Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Nisan 2014) |
Altay Krayı (Rusça: Алтайский край / Altayskiy kray), Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde yer alan ve Altay-Sayan Dağları bölgesinde Obi, Abakan-Yenisey civarında bulunan kraydır. Kuruluşu 28 Eylül 1937'dir.
Altay Krayı Алтайский край | |||||
| |||||
| Konum | |||||
 | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya | ||||
| Federâl Bölge: | Sibirya | ||||
| Ekonomik Bölge: | Batı Sibirya | ||||
| Başkent: | Barnaul | ||||
| Vali: | Aleksandr Karlin | ||||
| Yasama organı: | Duma | ||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 167.996 km² (64.864 sq mi) | ||||
| - Rusya içinde: | 22. | ||||
| Nüfus: | 2.496.776 (05/2009) | ||||
| - Rusya içinde: | 20. | ||||
| - Yoğunluk: | 15 /km² (38 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Kuruluş tarihi: | 28 Eylül 1937 | ||||
| Kodu: | 22 | ||||
| Resmî İnternet sayfası: | [1] | ||||
Güney-güneybatıda Kazakistan, kuzeyde Krasnoyarsk Krayı, güneydoğuda Altay Cumhuriyeti, Tuva Cumhuriyeti, Çin ve Moğolistan yer alır.
Altay Krayı'nın idarî merkezi Barnaul'dur. Altay Krayı doğrudan Moskova'ya bağlı olan idarî bir bölgedir. İdarî bakımdan 8'i şehir, 10'u kasaba olmak üzere toplam 75 bölgedir.
Tarih
Güney Sibirya alanındaki ilk devletler
Sibiryanın güneyindeki Türk topluluklarının yaşadığı yerlerde ilk kurulan devletler çok eski zamanlara kadar gider. M.Ö. IV. - III. yüzyıllar arasında Eski Çin kaynaklarına göre Türk ırkından bir toplum olan «Dinlinler» (Çince: 丁零) ve devletlerinin adı da - «Dinlin-go» (丁零国) olarak geçer.
Yaklaşık MÖ 201 yılında Dinlin Türkleri Ulu Hun Kağanlığı ile birleşip Hun Kağanlığını güçlendirdi ve Çin ülkesine göre daha güçlü bir Türk memleketi teşekkül etti. Türk toplumları Çin'e karşı güçlenince Türk ülkesine gelen Çinliler kendi ülkelerine geri döndüler. Türk topluluklarından Kırgızlar başta olmak üzere birçok Türk topluluğu tekrar Altay Krayı bölgesine gelip Dinlin Türkleri ile birleşip Çinlilere karşı çoğunluğu sağladılar.
- yüzyıllar Kırgız Türklerinin - il idarecisi burayı yönetiyordu.
yüzyılda - İnal ad ve unvanıyla merkezden gelen ve kağanın soyundan yöneticiler vardı. Misal olarak ().
Sonraki yüzyıllarda Türk toplulukları birbirine düşünce ve Çin'in Türk ülkesinin içişlerine karışmasıyla devlet parçalandı. Bazı Türk toplulukları bulundukları yerden göçmeye başladılar.
Türkler güçten düşünce Türk topraklarına ve Türk topluluklarına Türklerin dışında yabancı uluslar egemen olmaya başlamıştır. Moğol, Çin ve son olarak da Rus ulusları Türk topluluklarının yerlerine hakim oldular.
Fiziki-coğrafik karakteri
Coğrafi konumu
Altay krayı Batı Sibiryanın güneydoğusundadır. 50 ile 55 derece kuzey enlemi ve 77 ile 87 derece doğu boylamındadır. Batıdan doğuya yaklaşık 600 km, kuzeyden güneye - yaklaşık 400 km bir alana iyeliktir. Barnauldan Moskovaya kuş uçuşu uzaklık - yaklaşık 2940 km, otoyol ile - yaklaşık 3400 km.
Su alanları
Altay krayının gerek yeraltı ve gerekse yerüstü su kaynakları çok boldur. Büyük akarsuları (17.000) - , Biy, , , ve . 13 000 kadar göl olup en büyüklerinden biri - Kulundin gölüdür, alanı da 728 km²dir. Yörenin ana su kaynağı - Obiakarsuyu ve kolları olup bölgede 493 km kadardır, Obi akarsuyunun kollarından Biy ve Katun kraydaki en önemli iki koludur. Obi havzasının kray alanında % 70 kadar bir alana sahiptir.[]
Nüfus
Rusya Federasyonu istatistik kurumunun verilerine göre toplam nüfus 2 390 912 (2014 Ocak ayı) kişidir. Nüfus yoğunluğu - 14,23 kişi./km² (2014). Şehir nüfusu - 55,67 (2013).
Etnik Nüfus yapısı
Altay krayında etnik yapı olarak 1002'yi aşkın ulus vardır.
Etnik yapı olarak şöyle belirtilmiştir (2010 yılı):
- Ruslar - 2.234.324 (%93,9)
- Almanlar - 50.701 (%2,1)
- Ukraynalılar - 32.226 (%1,4)
- Kazak Türkleri - 7.979 (%0,3)
- Ermeniler - 7.640 (%0,3)
- Tatar Türkleri - 6.794 (%0,3)
- Beyaz Ruslar - 4.591 (%0,2)
- Altay Türkleri - 1.763 (%0,1)
- Kumandı Türkleri - 1.401 (%0,1)
Din
Din anlamında çok çeşitlilik olsa da çoğunluğu Hristiyandır. Çok sayıda Hristiyan ve Musevi dernekler teşkilatlanıp dini misyonerlik yapmaktadır. Müslümanların sayısı az olsa da en hızlı yayılan din İslam dinidir. Yöredeki Türk dilleri; (Altay Türkçesi, Kumandı Türkçesi, Tuva Türkçesi, Hakas Türkçesi).
Zaman dilimi
Altay Kray (Yöresi) Novosibirsk Zaman Dilimindedir (NOVT/NOVST). UTC saat farkı +0600 (NOVT)/+0700 (NOVST).
İdari yapılanma
Alanı 12 şehir, 1 Z.A. T.O. (Закрытое административно-территориальное образование) yani kapalı alan yönetimi, 59 köy birliği bölgesi. Büyük yerleşim yerleri şöyledir: Barnaul, (Çaş Tura), Rubtsovsk,, Zarinsk,, Aleysk, , , , vb.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Altay Krayı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Edvard Murzayev (Мурзаев Э. М.) Coğrafi terimlerin yerel halk sözlüğü (Словарь народных географических терминов). 1-е изд. — М., Мысль, 1984.
- Edvard Murzayev (Мурзаев, Эдуард Макарович), Türk coğrafi adları (Тюркские географические названия). — М., Вост. лит., 1996.
- ^ . 8 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
- ^ a b c d e Moğolistan Tarihi (История Монголии), cilt II, 2003
- ^ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Altay krayı nüfusu
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
Dış bağlantılar
- Официальный сайт органов власти 6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Законодательные и нормативные акты Алтайского края 30 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Altay fotoğrafları 3 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Altay krayı haritası 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Состав Алтайского края по ОКАТО 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Nisan 2014 Altay Krayi Rusca Altajskij kraj Altayskiy kray Rusya nin Sibirya Federal Bolgesi nde yer alan ve Altay Sayan Daglari bolgesinde Obi Abakan Yenisey civarinda bulunan kraydir Kurulusu 28 Eylul 1937 dir Altay Krayi Altajskij krajBayrak ArmaKonumAltay KrayiAltay KrayiYonetimUlke RusyaFederal Bolge SibiryaEkonomik Bolge Bati SibiryaBaskent BarnaulVali Aleksandr KarlinYasama organi DumaGenel bilgilerYuzolcum 167 996 km 64 864 sq mi Rusya icinde 22 Nufus 2 496 776 05 2009 Rusya icinde 20 Yogunluk 15 km 38 sq mi Diger bilgilerKurulus tarihi 28 Eylul 1937Kodu 22Resmi Internet sayfasi 1 Guney guneybatida Kazakistan kuzeyde Krasnoyarsk Krayi guneydoguda Altay Cumhuriyeti Tuva Cumhuriyeti Cin ve Mogolistan yer alir Altay Krayi nin idari merkezi Barnaul dur Altay Krayi dogrudan Moskova ya bagli olan idari bir bolgedir Idari bakimdan 8 i sehir 10 u kasaba olmak uzere toplam 75 bolgedir TarihGuney Sibirya alanindaki ilk devletler Kirgiz Turkleri Kaganligi Sibiryanin guneyindeki Turk topluluklarinin yasadigi yerlerde ilk kurulan devletler cok eski zamanlara kadar gider M O IV III yuzyillar arasinda Eski Cin kaynaklarina gore Turk irkindan bir toplum olan Dinlinler Cince 丁零 ve devletlerinin adi da Dinlin go 丁零国 olarak gecer Yaklasik MO 201 yilinda Dinlin Turkleri Ulu Hun Kaganligi ile birlesip Hun Kaganligini guclendirdi ve Cin ulkesine gore daha guclu bir Turk memleketi tesekkul etti Turk toplumlari Cin e karsi guclenince Turk ulkesine gelen Cinliler kendi ulkelerine geri donduler Turk topluluklarindan Kirgizlar basta olmak uzere bircok Turk toplulugu tekrar Altay Krayi bolgesine gelip Dinlin Turkleri ile birlesip Cinlilere karsi cogunlugu sagladilar yuzyillar Kirgiz Turklerinin il idarecisi burayi yonetiyordu yuzyilda Inal ad ve unvaniyla merkezden gelen ve kaganin soyundan yoneticiler vardi Misal olarak Sonraki yuzyillarda Turk topluluklari birbirine dusunce ve Cin in Turk ulkesinin icislerine karismasiyla devlet parcalandi Bazi Turk topluluklari bulunduklari yerden gocmeye basladilar Turkler gucten dusunce Turk topraklarina ve Turk topluluklarina Turklerin disinda yabanci uluslar egemen olmaya baslamistir Mogol Cin ve son olarak da Rus uluslari Turk topluluklarinin yerlerine hakim oldular Fiziki cografik karakteriCografi konumu Altay krayi Bati Sibiryanin guneydogusundadir 50 ile 55 derece kuzey enlemi ve 77 ile 87 derece dogu boylamindadir Batidan doguya yaklasik 600 km kuzeyden guneye yaklasik 400 km bir alana iyeliktir Barnauldan Moskovaya kus ucusu uzaklik yaklasik 2940 km otoyol ile yaklasik 3400 km Su alanlari Altay krayinin gerek yeralti ve gerekse yerustu su kaynaklari cok boldur Buyuk akarsulari 17 000 Biy ve 13 000 kadar gol olup en buyuklerinden biri Kulundin goludur alani da 728 km dir Yorenin ana su kaynagi Obiakarsuyu ve kollari olup bolgede 493 km kadardir Obi akarsuyunun kollarindan Biy ve Katun kraydaki en onemli iki koludur Obi havzasinin kray alaninda 70 kadar bir alana sahiptir kaynak belirtilmeli NufusRusya Federasyonu istatistik kurumunun verilerine gore toplam nufus 2 390 912 2014 Ocak ayi kisidir Nufus yogunlugu 14 23 kisi km 2014 Sehir nufusu 55 67 2013 Etnik Nufus yapisi Altay krayinda etnik yapi olarak 1002 yi askin ulus vardir Etnik yapi olarak soyle belirtilmistir 2010 yili Ruslar 2 234 324 93 9 Almanlar 50 701 2 1 Ukraynalilar 32 226 1 4 Kazak Turkleri 7 979 0 3 Ermeniler 7 640 0 3 Tatar Turkleri 6 794 0 3 Beyaz Ruslar 4 591 0 2 Altay Turkleri 1 763 0 1 Kumandi Turkleri 1 401 0 1 Din Din anlaminda cok cesitlilik olsa da cogunlugu Hristiyandir Cok sayida Hristiyan ve Musevi dernekler teskilatlanip dini misyonerlik yapmaktadir Muslumanlarin sayisi az olsa da en hizli yayilan din Islam dinidir Yoredeki Turk dilleri Altay Turkcesi Kumandi Turkcesi Tuva Turkcesi Hakas Turkcesi Zaman dilimi Altay Kray Yoresi Novosibirsk Zaman Dilimindedir NOVT NOVST UTC saat farki 0600 NOVT 0700 NOVST Idari yapilanmaAlani 12 sehir 1 Z A T O Zakrytoe administrativno territorialnoe obrazovanie yani kapali alan yonetimi 59 koy birligi bolgesi Buyuk yerlesim yerleri soyledir Barnaul Cas Tura Rubtsovsk Zarinsk Aleysk vb KaynakcaWikimedia Commons ta Altay Krayi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Edvard Murzayev Murzaev E M Cografi terimlerin yerel halk sozlugu Slovar narodnyh geograficheskih terminov 1 e izd M Mysl 1984 Edvard Murzayev Murzaev Eduard Makarovich Turk cografi adlari Tyurkskie geograficheskie nazvaniya M Vost lit 1996 8 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2014 a b c d e Mogolistan Tarihi Istoriya Mongolii cilt II 2003 http www gks ru free doc new site population demo PrPopul xls 25 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altay krayi nufusu Arsivlenmis kopya 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2014 Arsivlenmis kopya 30 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2014 Dis baglantilarOficialnyj sajt organov vlasti 6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zakonodatelnye i normativnye akty Altajskogo kraya 30 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altay fotograflari 3 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altay krayi haritasi 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sostav Altajskogo kraya po OKATO 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde