıfta bulunabilir.
Tanımı
Boyları çoğunlukla 1 metre, nadiren 2 metreye kadar ulaşan çok yıllık, otsu, gür bir bitkidir. Özellikle ılıman bölgede yıllık olarak da yetiştirilebilir. Tek tohumlu meyveler küresel, buruşuk ve olgunlaştıklarında siyah olup, yeşilimsi sarı renktedir. Gövdeler kalın, dolu, dörtgendir ve birçok dallanma ve düğümlerde köklenme vardır.
Akşamsefası'nın ilginç bir yönü, aynı bitki üzerinde farklı renklerde çiçeklerin aynı anda yetişmesidir. Ek olarak, tek bir çiçekte farklı renkler bulunabilir. Çiçek desenleri sektörler (çiçeklerin bütün bölümleri), pullar (değişen uzunluktaki şeritler) ve benekler olarak adlandırılır. Tek bir çiçek düz sarı, kırmızı, macenta, pembe veya beyaz olabilir veya sektörler, pullar ve beneklerin bir kombinasyonuna sahip olabilir. Ayrıca aynı bitkinin farklı çiçeklerinde farklı çiçek ve desen kombinasyonları meydana gelebilir.
Genellikle çiçekler sarı, pembe ve beyazdır, ancak aynı tek Akşamsefası bitkisinde büyüyen çiçeklerin farklı kombinasyonları bulunabilir. Bir başka ilginç nokta da renk değiştiren bir olgudur. Örneğin, sarı çeşitte, bitki olgunlaştıkça, yavaş yavaş koyu pembe renge dönüşen çiçekler gösterebilir. Benzer şekilde, beyaz çiçekler açık mora dönüşebilir. Görünüşlerine rağmen, çiçekler taç yapraklardan oluşmaz - daha çok kaliksin pigmentli bir modifikasyonudur. Benzer şekilde, 'kaliks' bir parantez içerir. Çiçekler huni şeklinde ve beş köşelidir, fincanları yoktur (brakteal yapraklarla değiştirilir) ancak taçtan yapılmıştır.
Çiçek salkımları üç ila yedi açılmamış çiçek içerir. "Akşamsefası" adını alan kokulu çiçekler, öğleden sonra veya akşamın erken saatlerinde ve ayrıca bulutlu havalarda açar ve tütün çiçeğini andıran bir koku verir ve güveleri tozlaşma için çeker. Antez 16 ila 20 saat sürer ve bu nedenle günün görünür bir parçası olarak kalır. Çiçekler, sfenks güveleri veya şahin güveleri gibi Sphingidae familyasının uzun dilli güveleri ve kokunun çektiği diğer gece tozlayıcıları tarafından tozlaştırılır.
Yetiştirilmesi
Bitkinin güneş alması gerekir. Genellikle güneşte yapraklar kurur, daha sonra akşamları sıcaklıklar düşmeye ve güneş batmaya başladığında kuvvetli bir şekilde geri döner. İlk donlarla birlikte hava kısmı bozulduğu ve ölebildiği için soğuğa dayanamaz, ancak ilkbaharda bitki örtüsüne dönebilen yeraltı kısmı hayati kalır. Bitki kendi kendine tohum verebilir ve bir bahçede kontrol edilmeden bırakılırsa genellikle hızla yayılır. Bazı bahçıvanlar, ekimden önce tohumların ıslatılmasını tavsiye eder, ancak bu tamamen gerekli değildir. Kuzey Amerika'da, bitki sıcak, kıyı ortamlarında, özellikle USDA 7-10 bölgelerinde uzun ömürlüdür. Güneşli veya kısmen gölgeli olduğu sürece bitkinin büyümesi kolaydır. Bu koşullar altında çok hızlı büyür.
Tercihen hafif, humusça zengin ve iyi drene olan topraklarda yetişir, yan asiditesi (pH) nötrdür. Saksı ekimi her zaman %80 toprak ve %20 bahçe toprağı karışımı ve yumru köklerin 10 cm derinliğe konulduğu çok derin bir kap ile mümkündür. Genellikle şubat ortasından mayıs ayına kadar ekilir. Tohumlar 18 °C sıcaklıkta hızla çimlenir.
Dağılımı ve Habitatı
Mirabilis jalapa, Kuzey, Orta ve Güney Amerika'nın kuru tropik bölgelerine özgüdür: Meksika, Guatemala, Şili ve Peru. Bu bitki süs amaçlı tanıtılmıştır ve dünyanın tropikal, subtropikal ve ılıman bölgelerinde yetişmektedir. Şu anda Asya, Afrika, Amerika Birleşik Devletleri, Orta Doğu ve Avrupa'daki birçok ülkede bulunmaktadır. Réunion'da Mirabilis jalapa başlangıçta bir süs türüydü; ancak batı kıyısında, 400 ila 700 m rakımda ve güney kıyısında 0 ila 700 m arasında yabani ortamda yetiştirilmiştir. Ruderal bir enkaz bölgesinde ortaya çıkar ve batı ve güney kıyılarındaki yabani şeker kamışı tarlalarında nispeten yaygındır. Yüksek tohum üretimi ve hızlı büyümesi, kamış tarlalarının % 30 ila % 50'ye varan oranda örtülmesini sağlar. Daha soğuk subtropikal ve ılıman bölgelerde, ilk donlarla veya hava soğumaya başladığında ölür (özellikle tamamen olgunlaştıktan ve kendi kendine tohumlamayı bitirdikten sonra), bir sonraki baharda yumrulu köklerden yeniden büyür.
Genetik Araştırmalar
1900 Civarında Carl Correns, Mirabilis'i sitoplazmik kalıtım üzerine yaptığı çalışmalar için örnek bir organizma olarak kullandı. Bitkinin alacalı yapraklarını, çekirdeğin dışındaki bazı faktörlerin Mendel'in teorileri tarafından açıklanmayan bir şekilde fenotipi etkilediğini kanıtlamak için kullandı.[15] Correns, Mirabilis'teki yaprak renginin tek ebeveynli bir miras yoluyla aktarıldığını öne sürdü.
Ayrıca koyu pembe çiçekli bitkiler beyaz çiçekli bitkilerle çaprazlandığında açık pembe çiçekli yavrular üretilir. Bu, Mendel'in Baskınlık Yasasının bir istisnası olarak görülüyor, çünkü bu durumda, koyu pembe ve beyaz genler eşit baskınlıkta görünüyor, bu yüzden ikisi de diğerine tamamen baskın değil. Bu fenomen eksik baskınlık olarak bilinir. Bununla birlikte, Mendel'in F1 kuşağındaki tekdüzelik ilkesi ve F2 kuşağındaki genlerdeki ayrışma ilkesi geçerlidir, bu da Mendel'in keşiflerinin önemini doğrulamaktadır.
Kimyası
M. jalapa çiçeklerinden sekiz betaksantin (indikaksantin, vulgaksantin-I, miraksantin-I, II, III, IV, V ve VI) izole edilebilir.
Köklerden rotenoidler (mirabijalon A, B, C ve D, 9-O-metil-4-hidroksiboeravinon B, boeravinon C ve boeravinon F ve 1,2,3,4-tetrahidro-1-metilizokinolin-7,8-diol) izole edilebilir.
Tohum yağında küçük bir bileşen olarak bir yağ asidi (8-hidroksioktadeka-cis-11,14-dienoik asit) bulunur.
Yer üstü kısımlarının metanolik ekstraktının analizi β-sitosterol, stigmasterol, ursolik asit, oleanolik asit ve brassicasterol verir.
M. jalapa'nın manipüle edilmiş bir bitki hücresi kültüründen hücre kütlesinin organik bir ekstraktının biyoassay güdümlü fraksiyonasyonu, bir izoflavon, bir roteinoid ve bir dehidrorotenoidin izolasyonuna ve ardından tanımlanmasına yol açtı. Bu bileşiklerden ikisi Candida albicans'a karşı antimikrobiyal aktiviteden sorumludur.
M. jalapa'nın metanolik ekstraktının biyoassay güdümlü fraksiyonasyonu ayrıca aktif bir polifenolik amidin izolasyonuna yol açtı: N-trans-feruloil 4'-O-metildopamin. Bu bileşik, çok ilaca dirençli Staphylococcus aureus'a karşı bir atık su pompası inhibitörü olarak orta derecede aktivite gösterir.
Kullanımı
- Çiçekleri gıda boyamada kullanılır. Yaprakları da pişmiş olarak yenebilir, ancak sadece acil bir yiyecek olarak yenebilir.
- Kek ve jöleleri renklendirmek için çiçeklerden yenilebilir bir kıpkırmızı boya elde edilir.
- Bitkisel tıpta, bitkinin bazı kısımları idrar söktürücü, müshil ve savunmasız (yara iyileşmesi) amaçlar için kullanılabilir. Kökün afrodizyak olduğu kadar idrar söktürücü ve müshil özelliklere sahip olduğuna inanılmaktadır. Ayrıca dropsi tedavisinde de kullanılır.
- Yapraklar iltihabı azaltmak için kullanılır. Apseleri tedavi etmek için bir kaynatma (ezme ve kaynatma ile) kullanılır. Yaprak suyu yaraları tedavi etmek için kullanılabilir. Çiçeğin soğanlı kökleri müshil etkiye sahiptir.
- Toz haline getirilmiş, bazı çeşitlerin tohumları kozmetik ve boya olarak kullanılır. Tohumlar zehirli olarak kabul edilir.
- Bitki, kadmiyum gibi orta konsantrasyonlarda ağır metallerle kirlenmiş toprakların biyoremediasyonu için bir potansiyele sahiptir.
- Brezilya'da Hint Kayapo, baş ağrılarını tedavi etmek için kurutulmuş çiçeklerin tozunu koklar ve yaraları yıkamak ve cüzzam gibi cilt hastalıklarını tedavi etmek için kök kaynatmasını kullanır. Peru'da, çiçeklerden elde edilen meyve suyu herpes lezyonları ve kulak ağrısı için kullanılır. Kökten çıkarılan meyve suyu kulak ağrısı, ishal, dizanteri, sifiliz ve karaciğer enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılır. Meksika'da, tüm bitkinin soğumaları dizanteri, enfekte yaralar ve arı ve akrep sokmaları için kullanılır.
- Çiçek özü asit–baz titrasyonunda doğal bir pH göstergesi olarak kullanılabilir. Bu, Shishir ve arkadaşları 2008 tarafından hem ekonomik hem de doğru bulundu ve gösterildi.
- Shishir ve arkadaşları 2008 tarafından gözden geçirilen uzun süredir devam eden bazı kullanımlar, M. jalapa'nın Himalaya bölgesine eski bir giriş olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
- ^ Bruneton, Jean (2009). Pharmacognosie, phytochimie, plantes médicinales. 4e édition revue et augmentée (İngilizce). Paris: Éd. Tec & doc. s. 1288. ISBN . OCLC 495235165.
- ^ . 30 Aralık 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . www.gardeningknowhow.com. 4 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022.
- ^ . Southern Living (İngilizce). 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022.
- ^ . extension.usu.edu. 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022.
- ^ "Four O'Clocks, Mirabilis jalapa". Wisconsin Horticulture (İngilizce). 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2022.
- ^ Engels, J. M. M.; Van Kester, W. N. M.; Spitters, C. J. T.; Vosselman, L.; Zeven, A. C. (Şubat 1975). "Investigations of the inheritance of flower variegation in Mirabilis jalapa L. 1. General introduction and 2. Inheritance of colour in uniformly coloured flowers". Euphytica. 24 (1): 1-5. doi:10.1007/bf00147161. ISSN 0014-2336.
- ^ 1884-1972., Hutchinson, J. (John), (1974). Evolution and phylogeny of flowering plants, dicotyledons : facts and theory ; with over 550 illustrations and maps by the author. Academic Press. ISBN . OCLC 970449689.
- ^ Mathias, Mildred E. (Şubat 1928). "Studies in the Umbelliferae. I". Annals of the Missouri Botanical Garden. 15 (1): 91. doi:10.2307/2394070. ISSN 0026-6493.
- ^ Vivanco, Jorge M.; Querci, Maddalena; Salazar, Luis F. (Aralık 1999). "Antiviral and Antiviroid Activity of MAP-Containing Extracts from Mirabilis jalapa Roots". Plant Disease. 83 (12): 1116-1121. doi:10.1094/pdis.1999.83.12.1116. ISSN 0191-2917.
- ^ "Miko, I. Non-nuclear genes and their inheritance. Nature Education 1(1), (2008)". 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2022.
- ^ Biologie Schule - kompaktes Wissen: Uniformitätsregel (1. Mendelsche Regel) 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Frustfrei Lernen: Uniformitätsregel (1. Mendelsche Regel) 14 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Spektrum Biologie: Unvollständige Dominanz 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Pigments of centrospermae—V. : Betaxanthins from Mirabilis jalapa L. M. Piattelli, L. Minale and R.A. Nicolaus, Phytochemistry, 1965, Volume 4, Issue 6, Pages 817–823 (abstract) 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ New Rotenoids from Roots of Mirabilis jalapa. Wang Yi-Fen, Chen Ji-Jun, Yang Yan, Zheng Yong-Tang, Tang Shao-Zong and Luo Shi-De, Helvetica Chimica Acta, August 2002, Volume 85, Issue 8, pages 2342–2348, doi:10.1002/1522-2675(200208)85:8<2342::AID-HLCA2342>3.0.CO;2-S 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ An 8-hydroxyoctadeca-cis-11,14-dienoic acid from Mirabilis jalapa seed oil. Mohammad Shamim Ahmad, Abdul Rauf, Jamal Mustafa and Mohammad Osman Sheikh, Phytochemistry, 1984, Volume 23, Issue 10, Pages 2247–2249 (abstract 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ Constituents of Mirabilis jalapa. Siddiqui S., Siddiqui B.S., Adil Q. and Begum S., Fitoterapia, 1990, Volume 61, No. 5, page 471 (abstract[] 2014-01-04 at the Wayback Machine)
- ^ Three New Phenolic Compounds from a Manipulated Plant Cell Culture, Mirabilis jalapa. Shu-Wei Yang, Rosa Ubillas, James McAlpine, Angela Stafford, Dawn M. Ecker, M. Kelly Talbot and Bruce Rogers, J. Nat. Prod., 2001, volume 64, issue 3, pages 313–317, doi:
- ^ N-Caffeoylphenalkylamide derivatives as bacterial efflux pump inhibitors. Serge Michalet, Gilbert Cartier, Bruno David, Anne-Marie Mariotte, Marie-Geneviève Dijoux-franca, Glenn W. Kaatz, Michael Stavri and Simon Gibbons, Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 15 March 2007, Volume 17, Issue 6, Pages 1755–1758 (abstract 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ a b c "Mirabilis jalapa Marvel Of Peru PFAF Plant Database 23 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Pfaf.org. Retrieved 2012-07-31.
- ^ "h2g2 - Four O'Clocks - Night Blooming Beauties" 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Bbc.co.uk. 2002-08-20. Retrieved 2012-07-31.
- ^ Growth responses and cadmium accumulation of Mirabilis jalapa L. under interaction between cadmium and phosphorus. Yu Z and Zhou Q, J Hazard Mater., 15 August 2009, volume 167, issues 1-3, pages 38-43, doi:10.1016/j.jhazmat.2008.12.082 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Bernard Boullard, medicinal plants of the world, beliefs and realities, De Boeck Secundair,2001 ( ISBN 9782843711176 )
- ^ Lim, Tong (2014). Edible medicinal and non medicinal plants. Dordrecht: Springer. pp. xiii+1024. ISBN 978-94-017-8748-2. LCCN 2014-936737.
- ^ Singh, Anurudh K. (2016-11-28). "Exotic ancient plant introductions". Plant Genetic Resources. National Institute of Agricultural Botany (CUP). 14 (4): 356–369. doi:10.1017/s1479262116000368. ISSN 1479-2621.
Dış bağlantılar
 | Çiçek ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Caryophyllales ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aksamsefasi Mirabilis jalapa Nyctaginaceae familyasindan cok yillik bir sus bitkisi turu AksamsefasiBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeKlad Angiosperms Kapali tohumlular Klad Eudicots Iki cenekliler Klad Core eudicotsTakim CaryophyllalesFamilya NyctaginaceaeCins MirabilisTur M jalapaIkili adlandirmaMirabilis jalapa L Aksamsefasi Bitkisi Amerika nin tropik bolgelerinden dunyanin bircok yerine dagilmis olan aksamsefasi cabuk gelisen ve 1 m ye kadar boylanabilen bir bitkidir Kisa sapli oval yapraklari eklem yerleri siskince bir govdesi beyaz sari pembe mor ve kirmizi cicekleri vardir Bazen cizgili ve benekli de olabilen cicekleri aksamustu acip sabahlari kapandigi icin bitkiye aksamsefasi denmistir Kalitim deneylerinde kullanilan koklerinin mushil ve solucan dusurucu etkisi vardir Ayrica Aztekler tarafindan tibbi ve sus amacli olarak yetistirilirdi Cicekler genellikle ogleden sonra veya alacakaranlikta yani saat aksam 4 ile sabah 8 arasinda acar ve ismini bu ozelliginden alir Cicekler daha sonra gece boyunca guclu tatli bir koku yayar ardindan sabaha kapanir Ertesi gun yeni cicekler acar Avrupa ya gelis tarihi 1525 tir Bugun bircok tropik bolgede yaygindir Etimolojisi1753 te Carl Von Linne tarafindan verilen Mirabilis jalapa Aksamsefasi adi ciceklerinin dikkat cekici renklerine atifta bulunarak takdire sayan anlamina gelen bilimsel Latince Mirabilis ten ve Guatemala daki Jalapa daki kokenine atifta bulunacak ozel jalapa adindan olusur Ancak jalapa sifati yumrulu jalap yumrularindan alinan jalap adli eski bir mushil ilacinin geldigi Meksika daki Xalapa Jalapa sehrine de atifta bulunabilir TanimiBoylari cogunlukla 1 metre nadiren 2 metreye kadar ulasan cok yillik otsu gur bir bitkidir Ozellikle iliman bolgede yillik olarak da yetistirilebilir Tek tohumlu meyveler kuresel burusuk ve olgunlastiklarinda siyah olup yesilimsi sari renktedir Govdeler kalin dolu dortgendir ve bircok dallanma ve dugumlerde koklenme vardir Aksamsefasi nin ilginc bir yonu ayni bitki uzerinde farkli renklerde ciceklerin ayni anda yetismesidir Ek olarak tek bir cicekte farkli renkler bulunabilir Cicek desenleri sektorler ciceklerin butun bolumleri pullar degisen uzunluktaki seritler ve benekler olarak adlandirilir Tek bir cicek duz sari kirmizi macenta pembe veya beyaz olabilir veya sektorler pullar ve beneklerin bir kombinasyonuna sahip olabilir Ayrica ayni bitkinin farkli ciceklerinde farkli cicek ve desen kombinasyonlari meydana gelebilir Genellikle cicekler sari pembe ve beyazdir ancak ayni tek Aksamsefasi bitkisinde buyuyen ciceklerin farkli kombinasyonlari bulunabilir Bir baska ilginc nokta da renk degistiren bir olgudur Ornegin sari cesitte bitki olgunlastikca yavas yavas koyu pembe renge donusen cicekler gosterebilir Benzer sekilde beyaz cicekler acik mora donusebilir Gorunuslerine ragmen cicekler tac yapraklardan olusmaz daha cok kaliksin pigmentli bir modifikasyonudur Benzer sekilde kaliks bir parantez icerir Cicekler huni seklinde ve bes koselidir fincanlari yoktur brakteal yapraklarla degistirilir ancak tactan yapilmistir Cicek salkimlari uc ila yedi acilmamis cicek icerir Aksamsefasi adini alan kokulu cicekler ogleden sonra veya aksamin erken saatlerinde ve ayrica bulutlu havalarda acar ve tutun cicegini andiran bir koku verir ve guveleri tozlasma icin ceker Antez 16 ila 20 saat surer ve bu nedenle gunun gorunur bir parcasi olarak kalir Cicekler sfenks guveleri veya sahin guveleri gibi Sphingidae familyasinin uzun dilli guveleri ve kokunun cektigi diger gece tozlayicilari tarafindan tozlastirilir YetistirilmesiBitkinin gunes almasi gerekir Genellikle guneste yapraklar kurur daha sonra aksamlari sicakliklar dusmeye ve gunes batmaya basladiginda kuvvetli bir sekilde geri doner Ilk donlarla birlikte hava kismi bozuldugu ve olebildigi icin soguga dayanamaz ancak ilkbaharda bitki ortusune donebilen yeralti kismi hayati kalir Bitki kendi kendine tohum verebilir ve bir bahcede kontrol edilmeden birakilirsa genellikle hizla yayilir Bazi bahcivanlar ekimden once tohumlarin islatilmasini tavsiye eder ancak bu tamamen gerekli degildir Kuzey Amerika da bitki sicak kiyi ortamlarinda ozellikle USDA 7 10 bolgelerinde uzun omurludur Gunesli veya kismen golgeli oldugu surece bitkinin buyumesi kolaydir Bu kosullar altinda cok hizli buyur Tercihen hafif humusca zengin ve iyi drene olan topraklarda yetisir yan asiditesi pH notrdur Saksi ekimi her zaman 80 toprak ve 20 bahce topragi karisimi ve yumru koklerin 10 cm derinlige konuldugu cok derin bir kap ile mumkundur Genellikle subat ortasindan mayis ayina kadar ekilir Tohumlar 18 C sicaklikta hizla cimlenir Dagilimi ve HabitatiMirabilis jalapa Kuzey Orta ve Guney Amerika nin kuru tropik bolgelerine ozgudur Meksika Guatemala Sili ve Peru Bu bitki sus amacli tanitilmistir ve dunyanin tropikal subtropikal ve iliman bolgelerinde yetismektedir Su anda Asya Afrika Amerika Birlesik Devletleri Orta Dogu ve Avrupa daki bircok ulkede bulunmaktadir Reunion da Mirabilis jalapa baslangicta bir sus turuydu ancak bati kiyisinda 400 ila 700 m rakimda ve guney kiyisinda 0 ila 700 m arasinda yabani ortamda yetistirilmistir Ruderal bir enkaz bolgesinde ortaya cikar ve bati ve guney kiyilarindaki yabani seker kamisi tarlalarinda nispeten yaygindir Yuksek tohum uretimi ve hizli buyumesi kamis tarlalarinin 30 ila 50 ye varan oranda ortulmesini saglar Daha soguk subtropikal ve iliman bolgelerde ilk donlarla veya hava sogumaya basladiginda olur ozellikle tamamen olgunlastiktan ve kendi kendine tohumlamayi bitirdikten sonra bir sonraki baharda yumrulu koklerden yeniden buyur Genetik Arastirmalar1900 Civarinda Carl Correns Mirabilis i sitoplazmik kalitim uzerine yaptigi calismalar icin ornek bir organizma olarak kullandi Bitkinin alacali yapraklarini cekirdegin disindaki bazi faktorlerin Mendel in teorileri tarafindan aciklanmayan bir sekilde fenotipi etkiledigini kanitlamak icin kullandi 15 Correns Mirabilis teki yaprak renginin tek ebeveynli bir miras yoluyla aktarildigini one surdu Ayrica koyu pembe cicekli bitkiler beyaz cicekli bitkilerle caprazlandiginda acik pembe cicekli yavrular uretilir Bu Mendel in Baskinlik Yasasinin bir istisnasi olarak goruluyor cunku bu durumda koyu pembe ve beyaz genler esit baskinlikta gorunuyor bu yuzden ikisi de digerine tamamen baskin degil Bu fenomen eksik baskinlik olarak bilinir Bununla birlikte Mendel in F1 kusagindaki tekduzelik ilkesi ve F2 kusagindaki genlerdeki ayrisma ilkesi gecerlidir bu da Mendel in kesiflerinin onemini dogrulamaktadir KimyasiM jalapa ciceklerinden sekiz betaksantin indikaksantin vulgaksantin I miraksantin I II III IV V ve VI izole edilebilir Koklerden rotenoidler mirabijalon A B C ve D 9 O metil 4 hidroksiboeravinon B boeravinon C ve boeravinon F ve 1 2 3 4 tetrahidro 1 metilizokinolin 7 8 diol izole edilebilir Tohum yaginda kucuk bir bilesen olarak bir yag asidi 8 hidroksioktadeka cis 11 14 dienoik asit bulunur Yer ustu kisimlarinin metanolik ekstraktinin analizi b sitosterol stigmasterol ursolik asit oleanolik asit ve brassicasterol verir M jalapa nin manipule edilmis bir bitki hucresi kulturunden hucre kutlesinin organik bir ekstraktinin biyoassay gudumlu fraksiyonasyonu bir izoflavon bir roteinoid ve bir dehidrorotenoidin izolasyonuna ve ardindan tanimlanmasina yol acti Bu bilesiklerden ikisi Candida albicans a karsi antimikrobiyal aktiviteden sorumludur M jalapa nin metanolik ekstraktinin biyoassay gudumlu fraksiyonasyonu ayrica aktif bir polifenolik amidin izolasyonuna yol acti N trans feruloil 4 O metildopamin Bu bilesik cok ilaca direncli Staphylococcus aureus a karsi bir atik su pompasi inhibitoru olarak orta derecede aktivite gosterir KullanimiCicekleri gida boyamada kullanilir Yapraklari da pismis olarak yenebilir ancak sadece acil bir yiyecek olarak yenebilir Kek ve joleleri renklendirmek icin ciceklerden yenilebilir bir kipkirmizi boya elde edilir Bitkisel tipta bitkinin bazi kisimlari idrar sokturucu mushil ve savunmasiz yara iyilesmesi amaclar icin kullanilabilir Kokun afrodizyak oldugu kadar idrar sokturucu ve mushil ozelliklere sahip olduguna inanilmaktadir Ayrica dropsi tedavisinde de kullanilir Yapraklar iltihabi azaltmak icin kullanilir Apseleri tedavi etmek icin bir kaynatma ezme ve kaynatma ile kullanilir Yaprak suyu yaralari tedavi etmek icin kullanilabilir Cicegin soganli kokleri mushil etkiye sahiptir Toz haline getirilmis bazi cesitlerin tohumlari kozmetik ve boya olarak kullanilir Tohumlar zehirli olarak kabul edilir Bitki kadmiyum gibi orta konsantrasyonlarda agir metallerle kirlenmis topraklarin biyoremediasyonu icin bir potansiyele sahiptir Brezilya da Hint Kayapo bas agrilarini tedavi etmek icin kurutulmus ciceklerin tozunu koklar ve yaralari yikamak ve cuzzam gibi cilt hastaliklarini tedavi etmek icin kok kaynatmasini kullanir Peru da ciceklerden elde edilen meyve suyu herpes lezyonlari ve kulak agrisi icin kullanilir Kokten cikarilan meyve suyu kulak agrisi ishal dizanteri sifiliz ve karaciger enfeksiyonlarini tedavi etmek icin kullanilir Meksika da tum bitkinin sogumalari dizanteri enfekte yaralar ve ari ve akrep sokmalari icin kullanilir Cicek ozu asit baz titrasyonunda dogal bir pH gostergesi olarak kullanilabilir Bu Shishir ve arkadaslari 2008 tarafindan hem ekonomik hem de dogru bulundu ve gosterildi Shishir ve arkadaslari 2008 tarafindan gozden gecirilen uzun suredir devam eden bazi kullanimlar M jalapa nin Himalaya bolgesine eski bir giris oldugunu gostermektedir Kaynakca Bruneton Jean 2009 Pharmacognosie phytochimie plantes medicinales 4e edition revue et augmentee Ingilizce Paris Ed Tec amp doc s 1288 ISBN 978 2 7430 1188 8 OCLC 495235165 30 Aralik 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi www gardeningknowhow com 4 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2022 Southern Living Ingilizce 20 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2022 extension usu edu 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2022 Four O Clocks Mirabilis jalapa Wisconsin Horticulture Ingilizce 3 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2022 Engels J M M Van Kester W N M Spitters C J T Vosselman L Zeven A C Subat 1975 Investigations of the inheritance of flower variegation in Mirabilis jalapa L 1 General introduction and 2 Inheritance of colour in uniformly coloured flowers Euphytica 24 1 1 5 doi 10 1007 bf00147161 ISSN 0014 2336 1884 1972 Hutchinson J John 1974 Evolution and phylogeny of flowering plants dicotyledons facts and theory with over 550 illustrations and maps by the author Academic Press ISBN 0 12 362850 4 OCLC 970449689 Mathias Mildred E Subat 1928 Studies in the Umbelliferae I Annals of the Missouri Botanical Garden 15 1 91 doi 10 2307 2394070 ISSN 0026 6493 Vivanco Jorge M Querci Maddalena Salazar Luis F Aralik 1999 Antiviral and Antiviroid Activity of MAP Containing Extracts from Mirabilis jalapa Roots Plant Disease 83 12 1116 1121 doi 10 1094 pdis 1999 83 12 1116 ISSN 0191 2917 Miko I Non nuclear genes and their inheritance Nature Education 1 1 2008 7 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2022 Biologie Schule kompaktes Wissen Uniformitatsregel 1 Mendelsche Regel 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Frustfrei Lernen Uniformitatsregel 1 Mendelsche Regel 14 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Spektrum Biologie Unvollstandige Dominanz 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pigments of centrospermae V Betaxanthins from Mirabilis jalapa L M Piattelli L Minale and R A Nicolaus Phytochemistry 1965 Volume 4 Issue 6 Pages 817 823 abstract 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde New Rotenoids from Roots of Mirabilis jalapa Wang Yi Fen Chen Ji Jun Yang Yan Zheng Yong Tang Tang Shao Zong and Luo Shi De Helvetica Chimica Acta August 2002 Volume 85 Issue 8 pages 2342 2348 doi 10 1002 1522 2675 200208 85 8 lt 2342 AID HLCA2342 gt 3 0 CO 2 S 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde An 8 hydroxyoctadeca cis 11 14 dienoic acid from Mirabilis jalapa seed oil Mohammad Shamim Ahmad Abdul Rauf Jamal Mustafa and Mohammad Osman Sheikh Phytochemistry 1984 Volume 23 Issue 10 Pages 2247 2249 abstract 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Constituents of Mirabilis jalapa Siddiqui S Siddiqui B S Adil Q and Begum S Fitoterapia 1990 Volume 61 No 5 page 471 abstract olu kirik baglanti 2014 01 04 at the Wayback Machine Three New Phenolic Compounds from a Manipulated Plant Cell Culture Mirabilis jalapa Shu Wei Yang Rosa Ubillas James McAlpine Angela Stafford Dawn M Ecker M Kelly Talbot and Bruce Rogers J Nat Prod 2001 volume 64 issue 3 pages 313 317 doi N Caffeoylphenalkylamide derivatives as bacterial efflux pump inhibitors Serge Michalet Gilbert Cartier Bruno David Anne Marie Mariotte Marie Genevieve Dijoux franca Glenn W Kaatz Michael Stavri and Simon Gibbons Bioorganic amp Medicinal Chemistry Letters 15 March 2007 Volume 17 Issue 6 Pages 1755 1758 abstract 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c Mirabilis jalapa Marvel Of Peru PFAF Plant Database 23 Subat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pfaf org Retrieved 2012 07 31 h2g2 Four O Clocks Night Blooming Beauties 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bbc co uk 2002 08 20 Retrieved 2012 07 31 Growth responses and cadmium accumulation of Mirabilis jalapa L under interaction between cadmium and phosphorus Yu Z and Zhou Q J Hazard Mater 15 August 2009 volume 167 issues 1 3 pages 38 43 doi 10 1016 j jhazmat 2008 12 082 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bernard Boullard medicinal plants of the world beliefs and realities De Boeck Secundair 2001 ISBN 9782843711176 Lim Tong 2014 Edible medicinal and non medicinal plants Dordrecht Springer pp xiii 1024 ISBN 978 94 017 8748 2 LCCN 2014 936737 Singh Anurudh K 2016 11 28 Exotic ancient plant introductions Plant Genetic Resources National Institute of Agricultural Botany CUP 14 4 356 369 doi 10 1017 s1479262116000368 ISSN 1479 2621 Dis baglantilarCicek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Caryophyllales ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz