Amerikan futbolu (ABD ve Kanada'da futbol, diğer bölgelerde korumalı futbol olarak da bilinir); on birer oyuncudan oluşan iki takımın arasında, mekik biçimli bir , kendisine özgü bölünmüş oyun alanı bulunan dikdörtgen şeklindeki bir sahada oynanan bir Kuzey Amerika futbolu çeşididir. Oyundaki temel amaç; belirli kurallar ve mekanikler çerçevesinde daha fazla sayı yapan taraf olmaktır. Bu amaca hücum takımının, topu pas ya da koşu ile ilerletmesi yoluyla ulaşılır. Topun ilerletilmesinde hücum takımının on yardlık mesafeyi geçmek için dört hücum hakkı bulunur ve eğer bu dört hücum hakkı içerisinde on yardlık mesafe geçilirse, hücum takımı yeni dört hücum hakkı kazanır. Savunma takımının amacı ise, hücum takımının ilerlemesine engel olmaktır. Skor kazanmanın temel yolları ise; topun saha sonuna ulaştırılması, yani ya da topun belirli bir noktadan vurularak sayı direkleri (goalpost, bir çeşit kale direği) arasından geçirilmesi yani 'dır. Bir touchdownun değeri 6 sayıyken, bir field goalın değeri 3 sayıdır.
Amerikan futbolu, ABD'de ragbi ve Avrupa futbolundan esinlenilerek ortaya çıkarılmış bir spordur. Amerikan futbolu maçı olarak kabul edilebilecek ilk maç 6 Kasım 1869'de, ve isimli iki kolej takımı arasında, ragbi ve Avrupa futbolu kuralları karışımı kurallar altında oynanmıştır. 1880'de ise "Amerikan futbolunun babası" olarak bilinen liderliğinde oyuna; , 11 kişilik takımlar ve hak sistemi gibi kurallar eklenmiş ve oyun günümüzdeki haline yaklaştırılmıştır.
Amerikan futbolu, Amerika'daki en popüler spor olup; profesyonel futbol (NFL) ve kolej futbolu, oyunun en çok takip edilen seviyeleridir. Amerikan futbolunun diğer popüler seviyeleri ise lise futbolu ve lise grubuna nazaran daha küçük yaş gruplarını kapsayan genç futboludur. ABD'de oyunu yıllık yaklaşık olarak 1.1 milyon farklı lise sporcusu ve 70 bin farklı kolej sporcusu oynamaktadır. National Football League ise en bilinen Amerikan futbolu ligi olup; dünyanın en yüksek ortalama izleyici sayısına sahip spor ligidir ve bu ligin şampiyonluk maçı olan Super Bowl, dünyanın en çok izlenen spor etkinliğidir.
Etimoloji ve isimler
ABD'de Amerikan futbolu "football (futbol)" şeklinde bilinir. Bu terim (Amerikan futbolu yerine futbol); Avrupa futbolu (18 Aralık 1863, İngiltere) kuralları ağırlıklı kurallardan, ragbi kuralları ağırlıklı kurallara geçişin yapıldığı 1876 kolej futbolu sezonunda yönerge kitaplarında yer etmiştir. Bu aşamada oyun kendisine benzerlikleri nedeniyle ragbi olarak adlandırılabilir bir durumdaydı fakat Harvard, söz konusu dönemde ragbi kuralları ağırlıklı oyunun savunucusu konumundaydı, oyunun isminin ragbi olmasını istememekteydi.
Bunun yanında futbolun popüler olduğu Türkiye, Almanya ve İspanya gibi ülkelerde ise oyuna futbol yerine, "korumalı futbol" ya da "Amerikan futbolu" denmektedir.
Tarihi
İlk dönemler
Amerikan futbolu, ragbiden ve Avrupa'da oynanan futboldan esinlenilerek ortaya çıkarılmış bir spordur. Ragbi, Amerikan futbolunda olduğu gibi; iki takımın topu elde tutarak kontrol etmeye çalıştığı, topu sayı direklerinin arasından geçirerek ya da sayı bölgesinde yere değdirerek sayı kazanmaya çalıştıkları bir oyundur.
O dönemde Amerikan futbolu kabul edilen oyunun ilk maçı; 6 Kasım 1869'da ve arasında oynanmıştır. Maç, her birinde 25 oyuncu olan iki takım arasında, standart bir topla, ragbi ve Avrupa futbolu kuralları karışımı kurallar altında yapılmış, kurallar Avrupa futboluna daha yakın olduğundan da topun elle tutulması ya da elle taşınması yasaklanmıştır. Maçta kullanılan kuralların, Avrupa futbolu kurallarına yakın olmasına karşın; takımın sayı bölgesine sokmak şartıyla topa ayakla, ellerle ya da kafayla vurulmasına izin verilmiştir. Maçın sonunda kazanan taraf 6-4'lük skorla Rutgers olmuştur. Oyun, bu dönemlerde ev sahibi takımların yaptığı kural değişiklikleriyle bir süre daha oynanmaya devam etmiştir. Söz konusu dönemin sonunda, Yale, Columbia, Princeton ve Rutgers üniversitelerinin Amerikan futbolu temsilcileri, 19 Ekim 1873'te toplanarak; her okulda aynı şekilde kullanılması için bir kural kitabı oluşturmuşlardır. Yeni kurallar; takımlardaki oyuncu sayısı 25'ten 20'ye düşürülmesi ve sahanın ölçülerinin 400 fit'e (122 metre) 250 fit (76 metre) olması gibi maddeleri içermiştir. Bunun yanında Harvard, topun ele alınabildiği ve elde tutulan topun taşınabildiği, ragbi kurallarına yakın kuralların kullanıldığı oyunu savunduğu için toplantıda yer almamıştır.
1875'te Harvard ve Yale arasında, rugbi sitili kurallara yakın kurallar altında oynan bir maçı izleyen 2 Princeton öğrencisi maçtan etkilenmiş; oyunu Princeton Üniversitesi'ne tanıtmışlardır. Bu olayın ardından Princeton, Harvard, Yale ve Columbia üniversiteleri oyunu; değiştirilmiş bir skor sistemiyle, ragbi kuralları ağırlıklı kurallar ile oynamayı kabul etmiştir ve aynı zamanda kolejlerin kendi aralarında maçlar yapacağı, Yale'nin 1879'a kadar katılmadığı, kolejlerarası ligini kurmuşlardır. Oyunun bu döneminde, 1880, "Amerikan futbolunun babası" olarak bilinen bir Yale öğrencisi tarafından kuralların değiştirilmesi sağlanmış; takımlardaki oyuncu sayısı 20 kişiden 11 kişiye düşürülmüş, oyuna; oyunu başlatırken kullanılan kaotik ve stabil olmayan "" sistemi yerine "" sistemi getirilmiştir.
Oyunun gelişimi
Snap sisteminin oyuna eklenmesi beklenmedik stratejik sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Snap'ten önce oyunda kullanılan scrum sisteminde top sahanın kötü bir yerinde kalırsa; top, oyuncular tarafından vurularak uzaklaştırılmaktaydı. Bu kuralın değişmesinden sonra ise bir grup Princeton öğrencisi; snap sisteminin rakip baskısı altında olmayışın fark etmiş ve bundan faydalanarak topu konumu kötü olsa bile scrum sisteminden farklı olarak oldukları yerde tutmuş; bu şekilde rakibin sayı almasını engellemiştir. 1881 kolej futbolu sezonunun iki namağlup takımı olan Yale ve Princeton, istatistiklerini korumak için bu stratejiyi kullanmıştır. Maçta; iki takım da topa sahip olarak başladıkları oyun süresi yarımında bu "alıkoyma" stratejisini kullanmış ve topu hücum amaçlı ilerletmemiştir. Sonuç olarak maç 0-0'lık beraberlikle tamamlanmıştır. Söz konusu "alıkoyma" oyununun popüler olmayışı da, izleyici sayılarıyla anlaşılmıştır.
Bu "alıkoyma" stratejisini engellemek için kural değişikliği gerekmekteydi ve snap sisteminin kaldırılıp, scrum sistemine dönülmesi gündeme gelmişti. Ancak Walter Camp, bu geriye dönüş yerine "down" kurallar sisteminin (hücum hakkı sistemi) eklenmesini sağlamış; oyuna yeni eklenen bu kurallar sistemine göre takımlar üç hücum hakkı içerisinde, topun ilk konumuna göre belirlenen 5 yardlık (4.6 metrelik) mesafeyi geçmek zorunda tutulmuştur. Bu üç hücum hakkı içerisinde takımın belirlenen mesafeyi geçememesi durumunda da topun konumu korunmuş, hücum hakkı diğer takıma geçirilmiştir. Aynı zamanda değişiklik, ölçümlerin doğru yapılabilmesi için Amerikan futbolu sahasının 5 yardlık mesafelere bölünmesiyle ona; kendine özgü bölünmüş oyun alanı görüntüsünü (gridiron) kazandırmış ve bu durum oyunun ragbiden ciddi bir biçimde ayrılmasını sağlayan ilk olay olmuştur. Söz konusu dönemde oyunda gidilen diğer değişiklikler; saha ölçülerinin küçültülüp 110 yarda 53.5 yard olması ve bir touchdown'ın 4 sayı, bir "safety"'nin ve touchdown sonrası başarılı bir field goal'un 2 sayı, normal bir field goal'ın 5 sayı olmasıdır. Ek olarak, bel altından "tackle" (oyuncuyu düşürmek) kural ihlali olmaktan çıkmış ve maç esnasında sabit bir "line of scrimmage" (oyun çizgisi) belirlenmeye başlamıştır.
Bu kural değişikliklerine rağmen Amerikan futbolu, şiddet içerikli bir spor olarak bilinmekteydi. Yığılma içeren bazı oyun formasyonları sakatlıklara hatta ölümlere yol açmaktaydı. Oyun, 1905'te ülke genelinde toplamda 19 sporcunun ölümüne neden olunca; dönemin başkanı Theodore Roosevelt tarafından gerekli değişiklikler yapılıp güvenli hale getirilene kadar yasakladı. Söz konusu gerekliliği yerine getirmek amacıyla 28 Aralık 1905'te 62 kolej ve üniversitenin temsilcileri yapılacak kural değişikliklerini tartışmak amacıyla New York'ta toplanmıştır. Toplantı; daha sonra National Collegiate Athletic Association (NCAA) şeklinde adlandırılacak olan Amerika Birleşik Devletleri Kolejlerarası Spor Federasyonu'nun kurulmasıyla sonuçlanmıştır.
1906'da oyuna bir takım pas kuralları eklenmiş ancak kural; mevcut yasaklamalar ve kurallar nedeniyle büyük bir etki yaratmamıştır. Aynı yılda oyun süresinin 70 dakikadan 60 dakikaya çekilmesi ve hücum hakkı sistemindeki uzunluğun 5 yarddan (4.6 metre) 10 yarda (9.1 metre) çıkarılması gibi kural değişiklikleri de yapılmıştır. Oyuna eklenen bir diğer kural ise; snap sırasındaki kargaşayı engelleyen, bir Amerikan futbolu topu uzunluğundaki tarafsız alandır. 1909'da bir field goal'ın sayı değeri 5'ten 3'e düşürülmüş, 1912'de ise bir touchdown'un sayı değeri 4'ten 6'ya çıkarılmıştır. Sonrasında oyun sahasının uzunluğu, iki ucuna 10 yardlık (9.1 metre) saha sonu bölgeleri eklenerek 100 yarda (91 metre) düşürülmüş (toplamda 120 yard) ve üç olan hücum hakkı, dört hücum hakkına çıkarılmıştır. 1914'te oyuna oyun kurucuyu (pasör konumundayken) koruyan "roughing the passer" (oyun kurucular pas atma sırasında sakatlığa daha yatkın bir pozisyon aldığı için böyle bir kural söz konusudur) bir mekanik daha eklenmiş ve 1918'de topu yakalama (pası yakalama) sistemi; uygun oyuncuların pası sahanın herhangi bir yerinde tutabilmesine olanak verecek şekilde değiştirilerek günümüzdeki halini almıştır.
Profesyonelleşme dönemi
Profesyonel Amerikan futbolunun çıkışından önce oynanan oyunun ruhunda sıkı bir amatörlük yatması; doğrudan yasaklanmış olmasa da ödemelerin önüne geçiyordu ve oyuncuların ödeme alması Amerikan futbolu çevreleri tarafından hoş karşılanmıyordu. Fakat 12 Kasım 1892'de ; için, 'a karşı oynaması için $500 ödeme almıştır. Bu; onu, Amerikan futbolu oynamak için nakit ödeme alan ilk sporcu yapmıştır. Buna rağmen oyunun bu dönemlerinde kulüpler oyuncuların iş bulmasına yardım ediyor ve oyuncularına; kupalar, ödüller ya da kol saati gibi satılarak paraya çevrilebilecek eşyalar veriyordu.
Zamanla profesyonel oyunculuk artmış ve daha yaygın hale gelmiş, bu; oyuncu maaşlarında artışı ve transfer hareketliliklerini de beraberinde getirmiştir. Bunun yanında oyunun yaygınlaşma döneminde, profesyonel seviyede Amerikan futbolu oynaması kural ihlali olan kolej öğrencilerine de; takımlarda oynamaları için yasal olmayan yollarla ödeme yapılmıştır. 1920'de profesyonel seviyede Amerikan futbolu oynayan birkaç takım bu bağlamdaki problemleri çözmek üzere birleşerek ileride National Football League (NFL) olacak Amerika Profesyonel Amerikan Futbolu Birliği'ni kurmuştur. Kurulan bu yapının temel amacı; takımların oyuncular için yaptığı maddi mücadelelerin (hem kendi takımlarında oynamaları için, hem de başka takımlarda oynamalarına engel olmak için) ve kolej öğrencilerinin profesyonel futbolda kullanılmasının önüne geçmekti. 1922'de ise NFL kendisini, ABD'nin esas profesyonel Amerikan futbolu ligi ilan etmiştir.
NFL profesyonel düzey Amerikan futbolunun yaygınlaşması ve oynanması için kurulmuş olsa da söz konusu yıllarda oyunun baskın oynanma düzeyi, kolej düzeyiydi. Ligin yasallaşması ve kolej futbolu gibi yaygınlaşması ise 1925'te bir NFL takımı olan Pottsville Maroons'un, Notre Dame all-star takımını bir gösteri maçında yenmesi sonrasında hızlanmıştır. İlerleyen dönemlerde, özellikle 1930'lu yılların sonunda, pas oyunlarının daha sık tercih edilmeye başlanması ise profesyonel Amerikan futbolunu, kolej futbolundan ayırmaya başlamıştır. Sporun yaygınlaşmasındaki ivmelenme ise, Baltimore Colts'un New York Giants'ı uzatma süresinde 23-17 mağlup ettiği ve günümüzde de "Tarihin oynanmış en iyi Amerikan futbolu maçı" olarak nitelendirilmeye devam eden sonrasında olmuştur. Maçın canlı televizyon yayını milyonlarca izleyiciye ulaşmış ve sporun popüleritesini gözle görülür biçimde arttırmıştır. Bununla beraber rakip lig AFL (American Football League)'nin 1960'ların başında yaptığı değişiklikler; 1960'ların ortasında Amerikan futbolunu ABD'de en çok takip edilen spor haline getirmiştir.
AFL, 1960'larda yükselmeye ve NFL'in piyasadaki hakimiyetine rakip olmaya başlamıştır. AFL, ABC ile yaptığı yayın anlaşmasının sonunda, göreceli az bilinirliğinden yükselmeye başlamıştır. AFL'nin bu yükselişi, bölgesel olan NFL'i genişlemeye zorlamış ve sonuç olarak Dallas ve Minnesota'da yeni lig AFL'nin yükselişini durdurmak amacıyla NFL'e eklenmiştir. AFL ise cevap olarak ABD'de oynanmakta olan profesyonel Amerikan futboluna birkaç yenilik getirmiştir. Bu yenilikler; NFL'in de yaptığı gibi gibi oyun süresinin hakemlerin cebinde bulunan bir saat yerine bir skor tablosunda gösterilmesi, touchdown'dan sonra isteğe bağlı 2 sayılık "cenversion" (touchdown sonrası şutla elde edilen 1 sayı yerine 2 sayılık "conversion", pasla ya da koşuyla elde edilebilmekteydi) sistemi, takım formalarına oyuncu isimlerinin yazılması, takımlarda azınlığı oluşturan oyuncu mevkilerinin görevlerinde genişlemeye gidilmesi şeklindeydi. Aynı zamanda AFL'deki takımlar NFL takımları tarafından bazı seçilmiş kolej oyuncularıyla sözleşme de imzalamıştır. Oyuncular için verilen rekabet 1965'te bir AFL takımı olan New York Jets'in, çaylak 'e önerdiği $437.000'lik rekor kontrat teklifi ile kızışmıştır. Ardından gelen $40 milyon değerindeki NBC yayın kontratı, kolej futbolunun da devamlılığını sağlamıştır.
Kolej oyuncuları için verilen rekabet, 1966'da NFL'nin sahiplerinin, AFL'ye tamamlanması 1970'leri bulacak olan birleşme teklifi götürmesiyle sona ermiştir. İki lig arasındaki anlaşma; her yıl yapılacak olan ortak bir oyuncu seçimini ve sezon sonunda lig şampiyonlarının birbiriyle mücadele edeceği "Dünya Şampiyonluğu" maçını da içermekteydi. Söz konusu şampiyonluk maçının ilki, 1966 yılının sonunda gerçekleşmiş; 1970'te birleşimin tamamlanmasıyla da maçın adı tekrar NFL Şampiyonluk Maçı (daha sonra Super Bowl olarak bilinecek) olmuştur.
Takımlar ve oyuncular
Bir futbol maçı, her biri 11 oyuncudan oluşan 2 takım arasında oynanır. Sahada daha fazla oyuncu bulundurmak ya da daha fazla oyuncu oynatmak ceza sebebidir. Başlarda takımlar, oyun aralarında istedikleri kadar oyuncu değiştirebiliyorlardı ancak oyuna sonradan bir grup sistemi, kuralı eklendi ve bu kuralın eklenmesi takımların oyuncularını hücum takımı, savunma takımı ve özel takım şeklinde üçe bölmesiyle sonuçlandı.
Her oyuncu mutlaka kendine ait bir formaya sahip olmalı ve bu forma 1'den 99'a kadar herhangi bir sayı ile numaralandırılmış olmalıdır. Fakat NFL kurallarına göre bir oyuncu, formasında 0 numarayı da taşıyabilir.
Hücum takımı
Hücum takımının amacı, oyundaki en büyük ve en önemli olan amaca ulaşmak, yani touchdown yapmaktır.
Hücum takımı snap yapmadan önce mutlaka düzgün ve kurallar çerçevesindeki bir formasyonda dizilmiş olmalıdır. Bir hücum takımının kural dışı sayılması için takımın arka sahada 4'ten fazla, hücum çizgisinde ise 50 ve 79 numaraları arasında 5'ten az oyuncusu olması yeterlidir. Takım, forma numaralarına sadık kalarak hakemi haberdar ettiği sürece herhangi bir anda oyuncu değiştirebilir çünkü savunma takımını bilgilendirecek kişi hakemin kendisidir. Takımların hiçbiri, snap için topu tutan oyuncu hariç, snap yapılana kadar tarafsız bölgeye giremez. Bunun yanında hücum çizgisi oyuncuları, snap yapılana kadar hareket edemez.
Arka saha için ana mevkiler oyun kurucu (QB), koşucu (HB/TB) ve fullbacktir (FB). Oyun kurucu, hücumun beyni ve lideri olarak kabul edilir. Çünkü ya koçtan gelen oyunları takıma aktarır ya da oyunu kendisi belirler. Oyun kurucular takıma oyun aktarma işini genellikle oyun başlamadan hemen önce, huddle sırasında yaparlar. Oyun başlayacağı sırada ise oyun kurucular, snapi yapacak oyuncunun arkasında beklerler, daha sonra topu alırlar, aldıktan sonra ya topla koşarlar ya da pas verirler.
Koşucuların, aynı zamanda kuyruk arkası olarak da bilinirler, görevi ise koşu oyunlarında topu taşımaktır. Koşucular aynı zamanda oyunun gereksinimlerine göre alıcı rolünde de oynayabilirler. Fullbackler ise genellikle koşuculardan uzundur, ana görevleri ise savunma takımı oyuncularına blok yapmaktır, fakat nadiren de olsa top taşıdıkları görülmektedir, fakat pas oyunlarında neredeyse hiç ama hiç kullanılmazlar.
Hücum çizgisindeki oyuncuların ana görevi ise savunma çizgisi oyuncularına blok yapmaktır, aynı zamanda pas oyunlarda oyun kurucuya sack yapılmasını engellemek, koşu oyunlarında ise koşucuya alan açmak ve blok yapmakta hücum çizgisindeki oyuncuların görevlerindendir. Hücum çizgisinin lideri ise çizginin en içteki oyuncusu olan, snap yaparak topu oyun kurucuya gönderen ve oyunu başlatan, blok yapan be diğer çizgi oyuncularının görevini doğru yapıp yapmadığını kontrol edenpivottur (C). Pivotun sağ ve sol yanında ise gardlar (G), gardların dış yanında yani sağ gardın sağında, sol gardın solunda ise forvetler (T) bulunmaktadır.
Asıl görevleri pas yakalamak olan mevkiler ise geniş alanlı top tutucular (WR) ve opsiyonellerdir (Tight End) (TE). Geniş alanlı top tutucular oyun çizgisine çok yakın dururlar ve genelde hücum çizgisinden ayrılırlar. Geniş alanlı top tutucuların ilk ve ana görevleri oyun kurucunun attığı pasları yakalamaktır, fakat koşu oyunlarında yanıltıcı ya da blok yapacak oyuncu olarak da kullanılabilirler. Opsiyoneller ise geniş alanlı top tutucuların yanlarında dururlar ve ana görevleri ise oyuna göre değişir: blok yapmak ya da top taşımak.
Savunma takımı
Savunma takımının ana görevi düşürmelerle ve top çevirmelerle (top çalma ve top düşürme) hücum takımının ilerlemesine engel olmaktır.
Savunma çizgisinde (DL) bulunan mevkiler ise, defanslar (DE) ve savunma forvetleridir (DT). Defans oyuncuları oyun çizgisinin sonlarında dururlar, ancak savunma forvetleri defansların arasında ve daha içtedir. Defansların ve savunma forvetlerinin ilk ve ana sorumluluğu koşu oyunlarında koşucuya alan tanımamak, onu düşürmeye çalışmak ya da pas oyunlarında pası atacak olan kişiye, oyun kurucuya baskı yapmak ve hücum çizgisini dağıtarak arka defansların hücum çizgisini aşmasını sağlamaktır.
Arka defans oyuncuları savunma çizgisinin gerisinde dururlar ancak arka saha savunmasının da ilerisindedirler. Aynı şekilde bu görevdeki oyuncular ikiye bölünmüşlerdir: orta arka defans (MLB) ve dış arka defans (OLB). Arka defanslar savunma oyunlarını savunmaya söyleyen oyunculardır ve bu nedenle savunma takımının merkezi olarak görülürler. Arka defansların ana görevleri koşu oyunlarında koşucuyu engellemektir, ancak gerekliliğe göre pas oyunu sırasında oyun kurucuya baskı yapmak, arka saha hücum oyuncularını, geniş alanlı top tutucuları ve opsiyonelleri tutmaktır.
Savunma arka sahası, diğer adıyla ikinci kapı, ikinciler ya da ikinci savunmanın içerdiği roller ise, arka köşe (CB) ve güvencelerdir (S). Güvenceler rol olarak iki şekilde adlandırılır. Bunlar: serbest güvence (FS) ve güçlü güvencedir (SS). Arka köşe oyuncuları ise savunmanın dışında beklerler ve genelde top tutucuları savunurlar. Bulundukları konum ise ikinci savunmanın önü, savunma çizgisinin arkasıdır. Güvenceler ise savunmanın en son halkalarıdır ve derin pas oyunlarını aynı zamanda uzun koşu oyunlarını durdurmak güvencelerin ana sorumluluklarıdır.
Özel takımlar
Özel takımlar, tüm vuruş oyunlarından sorumlu olan takımlardır. Özel takımlar, o anki oyunda topun kontrolüne sahip olan takımdır ve karşı takım oyuncuları blok yapmaya ve topu geri çevirmeye çalışırken, field goal (FG) denemelerini, puntları ve kickoffları yaparlar.
Field goal ve TSS (Touchdown sonrası sayı) takımları için 3 özel mevki bulunmaktadır. Bunlar: vurucu (K ya da PK), tutucu (H) ve uzun başlatıcıdır (LS). Uzun başlatıcının görevi, topu vurucunun vurması için uygun bir noktaya getirip tutacak olan tutucuya snap yardımı ile fırlatmaktır. Ancak kickofflarda genelde bir tutucu kullanılmaz, çünkü top bir top tutucu ekipman yardımıyla sabitlenir; her şeye rağmen kimi durumlarda bir tutucu kullanılabilir, bunun sebebi olarak ise hava şartlarının topun tutucu ekipmanda durmasına engel olması ya da saha zemininin yeterince iyi olmaması gösterilebilir. Alıcı takımda topu tutan ve daha sonra topu ileriye taşıyan oyuncu vuruş döndürücüsü (KR) olarak da bilinir.
Aynı zamanda punt oyunu sırasında da farklı mevkiler bulunur. Bunlar: (P), uzun başlatıcı ve . Uzun başlatıcıların punt oyunundaki ana görevleri ise topu direkt olarak top yere değmeden onu havaya bırakıp vuracak olan puntera snaplemektir.Gunnerların görevi ise punt oyunu sırasında çizgiye dağılmak ve boş alan bularak puntın geri dönüşünü yapacak oyuncuyu düşürerek ilerlemesini engellemektir.
Kurallar
Skor sistemi
Amerikan futbolunda kazanan taraf, maç boyunca en fazla skoru toplamış olan taraftır. Bir Amerikan futbolu maçında skor kazanmanın birden fazla yolu bulunmaktadır.
Bir touchdownun değeri 6 puandır ve bu oyundaki skor kazanma yöntemleri içinde değeri en yüksek olandır. Oyunda touchdownın olabilmesi için topun saha sonuna koşu veya pasla ulaştırılmış olması, saha sonunun içinde yakalanmış olması ya da karşı takımın saha sonunda top yerdeyken tutulmuş olması gerekir. Touchdowndan sonra takım toucdown sonrası skor (TSS, PAT) dener ve bunlardan birisi değeri 1 puan olan fazladan puan, diğeri ise değeri 2 puan olan 2. touchdowndır. TSS'ler oyunun profesyonellik derecesine bağlı olarak 2 ya da 3 yarda çizgisinden gerçekleştirilir. Eğer takım 1 puanlık (fazladan puan) oyunun denerse, vurucu tutucunun tuttuğu topa vurur ve sayı direklerinin arasından geçirmeye çalışır, eğer top direklerin arasından geçerse sayı başarılıdır. Eğer takım 2 puanlık oyun denerse, takım touchdown yapmaya çalışır ve eğer başırılı olursa 2 puan kazanır, buna 2 puan oyunu denir. Eğer TSS'lerden herhangi biri başarısız olursa, takım bundan puan almaz. Büyük çoğunlukla takımların fazladan puan denemesi başarılıdır ve profesyonellik derecesi düşse dahi başarı oranı çok düşmez, ancak 2 puan oyunu çok daha fazla risk içerdiğinden başarı ihtimali de düşüktür, daha az bilinir ve daha az denenir ki bu yüzden TSS genellikle fazladan puan olarak bilinir.
Puan vuruşu, bilinen adıyla (FG), 3 puan değerindedir ve vuruşla, topun sayı direklerinin arasından geçirilmesiyle olur. Bir TSS'den ya da field goaldan sonra skoru yapan takım kickoff yapmak zorundadır. Güvence, bilinen adıyla ise is topu taşıyan kişi kendi saha sonunda düşürüldüğünde elde edilir. Safetynin değeri 2 puandır ve savunma takımına verilir. Ek olarak, safetyden sonra puanı kaybeden takım, puanı kazanan takıma topu serbest vuruş yardımıyla gönderir.
Saha ve ekipman
Amerikan futbolu maçları uzunluğu 120 yard (110 m) ve eni 53 yard (48 m) olan çim sahalarda oynanır. Sahadaki çizgiler sayı çizgilerinin arasında olmakla beraber sayı çizgileri ile saha sonu çizgisi arasında 10 yard (9,1 m) bulunur..
Sahadaki ana çizgiler her yarı sahanın kendi saha sonuna olan uzaklığını göstermek adına kullanılır. Her ana çizginin arasında 10 yardalık bir mesafe bulunur. Bu ana çizgilerin her biri, arasında 5 yarda mesafe bulunan çizgilerle 2'ye bölünmüştür. Aynı şekilde bu 5 yardalık çizgilerde arasında 1 yarda bulunan ve daha detaylı hesaplar için kullanılan çizgilerle 5 parçaya bölünmüştür. Bunun yanında sayı vuruşlarının mesafesini ölçmek ve doğruluğunu onaylamak adına da sayı direklerinin hizasından itibaren, bir sayı direğinden diğer sayı direğine, arasında enine 5 yarda boyuna ise 1 yardalık mesafe bulunan çizgiler mevcuttur. Touchdown sonrası sayılar için ise, sayı çizgisinin gerisine, kolej futbolunda 3, profesyonel futbolda ise 2 yardalık mesafe ile 1 yardalık çizgiler çizilir.
Sayı direklerinin merkezi, sahanın enine uzunluğunun tam ortasındadır. Sayı direklerinin pivot kısımdan ayrıldığı bölgenin yerden yüksekliği 3 metre (10 fit), pivot kısmın üstü ise kolej ve profesyonel futbolda 6 metre, lise futbolunda ise 7 metredir. Sayı direkleri genellikle sarı renklidir ve en üst kısmında belli olması adına turuncu bayraklar bulunur.
Amerikan futbolunda kullanılan top (kısaca futbol) ragbi'deki topla neredeyse aynıdır. Oyunun profesyonellik derecesine göre değişiklik gösteren futbolun şişirilme miktarı 12,5 psiden 13,5 psiye kadar, ağırlığı 397 gramdan 425 grama kadar herhangi bir değer alabilir (profesyonellik derecesinin kurallarına göre); ancak ölçüler genellikle aynıdır. Profesyonel futbolda kullanılan futbolun uzun ekseni 11 inçten 11,25 inçe kadar, uzun çevresi 28 inçten 28,5 inçe kadar kısa çevresi 21 inçten 21,25 inçe kadar değişiklik gösterebilir.
Süre ve duraksama zamanları
Amerikan futbolu maçları hem profesyonel hem kolej düzeyinde 15 dakikalık 4 çeyrek, 30 dakikalık 2 yarı olmak üzere toplamda 60 dakikadır. Lise düzeyinde ise çeyrekler 12 dakika, yarılar ise 24 dakika olmak üzere maç toplamda 48 dakika sürmektedir. 2 devrenin arasında 1. devre bittikten sonra başlayan bir devre arası süresi bulunur ve aynı zamanda 1. çeyrek ile 2. çeyrek, 3. çeyrek ile de 4. çeyrek arasında da ufak bir ara bulunmaktadır. Oyunun başlangıcında, iki takımın oyuncuları ve hakemler saha ortasında para atışını yapmak için buluşurlar. Para atışı sırasında konuk ekibin kaptanı, paranın yüzlerinden olan "heads"'i ya da "tails"'i seçer. Para atışını kazanan tarafın kaptanı ise 1.-2. yarı için kickoff'u yapmayı, 1.-2. yarı için alıcı olmayı ya da savunulacak saha sonunu seçer. Para atışını kaybeden tarafın kaptanı ise, kazanan tarafın seçim yapmadığı tarafta seçim yapar. Örneğin eğer kazanan takım herhangi bir yarıda kickoff yapmayı tercih etmişse, kaybeden taraf herhangi bir yarı için savunacağı saha sonunu seçebilir. Çoğu takım para atışını kazanınca kickoff alıcısı olmayı tercih eder çünkü bu ilk drive için topun kontrolünü almak demektir. Takımlar 3. çeyreğe başlarken kickoff alıcısı ya da vurucusu olmayı ayrıca saha sonlarını değiştirirler. Eğer 1. yarının sonunda bir hak devam ediyorsa, oyun hak tamamlanana kadar devam eder.
Her şeye rağmen oyun süreleri duraksama, oyun araları ve karar süreleri gibi gecikmelerden dolayı uzar ve ortala bir NFL maçının süresi 3 saatten biraz uzundur. Oyun zamanı ise bir oyun saati yardımıyla tutulur. Aynı şekilde bu saat, hakemlerin kararlarına göre, duraksamalara göre ve saati etkileyecek durumlara göre bir operatör tarafından idare edilir. Bu saatten ayrı olarak bir de hak süresi saati bulunur ve bu saat duraksama zamanlarını sınırlandıran süreyi gösterir. Eğer oyuna başlanamadan bu hak süresi biterse, hücum takımı gecikmeden ötürü ceza alır. Bu süre profesyonel ve kolej futbolunda 40 saniye, lise futbolunda ise 25 saniyedir ancak eğer gerekirse hakemler bu süreye ekleme ya da çıkarma yapabilirler.
Topun ilerlemesi ve hak sistemi
Oyunda hücum takımının topu ilerletmek adına kullanabileceği 2 ana oyun türü bulunur: koşu oyunu ve pas oyunu. Standart bir oyundan önce oyun kurucu, yapılacak oyunu takıma söyler ve ardından pivot snap yaparak topu oyun kurucuya gönderir, oyunu başlatır. Bunun hemen ardından oyun kurucu topu önce iki eliyle, daha sonra ise güçlü eliyle tutar, ya pas verir ya da kendisi koşar. Eğer topu taşıyan oyuncu düşer, saha dışına çıkar veya düşürülürse ya da hiçbiri olmadan pas isabetsiz kalırsa o anki oyun biter. Aynı şekilde pas oyunun gerçekleşebilmesi için ise pası verecek oyuncunun (genelde quarterback) oyun çizgisinin arkasında olması gerekir. NFL'de bu kurallara ek olarak topu taşıyan oyuncunun kaskının çıkması da o anki oyunu bitirir.
Hücum takımının topu 10 yarda ilerletebilmek için 4 hakkı, bilinen ismiyle 4 downı bulunur. Eğer hücum takımı bu 4 down içerisinde topu 10 yarda ilerletebilirse başka bir 4 down daha kazanır. Eğer hücum takımı bu 4 down içerisinde topu 10 yarda ilerletememiş ise, topu çevirir ve hücum hakkı bulunulan konumdan karşı takıma geçer. Ancak çoğu zaman takımlar 4. hakkına ulaştığı zaman topu punt yardımıyla uzaklaştırır ve karşı takımın oyununa olabildiğince geriden başlamasını sağlar; bunun yanında eğer takım field goal mesafesinde ise, skor kazanmak için bir sayı vuruşu deneyebilir. Down sisteminin doğru bir biçimde ilerleyebilmesi için zincir kullanan 2 hakem saha kenarında sürekli topu takip eder. Televizyon yayınlarında ise first down çizgisi sarı bir biçimde ekrana çizilmektedir.
Vuruşlar
Amerikan futbolunda vuruşların 2 ana kategorisi bulunur. Bunlardan birisi oyun anı vuruşlarıdır ve hücum takımı tarafından oyun çizgisinin arkasından olmak üzere herhangi bir oyun sırasında yapılabilir, diğer vuruş çeşidi ise serbest vuruşlardır. Serbest vuruşlar ise; yarıların başlarında, uzatma devresinin başında, başarılı bir field goaldan sonra vurulan kickoff ve safetyden sonra vurulan olmak üzere 2 çeşittir.
Kickoffta, top, profesyonel ve kolej futbolunda vurucu takımın sahasındaki 35 yarda çizgisine, lise futbolunda ise 40 yarda çizgisine konur. Ardından vurucu takım hareketli vuruş ya da tutucu yardımıyla vuruştan birini seçer. Eğer tutucu yardımıyla vuruş seçildiyse, top yere, tutucuya konulabilir ya da eğer gerekirse bir tutucu yardımıyla tutulabilir. Safety kick sırasında ise vurucu takım topu kendi sahasında bulunan 20 yarda çizgisine koyar. Bu durumlarda vurucu takım topu punt yardımıyla, hareketli vuruşla ya da tutucu yardımıyla uzaklaşabilir ancak profesyonel seviyede tutucu yardımıyla vuruşta özel top tutucu araçları (kicking tee) kullanamaz. Vuruşun ardından alıcı takımdaki herhangi bir oyuncu topu tutup ilerletebilir, aynı zamanda top 10 yardalık mesafeyi geçmişse vurucu takım da topu tutabilir.
Oyun anı vuruşlarının ise 3 çeşidi bulunmaktadır: hareketli vuruşlar, tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar ve puntlar. Sadece hareketli ve tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar skor kazandırabilir. Tutucu yardımıyla yapılan vuruşlar ise skor kazandıran vuruşların genelde tercih edilenidir, çünkü hareketli vuruşlarda topun sivri ucu vuruşu zorlaştırmaktadır. Oyun anı vuruşu yapıldıktan sonra ve top oyun çizgisini geçtikten sonra, eğer yakalanırsa vurucu takım tarafından tutulup ilerletilebilir. Bu durumda ya da topun kimse tarafından tutulamadan yere değmesi durumunda top artık ölü top olur ve ölü top kuralları geçerlilik kazanır, bir sonraki oyunun başlama noktası bu olaylardan gerçekleşenin gerçekleşme noktasıdır.
Güvenlik
Amerikan futbolu sert temaslar gerektiren bir oyundur ve yapısı gereği sakatlıklar sıkça görülmektedir. Çoğu sakatlıklar takımların antrenmanlarında gerçekleşirken, sakatlıkların geneli oyuncuların birbirine yaptığı sert temaslardan kaynaklanmaktadır. Sakatlıkları engellemek adına, oyuncuların bir ekipman setini eksiksiz olarak giymesi gerekir. En düşük seviye oyuncuların kask ve omuz padi giymesi yeterlidir ancak üst seviye liglerde oyuncuların bunlara ek olarak dizlik, göğüs koruyucuları ve ağız koruyucuları gibi ekipmanlar giymesi gerekmektedir. Sakatlıkların çoğu vücudun alt kısmında, hatta geneli diz bölgesinde olsa da vücudun üst kısmında da sakatlıkların görülmesi mümkündür. En çok görülen sakatlık türleri ise zorlanmalar, burkulmalar, morluklar, kırıklar, çıkıklar ve beyin sarsıntılarıdır. Beyin sarsıntısı gibi sakatlıkların tekrarı, oyuncuların hayatına bunaklık, Parkinson hastalığı ve depresyon gibi kalıcı etkiler bırakabilmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Peralta, Eyder (10 Haziran 2010). "Football Or Soccer? What's In A Name?". NPR. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2014.
- ^ Nelson 1993, pp. 15, 22.
- ^ Geoghegan, Tim (27 Mayıs 2013). "'In the six' and football's other strange Americanisms". BBC News. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2013.
- ^ Huntsdale, Justin (13 Haziran 2012). "Living off the grid: American football in coastal Australia". . 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2013.
- ^ (PDF). New England Rugby. . 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ "The basics of rugby union". BBC. 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2014.
- ^ . . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ a b c (PDF). . 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ a b c d e (PDF). . 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ "NFL History 1869–1910". . 2 Ocak 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ Bennett (1976), p. 20.
- ^ Lewis, Guy M. (1969). "Teddy Roosevelt's Role in the 1905 Football Controversy". The Research Quarterly. Cilt 40. ss. 717-724.
- ^ "The History of the NCAA". National Collegiate Athletic Association. 30 Nisan 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015.
- ^ Danzig, Allison (9 Mart 1956). "The history of American football: its great teams, players, and coaches". Englewood Cliffs, N.J., Prentice-Hall – Internet Archive vasıtasıyla.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ . 5 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015.
- ^ a b Clary, Jack (1994). (PDF). . 16 (4). ss. 1, 4-5. 28 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015.
- ^ Jozsa (2004), pp. 270.
- ^ Nelson, Robert (January 11, 2007). . . October 19, 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: January 30, 2013.
- ^ . . 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: March 20, 2013.
- ^ a b Clary, Jack (1994). (PDF). . 16 (5). ss. 4-5. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ a b NFL Rules 2012, p. 21.
- ^ a b NCAA Rules 2011-2012, p. 15.
- ^ NFHS Rules 2012, p. 11.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, p. 107.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 71-72.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 21-22.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 53-54.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 45-46.
- ^ Dickson, James David (14 Temmuz 2010). . . 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2012.
- ^ a b c d e f "NFL in a nutshell". BBC Sport. 19 Ekim 2005. 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2012.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 21-24.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 57-58.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 36, 40.
- ^ Long, Howie; Czarnecki, John. . . 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012.
- ^ a b c d e f g h . . 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013.
- ^ Pasquarelli, Len (1 Haziran 2010). "Fullbacks back en vogue". ESPN.com. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
- ^ Wood, Ryan. . Active.com. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
- ^ Long, Howie; Czarnecki, John. . . 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
- ^ Long, Howie; Czarnecki, John. . . 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012.
- ^ Long, Howie; Czarnecki, John. . . 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2012.
- ^ Long, Howie; Czarnecki, John. . . 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2012.
- ^ a b c Sackrowitz, Harold (2000). (PDF). Department of Statistical Science. 13 (3). Duke University. ss. 29-30, 33-34. 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
- ^ NFL Rules 2012, p. 56-57.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 77-79.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 65-66.
- ^ a b NFL Rules 2012, pp. 57-59.
- ^ a b NCAA Rules 2011-2012, pp. 79-80.
- ^ a b NFHS Rules 2012, p. 66.
- ^ a b c "Beginner's Guide to Football". National Football League. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2012.
- ^ NFL Rules 2012, p. 60
- ^ NFL Rules 2012, p. v, 1.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 18-19, 23-24.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 11-12, 13, 28.
- ^ a b NFL Rules 2012, p. 2.
- ^ a b NCAA Rules 2011-2012, p. 18.
- ^ a b c d NFHS Rules 2012, p. 14.
- ^ Cross, Rod (Ağustos 2010). "Bounce of an oval shaped football". Sports Technology. Cilt 3. ss. 168-180. doi:10.1080/19346182.2011.564283. 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2014.
- ^ a b NCAA Rules 2011-2012, p. 20.
- ^ NFL Rules 2012, p. 3.
- ^ a b c NFL Rules 2012, p. 14.
- ^ a b NCAA Rules 2011-2012, p. 45.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 38-39.
- ^ NFHS Rules 2012, p. 39.
- ^ (4 Eylül 2008). "TMQ's all-haiku NFL preview". ESPN.com. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2013.
- ^ . . 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ a b NFL Rules 2012, pp. 14-18
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 47-53.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 38-45
- ^ McCarthy, Michael (27 Ekim 2011). "Delay of game: NFL games running longer in 2011". USA Today. 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2012.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 16, 41.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 41, 46-47.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 36, 45.
- ^ Smith, Michael David (16 Kasım 2013). "When a runner's helmet comes off, he's down". . 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Branch, John (31 Aralık 2008). "The Orchestration of the Chain Gang". The New York Times. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ St. John, Allan (18 Aralık 2009). "The Tech Behind the Football's Broadcast-Only First Down Line: The Tech Behind the Football's Broadcast-Only First Down Line". . 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2012.
- ^ a b c Hogrogian, John (1999). (PDF). The Coffin Corner. 21 (6). . 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2012.
- ^ a b . . 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2012.
- ^ NFL Rules 2012, p. 50.
- ^ a b NCAA Rules 2011-2012, p. 34.
- ^ NFHS Rules 2012, p. 32.
- ^ NFL Rules 2012, p. 6.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, p. 30.
- ^ NFHS Rules 2012, p. 27.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 8-9.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 31-32.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 29-30.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 61-64.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 15, 46, 52-53.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 33-34, 50-53.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, pp. 55-56, 63-64.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 49, 53-54.
- ^ a b Saal JA (Ağustos 1991). "Common American football injuries". Sports Medicine. 12 (2). ss. 132-47. doi:10.2165/00007256-199112020-00005. (PMID) 1947533.
- ^ NFL Rules 2012, pp. 24-27.
- ^ NCAA Rules 2011-2012, p. 22.
- ^ NFHS Rules 2012, pp. 17-19.
- ^ Maiese, Kenneth (Ocak 2008). "Concussion". . 2 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2015.
Dış bağlantılar
- nfltr.com24 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- tbsf.org.tr 3 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Amerikan futbolu ABD ve Kanada da futbol diger bolgelerde korumali futbol olarak da bilinir on birer oyuncudan olusan iki takimin arasinda mekik bicimli bir kendisine ozgu bolunmus oyun alani bulunan dikdortgen seklindeki bir sahada oynanan bir Kuzey Amerika futbolu cesididir Oyundaki temel amac belirli kurallar ve mekanikler cercevesinde daha fazla sayi yapan taraf olmaktir Bu amaca hucum takiminin topu pas ya da kosu ile ilerletmesi yoluyla ulasilir Topun ilerletilmesinde hucum takiminin on yardlik mesafeyi gecmek icin dort hucum hakki bulunur ve eger bu dort hucum hakki icerisinde on yardlik mesafe gecilirse hucum takimi yeni dort hucum hakki kazanir Savunma takiminin amaci ise hucum takiminin ilerlemesine engel olmaktir Skor kazanmanin temel yollari ise topun saha sonuna ulastirilmasi yani ya da topun belirli bir noktadan vurularak sayi direkleri goalpost bir cesit kale diregi arasindan gecirilmesi yani dir Bir touchdownun degeri 6 sayiyken bir field goalin degeri 3 sayidir Hucum oyuncusu 84 numara savunma oyunculari tarafindan dusurulurkenSnap ten hemen once Amerikan futbolu ABD de ragbi ve Avrupa futbolundan esinlenilerek ortaya cikarilmis bir spordur Amerikan futbolu maci olarak kabul edilebilecek ilk mac 6 Kasim 1869 de ve isimli iki kolej takimi arasinda ragbi ve Avrupa futbolu kurallari karisimi kurallar altinda oynanmistir 1880 de ise Amerikan futbolunun babasi olarak bilinen liderliginde oyuna 11 kisilik takimlar ve hak sistemi gibi kurallar eklenmis ve oyun gunumuzdeki haline yaklastirilmistir Amerikan futbolu Amerika daki en populer spor olup profesyonel futbol NFL ve kolej futbolu oyunun en cok takip edilen seviyeleridir Amerikan futbolunun diger populer seviyeleri ise lise futbolu ve lise grubuna nazaran daha kucuk yas gruplarini kapsayan genc futboludur ABD de oyunu yillik yaklasik olarak 1 1 milyon farkli lise sporcusu ve 70 bin farkli kolej sporcusu oynamaktadir National Football League ise en bilinen Amerikan futbolu ligi olup dunyanin en yuksek ortalama izleyici sayisina sahip spor ligidir ve bu ligin sampiyonluk maci olan Super Bowl dunyanin en cok izlenen spor etkinligidir Etimoloji ve isimlerABD de Amerikan futbolu football futbol seklinde bilinir Bu terim Amerikan futbolu yerine futbol Avrupa futbolu 18 Aralik 1863 Ingiltere kurallari agirlikli kurallardan ragbi kurallari agirlikli kurallara gecisin yapildigi 1876 kolej futbolu sezonunda yonerge kitaplarinda yer etmistir Bu asamada oyun kendisine benzerlikleri nedeniyle ragbi olarak adlandirilabilir bir durumdaydi fakat Harvard soz konusu donemde ragbi kurallari agirlikli oyunun savunucusu konumundaydi oyunun isminin ragbi olmasini istememekteydi Bunun yaninda futbolun populer oldugu Turkiye Almanya ve Ispanya gibi ulkelerde ise oyuna futbol yerine korumali futbol ya da Amerikan futbolu denmektedir TarihiIlk donemler Amerikan futbolu ragbiden ve Avrupa da oynanan futboldan esinlenilerek ortaya cikarilmis bir spordur Ragbi Amerikan futbolunda oldugu gibi iki takimin topu elde tutarak kontrol etmeye calistigi topu sayi direklerinin arasindan gecirerek ya da sayi bolgesinde yere degdirerek sayi kazanmaya calistiklari bir oyundur O donemde Amerikan futbolu kabul edilen oyunun ilk maci 6 Kasim 1869 da ve arasinda oynanmistir Mac her birinde 25 oyuncu olan iki takim arasinda standart bir topla ragbi ve Avrupa futbolu kurallari karisimi kurallar altinda yapilmis kurallar Avrupa futboluna daha yakin oldugundan da topun elle tutulmasi ya da elle tasinmasi yasaklanmistir Macta kullanilan kurallarin Avrupa futbolu kurallarina yakin olmasina karsin takimin sayi bolgesine sokmak sartiyla topa ayakla ellerle ya da kafayla vurulmasina izin verilmistir Macin sonunda kazanan taraf 6 4 luk skorla Rutgers olmustur Oyun bu donemlerde ev sahibi takimlarin yaptigi kural degisiklikleriyle bir sure daha oynanmaya devam etmistir Soz konusu donemin sonunda Yale Columbia Princeton ve Rutgers universitelerinin Amerikan futbolu temsilcileri 19 Ekim 1873 te toplanarak her okulda ayni sekilde kullanilmasi icin bir kural kitabi olusturmuslardir Yeni kurallar takimlardaki oyuncu sayisi 25 ten 20 ye dusurulmesi ve sahanin olculerinin 400 fit e 122 metre 250 fit 76 metre olmasi gibi maddeleri icermistir Bunun yaninda Harvard topun ele alinabildigi ve elde tutulan topun tasinabildigi ragbi kurallarina yakin kurallarin kullanildigi oyunu savundugu icin toplantida yer almamistir 1875 te Harvard ve Yale arasinda rugbi sitili kurallara yakin kurallar altinda oynan bir maci izleyen 2 Princeton ogrencisi mactan etkilenmis oyunu Princeton Universitesi ne tanitmislardir Bu olayin ardindan Princeton Harvard Yale ve Columbia universiteleri oyunu degistirilmis bir skor sistemiyle ragbi kurallari agirlikli kurallar ile oynamayi kabul etmistir ve ayni zamanda kolejlerin kendi aralarinda maclar yapacagi Yale nin 1879 a kadar katilmadigi kolejlerarasi ligini kurmuslardir Oyunun bu doneminde 1880 Amerikan futbolunun babasi olarak bilinen bir Yale ogrencisi tarafindan kurallarin degistirilmesi saglanmis takimlardaki oyuncu sayisi 20 kisiden 11 kisiye dusurulmus oyuna oyunu baslatirken kullanilan kaotik ve stabil olmayan sistemi yerine sistemi getirilmistir Oyunun gelisimi Amerikan Futbolunun babasi olarak bilinen in 1878 de Yale Universitesi futbol takiminin kaptani konumundayken cekilmis resmi Snap sisteminin oyuna eklenmesi beklenmedik stratejik sonuclar ortaya cikarmistir Snap ten once oyunda kullanilan scrum sisteminde top sahanin kotu bir yerinde kalirsa top oyuncular tarafindan vurularak uzaklastirilmaktaydi Bu kuralin degismesinden sonra ise bir grup Princeton ogrencisi snap sisteminin rakip baskisi altinda olmayisin fark etmis ve bundan faydalanarak topu konumu kotu olsa bile scrum sisteminden farkli olarak olduklari yerde tutmus bu sekilde rakibin sayi almasini engellemistir 1881 kolej futbolu sezonunun iki namaglup takimi olan Yale ve Princeton istatistiklerini korumak icin bu stratejiyi kullanmistir Macta iki takim da topa sahip olarak basladiklari oyun suresi yariminda bu alikoyma stratejisini kullanmis ve topu hucum amacli ilerletmemistir Sonuc olarak mac 0 0 lik beraberlikle tamamlanmistir Soz konusu alikoyma oyununun populer olmayisi da izleyici sayilariyla anlasilmistir Bu alikoyma stratejisini engellemek icin kural degisikligi gerekmekteydi ve snap sisteminin kaldirilip scrum sistemine donulmesi gundeme gelmisti Ancak Walter Camp bu geriye donus yerine down kurallar sisteminin hucum hakki sistemi eklenmesini saglamis oyuna yeni eklenen bu kurallar sistemine gore takimlar uc hucum hakki icerisinde topun ilk konumuna gore belirlenen 5 yardlik 4 6 metrelik mesafeyi gecmek zorunda tutulmustur Bu uc hucum hakki icerisinde takimin belirlenen mesafeyi gecememesi durumunda da topun konumu korunmus hucum hakki diger takima gecirilmistir Ayni zamanda degisiklik olcumlerin dogru yapilabilmesi icin Amerikan futbolu sahasinin 5 yardlik mesafelere bolunmesiyle ona kendine ozgu bolunmus oyun alani goruntusunu gridiron kazandirmis ve bu durum oyunun ragbiden ciddi bir bicimde ayrilmasini saglayan ilk olay olmustur Soz konusu donemde oyunda gidilen diger degisiklikler saha olculerinin kucultulup 110 yarda 53 5 yard olmasi ve bir touchdown in 4 sayi bir safety nin ve touchdown sonrasi basarili bir field goal un 2 sayi normal bir field goal in 5 sayi olmasidir Ek olarak bel altindan tackle oyuncuyu dusurmek kural ihlali olmaktan cikmis ve mac esnasinda sabit bir line of scrimmage oyun cizgisi belirlenmeye baslamistir Bu kural degisikliklerine ragmen Amerikan futbolu siddet icerikli bir spor olarak bilinmekteydi Yigilma iceren bazi oyun formasyonlari sakatliklara hatta olumlere yol acmaktaydi Oyun 1905 te ulke genelinde toplamda 19 sporcunun olumune neden olunca donemin baskani Theodore Roosevelt tarafindan gerekli degisiklikler yapilip guvenli hale getirilene kadar yasakladi Soz konusu gerekliligi yerine getirmek amaciyla 28 Aralik 1905 te 62 kolej ve universitenin temsilcileri yapilacak kural degisikliklerini tartismak amaciyla New York ta toplanmistir Toplanti daha sonra National Collegiate Athletic Association NCAA seklinde adlandirilacak olan Amerika Birlesik Devletleri Kolejlerarasi Spor Federasyonu nun kurulmasiyla sonuclanmistir 1906 da oyuna bir takim pas kurallari eklenmis ancak kural mevcut yasaklamalar ve kurallar nedeniyle buyuk bir etki yaratmamistir Ayni yilda oyun suresinin 70 dakikadan 60 dakikaya cekilmesi ve hucum hakki sistemindeki uzunlugun 5 yarddan 4 6 metre 10 yarda 9 1 metre cikarilmasi gibi kural degisiklikleri de yapilmistir Oyuna eklenen bir diger kural ise snap sirasindaki kargasayi engelleyen bir Amerikan futbolu topu uzunlugundaki tarafsiz alandir 1909 da bir field goal in sayi degeri 5 ten 3 e dusurulmus 1912 de ise bir touchdown un sayi degeri 4 ten 6 ya cikarilmistir Sonrasinda oyun sahasinin uzunlugu iki ucuna 10 yardlik 9 1 metre saha sonu bolgeleri eklenerek 100 yarda 91 metre dusurulmus toplamda 120 yard ve uc olan hucum hakki dort hucum hakkina cikarilmistir 1914 te oyuna oyun kurucuyu pasor konumundayken koruyan roughing the passer oyun kurucular pas atma sirasinda sakatliga daha yatkin bir pozisyon aldigi icin boyle bir kural soz konusudur bir mekanik daha eklenmis ve 1918 de topu yakalama pasi yakalama sistemi uygun oyuncularin pasi sahanin herhangi bir yerinde tutabilmesine olanak verecek sekilde degistirilerek gunumuzdeki halini almistir Profesyonellesme donemi genis bir kitle tarafindan Amerikan futbolunun ilk profesyonel oyuncusu olarak gorulmektedir Profesyonel Amerikan futbolunun cikisindan once oynanan oyunun ruhunda siki bir amatorluk yatmasi dogrudan yasaklanmis olmasa da odemelerin onune geciyordu ve oyuncularin odeme almasi Amerikan futbolu cevreleri tarafindan hos karsilanmiyordu Fakat 12 Kasim 1892 de icin a karsi oynamasi icin 500 odeme almistir Bu onu Amerikan futbolu oynamak icin nakit odeme alan ilk sporcu yapmistir Buna ragmen oyunun bu donemlerinde kulupler oyuncularin is bulmasina yardim ediyor ve oyuncularina kupalar oduller ya da kol saati gibi satilarak paraya cevrilebilecek esyalar veriyordu Indiana ya ait bir Amerikan futbolu takimi 1896 Zamanla profesyonel oyunculuk artmis ve daha yaygin hale gelmis bu oyuncu maaslarinda artisi ve transfer hareketliliklerini de beraberinde getirmistir Bunun yaninda oyunun yayginlasma doneminde profesyonel seviyede Amerikan futbolu oynamasi kural ihlali olan kolej ogrencilerine de takimlarda oynamalari icin yasal olmayan yollarla odeme yapilmistir 1920 de profesyonel seviyede Amerikan futbolu oynayan birkac takim bu baglamdaki problemleri cozmek uzere birleserek ileride National Football League NFL olacak Amerika Profesyonel Amerikan Futbolu Birligi ni kurmustur Kurulan bu yapinin temel amaci takimlarin oyuncular icin yaptigi maddi mucadelelerin hem kendi takimlarinda oynamalari icin hem de baska takimlarda oynamalarina engel olmak icin ve kolej ogrencilerinin profesyonel futbolda kullanilmasinin onune gecmekti 1922 de ise NFL kendisini ABD nin esas profesyonel Amerikan futbolu ligi ilan etmistir NFL profesyonel duzey Amerikan futbolunun yayginlasmasi ve oynanmasi icin kurulmus olsa da soz konusu yillarda oyunun baskin oynanma duzeyi kolej duzeyiydi Ligin yasallasmasi ve kolej futbolu gibi yayginlasmasi ise 1925 te bir NFL takimi olan Pottsville Maroons un Notre Dame all star takimini bir gosteri macinda yenmesi sonrasinda hizlanmistir Ilerleyen donemlerde ozellikle 1930 lu yillarin sonunda pas oyunlarinin daha sik tercih edilmeye baslanmasi ise profesyonel Amerikan futbolunu kolej futbolundan ayirmaya baslamistir Sporun yayginlasmasindaki ivmelenme ise Baltimore Colts un New York Giants i uzatma suresinde 23 17 maglup ettigi ve gunumuzde de Tarihin oynanmis en iyi Amerikan futbolu maci olarak nitelendirilmeye devam eden sonrasinda olmustur Macin canli televizyon yayini milyonlarca izleyiciye ulasmis ve sporun populeritesini gozle gorulur bicimde arttirmistir Bununla beraber rakip lig AFL American Football League nin 1960 larin basinda yaptigi degisiklikler 1960 larin ortasinda Amerikan futbolunu ABD de en cok takip edilen spor haline getirmistir AFL 1960 larda yukselmeye ve NFL in piyasadaki hakimiyetine rakip olmaya baslamistir AFL ABC ile yaptigi yayin anlasmasinin sonunda goreceli az bilinirliginden yukselmeye baslamistir AFL nin bu yukselisi bolgesel olan NFL i genislemeye zorlamis ve sonuc olarak Dallas ve Minnesota da yeni lig AFL nin yukselisini durdurmak amaciyla NFL e eklenmistir AFL ise cevap olarak ABD de oynanmakta olan profesyonel Amerikan futboluna birkac yenilik getirmistir Bu yenilikler NFL in de yaptigi gibi gibi oyun suresinin hakemlerin cebinde bulunan bir saat yerine bir skor tablosunda gosterilmesi touchdown dan sonra istege bagli 2 sayilik cenversion touchdown sonrasi sutla elde edilen 1 sayi yerine 2 sayilik conversion pasla ya da kosuyla elde edilebilmekteydi sistemi takim formalarina oyuncu isimlerinin yazilmasi takimlarda azinligi olusturan oyuncu mevkilerinin gorevlerinde genislemeye gidilmesi seklindeydi Ayni zamanda AFL deki takimlar NFL takimlari tarafindan bazi secilmis kolej oyunculariyla sozlesme de imzalamistir Oyuncular icin verilen rekabet 1965 te bir AFL takimi olan New York Jets in caylak e onerdigi 437 000 lik rekor kontrat teklifi ile kizismistir Ardindan gelen 40 milyon degerindeki NBC yayin kontrati kolej futbolunun da devamliligini saglamistir Kolej oyunculari icin verilen rekabet 1966 da NFL nin sahiplerinin AFL ye tamamlanmasi 1970 leri bulacak olan birlesme teklifi goturmesiyle sona ermistir Iki lig arasindaki anlasma her yil yapilacak olan ortak bir oyuncu secimini ve sezon sonunda lig sampiyonlarinin birbiriyle mucadele edecegi Dunya Sampiyonlugu macini da icermekteydi Soz konusu sampiyonluk macinin ilki 1966 yilinin sonunda gerceklesmis 1970 te birlesimin tamamlanmasiyla da macin adi tekrar NFL Sampiyonluk Maci daha sonra Super Bowl olarak bilinecek olmustur Takimlar ve oyuncularLine of Scrimmage snap yapilmadan hemen once Bir futbol maci her biri 11 oyuncudan olusan 2 takim arasinda oynanir Sahada daha fazla oyuncu bulundurmak ya da daha fazla oyuncu oynatmak ceza sebebidir Baslarda takimlar oyun aralarinda istedikleri kadar oyuncu degistirebiliyorlardi ancak oyuna sonradan bir grup sistemi kurali eklendi ve bu kuralin eklenmesi takimlarin oyuncularini hucum takimi savunma takimi ve ozel takim seklinde uce bolmesiyle sonuclandi Her oyuncu mutlaka kendine ait bir formaya sahip olmali ve bu forma 1 den 99 a kadar herhangi bir sayi ile numaralandirilmis olmalidir Fakat NFL kurallarina gore bir oyuncu formasinda 0 numarayi da tasiyabilir Hucum takimi Hucum takiminin amaci oyundaki en buyuk ve en onemli olan amaca ulasmak yani touchdown yapmaktir Hucum takimi snap yapmadan once mutlaka duzgun ve kurallar cercevesindeki bir formasyonda dizilmis olmalidir Bir hucum takiminin kural disi sayilmasi icin takimin arka sahada 4 ten fazla hucum cizgisinde ise 50 ve 79 numaralari arasinda 5 ten az oyuncusu olmasi yeterlidir Takim forma numaralarina sadik kalarak hakemi haberdar ettigi surece herhangi bir anda oyuncu degistirebilir cunku savunma takimini bilgilendirecek kisi hakemin kendisidir Takimlarin hicbiri snap icin topu tutan oyuncu haric snap yapilana kadar tarafsiz bolgeye giremez Bunun yaninda hucum cizgisi oyunculari snap yapilana kadar hareket edemez Oyun kurucu arkada pivottan onde pivot alti oyunu ile snapi almak uzere Arka saha icin ana mevkiler oyun kurucu QB kosucu HB TB ve fullbacktir FB Oyun kurucu hucumun beyni ve lideri olarak kabul edilir Cunku ya koctan gelen oyunlari takima aktarir ya da oyunu kendisi belirler Oyun kurucular takima oyun aktarma isini genellikle oyun baslamadan hemen once huddle sirasinda yaparlar Oyun baslayacagi sirada ise oyun kurucular snapi yapacak oyuncunun arkasinda beklerler daha sonra topu alirlar aldiktan sonra ya topla kosarlar ya da pas verirler Kosucularin ayni zamanda kuyruk arkasi olarak da bilinirler gorevi ise kosu oyunlarinda topu tasimaktir Kosucular ayni zamanda oyunun gereksinimlerine gore alici rolunde de oynayabilirler Fullbackler ise genellikle kosuculardan uzundur ana gorevleri ise savunma takimi oyuncularina blok yapmaktir fakat nadiren de olsa top tasidiklari gorulmektedir fakat pas oyunlarinda neredeyse hic ama hic kullanilmazlar Hucum cizgisindeki oyuncularin ana gorevi ise savunma cizgisi oyuncularina blok yapmaktir ayni zamanda pas oyunlarda oyun kurucuya sack yapilmasini engellemek kosu oyunlarinda ise kosucuya alan acmak ve blok yapmakta hucum cizgisindeki oyuncularin gorevlerindendir Hucum cizgisinin lideri ise cizginin en icteki oyuncusu olan snap yaparak topu oyun kurucuya gonderen ve oyunu baslatan blok yapan be diger cizgi oyuncularinin gorevini dogru yapip yapmadigini kontrol edenpivottur C Pivotun sag ve sol yaninda ise gardlar G gardlarin dis yaninda yani sag gardin saginda sol gardin solunda ise forvetler T bulunmaktadir Bir hucum oyuncusu beyaz formayla havada iki savunma oyuncusu kirmizi formalarla yerde arasindan topu yakaliyor Asil gorevleri pas yakalamak olan mevkiler ise genis alanli top tutucular WR ve opsiyonellerdir Tight End TE Genis alanli top tutucular oyun cizgisine cok yakin dururlar ve genelde hucum cizgisinden ayrilirlar Genis alanli top tutucularin ilk ve ana gorevleri oyun kurucunun attigi paslari yakalamaktir fakat kosu oyunlarinda yaniltici ya da blok yapacak oyuncu olarak da kullanilabilirler Opsiyoneller ise genis alanli top tutucularin yanlarinda dururlar ve ana gorevleri ise oyuna gore degisir blok yapmak ya da top tasimak Savunma takimi Savunma oyunculari hucum kosucusunun topu dusurmesine sebep olurlarken Savunma takiminin ana gorevi dusurmelerle ve top cevirmelerle top calma ve top dusurme hucum takiminin ilerlemesine engel olmaktir Savunma cizgisinde DL bulunan mevkiler ise defanslar DE ve savunma forvetleridir DT Defans oyunculari oyun cizgisinin sonlarinda dururlar ancak savunma forvetleri defanslarin arasinda ve daha ictedir Defanslarin ve savunma forvetlerinin ilk ve ana sorumlulugu kosu oyunlarinda kosucuya alan tanimamak onu dusurmeye calismak ya da pas oyunlarinda pasi atacak olan kisiye oyun kurucuya baski yapmak ve hucum cizgisini dagitarak arka defanslarin hucum cizgisini asmasini saglamaktir Arka defans oyunculari savunma cizgisinin gerisinde dururlar ancak arka saha savunmasinin da ilerisindedirler Ayni sekilde bu gorevdeki oyuncular ikiye bolunmuslerdir orta arka defans MLB ve dis arka defans OLB Arka defanslar savunma oyunlarini savunmaya soyleyen oyunculardir ve bu nedenle savunma takiminin merkezi olarak gorulurler Arka defanslarin ana gorevleri kosu oyunlarinda kosucuyu engellemektir ancak gereklilige gore pas oyunu sirasinda oyun kurucuya baski yapmak arka saha hucum oyuncularini genis alanli top tutuculari ve opsiyonelleri tutmaktir Arka kose oyuncusu hucum takiminin attigi pasi yakaliyor top calma ve hucum hakkini takimina geciriyor Savunma arka sahasi diger adiyla ikinci kapi ikinciler ya da ikinci savunmanin icerdigi roller ise arka kose CB ve guvencelerdir S Guvenceler rol olarak iki sekilde adlandirilir Bunlar serbest guvence FS ve guclu guvencedir SS Arka kose oyunculari ise savunmanin disinda beklerler ve genelde top tutuculari savunurlar Bulunduklari konum ise ikinci savunmanin onu savunma cizgisinin arkasidir Guvenceler ise savunmanin en son halkalaridir ve derin pas oyunlarini ayni zamanda uzun kosu oyunlarini durdurmak guvencelerin ana sorumluluklaridir Ozel takimlar Ozel takimlar tum vurus oyunlarindan sorumlu olan takimlardir Ozel takimlar o anki oyunda topun kontrolune sahip olan takimdir ve karsi takim oyunculari blok yapmaya ve topu geri cevirmeye calisirken field goal FG denemelerini puntlari ve kickofflari yaparlar Vurucu oyuncu takimi adina bir kickoff yapmak uzere Field goal ve TSS Touchdown sonrasi sayi takimlari icin 3 ozel mevki bulunmaktadir Bunlar vurucu K ya da PK tutucu H ve uzun baslaticidir LS Uzun baslaticinin gorevi topu vurucunun vurmasi icin uygun bir noktaya getirip tutacak olan tutucuya snap yardimi ile firlatmaktir Ancak kickofflarda genelde bir tutucu kullanilmaz cunku top bir top tutucu ekipman yardimiyla sabitlenir her seye ragmen kimi durumlarda bir tutucu kullanilabilir bunun sebebi olarak ise hava sartlarinin topun tutucu ekipmanda durmasina engel olmasi ya da saha zemininin yeterince iyi olmamasi gosterilebilir Alici takimda topu tutan ve daha sonra topu ileriye tasiyan oyuncu vurus dondurucusu KR olarak da bilinir Ayni zamanda punt oyunu sirasinda da farkli mevkiler bulunur Bunlar P uzun baslatici ve Uzun baslaticilarin punt oyunundaki ana gorevleri ise topu direkt olarak top yere degmeden onu havaya birakip vuracak olan puntera snaplemektir Gunnerlarin gorevi ise punt oyunu sirasinda cizgiye dagilmak ve bos alan bularak puntin geri donusunu yapacak oyuncuyu dusurerek ilerlemesini engellemektir KurallarHucum oyuncusu siyah formayla Touchdown yaparak takimina skor kazandirirken savunma oyuncusu beyaz formayla oyun izliyor Ayni zamanda sayi cizgisi turuncu bir kutu yardimiyla isaretlenmis bir bicimde Skor sistemi Amerikan futbolunda kazanan taraf mac boyunca en fazla skoru toplamis olan taraftir Bir Amerikan futbolu macinda skor kazanmanin birden fazla yolu bulunmaktadir Bir touchdownun degeri 6 puandir ve bu oyundaki skor kazanma yontemleri icinde degeri en yuksek olandir Oyunda touchdownin olabilmesi icin topun saha sonuna kosu veya pasla ulastirilmis olmasi saha sonunun icinde yakalanmis olmasi ya da karsi takimin saha sonunda top yerdeyken tutulmus olmasi gerekir Touchdowndan sonra takim toucdown sonrasi skor TSS PAT dener ve bunlardan birisi degeri 1 puan olan fazladan puan digeri ise degeri 2 puan olan 2 touchdowndir TSS ler oyunun profesyonellik derecesine bagli olarak 2 ya da 3 yarda cizgisinden gerceklestirilir Eger takim 1 puanlik fazladan puan oyunun denerse vurucu tutucunun tuttugu topa vurur ve sayi direklerinin arasindan gecirmeye calisir eger top direklerin arasindan gecerse sayi basarilidir Eger takim 2 puanlik oyun denerse takim touchdown yapmaya calisir ve eger basirili olursa 2 puan kazanir buna 2 puan oyunu denir Eger TSS lerden herhangi biri basarisiz olursa takim bundan puan almaz Buyuk cogunlukla takimlarin fazladan puan denemesi basarilidir ve profesyonellik derecesi dusse dahi basari orani cok dusmez ancak 2 puan oyunu cok daha fazla risk icerdiginden basari ihtimali de dusuktur daha az bilinir ve daha az denenir ki bu yuzden TSS genellikle fazladan puan olarak bilinir Puan vurusu bilinen adiyla FG 3 puan degerindedir ve vurusla topun sayi direklerinin arasindan gecirilmesiyle olur Bir TSS den ya da field goaldan sonra skoru yapan takim kickoff yapmak zorundadir Guvence bilinen adiyla ise is topu tasiyan kisi kendi saha sonunda dusuruldugunde elde edilir Safetynin degeri 2 puandir ve savunma takimina verilir Ek olarak safetyden sonra puani kaybeden takim puani kazanan takima topu serbest vurus yardimiyla gonderir Saha ve ekipman Saha sonunun arkasindan bir Amerikan futbolu sahasi Uzun ve sari sayi direkleri fazladan sayi ve puan vurusunun basarili olabilmesi icin gecmesi gereken alani gosteriyor Sahadan ayri ve takim ismi yazili olan bolge ise saha sonu bolgesi Amerikan futbolu maclari uzunlugu 120 yard 110 m ve eni 53 yard 48 m olan cim sahalarda oynanir Sahadaki cizgiler sayi cizgilerinin arasinda olmakla beraber sayi cizgileri ile saha sonu cizgisi arasinda 10 yard 9 1 m bulunur Sahadaki ana cizgiler her yari sahanin kendi saha sonuna olan uzakligini gostermek adina kullanilir Her ana cizginin arasinda 10 yardalik bir mesafe bulunur Bu ana cizgilerin her biri arasinda 5 yarda mesafe bulunan cizgilerle 2 ye bolunmustur Ayni sekilde bu 5 yardalik cizgilerde arasinda 1 yarda bulunan ve daha detayli hesaplar icin kullanilan cizgilerle 5 parcaya bolunmustur Bunun yaninda sayi vuruslarinin mesafesini olcmek ve dogrulugunu onaylamak adina da sayi direklerinin hizasindan itibaren bir sayi direginden diger sayi diregine arasinda enine 5 yarda boyuna ise 1 yardalik mesafe bulunan cizgiler mevcuttur Touchdown sonrasi sayilar icin ise sayi cizgisinin gerisine kolej futbolunda 3 profesyonel futbolda ise 2 yardalik mesafe ile 1 yardalik cizgiler cizilir Sayi direklerinin merkezi sahanin enine uzunlugunun tam ortasindadir Sayi direklerinin pivot kisimdan ayrildigi bolgenin yerden yuksekligi 3 metre 10 fit pivot kismin ustu ise kolej ve profesyonel futbolda 6 metre lise futbolunda ise 7 metredir Sayi direkleri genellikle sari renklidir ve en ust kisminda belli olmasi adina turuncu bayraklar bulunur Amerikan futbolunda kullanilan top kisaca futbol ragbi deki topla neredeyse aynidir Oyunun profesyonellik derecesine gore degisiklik gosteren futbolun sisirilme miktari 12 5 psiden 13 5 psiye kadar agirligi 397 gramdan 425 grama kadar herhangi bir deger alabilir profesyonellik derecesinin kurallarina gore ancak olculer genellikle aynidir Profesyonel futbolda kullanilan futbolun uzun ekseni 11 incten 11 25 ince kadar uzun cevresi 28 incten 28 5 ince kadar kisa cevresi 21 incten 21 25 ince kadar degisiklik gosterebilir Sure ve duraksama zamanlari Amerikan futbolu maclari hem profesyonel hem kolej duzeyinde 15 dakikalik 4 ceyrek 30 dakikalik 2 yari olmak uzere toplamda 60 dakikadir Lise duzeyinde ise ceyrekler 12 dakika yarilar ise 24 dakika olmak uzere mac toplamda 48 dakika surmektedir 2 devrenin arasinda 1 devre bittikten sonra baslayan bir devre arasi suresi bulunur ve ayni zamanda 1 ceyrek ile 2 ceyrek 3 ceyrek ile de 4 ceyrek arasinda da ufak bir ara bulunmaktadir Oyunun baslangicinda iki takimin oyunculari ve hakemler saha ortasinda para atisini yapmak icin bulusurlar Para atisi sirasinda konuk ekibin kaptani paranin yuzlerinden olan heads i ya da tails i secer Para atisini kazanan tarafin kaptani ise 1 2 yari icin kickoff u yapmayi 1 2 yari icin alici olmayi ya da savunulacak saha sonunu secer Para atisini kaybeden tarafin kaptani ise kazanan tarafin secim yapmadigi tarafta secim yapar Ornegin eger kazanan takim herhangi bir yarida kickoff yapmayi tercih etmisse kaybeden taraf herhangi bir yari icin savunacagi saha sonunu secebilir Cogu takim para atisini kazaninca kickoff alicisi olmayi tercih eder cunku bu ilk drive icin topun kontrolunu almak demektir Takimlar 3 ceyrege baslarken kickoff alicisi ya da vurucusu olmayi ayrica saha sonlarini degistirirler Eger 1 yarinin sonunda bir hak devam ediyorsa oyun hak tamamlanana kadar devam eder Her seye ragmen oyun sureleri duraksama oyun aralari ve karar sureleri gibi gecikmelerden dolayi uzar ve ortala bir NFL macinin suresi 3 saatten biraz uzundur Oyun zamani ise bir oyun saati yardimiyla tutulur Ayni sekilde bu saat hakemlerin kararlarina gore duraksamalara gore ve saati etkileyecek durumlara gore bir operator tarafindan idare edilir Bu saatten ayri olarak bir de hak suresi saati bulunur ve bu saat duraksama zamanlarini sinirlandiran sureyi gosterir Eger oyuna baslanamadan bu hak suresi biterse hucum takimi gecikmeden oturu ceza alir Bu sure profesyonel ve kolej futbolunda 40 saniye lise futbolunda ise 25 saniyedir ancak eger gerekirse hakemler bu sureye ekleme ya da cikarma yapabilirler Topun ilerlemesi ve hak sistemi Quarterback 17 numarali forma ileri pas firlatiyor Oyunda hucum takiminin topu ilerletmek adina kullanabilecegi 2 ana oyun turu bulunur kosu oyunu ve pas oyunu Standart bir oyundan once oyun kurucu yapilacak oyunu takima soyler ve ardindan pivot snap yaparak topu oyun kurucuya gonderir oyunu baslatir Bunun hemen ardindan oyun kurucu topu once iki eliyle daha sonra ise guclu eliyle tutar ya pas verir ya da kendisi kosar Eger topu tasiyan oyuncu duser saha disina cikar veya dusurulurse ya da hicbiri olmadan pas isabetsiz kalirsa o anki oyun biter Ayni sekilde pas oyunun gerceklesebilmesi icin ise pasi verecek oyuncunun genelde quarterback oyun cizgisinin arkasinda olmasi gerekir NFL de bu kurallara ek olarak topu tasiyan oyuncunun kaskinin cikmasi da o anki oyunu bitirir Hucum takiminin topu 10 yarda ilerletebilmek icin 4 hakki bilinen ismiyle 4 downi bulunur Eger hucum takimi bu 4 down icerisinde topu 10 yarda ilerletebilirse baska bir 4 down daha kazanir Eger hucum takimi bu 4 down icerisinde topu 10 yarda ilerletememis ise topu cevirir ve hucum hakki bulunulan konumdan karsi takima gecer Ancak cogu zaman takimlar 4 hakkina ulastigi zaman topu punt yardimiyla uzaklastirir ve karsi takimin oyununa olabildigince geriden baslamasini saglar bunun yaninda eger takim field goal mesafesinde ise skor kazanmak icin bir sayi vurusu deneyebilir Down sisteminin dogru bir bicimde ilerleyebilmesi icin zincir kullanan 2 hakem saha kenarinda surekli topu takip eder Televizyon yayinlarinda ise first down cizgisi sari bir bicimde ekrana cizilmektedir Vuruslar Vurucu 2 numarayla ayakta tutucunun 9 numarayla yerde tuttugu topa vurarak takimina sayi kazandirmaya hazirlaniyor Bu teknik fazladan puan ya da sayi vurusu icin kullanilir Amerikan futbolunda vuruslarin 2 ana kategorisi bulunur Bunlardan birisi oyun ani vuruslaridir ve hucum takimi tarafindan oyun cizgisinin arkasindan olmak uzere herhangi bir oyun sirasinda yapilabilir diger vurus cesidi ise serbest vuruslardir Serbest vuruslar ise yarilarin baslarinda uzatma devresinin basinda basarili bir field goaldan sonra vurulan kickoff ve safetyden sonra vurulan olmak uzere 2 cesittir Kickoffta top profesyonel ve kolej futbolunda vurucu takimin sahasindaki 35 yarda cizgisine lise futbolunda ise 40 yarda cizgisine konur Ardindan vurucu takim hareketli vurus ya da tutucu yardimiyla vurustan birini secer Eger tutucu yardimiyla vurus secildiyse top yere tutucuya konulabilir ya da eger gerekirse bir tutucu yardimiyla tutulabilir Safety kick sirasinda ise vurucu takim topu kendi sahasinda bulunan 20 yarda cizgisine koyar Bu durumlarda vurucu takim topu punt yardimiyla hareketli vurusla ya da tutucu yardimiyla uzaklasabilir ancak profesyonel seviyede tutucu yardimiyla vurusta ozel top tutucu araclari kicking tee kullanamaz Vurusun ardindan alici takimdaki herhangi bir oyuncu topu tutup ilerletebilir ayni zamanda top 10 yardalik mesafeyi gecmisse vurucu takim da topu tutabilir Oyun ani vuruslarinin ise 3 cesidi bulunmaktadir hareketli vuruslar tutucu yardimiyla yapilan vuruslar ve puntlar Sadece hareketli ve tutucu yardimiyla yapilan vuruslar skor kazandirabilir Tutucu yardimiyla yapilan vuruslar ise skor kazandiran vuruslarin genelde tercih edilenidir cunku hareketli vuruslarda topun sivri ucu vurusu zorlastirmaktadir Oyun ani vurusu yapildiktan sonra ve top oyun cizgisini gectikten sonra eger yakalanirsa vurucu takim tarafindan tutulup ilerletilebilir Bu durumda ya da topun kimse tarafindan tutulamadan yere degmesi durumunda top artik olu top olur ve olu top kurallari gecerlilik kazanir bir sonraki oyunun baslama noktasi bu olaylardan gerceklesenin gerceklesme noktasidir GuvenlikKask giyen bir oyuncu Oyuncunun giydigi omuz ve diz padleri formasinin altindan gorulebilir durumda Amerikan futbolu sert temaslar gerektiren bir oyundur ve yapisi geregi sakatliklar sikca gorulmektedir Cogu sakatliklar takimlarin antrenmanlarinda gerceklesirken sakatliklarin geneli oyuncularin birbirine yaptigi sert temaslardan kaynaklanmaktadir Sakatliklari engellemek adina oyuncularin bir ekipman setini eksiksiz olarak giymesi gerekir En dusuk seviye oyuncularin kask ve omuz padi giymesi yeterlidir ancak ust seviye liglerde oyuncularin bunlara ek olarak dizlik gogus koruyuculari ve agiz koruyuculari gibi ekipmanlar giymesi gerekmektedir Sakatliklarin cogu vucudun alt kisminda hatta geneli diz bolgesinde olsa da vucudun ust kisminda da sakatliklarin gorulmesi mumkundur En cok gorulen sakatlik turleri ise zorlanmalar burkulmalar morluklar kiriklar cikiklar ve beyin sarsintilaridir Beyin sarsintisi gibi sakatliklarin tekrari oyuncularin hayatina bunaklik Parkinson hastaligi ve depresyon gibi kalici etkiler birakabilmektedir Ayrica bakinizTurkiye milli Amerikan futbolu takimi Skor cizgisi Amerikan futbolu Turkiye de Amerikan futbolu Uluslararasi Amerikan Futbolu Federasyonu Tight end Amerikan Futbolu Kirmizi bolge Amerikan futbolu Sack Amerikan futbolu Futbol sporlari Amerika Birlesik Devletleri milli Amerikan futbolu takimiKaynakca Peralta Eyder 10 Haziran 2010 Football Or Soccer What s In A Name NPR 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Nisan 2014 Nelson 1993 pp 15 22 Geoghegan Tim 27 Mayis 2013 In the six and football s other strange Americanisms BBC News 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2013 Huntsdale Justin 13 Haziran 2012 Living off the grid American football in coastal Australia 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2013 PDF New England Rugby 30 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Kasim 2012 The basics of rugby union BBC 16 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Nisan 2014 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Kasim 2012 a b c PDF 11 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Kasim 2012 a b c d e PDF 18 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Kasim 2012 NFL History 1869 1910 2 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2012 Bennett 1976 p 20 Lewis Guy M 1969 Teddy Roosevelt s Role in the 1905 Football Controversy The Research Quarterly Cilt 40 ss 717 724 The History of the NCAA National Collegiate Athletic Association 30 Nisan 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2012 Arsivlenmis kopya 2 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2015 Danzig Allison 9 Mart 1956 The history of American football its great teams players and coaches Englewood Cliffs N J Prentice Hall Internet Archive vasitasiyla Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2020 5 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Agustos 2015 a b Clary Jack 1994 PDF 16 4 ss 1 4 5 28 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Agustos 2015 Jozsa 2004 pp 270 Nelson Robert January 11 2007 October 19 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi January 30 2013 15 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi March 20 2013 a b Clary Jack 1994 PDF 16 5 ss 4 5 19 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2020 a b NFL Rules 2012 p 21 a b NCAA Rules 2011 2012 p 15 NFHS Rules 2012 p 11 NCAA Rules 2011 2012 p 107 NFHS Rules 2012 pp 71 72 NFL Rules 2012 pp 21 22 NCAA Rules 2011 2012 pp 53 54 NFHS Rules 2012 pp 45 46 Dickson James David 14 Temmuz 2010 19 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2012 a b c d e f NFL in a nutshell BBC Sport 19 Ekim 2005 22 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Kasim 2012 NFL Rules 2012 pp 21 24 NFHS Rules 2012 pp 57 58 NFL Rules 2012 pp 36 40 Long Howie Czarnecki John 29 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2012 a b c d e f g h 29 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Ocak 2013 Pasquarelli Len 1 Haziran 2010 Fullbacks back en vogue ESPN com 28 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Kasim 2012 Wood Ryan Active com 15 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2012 Long Howie Czarnecki John 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2012 Long Howie Czarnecki John 26 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2012 Long Howie Czarnecki John 29 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2012 Long Howie Czarnecki John 2 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2012 a b c Sackrowitz Harold 2000 PDF Department of Statistical Science 13 3 Duke University ss 29 30 33 34 2 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2012 NFL Rules 2012 p 56 57 NCAA Rules 2011 2012 pp 77 79 NFHS Rules 2012 pp 65 66 a b NFL Rules 2012 pp 57 59 a b NCAA Rules 2011 2012 pp 79 80 a b NFHS Rules 2012 p 66 a b c Beginner s Guide to Football National Football League 26 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Eylul 2012 NFL Rules 2012 p 60 NFL Rules 2012 p v 1 NCAA Rules 2011 2012 pp 18 19 23 24 NFHS Rules 2012 pp 11 12 13 28 a b NFL Rules 2012 p 2 a b NCAA Rules 2011 2012 p 18 a b c d NFHS Rules 2012 p 14 Cross Rod Agustos 2010 Bounce of an oval shaped football Sports Technology Cilt 3 ss 168 180 doi 10 1080 19346182 2011 564283 27 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2014 a b NCAA Rules 2011 2012 p 20 NFL Rules 2012 p 3 a b c NFL Rules 2012 p 14 a b NCAA Rules 2011 2012 p 45 NFHS Rules 2012 pp 38 39 NFHS Rules 2012 p 39 4 Eylul 2008 TMQ s all haiku NFL preview ESPN com 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2013 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2012 a b NFL Rules 2012 pp 14 18 NCAA Rules 2011 2012 pp 47 53 NFHS Rules 2012 pp 38 45 McCarthy Michael 27 Ekim 2011 Delay of game NFL games running longer in 2011 USA Today 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2012 NCAA Rules 2011 2012 pp 16 41 NCAA Rules 2011 2012 pp 41 46 47 NFHS Rules 2012 pp 36 45 Smith Michael David 16 Kasim 2013 When a runner s helmet comes off he s down 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 Branch John 31 Aralik 2008 The Orchestration of the Chain Gang The New York Times 15 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Aralik 2012 St John Allan 18 Aralik 2009 The Tech Behind the Football s Broadcast Only First Down Line The Tech Behind the Football s Broadcast Only First Down Line 4 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2012 a b c Hogrogian John 1999 PDF The Coffin Corner 21 6 18 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Ekim 2012 a b 26 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ekim 2012 NFL Rules 2012 p 50 a b NCAA Rules 2011 2012 p 34 NFHS Rules 2012 p 32 NFL Rules 2012 p 6 NCAA Rules 2011 2012 p 30 NFHS Rules 2012 p 27 NFL Rules 2012 pp 8 9 NFHS Rules 2012 pp 31 32 NFL Rules 2012 pp 29 30 NCAA Rules 2011 2012 pp 61 64 NFHS Rules 2012 pp 15 46 52 53 NFL Rules 2012 pp 33 34 50 53 NCAA Rules 2011 2012 pp 55 56 63 64 NFHS Rules 2012 pp 49 53 54 a b Saal JA Agustos 1991 Common American football injuries Sports Medicine 12 2 ss 132 47 doi 10 2165 00007256 199112020 00005 PMID 1947533 NFL Rules 2012 pp 24 27 NCAA Rules 2011 2012 p 22 NFHS Rules 2012 pp 17 19 Maiese Kenneth Ocak 2008 Concussion 2 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2015 Dis baglantilarnfltr com24 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde tbsf org tr 3 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde