Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aran İyesi - Türk ve Tatar halk kültüründe ahırın koruyucu ruhu. Damız İyesi veya Kitre İyesi (Tatarca: Kiträ İyäse) veya Ahır İyesi olarak da bilinir.
Özellikleri
Evin ahırında yaşar. İnsanların gözüne ancak uzaktan uzağa ve değişik hayvan kılıklarına girerek görünür. Evcil hayvanları sever. Örneğin atların kuyruğunu örmekten çok hoşlanır. Genelde ahırda ve avluda yaşar ve orada yaşayan canlılara sahip çıkar. Bazen bir hayvan kılığında, gözükür. Ahır İyesi ahırda yaşayan hayvanların bazılarını sever, bazılarını çekemez. Sevdiği hayvanın (genelde atın) yelesini örer. İnsanlar görmediği sırada onun önüne kuru ot atar. Sevdiği ineğin kuyruk ucunu tarar. Sevmediği atı gece boyu koşturur, ter içinde bırakır, yorar. Otu sevdiği atın önüne koyar, sevmediği atı aç bırakır. Damız (Tamız) sözcüğü sığır ahırı anlamında kullanılan başka bir sözcüktür ve Dam/Tam kökünden gelir. Sümer Tanrısı Tammuz (Tamıs, Dumuz) da bereket ruhu olarak görülür. Temmuz ayına adı verilmiştir. Damızlık sözcüğü hem ahırda beslenen hem de Tammuz için ayrılan hayvan demektir aynı zamanda. Damız İyesi ile Tammuz bu anlamda özdeşleşmiştir. Ağıl ise koyun ahırlarını tanımlar. Çoğu zaman dağlarda kerpiçten yapılmış yerlerdir.
Benzer Varlıklar
- Aran Ana: Ahırın koruyucu ruhunun dişil formudur. Yaşlı bir kadın görünümündedir.
- Aran Ata: Ahırın koruyucu ruhunun eril formudur. Yaşlı bir erkek olarak betimlenir. Macar mitolojisindeki Aran Ata adlı varlık ile de alakalıdır.
Mal İyesi
Mal İyesi (Tatarca: Mal İyäse) – Türk ve Altay halk inancında hayvan iyesidir. Aran İyesi ile bağlantılı bir varlıktır. Sığır (Sıyır) İyesi, Davar (Tavar) İyesi, Deve (Teve) İyesi, Yond (Yunt) İyesi “At İyesi” gibi türleri bulunur. Atların ve sığırların koruyucu ruhudur. Türkler hayvanları genelde dört sınıfa ayırırlar. Atlar, inekler, koyunlar ve develer. Mal kavramı bunların tamamını kapsar. Ancak kimi yörelerde yalnızca büyükbaş hayvanlar (at ve inek) veya sırf inekler için kullanılır. Mal İyesi de bu hayvan sürülerinin başında bulunarak onları korur. Mal sözcüğü Moğolca kökenli bir kelime olup, büyükbaş hayvan demektir. Arapça eşya, ürün anlamına gelen Mal ile hiçbir ilgisi yoktur.
Etimoloji
(Ar) kökünden türemiştir. Kökte arka içeriği bulunur, evin arkası anlamına gelebilir. Ahır demektir. Anadoluda bu söz üstü kapalı yer ifade eder.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aran Iyesi Turk ve Tatar halk kulturunde ahirin koruyucu ruhu Damiz Iyesi veya Kitre Iyesi Tatarca Kitra Iyase veya Ahir Iyesi olarak da bilinir OzellikleriEvin ahirinda yasar Insanlarin gozune ancak uzaktan uzaga ve degisik hayvan kiliklarina girerek gorunur Evcil hayvanlari sever Ornegin atlarin kuyrugunu ormekten cok hoslanir Genelde ahirda ve avluda yasar ve orada yasayan canlilara sahip cikar Bazen bir hayvan kiliginda gozukur Ahir Iyesi ahirda yasayan hayvanlarin bazilarini sever bazilarini cekemez Sevdigi hayvanin genelde atin yelesini orer Insanlar gormedigi sirada onun onune kuru ot atar Sevdigi inegin kuyruk ucunu tarar Sevmedigi ati gece boyu kosturur ter icinde birakir yorar Otu sevdigi atin onune koyar sevmedigi ati ac birakir Damiz Tamiz sozcugu sigir ahiri anlaminda kullanilan baska bir sozcuktur ve Dam Tam kokunden gelir Sumer Tanrisi Tammuz Tamis Dumuz da bereket ruhu olarak gorulur Temmuz ayina adi verilmistir Damizlik sozcugu hem ahirda beslenen hem de Tammuz icin ayrilan hayvan demektir ayni zamanda Damiz Iyesi ile Tammuz bu anlamda ozdeslesmistir Agil ise koyun ahirlarini tanimlar Cogu zaman daglarda kerpicten yapilmis yerlerdir Benzer VarliklarAran Ana Ahirin koruyucu ruhunun disil formudur Yasli bir kadin gorunumundedir Aran Ata Ahirin koruyucu ruhunun eril formudur Yasli bir erkek olarak betimlenir Macar mitolojisindeki Aran Ata adli varlik ile de alakalidir Mal Iyesi Mal Iyesi Tatarca Mal Iyase Turk ve Altay halk inancinda hayvan iyesidir Aran Iyesi ile baglantili bir varliktir Sigir Siyir Iyesi Davar Tavar Iyesi Deve Teve Iyesi Yond Yunt Iyesi At Iyesi gibi turleri bulunur Atlarin ve sigirlarin koruyucu ruhudur Turkler hayvanlari genelde dort sinifa ayirirlar Atlar inekler koyunlar ve develer Mal kavrami bunlarin tamamini kapsar Ancak kimi yorelerde yalnizca buyukbas hayvanlar at ve inek veya sirf inekler icin kullanilir Mal Iyesi de bu hayvan surulerinin basinda bulunarak onlari korur Mal sozcugu Mogolca kokenli bir kelime olup buyukbas hayvan demektir Arapca esya urun anlamina gelen Mal ile hicbir ilgisi yoktur Etimoloji Ar kokunden turemistir Kokte arka icerigi bulunur evin arkasi anlamina gelebilir Ahir demektir Anadoluda bu soz ustu kapali yer ifade eder KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ayrica bakinizAbzar Iyesi