Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Askerî-endüstriyel kompleks veya Askerî-sınai blok (İngilizce: Military–industrial complex) bir ülkenin ulusal silahlı kuvvetleriyle, ona tedarik sağlayan askerî savunma sanayi arasında tanımlı olmayan bir birlikteliği tarif eder.
Terim özellikle ABD Silahlı Kuvvetlerinin arkasında var olan böyle bir birlikteliği tarif için kullanılır. Özellikle 34. Amerika Birleşik Devletleri başkanı Dwight D. Eisenhower'in 17 Ocak 1961 günkü veda konuşmasında böyle bir yapının varlığından bahsetmesi onu kamuoyunun gündemine taşımıştır. Terim elbette her ülke için geçerli olmakla beraber özellikle ABD için kullanılmaktadır. Yapılan analizlerde bu yapıya sıklıkla ABD Senatosu ayağı da eklenmektedir. Askerî harcamalar için verilen onaylar, iç ve dış politikada rota belirleme çabaları, bütçe belirlenmesi gibi konular düşünüldüğünde bu eksen de terime eklenebilir.
Etimoloji
34. ABD Başkanı ve II. Dünya Savaşı sırasında beş yıldızlı general olan Eisenhower, görev süresinin sonunda 17 Ocak 1961 günü yaptığı konuşmada şunları söylemiştir:
| “ | Barışın sürebilmesi için en önemli etkenlerden birisi askerî altyapımızdır. Silahlı kuvvetlerimiz kuvvetli, her an harekete geçmeye hazır halde olmalıdır, ancak bu sayede olası saldırganlıkların önüne geçebiliriz...Bu olağanüstü boyuttaki askerî yapı ile devasa silah sanayisinin aynı anda meydana gelmesi Amerika tarihinde ilk kez görülen bir durumdur. Ekonomik, siyasi ve hatta ruhanî ortamda ortaya çıkan toplam etki her kentte, her devlet kurumunda, federal hükümetin her bölümünde hissedilmektedir. Bu tür bir gelişmenin ihtiyaçtan doğduğunu görebiliyoruz. Ancak çok önemli sonuçlarını kavramaktan da geri duramayız. Tüm emeklerimiz, tüm hammadde kaynaklarımız ve tüm yaşantılarımız bu duruma bağlıdır; toplumsal yapımızı doğrudan etkilemektedir. Bilerek veya bilmeyerek yapılsın, Askerî-endüstriyel kompleksin hükümet kurumları içinde kanunî dayanağı olmayan etkilerine izin verilmemelidir. İktidarda yaşanacak olası bir yanlış güç dengesi felakete yolaçacaktır. Bu birleşimin özgürlüklerimizi veya demokratik süreçlerimizi tehlikeye atmasına izin vermemeliyiz. Hiçbir şeyi sorgusuz sualsiz kabul etmemeliyiz. Sadece uyanık ve bilgili bir yurttaş toplamı devasa sanayi ve askerî altyapısının bu gelişimine barışçıl yöntemlerle karşı koyabilir, ancak bu sayede güvenlik ve özgürlük bir arada gelişebilir. | „ |
—Eisenhower | ||
İçerik ve kullanım
Askerî-endüstriyel kompleks benzeri tanımlama girişimleri Eisenhower'dan önce de vardı. Foreign Affairs dergisinde 1947 yılında yayınlanan makalesinde Winfield Riefler terimi kullanmıştır. 1956 yılında sosyolog C. Wright Mills İktidar Seçkinleri kitabında Amerikan siyasetinin (Senato), Amerikan ordusunun (Pentagon), Amerikan sanayisinin ve teknolojik çalışmalar yapan üniversitelerin ortak çıkarlar etrafında birleşerek gerçek iktidar merkezini oluşturduklarını, aynı havuzdan beslendiklerini, "gevşek bir bağa" sahip olduklarını ve bu yapıların demokratik usullerle denetlenmelerinin mümkün olmadığını yazmıştır. 1944 yılında yazdığı The Road to Serfdom kitabında Friedrich Hayek de benzer gözlemleri yapmıştır.
Amerikan militarizmiyle ilgili akademik çevrelerde ve emperyalizm eleştirilerinde bu terim günümüzde kullanılmaktadır. Düşünür Noam Chomsky terimin adlandırmasına katılmadığını, asıl belirleyenin endüstriyel-sanayi kısmı olduğunu ve savunma adı altında düzeni sürdürdüğünü öne sürer.
Günümüzdeki işleyiş
2009 yılı verilerine göre tüm dünyada askerî harcamalar 1.5 trilyon dolar seviyesindedir. Bunun %46 seviyesindeki 712 milyar doları ABD tarafından yapılan harcamadır. Üretimde yapılan özelleştirmeler ve askerî teknoloji alanında kaydedilen gelişmeler teknolojik alandaki ilişkileri karmaşıklaştırmıştır. Ayrıca bu ilişkiler artık eğlence sektörü gibi diğer alanları da içerecek şekilde gelişmektedir.
Kaynakça
- ^ Konuşmanın tam metni 25 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 27 Mayıs 2016 tarihinde erişilmiştir
- ^ Mills, C. Wright (2000). The power elite. New York: Oxford University Press. ISBN .
- ^ Japon Savunma Bakanlığının popüler kültürü etkilemek için manga alanına müdahil olduğu bilinmektedir
- ^ Ünlü 1986 yapımı Top Gun filmi ABD Deniz Kuvvetlerinin istekleri doğrultusunda çekilmiş, senaryoda değişiklikler yapılmış, savaş uçakları vb. silahların kullanılmasında büyük kolaylık sağlanmış, ayrıca orduya gönüllülerinin katılması için aktif olarak desteklenmiştir.16 Mayıs 2016 tarihli Garin Pirnia makalesi 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Askeri endustriyel kompleks veya Askeri sinai blok Ingilizce Military industrial complex bir ulkenin ulusal silahli kuvvetleriyle ona tedarik saglayan askeri savunma sanayi arasinda tanimli olmayan bir birlikteligi tarif eder USS Kuzey Carolina SSN 777 Terim ozellikle ABD Silahli Kuvvetlerinin arkasinda var olan boyle bir birlikteligi tarif icin kullanilir Ozellikle 34 Amerika Birlesik Devletleri baskani Dwight D Eisenhower in 17 Ocak 1961 gunku veda konusmasinda boyle bir yapinin varligindan bahsetmesi onu kamuoyunun gundemine tasimistir Terim elbette her ulke icin gecerli olmakla beraber ozellikle ABD icin kullanilmaktadir Yapilan analizlerde bu yapiya siklikla ABD Senatosu ayagi da eklenmektedir Askeri harcamalar icin verilen onaylar ic ve dis politikada rota belirleme cabalari butce belirlenmesi gibi konular dusunuldugunde bu eksen de terime eklenebilir Etimoloji34 ABD Baskani ve II Dunya Savasi sirasinda bes yildizli general olan Eisenhower gorev suresinin sonunda 17 Ocak 1961 gunu yaptigi konusmada sunlari soylemistir Barisin surebilmesi icin en onemli etkenlerden birisi askeri altyapimizdir Silahli kuvvetlerimiz kuvvetli her an harekete gecmeye hazir halde olmalidir ancak bu sayede olasi saldirganliklarin onune gecebiliriz Bu olaganustu boyuttaki askeri yapi ile devasa silah sanayisinin ayni anda meydana gelmesi Amerika tarihinde ilk kez gorulen bir durumdur Ekonomik siyasi ve hatta ruhani ortamda ortaya cikan toplam etki her kentte her devlet kurumunda federal hukumetin her bolumunde hissedilmektedir Bu tur bir gelismenin ihtiyactan dogdugunu gorebiliyoruz Ancak cok onemli sonuclarini kavramaktan da geri duramayiz Tum emeklerimiz tum hammadde kaynaklarimiz ve tum yasantilarimiz bu duruma baglidir toplumsal yapimizi dogrudan etkilemektedir Bilerek veya bilmeyerek yapilsin Askeri endustriyel kompleksin hukumet kurumlari icinde kanuni dayanagi olmayan etkilerine izin verilmemelidir Iktidarda yasanacak olasi bir yanlis guc dengesi felakete yolacacaktir Bu birlesimin ozgurluklerimizi veya demokratik sureclerimizi tehlikeye atmasina izin vermemeliyiz Hicbir seyi sorgusuz sualsiz kabul etmemeliyiz Sadece uyanik ve bilgili bir yurttas toplami devasa sanayi ve askeri altyapisinin bu gelisimine bariscil yontemlerle karsi koyabilir ancak bu sayede guvenlik ve ozgurluk bir arada gelisebilir EisenhowerIcerik ve kullanimAskeri endustriyel kompleks benzeri tanimlama girisimleri Eisenhower dan once de vardi Foreign Affairs dergisinde 1947 yilinda yayinlanan makalesinde Winfield Riefler terimi kullanmistir 1956 yilinda sosyolog C Wright Mills Iktidar Seckinleri kitabinda Amerikan siyasetinin Senato Amerikan ordusunun Pentagon Amerikan sanayisinin ve teknolojik calismalar yapan universitelerin ortak cikarlar etrafinda birleserek gercek iktidar merkezini olusturduklarini ayni havuzdan beslendiklerini gevsek bir baga sahip olduklarini ve bu yapilarin demokratik usullerle denetlenmelerinin mumkun olmadigini yazmistir 1944 yilinda yazdigi The Road to Serfdom kitabinda Friedrich Hayek de benzer gozlemleri yapmistir Amerikan militarizmiyle ilgili akademik cevrelerde ve emperyalizm elestirilerinde bu terim gunumuzde kullanilmaktadir Dusunur Noam Chomsky terimin adlandirmasina katilmadigini asil belirleyenin endustriyel sanayi kismi oldugunu ve savunma adi altinda duzeni surdurdugunu one surer Gunumuzdeki isleyis2009 yili verilerine gore tum dunyada askeri harcamalar 1 5 trilyon dolar seviyesindedir Bunun 46 seviyesindeki 712 milyar dolari ABD tarafindan yapilan harcamadir Uretimde yapilan ozellestirmeler ve askeri teknoloji alaninda kaydedilen gelismeler teknolojik alandaki iliskileri karmasiklastirmistir Ayrica bu iliskiler artik eglence sektoru gibi diger alanlari da icerecek sekilde gelismektedir Kaynakca Konusmanin tam metni 25 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce 27 Mayis 2016 tarihinde erisilmistir Mills C Wright 2000 The power elite New York Oxford University Press ISBN 0195133544 Japon Savunma Bakanliginin populer kulturu etkilemek icin manga alanina mudahil oldugu bilinmektedir Unlu 1986 yapimi Top Gun filmi ABD Deniz Kuvvetlerinin istekleri dogrultusunda cekilmis senaryoda degisiklikler yapilmis savas ucaklari vb silahlarin kullanilmasinda buyuk kolaylik saglanmis ayrica orduya gonullulerinin katilmasi icin aktif olarak desteklenmistir 16 Mayis 2016 tarihli Garin Pirnia makalesi 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce 6 Ocak 2021 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizZaibatsu