Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla dayanıyor. (Temmuz 2016) |
Asansör, dikey olarak yük ve insan taşımada kullanılan bir araçtır. Daha yüksek ve derin yapıların yapılmasıyla, insanların ve yüklerin üst ve alt katlara ulaşabilmesi ihtiyacı asansörleri zorunlu kılmıştır.
Tarihçe
19. yüzyılda bazı maden ocakları ve fabrikalarda, kömür ve gerekli maddelerin taşınmasında kullanılıyordu. İnsanların tehlikeye atmayan ilk asansörler 19. yüzyıl ortalarında yapıldı. Bu döneme kadar kentlerdeki yapılar insanların merdivenle yukarı çıkabileceği yükseklikte, en çok beş altı katlı yapılıyordu.
Bu güvenli asansörler buhar gücü ile çalışıyordu. Bu asansörlerde buhar makinesi bir tamburu döndürüyor, asansör kabinini çeken halat da tıpkı makaralı balık oltalarında olduğu gibi bu tamburun üzerine sarılıyordu. Asansörü Elisha Graves Otis icat etmiştir.
Etimoloji
Asansör kelimesi Fransızca "ascenseur" kelimesinden türetilmiştir. Ascenseur, mekanik yükselme aracı anlamına gelmektedir. Bu kelimeyi ilk kullanan kişinin 1867 yılında olduğu belirtilmiştir. Asansörün eş anlamlısı götürge sözcüğüdür.
Elektrikli Asansörler
Eski asansörlerde kullanılan halat sarmalı tambur sistemi, buhar makinesi yerine bir elektrik motoruyla döndürülerek bugün de bazı asansörler de uygulanır. Ama elektrikli asansörlerin çoğu artık çekmeli tiptedir. Bu asansörlerde, askı halatlarının bir ucuna asansör kabini, öbür ucuna da kabinin ağırlığını dengeleyen bir karşı ağırlık bağlanmıştır. Askı halatlardan her biri, asansör boşluğunun tepesine yerleştirilmiş bir kasnağın ya da makaranın üzerindeki ayrı bir oturur. Bir elektrik motoruyla çalışan bu makara döndükçe halatları hareket ettirir. Böylece asansör bir yöne doğru yol alırken karşı ağırlık ters yönde hareket eder.
Bugünün asansörleri, kabinin çok hızlı inip çıkmasını ve en üst ya da en alt kat hizasını çıkmasını ve en üst ya da en alt kat hizasını geçmesini önleyen birçok güvenlik düzeneğiyle donatılmıştır. Bu düzenekler çalışmasa bile, asansörün en üst katı geçerek tepedeki aygıtlara değecek kadar yükselmesi olanaksızdır. Çünkü kabin en üst kata ulaştığında karşı ağırlık, kuyu dibinde bulunan tamponların üzerine oturur böylece halatlar gevşediği için kabini daha yukarı çekemez.
Modern asansörlerden bazıları da pistonlu-elektrikli tiptedir. Bunlar tıpkı eski hidrolik asansörler gibi çalışır, yalnız ve donmayı önlemek için su yerine yağ kullanılır. Silindirin içine elektrikli bir pompayla basılan yağ elektrikli vanalara boşaltılır. Bu asansörler çok yüksek olmayan yapılarda, özellikle de ağır yüklerin kaldırılması için fabrikalarda ve uçak gemileri ile otomobil yıkama-yağlama istasyonlarının yükseltici platformlarında kullanılır.
Elektronik Denetimli Asansörler
Elektrikli asansörlerin yaygınlaşmasından sonra bile, asansörün iniş çıkışını denetlemek ve kabin kapılarını açıp kapatmak için uzun süre asansör görevlilerine gerek duyuldu. Yolcuların kabindeki düğmelere basarak asansörü kendi kendilerine çalıştırabilmeleri 1890'lara rastlar. Başlangıçtaki küçük kabinli ve çok yavaş olan bu asansörler ancak konutlarda ya da az sayıda insanın girip çıktığı birkaç katlı kullanılabiliyordu.
Elektronik bilimi ilerledikçe, işlek yapılarda kullanılan hızlı asansörler için denetim sistemleri geliştirildi. Bu otomatik elektronik aygıtlar, birkaç asansörü olan yapılarda aynı zamanda görev dağıtımı yapan bir "komuta tablosu" işlevini görür. Bu aygıtlar verilen programa uygun olarak asansörlerin iniş çıkış yönünü yolcu trafiğine göre düzenler. Yaklaşık 30 yıldır yüksek yapılardaki asansörlerin çoğu tam otomatiktir. Bu asansörler insan eliyle denetlenen asansörlerden çok daha verimli, ve .
Otomatik Asansörler
Otomatik asansörlerin kabininde, kapının bir ya da iki yanında yerleştirilmiş bir panelde yapının her katı için numaralı bir düğme bulunur. Asansöre binen kişinin yapacağı tek şey çıkmak ya da inmek istediği katın düğmesine basmaktır. Sonradan binen yolculara asansörün hangi duracağını haber vermek için, basılan düğmenin içinde bir ışık yanar. Düğmeye basıldıktan sonra çok kısa bir süre sonra kapılar otomatik olarak kapanır ve asansör kendiliğinden harekete geçer. Duracağı kata yaklaşırken de gene otomatik olarak yavaşlar ve kat kapısıyla aynı düzeye geldiğinde durur. Asansör yukarı çıkarken, yapının koridorlarındaki asansör kapılarının yanında bulunan panelin çıkış düğmelerine basan başka yolcuların bulunduğu katlarda da durur. Aşağı inerken de iniş çağrılarına yanıt verir. Otomatik denetim düzeneği bütün çağrıları sırayla yanıtlamak üzere belleğinde sakladığı için, aynı iniş ya da çıkış sırasında asansörden çok sayıda yolcu yararlanabilir.
Asansör kat düzeyine gelip durduğunda kapılar otomatik olarak açılır; yolcuların bütün iniş çıkışları bitince de yavaş yavaş kapanır. Tüm kapılar kapanırken iki kanadın arasında bir yolcu kalmışsa, elektronik bir aygıt bu durumu saptayarak kapıların yolcuya çarpmadan durmasını sağlar. Ama bu yalnızca bir anlık bir duraklamadır. Eğer herhangi birisi kapıları zorlayarak açık tutmaya çalışırsa, kapı kanatları aradaki yolcuyu hafifçe iterek uzaklaştırır ve asansörün yoluna devam etmesini sağlar.
Asansörlerin Programlanması
Çok sayıda asansörü olan yüksek yapılarda bütün asansörlerin çalışması bilgisayarlara bağlı otomatik aygıtlarla yönlendirilir. Bu aygıtlar, asansörlerin iniş çıkışlarını yolcu trafiğine göre düzenleyecek biçimde programlanmıştır. Çok işlek bir yapıda sabah ve akşam saatleri arasındaki yolcu trafiğinin akışına uygun olarak genellikle altı ayrı program uygulanır. Günün erken saatlerinde insanlar işyerlerine yetişmek için acele ettiklerinden asansörlerin çoğu çıkış yönüne çalıştırılır. Sabahın geri kala bölümünde çıkış ve inişler dengelidir. İnsanların öğle yemeğine gittiği saatlerde inişler, öğle yemeğinden dönüşte çıkışlar daha yoğundur. Sonra yine uzun bir süre inişler ve çıkışlar dengelenir. İş günün bitiminde asansörlerin çoğu bu kez iniş yönünde çalışacak şekilde programlanır. En sonunda, gece hizmetine ayrılan bir ya da iki asansör dışında elektronik sistem bütün asansörleri otomatik olarak durdurur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Temel Britannica Asansör Maddesi
- ^ . Nişanyan Sözlük. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ "Asansör Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.[]
- ^ "PAÜ İngilizce Sözlük". 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2020.
- ^ Eş Anlamlı Kelimeler Sözlüğü
- ^ Bulmaca Sözlüğü
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde tumuyle ya da cogunluguyla tek kaynaga dayaniyor Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Lutfen baska kaynaklar ekleyerek bu maddeyi gelistirmeye yardim ediniz Temmuz 2016 Asansor dikey olarak yuk ve insan tasimada kullanilan bir aractir Daha yuksek ve derin yapilarin yapilmasiyla insanlarin ve yuklerin ust ve alt katlara ulasabilmesi ihtiyaci asansorleri zorunlu kilmistir Asansorun ic kismiTarihce19 yuzyilda bazi maden ocaklari ve fabrikalarda komur ve gerekli maddelerin tasinmasinda kullaniliyordu Insanlarin tehlikeye atmayan ilk asansorler 19 yuzyil ortalarinda yapildi Bu doneme kadar kentlerdeki yapilar insanlarin merdivenle yukari cikabilecegi yukseklikte en cok bes alti katli yapiliyordu Bu guvenli asansorler buhar gucu ile calisiyordu Bu asansorlerde buhar makinesi bir tamburu donduruyor asansor kabinini ceken halat da tipki makarali balik oltalarinda oldugu gibi bu tamburun uzerine sariliyordu Asansoru Elisha Graves Otis icat etmistir EtimolojiAsansor kelimesi Fransizca ascenseur kelimesinden turetilmistir Ascenseur mekanik yukselme araci anlamina gelmektedir Bu kelimeyi ilk kullanan kisinin 1867 yilinda oldugu belirtilmistir Asansorun es anlamlisi goturge sozcugudur Elektrikli AsansorlerEski asansorlerde kullanilan halat sarmali tambur sistemi buhar makinesi yerine bir elektrik motoruyla dondurulerek bugun de bazi asansorler de uygulanir Ama elektrikli asansorlerin cogu artik cekmeli tiptedir Bu asansorlerde aski halatlarinin bir ucuna asansor kabini obur ucuna da kabinin agirligini dengeleyen bir karsi agirlik baglanmistir Aski halatlardan her biri asansor boslugunun tepesine yerlestirilmis bir kasnagin ya da makaranin uzerindeki ayri bir oturur Bir elektrik motoruyla calisan bu makara dondukce halatlari hareket ettirir Boylece asansor bir yone dogru yol alirken karsi agirlik ters yonde hareket eder Bugunun asansorleri kabinin cok hizli inip cikmasini ve en ust ya da en alt kat hizasini cikmasini ve en ust ya da en alt kat hizasini gecmesini onleyen bircok guvenlik duzenegiyle donatilmistir Bu duzenekler calismasa bile asansorun en ust kati gecerek tepedeki aygitlara degecek kadar yukselmesi olanaksizdir Cunku kabin en ust kata ulastiginda karsi agirlik kuyu dibinde bulunan tamponlarin uzerine oturur boylece halatlar gevsedigi icin kabini daha yukari cekemez Modern asansorlerden bazilari da pistonlu elektrikli tiptedir Bunlar tipki eski hidrolik asansorler gibi calisir yalniz ve donmayi onlemek icin su yerine yag kullanilir Silindirin icine elektrikli bir pompayla basilan yag elektrikli vanalara bosaltilir Bu asansorler cok yuksek olmayan yapilarda ozellikle de agir yuklerin kaldirilmasi icin fabrikalarda ve ucak gemileri ile otomobil yikama yaglama istasyonlarinin yukseltici platformlarinda kullanilir Elektronik Denetimli AsansorlerElektrikli asansorlerin yayginlasmasindan sonra bile asansorun inis cikisini denetlemek ve kabin kapilarini acip kapatmak icin uzun sure asansor gorevlilerine gerek duyuldu Yolcularin kabindeki dugmelere basarak asansoru kendi kendilerine calistirabilmeleri 1890 lara rastlar Baslangictaki kucuk kabinli ve cok yavas olan bu asansorler ancak konutlarda ya da az sayida insanin girip ciktigi birkac katli kullanilabiliyordu Elektronik bilimi ilerledikce islek yapilarda kullanilan hizli asansorler icin denetim sistemleri gelistirildi Bu otomatik elektronik aygitlar birkac asansoru olan yapilarda ayni zamanda gorev dagitimi yapan bir komuta tablosu islevini gorur Bu aygitlar verilen programa uygun olarak asansorlerin inis cikis yonunu yolcu trafigine gore duzenler Yaklasik 30 yildir yuksek yapilardaki asansorlerin cogu tam otomatiktir Bu asansorler insan eliyle denetlenen asansorlerden cok daha verimli ve Otomatik Asansorler Otomatik asansorlerin kabininde kapinin bir ya da iki yaninda yerlestirilmis bir panelde yapinin her kati icin numarali bir dugme bulunur Asansore binen kisinin yapacagi tek sey cikmak ya da inmek istedigi katin dugmesine basmaktir Sonradan binen yolculara asansorun hangi duracagini haber vermek icin basilan dugmenin icinde bir isik yanar Dugmeye basildiktan sonra cok kisa bir sure sonra kapilar otomatik olarak kapanir ve asansor kendiliginden harekete gecer Duracagi kata yaklasirken de gene otomatik olarak yavaslar ve kat kapisiyla ayni duzeye geldiginde durur Asansor yukari cikarken yapinin koridorlarindaki asansor kapilarinin yaninda bulunan panelin cikis dugmelerine basan baska yolcularin bulundugu katlarda da durur Asagi inerken de inis cagrilarina yanit verir Otomatik denetim duzenegi butun cagrilari sirayla yanitlamak uzere belleginde sakladigi icin ayni inis ya da cikis sirasinda asansorden cok sayida yolcu yararlanabilir Asansor kat duzeyine gelip durdugunda kapilar otomatik olarak acilir yolcularin butun inis cikislari bitince de yavas yavas kapanir Tum kapilar kapanirken iki kanadin arasinda bir yolcu kalmissa elektronik bir aygit bu durumu saptayarak kapilarin yolcuya carpmadan durmasini saglar Ama bu yalnizca bir anlik bir duraklamadir Eger herhangi birisi kapilari zorlayarak acik tutmaya calisirsa kapi kanatlari aradaki yolcuyu hafifce iterek uzaklastirir ve asansorun yoluna devam etmesini saglar Asansorlerin Programlanmasi Cok sayida asansoru olan yuksek yapilarda butun asansorlerin calismasi bilgisayarlara bagli otomatik aygitlarla yonlendirilir Bu aygitlar asansorlerin inis cikislarini yolcu trafigine gore duzenleyecek bicimde programlanmistir Cok islek bir yapida sabah ve aksam saatleri arasindaki yolcu trafiginin akisina uygun olarak genellikle alti ayri program uygulanir Gunun erken saatlerinde insanlar isyerlerine yetismek icin acele ettiklerinden asansorlerin cogu cikis yonune calistirilir Sabahin geri kala bolumunde cikis ve inisler dengelidir Insanlarin ogle yemegine gittigi saatlerde inisler ogle yemeginden donuste cikislar daha yogundur Sonra yine uzun bir sure inisler ve cikislar dengelenir Is gunun bitiminde asansorlerin cogu bu kez inis yonunde calisacak sekilde programlanir En sonunda gece hizmetine ayrilan bir ya da iki asansor disinda elektronik sistem butun asansorleri otomatik olarak durdurur Ayrica bakinizAsansor emniyet devresiKaynakcaTemel Britannica Asansor Maddesi Nisanyan Sozluk 19 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Aralik 2020 Asansor Kelime Kokeni Kelimesinin Anlami Etimoloji www etimolojiturkce com Erisim tarihi 6 Aralik 2020 olu kirik baglanti PAU Ingilizce Sozluk 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2020 Es Anlamli Kelimeler Sozlugu Bulmaca Sozlugu