Artdamaksıl genizsil ünsüz sürekli, tonlu, art damak ünsüzüdür. IPA'da [ŋ] olarak ifade edilir. Genellikle <ñ> harfiyle gösterilir. Türkçede hâlâ yaşayan bir sestir ancak Türkiye Türkçesinde gösterimi yoktur. Kazak Türkçesi, Türkmen Türkçesi gibi çoğu Türk dilinde gösterilir. Kiril Abecesi kullanan Türk dillerinde n sesine karşılık gelen harfe kuyruk çizilmesi ile (Ң) gösterilir.
Artdamaksıl genizsil ünsüz | |
---|---|
[ŋ] | |
Ses örneği | |
Türk dillerinde bu ses tamlama eki olan ekinde ve belirli sözcüklerde bulunur. Bu sözcüklere birkaç örnek aşağıdaki başlıklarda verilmiştir.
Anadolu Türkçesinde ŋ sesi
Osmanlı Türkçesinde bu sesi göstermek için harfinin değiştirilmiş (üç noktalı) bir biçimi (ڭ, nef, kâf-ı nûnî) kullanılmıştır. Ancak, o zamanlar matbaalarda bu harfin kalıbı bulunmadığı zaman yerine kef konduğu görülür. Örnegin deñiz sözcüğü دكز (sağdan sola /d/+/k/+/z/) olarak yazılabiliyordu.
Osmanlı Türkçesinde ŋ sesi içeren birkaç sözcük
- Ana madde: .
Yazıçevrimi olarak Türkiye Türkçesinde Osmanlı Türkçesinde deñiz deniz دڭز biñ bin (1000) بيڭ
Mersin Ağzında ŋ sesi içeren birkaç sözcük
- Ana madde: .
Mersin Ağzında İstanbul Ağzında Anlamı ve derlendiği bölge añdaç andaç hatıra, armağan (, / Mersin; / Tarsus; , / Çamlıyayla) ay aydıñ ay aydın besbelli, açık seçik (/ Gülnar) yiñi yeni yeni (/ Mut)
Eski Türkçede (Göktürk ve Uygur) ŋ sesi
Orhun yazıtlarında bu sesi göstermek için (Göktürk abecesindeki) tamgası kullanılmıştır. Bu tamga, ideografik olarak "yükseklik/büyüklük gösteren bir adam" biçiminde yorumlandığında gerçekten bu tamganın tek başına kullanımını veren "büyük, yüksek olan" anlamı ile örtüşür. Çağdaş Türkçede bu sözcük/tamga "en" olarak varlığını sürdürür.
Göktürk abecesinde ŋ sesi içeren birkaç sözcük
- Ana madde: .
Yazıçevrimi olarak Türkiye Türkçesinde Eski Türkçede eñ en () teñri tanrı teñiz deniz
Ön Türkçede ŋ sesi
Ön Türkçede de, başka abeceler kullanılmasına karşın bu ses bulunur. Örneğin Hunlar, Çin yazısı kullanmışlardır. []
Çin yazısıyla yazılmış ŋ sesi içeren birkaç Hunca sözcük
- Ana madde: .
- Çin'in kuzeyinde döneminde (M.Ö. 206 ile M.S. 220 arası) yedi yüzyıl süren bir imparatorluk olan Hunlar (Hsiung-nu'lar), Çin kaynaklarında Çin yazıçevrimiyle geçmiş sözcükler bırakmıştır. Bu sözcüklerin tanınınıp anlaşılması zordur, çünkü Çin yazısında /l/ ve /r/ ünsüzleri ayırsanamaz, /ö/ ve /ü/ ünlüleri de bulunmaz.
Ön Türkçe Türkçede Eski Türkçe Çin yazısından çevrim Çin yazısında täñri tanrı, gök teñri ç'eñ-li talıkıñ çıkın! (emir tümcesi) taşıkıñ 't'iei-lied-kañ kiñ-lak (Ye Uyg) kıñırak (, geniş bıçak) kıñrak kiñ-lu
Dış bağlantılar
Kaynakça
![]() | Dilbilim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar