Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2020) () |
Budist felsefede anatta (Pāli) ya da anātman (Sanskritçe) "bensizlik" veya "ayrı bir benliğin yokluğu" olarak tanımlanan kavramdır. Geçicilik (anicca) ve ızdırap () ile birlikte olgular dünyasının üç özelliğinden biridir. Kimi araştırmacılara göre, "bensizlik, insanlarda ve nesnelerde kısıtlayıcı ben kimliğinin yokluğu" anlamına gelmektedir.Buda'nın açıkça reddettiği yeniden doğumdan sonra varlığını sürdüren bir ruh ya da Ben'in varlığı anlamına gelen atta (Pāli) ya da ātman (Sanskrit) kavramının tam karşıtıdır.
Anatta ("Ruh yok") doktrini
Ruh kelimesi, kişiye ait, çevresinden apayrı, bağımsız bir varlığı olan, hiç değişmeden kalan bir olguyu, varlığı çağrıştırır. Oysaki Budizme göre her şey derin bir şekilde birbirine bağımlıdır, bir şey, diğerleri olmadan var olamaz, bu da demektir ki hiçbir şeyin, geri kalan diğer şeylerden ayrı bir varlığı yoktur, Hiçbir şey geri kalan diğer şeylerden ayrı olmadığı gibi, sonsuza dek de var olmaz, her an bir değişime tabiidir. Bir şey, sadece geçici bir süre için bir "şey"dir, bir süre sonra başka bir "şey" olacaktır. Hiçbir şey sonsuza dek değişmeden kalmaz . Yani çevreden apayrı, sonsuza dek değişmeden kalacak bir varlık yoktur. Fakat kişi kendisini her şeyden ayrıymış gibi düşünür, kendisini çevresinden kopartarak dünyaya “ben ve geri kalan diğer şeyler” gözüyle bakar. Oysaki dalganın, denizin sadece bir parçacığı olması gibi kişi de o olmadığını varsaydığı şeylerin bir parçasıdır, bir sonucudur. Dalga denilen şey, denizdeki geçici bir şekle verilen isimdir. Yani dalga bir kavramdır, bir düşüncedir, dalga sadece kişinin zihninde vardır. "Ben" denilen şey de evrendeki geçici bir kavrama verilen isimdir, "Ben" bir kavramdır, bir düşüncedir, bu düşünce kişinin yalnızca kendi zihninde vardır. İşte bu düşünceyi gerçeklik varsaymak, Budizme göre kişinin kendisini anlamak yolunda düştüğü en büyük yanılgıdır. İnsan kendinden hareketle evreni ve Tanrı'yı da yorumlamaya kalktığında, kendisi hakkındaki varsayımları yanlış olunca evren ve Tanrı varsayımları da yanlış olur. Dolayısıyla Budizm, her şeyden önce kendini tanımaya vurgu yapar. Budizme göre insanın kendisinin gerçekte ne olduğunu bilmesi onu korkutabilir, insan sonsuza dek var olmak ister, çünkü var olmamayı kabullenmesi zor gelir. Oysaki tam da bu nedenle, yani insanın gerçekliği reddetmesi nedeniyle Budizm insanların acı ve sıkıntılar çekmekte olduğunu öğretir. Budizm, “Gerçekliği olduğu gibi kabullenebilmeyi öğrendiğimizde aslında yaşamın ne kadar mucizevi olduğunu hisseder ve huzur buluruz,” der.
Önemli bir Budist metni Milinda Panha'nın birinci bölümünde Grek kralı, Budist usta 'ya seslenir:
"Efendim, adınız nedir?" "Bana Nagasena derler fakat bu yalnızca bir isim, bir sözcük, içinde bir kimlik, bir benlik/ruh yok. Bir ad, bir lakap, yalın bir sözcükten başka bir şey değil" Bu cevap üzerine kral yanındaki Yunanlara şaşkınlığını ifade eder sonra tekrar usta Magasena'ya döner ve sorar "O zaman Nagasena, dünyada katil de yok iyilik yapan da yok kötülük yapan da yok çalan da yok öğretmen de yok usta da yok...Sen 'Nagasena' olduğunu söylüyorsun!
"Nagasena bu saçlar mıdır?” “Hayır büyük kral”, “Duygu ve coşkular mıdır?” “Hayır büyük kral” Nagasena kraldan arabayı tanımlamasını ister. “Tekerlek, dingil, ok, sandık ve kollar bir arada olunca arabadan söz edilir. Araba yalnizca bir ad, adlandırmaktan, belirtmekten başka bir işe yaramayan boş bir sözcükten başka bir şey değil.” “Evet kralım. Benim de saçlarım, derim...(vücudun 32 bölümü, bunlara beyin de dahil, sayılır) ad ve bedenim, duygularım, algılarım, geçmiş eylemlerimle biçim almış karakter özelliklerim, ayırt edici bilincim (bu sayılanlar 5 Skandha'ya, "Five aggregates" de denir, dahildir) bir araya gelince Nagasena adi veriliyor. Ama kimlik, benlik/ruh söz konusu değil, nasil arabanın beş bölümü bir araya gelince 'araba' diyorlarsa, beş Skandha da bir araya gelince bir 'benlik'ten bir özneden söz ediliyor."
Anatta doktrini ve yeniden doğum
Budizmde yeniden doğumu tanımlamak için "reenkarnasyon" ifadesi çoğunlukla kullanılmamaktadır; çünkü bu ifade sabit her şeyden apayrı bir varlığı olan ruhu çağrıştırır, “ruh göçü” (transmigration of soul) anlamına gelir bu nedenle eğer ifade kelimenin tam manasıyla alınacaksa, “Budizmde reenkarnasyon yoktur “denilebilir. "Reenkarnasyon" ifadesini Caynistler ve Hindular kullanır, Budizmde ise insanın kendinden tamamen ayrı bir varlığı olan, değişmeyen bir ruh inancı yoktur. Budistler "reenkarnasyon" yerine basitçe "Rebirth"(yeniden doğum) demeyi tercih ederler. Bir bilardo topu kendinin aynı olan başka bir bilardo topuna çarpar ve durur… Ancak ikinci top ilk toptan aktarılan enerjiyle harekete geçer ve devinim devam eder. Buna benzer şekilde öldükten sonra kammic (karmik) nitelikler yeniden doğan kişiye aktarılır. Bu yeniden doğan kişi eskisiyle ne tamamen aynıdır ne de farklıdır.
Budistler zaman zaman "dalga" örneğini de verirler. İnsan "Dalga" deyince, zihinde çevresinden apayrı bir dalga fikri uyanır. Fakat bu tek dalganın kendi başına apayrı bir varlığı yoktur, sadece denizin yüzeyindeki geçici bir şekil değişimidir ve kısa bir süre sonra da denize geri dönecektir. Ne var ki bu dalga yok olup gittiğinde, (daha doğrusu; denize geri döndüğünde) arkasında bir etki, bir "itici kuvvet" bırakır, işte bu kuvvet ikinci bir dalganın oluşumuna neden olur. İlk dalgadan ikincisine geçmiş olan bir şey vardır. Denilebilir ki dalga denize döndüğünde geride kalan bir hareket enerjisi vardır ve bu enerji, dışarıdaki diğer hareket enerjileri ile (rüzgar gibi) birleşerek ikinci bir dalganın oluşumuna neden olur.
Budizmde de benzer şekilde, insanların yaşamları boyunca peşinde koştukları arzuları istekleri, kişiyle elde edemediği şeyler arasında bir bağ yaratır. Bu, arzulanan şeyi elde etmek için kişiyi harekete iten bir bağdır, arzular insanlarda bir hareket enerjisi yaratır. Ölümle birlikte hareket biter, beden yok olur (“denize geri dönme” örneğine benzer şekilde) ama daha önce yaratılmış olan potansiyel hareket enerjisi, gerçek harekete donüşme imkânı bulamadan ortada kalmıştır. Enerji ortada öylece durmaz, var olan enerji yok da olmaz, ama dönüşür. İste bu ortada kalmış olan hareket enerjisi, hareketine devam edebileceği yeni doğmakta olan gibi ikinci bir bedene doğru, tıpkı bir mıknatısın demiri çekmesi gibi, çekilir,ve sonuçta bir önceki yaşamdaki arzu ve tutkular, eğilimler tarafından yaratılmış olan bu enerji yeni bir bedenin hareketlerini yönlendirmeye devam eder. (Yeni doğan kişinin içerisinde yaşadığı çevresi, yetiştirildiği aile gibi pek çok etmene de bağlı olarak…)
Aslında kişi her saniye yeniden doğmaktadır, 5 dakika önce var olan kişi aslında 5 dakika sonra var olan kişiyle "aynı" değildir, başka mental nitelikler kazanmıştır. Her saniye kazanmaktadır ve aslında her an yeniden doğmaktadır.
Budistlere göre gerçekliğin çeşitli boyutları/yüzleri vardır ve değişik kavramlar farklı konsantrasyon seviyelerinde farklı anlamlara gelir. Yeniden doğum konusunda biraz daha derine inilirse aslında ortada "Ben", "Sen", "O" yoktur. Budizme göre en başta “ben” düşüncesi yanlış bir düşüncedir, bir yanılsamadır. "Ben" hiçbir zaman doğmadı ki "ben" hiçbir zaman var olmadı ki ölsün veya öldükten sonra yeniden doğsun. Gerçekte yeniden doğacak bir "ben" yoktur. Yeniden doğan özde "Ben" değildir karmik birikimler, yeni bir vücutta meydana gelecek olan çeşitli eğilimler, karmik niteliklerdir. Dolayısıyla an itibarıyla kişinin sahip olduğu "benlik","ben" düşüncesi yerini başka "ben"lerle değiştirecek ama asla şu anki "ben" olmayacaktır aynı kişinin geçmişteki veya "bir önceki hayatındaki" "ben" olmaması gibi. Kişinin 6 yaşındaki "ben" bilinciyle 70 yaşındaki "ben" bilinci dahi farklıdır bu benlikler dahi aynı "ben" değildirler. Bu öğreti de Buda'nın "ruh yok" doktrini sonucudur.
"Yeniden doğum” ile ilgili en ayrıntılı ve açık anlatım çok önemli bir budist Pali metni olan MÖ. 100 yılında yazıya geçirildiği sanılan Milinda Panha'da bulunur.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Anatta haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Budist felsefede anatta Pali ya da anatman Sanskritce bensizlik veya ayri bir benligin yoklugu olarak tanimlanan kavramdir Gecicilik anicca ve izdirap ile birlikte olgular dunyasinin uc ozelliginden biridir Kimi arastirmacilara gore bensizlik insanlarda ve nesnelerde kisitlayici ben kimliginin yoklugu anlamina gelmektedir Buda nin acikca reddettigi yeniden dogumdan sonra varligini surduren bir ruh ya da Ben in varligi anlamina gelen atta Pali ya da atman Sanskrit kavraminin tam karsitidir Anatta Ruh yok doktriniRuh kelimesi kisiye ait cevresinden apayri bagimsiz bir varligi olan hic degismeden kalan bir olguyu varligi cagristirir Oysaki Budizme gore her sey derin bir sekilde birbirine bagimlidir bir sey digerleri olmadan var olamaz bu da demektir ki hicbir seyin geri kalan diger seylerden ayri bir varligi yoktur Hicbir sey geri kalan diger seylerden ayri olmadigi gibi sonsuza dek de var olmaz her an bir degisime tabiidir Bir sey sadece gecici bir sure icin bir sey dir bir sure sonra baska bir sey olacaktir Hicbir sey sonsuza dek degismeden kalmaz Yani cevreden apayri sonsuza dek degismeden kalacak bir varlik yoktur Fakat kisi kendisini her seyden ayriymis gibi dusunur kendisini cevresinden kopartarak dunyaya ben ve geri kalan diger seyler gozuyle bakar Oysaki dalganin denizin sadece bir parcacigi olmasi gibi kisi de o olmadigini varsaydigi seylerin bir parcasidir bir sonucudur Dalga denilen sey denizdeki gecici bir sekle verilen isimdir Yani dalga bir kavramdir bir dusuncedir dalga sadece kisinin zihninde vardir Ben denilen sey de evrendeki gecici bir kavrama verilen isimdir Ben bir kavramdir bir dusuncedir bu dusunce kisinin yalnizca kendi zihninde vardir Iste bu dusunceyi gerceklik varsaymak Budizme gore kisinin kendisini anlamak yolunda dustugu en buyuk yanilgidir Insan kendinden hareketle evreni ve Tanri yi da yorumlamaya kalktiginda kendisi hakkindaki varsayimlari yanlis olunca evren ve Tanri varsayimlari da yanlis olur Dolayisiyla Budizm her seyden once kendini tanimaya vurgu yapar Budizme gore insanin kendisinin gercekte ne oldugunu bilmesi onu korkutabilir insan sonsuza dek var olmak ister cunku var olmamayi kabullenmesi zor gelir Oysaki tam da bu nedenle yani insanin gercekligi reddetmesi nedeniyle Budizm insanlarin aci ve sikintilar cekmekte oldugunu ogretir Budizm Gercekligi oldugu gibi kabullenebilmeyi ogrendigimizde aslinda yasamin ne kadar mucizevi oldugunu hisseder ve huzur buluruz der Onemli bir Budist metni Milinda Panha nin birinci bolumunde Grek krali Budist usta ya seslenir Efendim adiniz nedir Bana Nagasena derler fakat bu yalnizca bir isim bir sozcuk icinde bir kimlik bir benlik ruh yok Bir ad bir lakap yalin bir sozcukten baska bir sey degil Bu cevap uzerine kral yanindaki Yunanlara saskinligini ifade eder sonra tekrar usta Magasena ya doner ve sorar O zaman Nagasena dunyada katil de yok iyilik yapan da yok kotuluk yapan da yok calan da yok ogretmen de yok usta da yok Sen Nagasena oldugunu soyluyorsun Nagasena bu saclar midir Hayir buyuk kral Duygu ve coskular midir Hayir buyuk kral Nagasena kraldan arabayi tanimlamasini ister Tekerlek dingil ok sandik ve kollar bir arada olunca arabadan soz edilir Araba yalnizca bir ad adlandirmaktan belirtmekten baska bir ise yaramayan bos bir sozcukten baska bir sey degil Evet kralim Benim de saclarim derim vucudun 32 bolumu bunlara beyin de dahil sayilir ad ve bedenim duygularim algilarim gecmis eylemlerimle bicim almis karakter ozelliklerim ayirt edici bilincim bu sayilanlar 5 Skandha ya Five aggregates de denir dahildir bir araya gelince Nagasena adi veriliyor Ama kimlik benlik ruh soz konusu degil nasil arabanin bes bolumu bir araya gelince araba diyorlarsa bes Skandha da bir araya gelince bir benlik ten bir ozneden soz ediliyor Anatta doktrini ve yeniden dogumBudizmde yeniden dogumu tanimlamak icin reenkarnasyon ifadesi cogunlukla kullanilmamaktadir cunku bu ifade sabit her seyden apayri bir varligi olan ruhu cagristirir ruh gocu transmigration of soul anlamina gelir bu nedenle eger ifade kelimenin tam manasiyla alinacaksa Budizmde reenkarnasyon yoktur denilebilir Reenkarnasyon ifadesini Caynistler ve Hindular kullanir Budizmde ise insanin kendinden tamamen ayri bir varligi olan degismeyen bir ruh inanci yoktur Budistler reenkarnasyon yerine basitce Rebirth yeniden dogum demeyi tercih ederler Bir bilardo topu kendinin ayni olan baska bir bilardo topuna carpar ve durur Ancak ikinci top ilk toptan aktarilan enerjiyle harekete gecer ve devinim devam eder Buna benzer sekilde oldukten sonra kammic karmik nitelikler yeniden dogan kisiye aktarilir Bu yeniden dogan kisi eskisiyle ne tamamen aynidir ne de farklidir Budistler zaman zaman dalga ornegini de verirler Insan Dalga deyince zihinde cevresinden apayri bir dalga fikri uyanir Fakat bu tek dalganin kendi basina apayri bir varligi yoktur sadece denizin yuzeyindeki gecici bir sekil degisimidir ve kisa bir sure sonra da denize geri donecektir Ne var ki bu dalga yok olup gittiginde daha dogrusu denize geri dondugunde arkasinda bir etki bir itici kuvvet birakir iste bu kuvvet ikinci bir dalganin olusumuna neden olur Ilk dalgadan ikincisine gecmis olan bir sey vardir Denilebilir ki dalga denize dondugunde geride kalan bir hareket enerjisi vardir ve bu enerji disaridaki diger hareket enerjileri ile ruzgar gibi birleserek ikinci bir dalganin olusumuna neden olur Budizmde de benzer sekilde insanlarin yasamlari boyunca pesinde kostuklari arzulari istekleri kisiyle elde edemedigi seyler arasinda bir bag yaratir Bu arzulanan seyi elde etmek icin kisiyi harekete iten bir bagdir arzular insanlarda bir hareket enerjisi yaratir Olumle birlikte hareket biter beden yok olur denize geri donme ornegine benzer sekilde ama daha once yaratilmis olan potansiyel hareket enerjisi gercek harekete donusme imkani bulamadan ortada kalmistir Enerji ortada oylece durmaz var olan enerji yok da olmaz ama donusur Iste bu ortada kalmis olan hareket enerjisi hareketine devam edebilecegi yeni dogmakta olan gibi ikinci bir bedene dogru tipki bir miknatisin demiri cekmesi gibi cekilir ve sonucta bir onceki yasamdaki arzu ve tutkular egilimler tarafindan yaratilmis olan bu enerji yeni bir bedenin hareketlerini yonlendirmeye devam eder Yeni dogan kisinin icerisinde yasadigi cevresi yetistirildigi aile gibi pek cok etmene de bagli olarak Aslinda kisi her saniye yeniden dogmaktadir 5 dakika once var olan kisi aslinda 5 dakika sonra var olan kisiyle ayni degildir baska mental nitelikler kazanmistir Her saniye kazanmaktadir ve aslinda her an yeniden dogmaktadir Budistlere gore gercekligin cesitli boyutlari yuzleri vardir ve degisik kavramlar farkli konsantrasyon seviyelerinde farkli anlamlara gelir Yeniden dogum konusunda biraz daha derine inilirse aslinda ortada Ben Sen O yoktur Budizme gore en basta ben dusuncesi yanlis bir dusuncedir bir yanilsamadir Ben hicbir zaman dogmadi ki ben hicbir zaman var olmadi ki olsun veya oldukten sonra yeniden dogsun Gercekte yeniden dogacak bir ben yoktur Yeniden dogan ozde Ben degildir karmik birikimler yeni bir vucutta meydana gelecek olan cesitli egilimler karmik niteliklerdir Dolayisiyla an itibariyla kisinin sahip oldugu benlik ben dusuncesi yerini baska ben lerle degistirecek ama asla su anki ben olmayacaktir ayni kisinin gecmisteki veya bir onceki hayatindaki ben olmamasi gibi Kisinin 6 yasindaki ben bilinciyle 70 yasindaki ben bilinci dahi farklidir bu benlikler dahi ayni ben degildirler Bu ogreti de Buda nin ruh yok doktrini sonucudur Yeniden dogum ile ilgili en ayrintili ve acik anlatim cok onemli bir budist Pali metni olan MO 100 yilinda yaziya gecirildigi sanilan Milinda Panha da bulunur Kaynakca www buddhism dict net Izin gerekmektedir olu kirik baglanti Rawson 1991 p 11