Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Aralık 2023) () |
Artem Isahaki Alikhanyan (24 Haziran 1908 –25 Şubat 1978) Sovyet asıllı fizikçi. 'nün ilk kurucularından ve ilk müdürüdür. 'nde akademisyen ve SSCB Bilimler Akademisi üyesi olmuştur. Pyotr Kapitsa, Lev Landau, , Abram Alihanov ve diğer bilim adamlarıyla birlikte Sovyetler Birliği'nde nükleer fiziğin temelini atmıştır ve Ermeni fiziğinin babası olarak da bilinir.
Artem Alikhanian Արտեմ Ալիխանյան | |
|---|---|
 Artem Alihanyan mezarından bir görünüm | |
| Doğum | 24 Haziran 1908 Elizavetpol |
| Ölüm | 25 Şubat 1978 (69 yaşında) Moskova |
| Milliyet | Ermeni |
| Vatandaşlık | SSCB |
| Mezun olduğu okul(lar) | Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi |
| Ödüller | Lenin Ödülü (1970) SSCB Devlet Ödülü (1941, 1948) Kızıl Bayrak İşçi Nişanı |
| Kariyeri | |
| Dalı | Çekirdek fiziği |
| Çalıştığı kurumlar | Erivan Fizik Enstitüsü Erivan Devlet Üniversitesi Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi |
Biyografi
Elizavetpol Rusya imparatorluğunda doğmuştur. Ermeni bir ailenin çocuğudur. Babası demir yolunda mühendis ve annesi ev hanımıdır. İki kız ve iki erkek olmak üzere dört kardeşlerdi. Abisi de tanınmış fizikçilerdendi (Abraham Alikhanov). 1912’de ailesi Aleksandropol’a taşındı ve orada garsonluk ve gazete satıcılığı yaptı. Alikhanian okuluna düzgün gidemiyordu ve çoğunlukla evde çalışmak zorunda kalıyordu ama Tiflis okulunu dereceyle bitirdi.
1930’da; önce Liningrad Üniversitesini bitirdi ve Leningrad Fiziko-teknik Enstitüsünde üye olarak abisiyle beraber çalışmaya başladı. Yapılan bir grup çalışması sonucunda pozitron spektrumunun çiftli üretilmesini sağladılar. Yapılan pozitron gözlemlerinde Alikhanov ve öğrencisi M. Kozodaev ve Alikhanian orijinal manyetik spektrometre kombinasyonları ve iki bitişik Geiger-Müller sayaçları kullandılar.
Sovyetler Birliği’nde olan bu çalışmaların sonunda radyo mühendisliğinden deneysel nükleer fiziğin başlangıcını oluşturdu. İkinci Dünya Savaşından önce beta bozulmasının temelini oluşturdular. Pozitron imhası sırasında gama ışınlarının iç dönüşümü ve deneysel olarak enerjiyi koruduğunu onayladılar. 1934’te bir grup araştırmacı (B. Dzhelepov, Alikhanov ve Alikhanian) öncüler arasında gözlem yaprak radyo aktiflik olgusunu oluşturdular.
Metot olarak nötrinodan kalan parçaların ağırlığını ölçerek bulabileceklerini iddia ettiler (Be7 çekirdeklerini kullanarak bozulmayı sağlayarak.). Abi ve kardeş yaptıkları bu çalışma sonrası USSR Ödülünü aldılar.
1942 yılında bilimsel bir görevi başlatarak, Mt. Ararat üzerinden üç proton bileşenli kozmik ışınları araştırmalarında kullandılar. Kozmik ışınlar olarak adlandırılan dar ışımalar ve ilk kanıt olarak muon ve proton arasındaki kitler ile parçaçıkların kozmik ışınlarının varlığını kanıtladılar. Leningrad kuşatması sırasında Alikhanian ve bazı arkadaşları tam zamanlı olarak synchrocyclotronun dizaynı (Dubna 1955'te inşa edilen hızlandırıcı) konusunda çalıştılar. 1948’de A. Alikhanov ve A. Alikhanian tekrar kozmik ışınları buldukları için USSR Ödülünü aldılar.
Aragat (3250 m yükseklikte) kozmik ray istasyonunda buluşlarını gerçekleştirdikten sonra iki kardeş Ermeni Bilim Akademisinin vakfına katıldı ve Erivan fizik Enstitüsünü 1943 yılında kurdu. A. Alikhanian 30 yıl boyunca müdürlüğünü yaptı. 1956’da A. Alikhanian, A. Alikhanov ve Viktor Hambartsumian ErivanSynchrotron üreterek 6 GeV’lik elektron enerjisi elde ettiler.
1965'te Harvard Üniversitesi Alikhanian’a Loeb ve Lee derslerini vermesini istedi ve Harvard Üniversitesi’ndeki Alikhanian ilk Loeb profesörü oldu. Alikhanian fizik ve matematik bölümünde doktor oldu. Lebedev Enstitüsünde fizik laboratuvarı yöneticisi oldu. Bilimsel başarıları ve katkılarını takdir etmek amaçlı 1967 yılında Ermenistan SSC Onurlu Bilim Adamı Ödülünü aldı.
1970'te arkadaşları ve abisiyle birlikte geniş boşluklu kıvılcım izli odalar üzerine yaptığı çalışma üzerine Lenin Ödülü verildi.
Çalışmaları
Alikhanyan çalışmaları nükleer fizik, kozmik ışınlar, temel parçacık fiziği, hızlandırıcı fiziği ve teknolojileriydi. O ve beraber çalıştıkları Alikhanov, Lev Artsimovich ve diğer arkadaşlarıyla:
- elektron pozitron çifti üretirken enerjinin korunduğunu keşfettiler (1934).
- pozitronun yok oluşumunda enerji korunumu olduğunu deneysel olarak açıkladılar (1936).
- radyo aktif maddelerin oluşturduğu çok sayıda veri spektrumun hassasiyet ölçümünü yaparak atom sayısına bağlı bir spektral atom şeklinin olduğunu keşfetti.
- deneysel nükleer geri tepme ve 7Be elektron yakalama yoluyla nötronların varlığını kanıtlamak için önerilerde bulundu.
- protonların hızlı akışı sırasında hızlı nöronlar tarafından yoğun proton üretimi yüzünden içinde kozmik ışın bulunduğunu keşfetti.
- yüksek enerjili parçacıkların bulunması için Alikhanian-Alikhanov kütle spektrometresi, geniş boşluklu kıvılcım odaları ve ışın detektörleri gibi yöntemler geliştirdi.
1963'te bir kıvılcım odası yaratma fikrini ortaya atmıştır. Bu odada plakalar arasına kıvılcımları gözlemleyebilecek kadar (20 cm’ye kadar) boşluk vardır. Bu buluş kıvılcım odasının mihenk taşı olarak varsayılır.
6 GeV elektron senkrotron inşasına yol gösterdi. Alikhanian bunların yanı sıra çok deneyimli bir eğitimcidir. 1961'den 1975'e kadar Nor-Amberd’deki dünyaca ünlü Uluslararası yüksek enerji fizik okullarını organize etmiştir. Bunun yanında birçok Nobel ödüllü akademisyeni de yanına aldı. Wolfgang K. H. Panofsky ve R. Wilson’a göre Alikhanian parçacık tespiti ve tanımlanmasında önemli bir araç olarak kullanılan geçiş radyasyonunu kullanarak bilime çok önemli katkılarda bulundu.
Kişiliği
Alikhanian önemli bir bilim insanı olmasının yanı sıra kibar ve çok yaratıcı olmasıyla bilinir ve bilgeliğiyle herkesi büyülemiştir. Akademisyen arkadaşları Isaak Pomeranchuk, Arkady Migdal, Lev Artsimovich ve Lev Landau, yazar arkadaşları Dmitry Shostakovich, Mikhail Zoschenko ve Marietta Shaginyan, muhalif profesör Yuri Orlov, heykeltıraş arkadaşı Arto Tchakmaktchian, ressam Martiros Sarian, Harutyun Kalentz ve Minas Avetisyan ile oldukça sıkı dostlukları vardır. Aktif olarak uluslararası bilim adamları dayanışmasını destekliyordu. Alikhan 1973 yılında yüksek seviyeli Sovyet devlet adamlarıyla olan fikir çatışmalarından dolayı Erevan’ı terk ederek YerPhl deki pozisyonuna geri dönmüştür.
“Hello, That’s Me!” filmi Alikhanian’ın biyografisinden yola çıkılarak çekilmiştir. Mitchell A. Wilson “Meeting at a Far Meridian” adlı romanı üzerine çalışırken Alikhanian’ı ziyaret etmiş ve aylar boyunca Ermenistan’da kalmıştır.
Anıt
Erivan Fizik Enstitüsü ve Erivan’da bir sokak onun ismini taşır. Ayrıca heykeli Alikhanyan Meydanında Erivan’da bulunuyor.
Kaynakça
•A. Alikhanian: Essays, Recollections, Documents (mainly in Russian), edited by G. Merzon, Moscow, 2000, 335p.[18][19]
•Artem Alikhanian in the memories of friends and colleagues, Russian Acad. of Sciences; ed. by E. Mamijanyan, G. Merzon, Moscow, 2008, 342 p.
•Artem Alikhanian, YerPHI CRD
•Alikhanian in Great Soviet Encyclopedia
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Aralik 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Artem Isahaki Alikhanyan 24 Haziran 1908 25 Subat 1978 Sovyet asilli fizikci nun ilk kurucularindan ve ilk mudurudur nde akademisyen ve SSCB Bilimler Akademisi uyesi olmustur Pyotr Kapitsa Lev Landau Abram Alihanov ve diger bilim adamlariyla birlikte Sovyetler Birligi nde nukleer fizigin temelini atmistir ve Ermeni fiziginin babasi olarak da bilinir Artem Alikhanian Արտեմ ԱլիխանյանArtem Alihanyan mezarindan bir gorunumDogum24 Haziran 1908 1908 06 24 ElizavetpolOlum25 Subat 1978 69 yasinda MoskovaMilliyetErmeniVatandaslikSSCBMezun oldugu okul lar Sankt Peterburg Devlet UniversitesiOdullerLenin Odulu 1970 SSCB Devlet Odulu 1941 1948 Kizil Bayrak Isci NisaniKariyeriDaliCekirdek fizigiCalistigi kurumlarErivan Fizik Enstitusu Erivan Devlet Universitesi Ulusal Nukleer Arastirmalar UniversitesiBiyografiElizavetpol Rusya imparatorlugunda dogmustur Ermeni bir ailenin cocugudur Babasi demir yolunda muhendis ve annesi ev hanimidir Iki kiz ve iki erkek olmak uzere dort kardeslerdi Abisi de taninmis fizikcilerdendi Abraham Alikhanov 1912 de ailesi Aleksandropol a tasindi ve orada garsonluk ve gazete saticiligi yapti Alikhanian okuluna duzgun gidemiyordu ve cogunlukla evde calismak zorunda kaliyordu ama Tiflis okulunu dereceyle bitirdi 1930 da once Liningrad Universitesini bitirdi ve Leningrad Fiziko teknik Enstitusunde uye olarak abisiyle beraber calismaya basladi Yapilan bir grup calismasi sonucunda pozitron spektrumunun ciftli uretilmesini sagladilar Yapilan pozitron gozlemlerinde Alikhanov ve ogrencisi M Kozodaev ve Alikhanian orijinal manyetik spektrometre kombinasyonlari ve iki bitisik Geiger Muller sayaclari kullandilar Sovyetler Birligi nde olan bu calismalarin sonunda radyo muhendisliginden deneysel nukleer fizigin baslangicini olusturdu Ikinci Dunya Savasindan once beta bozulmasinin temelini olusturdular Pozitron imhasi sirasinda gama isinlarinin ic donusumu ve deneysel olarak enerjiyi korudugunu onayladilar 1934 te bir grup arastirmaci B Dzhelepov Alikhanov ve Alikhanian onculer arasinda gozlem yaprak radyo aktiflik olgusunu olusturdular Metot olarak notrinodan kalan parcalarin agirligini olcerek bulabileceklerini iddia ettiler Be7 cekirdeklerini kullanarak bozulmayi saglayarak Abi ve kardes yaptiklari bu calisma sonrasi USSR Odulunu aldilar 1942 yilinda bilimsel bir gorevi baslatarak Mt Ararat uzerinden uc proton bilesenli kozmik isinlari arastirmalarinda kullandilar Kozmik isinlar olarak adlandirilan dar isimalar ve ilk kanit olarak muon ve proton arasindaki kitler ile parcaciklarin kozmik isinlarinin varligini kanitladilar Leningrad kusatmasi sirasinda Alikhanian ve bazi arkadaslari tam zamanli olarak synchrocyclotronun dizayni Dubna 1955 te insa edilen hizlandirici konusunda calistilar 1948 de A Alikhanov ve A Alikhanian tekrar kozmik isinlari bulduklari icin USSR Odulunu aldilar Aragat 3250 m yukseklikte kozmik ray istasyonunda buluslarini gerceklestirdikten sonra iki kardes Ermeni Bilim Akademisinin vakfina katildi ve Erivan fizik Enstitusunu 1943 yilinda kurdu A Alikhanian 30 yil boyunca mudurlugunu yapti 1956 da A Alikhanian A Alikhanov ve Viktor Hambartsumian ErivanSynchrotron ureterek 6 GeV lik elektron enerjisi elde ettiler 1965 te Harvard Universitesi Alikhanian a Loeb ve Lee derslerini vermesini istedi ve Harvard Universitesi ndeki Alikhanian ilk Loeb profesoru oldu Alikhanian fizik ve matematik bolumunde doktor oldu Lebedev Enstitusunde fizik laboratuvari yoneticisi oldu Bilimsel basarilari ve katkilarini takdir etmek amacli 1967 yilinda Ermenistan SSC Onurlu Bilim Adami Odulunu aldi 1970 te arkadaslari ve abisiyle birlikte genis bosluklu kivilcim izli odalar uzerine yaptigi calisma uzerine Lenin Odulu verildi CalismalariAlikhanyan calismalari nukleer fizik kozmik isinlar temel parcacik fizigi hizlandirici fizigi ve teknolojileriydi O ve beraber calistiklari Alikhanov Lev Artsimovich ve diger arkadaslariyla elektron pozitron cifti uretirken enerjinin korundugunu kesfettiler 1934 pozitronun yok olusumunda enerji korunumu oldugunu deneysel olarak acikladilar 1936 radyo aktif maddelerin olusturdugu cok sayida veri spektrumun hassasiyet olcumunu yaparak atom sayisina bagli bir spektral atom seklinin oldugunu kesfetti deneysel nukleer geri tepme ve 7Be elektron yakalama yoluyla notronlarin varligini kanitlamak icin onerilerde bulundu protonlarin hizli akisi sirasinda hizli noronlar tarafindan yogun proton uretimi yuzunden icinde kozmik isin bulundugunu kesfetti yuksek enerjili parcaciklarin bulunmasi icin Alikhanian Alikhanov kutle spektrometresi genis bosluklu kivilcim odalari ve isin detektorleri gibi yontemler gelistirdi 1963 te bir kivilcim odasi yaratma fikrini ortaya atmistir Bu odada plakalar arasina kivilcimlari gozlemleyebilecek kadar 20 cm ye kadar bosluk vardir Bu bulus kivilcim odasinin mihenk tasi olarak varsayilir 6 GeV elektron senkrotron insasina yol gosterdi Alikhanian bunlarin yani sira cok deneyimli bir egitimcidir 1961 den 1975 e kadar Nor Amberd deki dunyaca unlu Uluslararasi yuksek enerji fizik okullarini organize etmistir Bunun yaninda bircok Nobel odullu akademisyeni de yanina aldi Wolfgang K H Panofsky ve R Wilson a gore Alikhanian parcacik tespiti ve tanimlanmasinda onemli bir arac olarak kullanilan gecis radyasyonunu kullanarak bilime cok onemli katkilarda bulundu KisiligiAlikhanian onemli bir bilim insani olmasinin yani sira kibar ve cok yaratici olmasiyla bilinir ve bilgeligiyle herkesi buyulemistir Akademisyen arkadaslari Isaak Pomeranchuk Arkady Migdal Lev Artsimovich ve Lev Landau yazar arkadaslari Dmitry Shostakovich Mikhail Zoschenko ve Marietta Shaginyan muhalif profesor Yuri Orlov heykeltiras arkadasi Arto Tchakmaktchian ressam Martiros Sarian Harutyun Kalentz ve Minas Avetisyan ile oldukca siki dostluklari vardir Aktif olarak uluslararasi bilim adamlari dayanismasini destekliyordu Alikhan 1973 yilinda yuksek seviyeli Sovyet devlet adamlariyla olan fikir catismalarindan dolayi Erevan i terk ederek YerPhl deki pozisyonuna geri donmustur Hello That s Me filmi Alikhanian in biyografisinden yola cikilarak cekilmistir Mitchell A Wilson Meeting at a Far Meridian adli romani uzerine calisirken Alikhanian i ziyaret etmis ve aylar boyunca Ermenistan da kalmistir AnitErivan Fizik Enstitusu ve Erivan da bir sokak onun ismini tasir Ayrica heykeli Alikhanyan Meydaninda Erivan da bulunuyor Kaynakca A Alikhanian Essays Recollections Documents mainly in Russian edited by G Merzon Moscow 2000 335p 18 19 Artem Alikhanian in the memories of friends and colleagues Russian Acad of Sciences ed by E Mamijanyan G Merzon Moscow 2008 342 p Artem Alikhanian YerPHI CRD Alikhanian in Great Soviet Encyclopedia