Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anadolu'da Antik Roma Tiyatroları, Anadolu yarımadasındaki Roma dönemlerinden kalma açık hava tiyatrolarını ifade eder.
Anadolu yarımadasında Yunan ve Roma dönemlerinden kalma elliden fazla antik tiyatrodan çoğu Roma döneminde inşa edilmiştir (Aspendos, Perge, Limyra, Myra, Hierapolis gibi); bir kısmı ise Yunan tiyatrolarının Roma mimarisine uygun biçimde yapılan eklemelerle dönüşüme uğramış binalardır (Priene, Milet, Efes, Bergama gibi). M.Ö. 129'da Roma'nın Asya Eyaleti olan Anadolu'da kamuya hitap eden yapıların inşasıyla yerel halkı hoşnut edip, Romalılaştırma hareketlerine destek vermek üzere politikası güdülmüştü. Bu politikanın sonucu olarak Roma döneminde Anadolu'da tiyatro yapıları inşa edilmiştir.
Anadolu'daki Antik tiyatrolar yarımadanın güney ve batı bölgelerinde yoğunlaşır. Birçoğu günümüzde kullanılmaktadır.
Roma dönemi tiyatrolarından bazıları
M.Ö. 240 yılında Helenler tarafından birinci bölümünü yapılmıştır ve M.S. 302'ye kadar sahne ve kaveaları büyütülerek inşa edilmiştir. Romalılar döneminde 15,000 kişilik bir kapasiteye ulaşmıştır. Bir yamaç üzerine oturmuştur. Auditorium ve orkestra yarım daire biçimlidir. İmparatorluk döneminde skeneye bir kat daha eklenerek üç katlı hale getirilmiştir. Sahne sütunlar ve kabartmalarla süslenmiştir. Yine bu dönemde anıtsal giriş ve merdivenler ile auditorium üzerine sütunlu galeri eklenmiştir. Oturma sıralarının orkestradan daha yüksek bir seviyede başlaması burada venationes denilen gladyatör-vahşi hayvan dövüşleri düzenlenmiş olduğunu gösterir (aynı özellik Ksanthos Tiyatrosu'nda da görülmektedir). Ayrıca venationes sahnelerinin canlandırılmış olduğu friz parçaları ele geçmiştir. Bununla birlikte üzerinde bir üç ayaklı kazanın iki yanında duran iki antitetik grifonun betimlendiği bir Dionysos sunağı bulunmuştur. Yaklaşık 15.000 kişi kapasitelidir.
Helenistik dönemde M.Ö. 2. yüzyılın sonlarında inşa edilmeye başlanmış; Cladius döneminde eklemeler yapılmış, Trajan döneminde tamamlanmıştır. Sahne binasının ilk iki katı Neron döneminde, üçüncü kat ise Septimius Severus döneminde inşa edilmiştir. Analemma duvarları 92-112 yılları arasında, velarium (tente) ve scaenae frons süslemeleri 140-144 yılları arasında, velarium yenilemesi ise 200-210 arasında yapılmıştır. Sahnenin ön yüzü nişler, sütunlar, kabartma ve heykellerle bezenmiştir. Auditorium üzerinde sütunlu bir galeri yer almaktadır. Orkestrası yarım daire biçimlidir. Paradoslar ise Grek özelliği gösterir. Auditoriumu iki diazoma ile üç bölüme ayrılmıştır ve en alt oturma sırasında orkestrayı çevreleyen korkuluklar yer almaktadır. Yamaca yaslanmış olması, auditoriumunun at nalı biçimli olması ve paradosların çapraz olması Hellenistik özellikleridir, orkestra yarım daire biçimiyle ve sahnenin düzenlenişi Roma planındadır. Auditoriumun genişliği 145 metre, yüksekliği 30 metredir. Yaklaşık 24-25 bin kişi kapasitelidir. Sahne 25x40 metre ölçülerindedir.
At nalı biçimli auditoriumu nedeniyle daha önce bir Hellenistik tiyatro olduğu düşünülür. Caveanın alt kısmında 26, üst kısmında 16 oturma sırası bulunur. Proskenionu, imparatorluk döneminde yenilenmiştir. Skene ön cephesinde Dor düzeninde yarım sütunlar yer almaktadır. Skenenin arkasındaki koridorun iki ucundaki odaların kapıları üzerinde “Homerites”, “Olimpionikos”, “Asttonikos” gibi oyuncu isimleri bulunmaktadır. Paradoslar herhangi bir değişikliğe uğramamıştır. Güney paradosta yer alan yazıtta logeion ve proskenenin 10 kez üst üste stephanephores olmuş G. Iulios Zolios tarafından yaptırılıp tanrıça Aphrodite ve Demos’a ithaf edilmiş olduğunu bildirir. Bu yazıtta bahsedilen kişi M.Ö. 39 – 27 arasında yaşamış olmalıdır. Başka bir yazıtta ise cunei’de yapılan çalışmaların Aristocles Mosollos tarafından Artemis ve Sebastoi’ye ithaf edildiği görülmüştür. Bu yazıt da 1. yüzyıl tarihi vermektedir. Antonius Pius (138-161) dönemi’nde yaşamış T. Cladius Zoilos tarafından ve M. Aurelius (161-180) zamanında yaşamış M. Aurelius Menestheus Scopas orkestrada çalışmalar yaptırmışlardır. Yaklaşık 10.000 kişi kapasitelidir.
Asya kıtasında sahne binası ayakta kalmış tek Roma tiyatrosu olan yapı, halen tiyatro binası olarak kullanılır. Klasik Roma açıkhava tiyatrosu olan Aspendos, ele geçen bir yazıttan öğrenildiğine göre M. Aurelius döneminde mimar Theodoros’un oğlu Zenon tarafından tasarlanmıştır. Sahne binasının her iki yanındaki giriş bölümleri üzerine işlenmiş olan Grekçe ve Latince yazıtlar Curtius Crispinus ile Curtius Auspicatus’un tiyatroyu “ülkenin tanrılarına ve imparatorluk evine” sunduklarını belirtmektedir.
Küçük bir bölümü yamaca dayanmış olan Aspendos Tiyatrosu’nun üst kesimi tonozlu üzerine inşa edilmiştir ve auditoriumu at nalı biçimlidir. Böyle bir biçim Hellenistik geleneğe bağlılık ya da mimari zorunluluk olarak ortaya çıkmış olabilir.
Paradoslar paraleldir ve tonozludur, bunların üzerinde localar yer alır. Auditorium bir diazoma ile iki kısma ayrılmış ve üstteki bölümün en üst sırası 50 sütunlu bir revak ile örtülmüştür. Sahne binası, scaenae frons ve proskeneden oluşmaktadır ve iki katlıdır. Scaenae fronsun proskeneye açılan 5 kapısı vardır. Bunlardan ortada yer alan büyük kapı “porta regia”, küçük olanlar ise “porta hospitales” olarak adlandırılıyordu. Skene frons günümüze ulaşmayan zengin bir sütun mimarisi ile bezenmişti, sütunlar dönüşümlü olarak yuvarlak ve üçgen alınlıklar taşıyorlardı.
Sahne dış duvarı iç düzenleme ile uyumludur. Dış duvarın en üst sırasındaki 17 pencere, auditoriumdaki kemerli bölüme karşılık gelmektedir. Dış yüzdeki basit bir silme ile yapının iki katlılığı vurgulanmıştır.
Perge tiyatrosunda Roma ve Grek mimari özellikleri bir arada görülmektedir. Tonozlarla taşınan diazoma, auditoriumun üst kesimini çeviren sütunlu galeri ve yüksek sahne binası Roma mimari özellikleri gösterir. Buna karşın bir yamaç üzerine inşa edilmiş olması, üstü açık paradoslar ve at nalı biçimli auditorium ve orkestra ise Grek özelliğidir. Yaklaşık 15.000 kişi kapasiteli olan tiyatroya diazomanın iki yanında bulunan kapılar ve paradoslardan geçilerek girilebilmekteydi. 2. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olan sahne iki katlıydı ve oldukça zengin biçimde bezeliydi. Gladyatör ve vahşi hayvan dövüşleri yapılıyor olması nedeniyle auditoriumun en alt sırasına orkestrayı çevreleyen korkuluklar eklenmiştir.
Bir arşitrav yazıtında Marcus Plancius Rutlius Varus isimli Pergeli bir senatörün tiyatro inşaatında finansör olduğu bilgileri vardır. Başka bir yazıtta Tacitus döneminde (272-276) orkestra ve sahnedeki değişikliklere işaret eder. Sahne binasının Dionysos ile ilgili frizi Antoninler (117-193), Kentauromakhia ve Gigantomakhia frizleri Gallienus (260-268) dönemi özellikleri göstermektedirler. Yapının son şeklini alması Nero döneminden (54-68) Tacitus dönemine kadar devam eden süreç içinde gerçekleşmiştir.
Eski Side sınırları içinde Helenistik zamanların ve Roma İmparatorluğu'nun çok zengin bir döneminde yapılmıştır (M.S.120 ve M.S.175-200). Tonozlu temeller üzerine oturtulan yapı, bu biçimdeki inşa sistemiyle Doğu Akdeniz'deki tek örnektir. Skene arkasındaki yer alan agora ile birlikte auditoriumun yerleştirildiği tonuzlu ve iki katlı konstrüksiyonun Side'nin kuzey-güney yönlü caddesine dayanması, halkın rahatlıkla ve kısa zamanda yapıya girip çıkmasını sağlamıştı. Ancak auditoriumun yarım daireyi aşan şekli Hellenistik geleneğe uygundur. Sahne binası üç katlı ve auditorium ile aynı yükseklikte olmalıydı. Sahne binasının ön yüzü sütunlar, heykeller ve nişler ile zengin bir biçimde süslenmiştir. Proskenionun arkasında, skenenin alt bölümü mitolojik olayları tasvir eden kabartmalarla bezelidir. Paradoslar tonozlarla kapatılmıştır ve auditoriuma çapraz şekildedir. Auditoriumun her iki ucundaki iki küçük şapel ile auditorium sıralarında rahiplerin oturacağı yerler yazıtlarla gösterilmiştir ki bu da tiyatronun 5.-6. yüzyıllarda kilise olarak kullanıldığı göstermektedir.
Tiyatro Mersin ilinin Erdemli İlçesi batısında bugünkü adı Ayaş olan Elaiussa Sebaste antik kentindedir. 
Kaynakça
- ^ a b Yaşaroğlu, Kerime. (PDF). polen.itu.edu.tr. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, Haziran 2006. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017.
- ^ a b Parlak, Yusuf. (PDF). www.atauni.edu.tr/. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, Erzurum, 2010. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017.
- ^ Tarih sanat sayfası
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anadolu da Antik Roma Tiyatrolari Anadolu yarimadasindaki Roma donemlerinden kalma acik hava tiyatrolarini ifade eder Anadolu yarimadasinda Yunan ve Roma donemlerinden kalma elliden fazla antik tiyatrodan cogu Roma doneminde insa edilmistir Aspendos Perge Limyra Myra Hierapolis gibi bir kismi ise Yunan tiyatrolarinin Roma mimarisine uygun bicimde yapilan eklemelerle donusume ugramis binalardir Priene Milet Efes Bergama gibi M O 129 da Roma nin Asya Eyaleti olan Anadolu da kamuya hitap eden yapilarin insasiyla yerel halki hosnut edip Romalilastirma hareketlerine destek vermek uzere politikasi gudulmustu Bu politikanin sonucu olarak Roma doneminde Anadolu da tiyatro yapilari insa edilmistir Anadolu daki Antik tiyatrolar yarimadanin guney ve bati bolgelerinde yogunlasir Bircogu gunumuzde kullanilmaktadir Roma donemi tiyatrolarindan bazilari Milet Tiyatrosu M O 240 yilinda Helenler tarafindan birinci bolumunu yapilmistir ve M S 302 ye kadar sahne ve kavealari buyutulerek insa edilmistir Romalilar doneminde 15 000 kisilik bir kapasiteye ulasmistir Bir yamac uzerine oturmustur Auditorium ve orkestra yarim daire bicimlidir Imparatorluk doneminde skeneye bir kat daha eklenerek uc katli hale getirilmistir Sahne sutunlar ve kabartmalarla suslenmistir Yine bu donemde anitsal giris ve merdivenler ile auditorium uzerine sutunlu galeri eklenmistir Oturma siralarinin orkestradan daha yuksek bir seviyede baslamasi burada venationes denilen gladyator vahsi hayvan dovusleri duzenlenmis oldugunu gosterir ayni ozellik Ksanthos Tiyatrosu nda da gorulmektedir Ayrica venationes sahnelerinin canlandirilmis oldugu friz parcalari ele gecmistir Bununla birlikte uzerinde bir uc ayakli kazanin iki yaninda duran iki antitetik grifonun betimlendigi bir Dionysos sunagi bulunmustur Yaklasik 15 000 kisi kapasitelidir Efes Tiyatrosu Helenistik donemde M O 2 yuzyilin sonlarinda insa edilmeye baslanmis Cladius doneminde eklemeler yapilmis Trajan doneminde tamamlanmistir Sahne binasinin ilk iki kati Neron doneminde ucuncu kat ise Septimius Severus doneminde insa edilmistir Analemma duvarlari 92 112 yillari arasinda velarium tente ve scaenae frons suslemeleri 140 144 yillari arasinda velarium yenilemesi ise 200 210 arasinda yapilmistir Sahnenin on yuzu nisler sutunlar kabartma ve heykellerle bezenmistir Auditorium uzerinde sutunlu bir galeri yer almaktadir Orkestrasi yarim daire bicimlidir Paradoslar ise Grek ozelligi gosterir Auditoriumu iki diazoma ile uc bolume ayrilmistir ve en alt oturma sirasinda orkestrayi cevreleyen korkuluklar yer almaktadir Yamaca yaslanmis olmasi auditoriumunun at nali bicimli olmasi ve paradoslarin capraz olmasi Hellenistik ozellikleridir orkestra yarim daire bicimiyle ve sahnenin duzenlenisi Roma planindadir Auditoriumun genisligi 145 metre yuksekligi 30 metredir Yaklasik 24 25 bin kisi kapasitelidir Sahne 25x40 metre olculerindedir At nali bicimli auditoriumu nedeniyle daha once bir Hellenistik tiyatro oldugu dusunulur Caveanin alt kisminda 26 ust kisminda 16 oturma sirasi bulunur Proskenionu imparatorluk doneminde yenilenmistir Skene on cephesinde Dor duzeninde yarim sutunlar yer almaktadir Skenenin arkasindaki koridorun iki ucundaki odalarin kapilari uzerinde Homerites Olimpionikos Asttonikos gibi oyuncu isimleri bulunmaktadir Paradoslar herhangi bir degisiklige ugramamistir Guney paradosta yer alan yazitta logeion ve proskenenin 10 kez ust uste stephanephores olmus G Iulios Zolios tarafindan yaptirilip tanrica Aphrodite ve Demos a ithaf edilmis oldugunu bildirir Bu yazitta bahsedilen kisi M O 39 27 arasinda yasamis olmalidir Baska bir yazitta ise cunei de yapilan calismalarin Aristocles Mosollos tarafindan Artemis ve Sebastoi ye ithaf edildigi gorulmustur Bu yazit da 1 yuzyil tarihi vermektedir Antonius Pius 138 161 donemi nde yasamis T Cladius Zoilos tarafindan ve M Aurelius 161 180 zamaninda yasamis M Aurelius Menestheus Scopas orkestrada calismalar yaptirmislardir Yaklasik 10 000 kisi kapasitelidir Aspendos TiyatrosuElaiussa Sebaste tiyatrosu Asya kitasinda sahne binasi ayakta kalmis tek Roma tiyatrosu olan yapi halen tiyatro binasi olarak kullanilir Klasik Roma acikhava tiyatrosu olan Aspendos ele gecen bir yazittan ogrenildigine gore M Aurelius doneminde mimar Theodoros un oglu Zenon tarafindan tasarlanmistir Sahne binasinin her iki yanindaki giris bolumleri uzerine islenmis olan Grekce ve Latince yazitlar Curtius Crispinus ile Curtius Auspicatus un tiyatroyu ulkenin tanrilarina ve imparatorluk evine sunduklarini belirtmektedir Kucuk bir bolumu yamaca dayanmis olan Aspendos Tiyatrosu nun ust kesimi tonozlu uzerine insa edilmistir ve auditoriumu at nali bicimlidir Boyle bir bicim Hellenistik gelenege baglilik ya da mimari zorunluluk olarak ortaya cikmis olabilir Paradoslar paraleldir ve tonozludur bunlarin uzerinde localar yer alir Auditorium bir diazoma ile iki kisma ayrilmis ve ustteki bolumun en ust sirasi 50 sutunlu bir revak ile ortulmustur Sahne binasi scaenae frons ve proskeneden olusmaktadir ve iki katlidir Scaenae fronsun proskeneye acilan 5 kapisi vardir Bunlardan ortada yer alan buyuk kapi porta regia kucuk olanlar ise porta hospitales olarak adlandiriliyordu Skene frons gunumuze ulasmayan zengin bir sutun mimarisi ile bezenmisti sutunlar donusumlu olarak yuvarlak ve ucgen alinliklar tasiyorlardi Sahne dis duvari ic duzenleme ile uyumludur Dis duvarin en ust sirasindaki 17 pencere auditoriumdaki kemerli bolume karsilik gelmektedir Dis yuzdeki basit bir silme ile yapinin iki katliligi vurgulanmistir Perge tiyatrosunda Roma ve Grek mimari ozellikleri bir arada gorulmektedir Tonozlarla tasinan diazoma auditoriumun ust kesimini ceviren sutunlu galeri ve yuksek sahne binasi Roma mimari ozellikleri gosterir Buna karsin bir yamac uzerine insa edilmis olmasi ustu acik paradoslar ve at nali bicimli auditorium ve orkestra ise Grek ozelligidir Yaklasik 15 000 kisi kapasiteli olan tiyatroya diazomanin iki yaninda bulunan kapilar ve paradoslardan gecilerek girilebilmekteydi 2 yuzyilin ikinci yarisinda insa edilmis olan sahne iki katliydi ve oldukca zengin bicimde bezeliydi Gladyator ve vahsi hayvan dovusleri yapiliyor olmasi nedeniyle auditoriumun en alt sirasina orkestrayi cevreleyen korkuluklar eklenmistir Bir arsitrav yazitinda Marcus Plancius Rutlius Varus isimli Pergeli bir senatorun tiyatro insaatinda finansor oldugu bilgileri vardir Baska bir yazitta Tacitus doneminde 272 276 orkestra ve sahnedeki degisikliklere isaret eder Sahne binasinin Dionysos ile ilgili frizi Antoninler 117 193 Kentauromakhia ve Gigantomakhia frizleri Gallienus 260 268 donemi ozellikleri gostermektedirler Yapinin son seklini almasi Nero doneminden 54 68 Tacitus donemine kadar devam eden surec icinde gerceklesmistir Eski Side sinirlari icinde Helenistik zamanlarin ve Roma Imparatorlugu nun cok zengin bir doneminde yapilmistir M S 120 ve M S 175 200 Tonozlu temeller uzerine oturtulan yapi bu bicimdeki insa sistemiyle Dogu Akdeniz deki tek ornektir Skene arkasindaki yer alan agora ile birlikte auditoriumun yerlestirildigi tonuzlu ve iki katli konstruksiyonun Side nin kuzey guney yonlu caddesine dayanmasi halkin rahatlikla ve kisa zamanda yapiya girip cikmasini saglamisti Ancak auditoriumun yarim daireyi asan sekli Hellenistik gelenege uygundur Sahne binasi uc katli ve auditorium ile ayni yukseklikte olmaliydi Sahne binasinin on yuzu sutunlar heykeller ve nisler ile zengin bir bicimde suslenmistir Proskenionun arkasinda skenenin alt bolumu mitolojik olaylari tasvir eden kabartmalarla bezelidir Paradoslar tonozlarla kapatilmistir ve auditoriuma capraz sekildedir Auditoriumun her iki ucundaki iki kucuk sapel ile auditorium siralarinda rahiplerin oturacagi yerler yazitlarla gosterilmistir ki bu da tiyatronun 5 6 yuzyillarda kilise olarak kullanildigi gostermektedir Tiyatro Mersin ilinin Erdemli Ilcesi batisinda bugunku adi Ayas olan Elaiussa Sebaste antik kentindedir karayolu uzerinde olup Mersin e olan uzakligi 55 kilometre kadardir Tiyatro muhtemelen ikinci yuzyilda Marcus Aurelius M S 161 180 ile Lucius Verus M S 161 169 tarafindan yaptirilmistir Tiyatro 2350 kisiliktir Orta yolun altinda 16 sira ve ustunde de 7 sira vardir Tiyatronun guneyinde halen kazi isleri devam etmekte olan antik liman vardir Gunumuzde tiyatro ve cevresindeki antik kent Italyan arkeolog Eugenia Equini Schneider tarafindan kazilmaktadir Kaynakca a b Yasaroglu Kerime PDF polen itu edu tr Istanbul Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Yuksek lisans tezi Haziran 2006 18 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2017 a b Parlak Yusuf PDF www atauni edu tr Ataturk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi Erzurum 2010 26 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2017 Tarih sanat sayfasi