Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zaibatsu (Japonca: 財閥, plütokrasi anlamına gelir) Meiji dönemiyle II. Dünya Savaşının sonu arasındaki tarihi dönemde Japonya’da ekonominin önemli kısımlarını kontrol eden sanayi ve finans şirketlerini anlatan terimdir.
Terminoloji
19.yüzyıldan itibaren varlığını sürdürmesine rağmen zaibatsu terimi I. Dünya Savaşının ardından sık kullanılmaya başlanır. Tanım olarak geniş aileler tarafından yönetilen ve özellikle bir sektörde tekeli elinde tutan grup şirketlerinin birliğini ifade etmektedir. Şirketler, ekonomik alanda gruba bağlı bankalar ve yan sanayi kuruluşlarının da yönetimini kontrol etmekteydiler.
Önemi
Zaibatsu, öne çıktığı dönemde ekonomi ile sanayi alanında ulusal iç ve dış politikaya yön verebilecek güçteydi. siyasi partisinin grubu ve Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleriyle güçlü bağları bulunmaktaydı. Benzer şekilde de Mitsubishi ve Japon İmparatorluk Deniz Kuvvetleriyle bağlara sahipti. II. Dünya Savaşının başladığı dönemde dört büyükler olarak tanımlanan zaibatsunun Japon madencilik, kimya ve metal sanayisinin %30’u, makina ekipmanının %50’si ve ticarî filosunun %60’ına sahipti. 1920 ve 1930’lu yıllarda dünya çapındaki ekonomik bunalıma rağmen piyasadaki tekelci konumları, ucuz işgücü ve ordu üzerinden rekabetsiz satınalım sayesinde yüksek kârlar elde edilmiştir.
Tarihçe
Dört büyükler
Dört büyükler olarak adlandırılan şirket grupları Mitsubishi, , Sumitomo ve ’dır. Özellikle bu gruplar Meiji döneminden itibaren hükûmet tarafından kollanmış, mali yardım almış, vergiden muaf tutulmuş, askeri alımlarda önde tutulmuş ve yabancı ticarette ayrıcalığa sahip olmuştur.
Yeni zaibatsu
Dört büyük şirket dışında hangi şirketin zaibatsu olarak adlandırılabileceğine dair bir konsensus bulunmamaktadır. Özellikle Rus-Japon Savaşının ardından ikinci kuşak sayılabilecek ayrıcalıklı şirket grupları belirmeye başlamıştır. Bunların en bilinenleri arasında , ve Nakajima grupları sayılabilir. Japonya’nın Asya kıtasında sömürgelerinin oluşmasıyla beraber (Mançukuo) başta Nissan olmak üzere yeni gruplar oluşmaya başlar.
Savaş sonrası durum
Zaibatsu, Japon Ordusu tarafından tam belli olmayan bir yaklaşımla karşı karşıya kalmıştır. Grup şirketleriyle doğrudan bağlı olmasına rağmen ordu, önemli savaş sanayilerinin kamulaştırılmasını istemiştir. II. Dünya Savaşı sırasında ise savaşın yıkımından payını almıştır. Savaşın ardından ABD işgali döneminde ise zaibatsu yapısının dağıtılmasına yönelik kismî başarılı olan girişimlerde bulunulmuştur. ABD bünyesindeki çok sayıdaki ekonomik danışman ABD Başkan Franklin D. Roosevelt tarafından ilan edilen New Deal kapsamında önerilen ekonomik modeli benimsiyor ve tekelci yapıyı hem verimsiz hem de anti-demokratik olarak görmekteydi.
Japonya’nın işgali döneminde 6 adet zaibatsu tamamen kapatılmak için gündeme alınmış, 26 tanesi de tasfiye edilerek yeniden yapılandırma kapsamında değerlendirilmiştir. 1947 yılında kapatılmak üzere gündeme alınan zaibatsu arasında , , Nakajima, Nissan, ve sayılabilir. Bu zaibatsu yönetimindeki ailelerin tüm malvarlığına le konulmuş ve alt grup şirketlerindeki yönetimler görevden alınmıştır. Daha sonra Panasonic adını alacak olan Matsushita şirketi 15 bin sendikalı işçi ve aileleri tarafından yazılan dilekçeler sonucunda tasfiye edilmekten kurtulmuştur.
Bütün girişimlere rağmen zaibatsu tasfiyesi tamamen gerçekleştirilmemiştir. II. Dünya Savaşının ardından Soğuk Savaşın başlamasıyla birlikte Japonya, ABD tarafından doğudaki Sovyet etkisine karşı bir direnç noktası olarak kurgulanmış ve Japon ekonomisine faydalı olarak değerlendirilen zaibatsuya karşı izlenen siyaset değiştirilerek artık korunmaya başlamıştır.
Günümüze etkileri
Bugün geçmişleri ilk zaibatsu dönemine dayanan çok sayıda grup, banka ve kurum bulunmaktadır. Ancak buna rağmen eski zaibatsu hakimiyetinin kırıldığı iddia edilmektedir. Zaibatsuda yaygın olan tek bir aileye bağlı dikey örgütlenme modeli günümüzde yatayda sağlanan ve keiretsu denilen birliklerle değişmş görünmektedir.
Şirketler
Popüler kültüre etkileri
Zaibatsu terimi kitap, çizgi roman, video oyunları ve filmlerde çoğunlukla sinsi Japon şirketleri olarak gösterilir, genellikle yakuza gibi kurumlarla gizli ilişkileri olur. Tekken serisinde Mishima Zaibatsu geçmekte, Grand Theft Auto 2 oyununda ise zaibatsu bir suç grubunu temsil etmektedir.
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Alletzhauser, Albert J., The House of Nomura, New York, Harper Perennial, 1991
- Allinson, Gary D., Japan's Postwar History, Ithaca, New York, Cornell University Press, 1997
Kaynakça
- ^ 1932 yılında adlı gizli örgüt özellikle zaibatsu liderlerine karşı suikastler düzenleyerek başarısız bir darbe girişiminde bulunmuştur. Bakınız
- ^ Mark Weston, Giants of Japan, s.29
- ^ Hatta Sumitomo Mitsui Banking Corporation gibi bazı kurumlar geleneksel aile isimlerini kullanmaya devam etmektedir
- ^ Tekken Zaibatsu 22 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 15 Eylül 2011 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Zaibatsu tarihçesi31 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 15 Eylül 2011 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zaibatsu Japonca 財閥 plutokrasi anlamina gelir Meiji donemiyle II Dunya Savasinin sonu arasindaki tarihi donemde Japonya da ekonominin onemli kisimlarini kontrol eden sanayi ve finans sirketlerini anlatan terimdir 1946 yili Ekim ayinda ABD isgal kuvvetleri zaibatsu malvarligina el koyuyorTerminoloji19 yuzyildan itibaren varligini surdurmesine ragmen zaibatsu terimi I Dunya Savasinin ardindan sik kullanilmaya baslanir Tanim olarak genis aileler tarafindan yonetilen ve ozellikle bir sektorde tekeli elinde tutan grup sirketlerinin birligini ifade etmektedir Sirketler ekonomik alanda gruba bagli bankalar ve yan sanayi kuruluslarinin da yonetimini kontrol etmekteydiler OnemiZaibatsu one ciktigi donemde ekonomi ile sanayi alaninda ulusal ic ve dis politikaya yon verebilecek gucteydi siyasi partisinin grubu ve Japon Imparatorluk Kara Kuvvetleriyle guclu baglari bulunmaktaydi Benzer sekilde de Mitsubishi ve Japon Imparatorluk Deniz Kuvvetleriyle baglara sahipti II Dunya Savasinin basladigi donemde dort buyukler olarak tanimlanan zaibatsunun Japon madencilik kimya ve metal sanayisinin 30 u makina ekipmaninin 50 si ve ticari filosunun 60 ina sahipti 1920 ve 1930 lu yillarda dunya capindaki ekonomik bunalima ragmen piyasadaki tekelci konumlari ucuz isgucu ve ordu uzerinden rekabetsiz satinalim sayesinde yuksek karlar elde edilmistir TarihceDort buyukler Dort buyukler olarak adlandirilan sirket gruplari Mitsubishi Sumitomo ve dir Ozellikle bu gruplar Meiji doneminden itibaren hukumet tarafindan kollanmis mali yardim almis vergiden muaf tutulmus askeri alimlarda onde tutulmus ve yabanci ticarette ayricaliga sahip olmustur Yeni zaibatsu Dort buyuk sirket disinda hangi sirketin zaibatsu olarak adlandirilabilecegine dair bir konsensus bulunmamaktadir Ozellikle Rus Japon Savasinin ardindan ikinci kusak sayilabilecek ayricalikli sirket gruplari belirmeye baslamistir Bunlarin en bilinenleri arasinda ve Nakajima gruplari sayilabilir Japonya nin Asya kitasinda somurgelerinin olusmasiyla beraber Mancukuo basta Nissan olmak uzere yeni gruplar olusmaya baslar Savas sonrasi durum Zaibatsu Japon Ordusu tarafindan tam belli olmayan bir yaklasimla karsi karsiya kalmistir Grup sirketleriyle dogrudan bagli olmasina ragmen ordu onemli savas sanayilerinin kamulastirilmasini istemistir II Dunya Savasi sirasinda ise savasin yikimindan payini almistir Savasin ardindan ABD isgali doneminde ise zaibatsu yapisinin dagitilmasina yonelik kismi basarili olan girisimlerde bulunulmustur ABD bunyesindeki cok sayidaki ekonomik danisman ABD Baskan Franklin D Roosevelt tarafindan ilan edilen New Deal kapsaminda onerilen ekonomik modeli benimsiyor ve tekelci yapiyi hem verimsiz hem de anti demokratik olarak gormekteydi Japonya nin isgali doneminde 6 adet zaibatsu tamamen kapatilmak icin gundeme alinmis 26 tanesi de tasfiye edilerek yeniden yapilandirma kapsaminda degerlendirilmistir 1947 yilinda kapatilmak uzere gundeme alinan zaibatsu arasinda Nakajima Nissan ve sayilabilir Bu zaibatsu yonetimindeki ailelerin tum malvarligina le konulmus ve alt grup sirketlerindeki yonetimler gorevden alinmistir Daha sonra Panasonic adini alacak olan Matsushita sirketi 15 bin sendikali isci ve aileleri tarafindan yazilan dilekceler sonucunda tasfiye edilmekten kurtulmustur Butun girisimlere ragmen zaibatsu tasfiyesi tamamen gerceklestirilmemistir II Dunya Savasinin ardindan Soguk Savasin baslamasiyla birlikte Japonya ABD tarafindan dogudaki Sovyet etkisine karsi bir direnc noktasi olarak kurgulanmis ve Japon ekonomisine faydali olarak degerlendirilen zaibatsuya karsi izlenen siyaset degistirilerek artik korunmaya baslamistir Gunumuze etkileri Bugun gecmisleri ilk zaibatsu donemine dayanan cok sayida grup banka ve kurum bulunmaktadir Ancak buna ragmen eski zaibatsu hakimiyetinin kirildigi iddia edilmektedir Zaibatsuda yaygin olan tek bir aileye bagli dikey orgutlenme modeli gunumuzde yatayda saglanan ve keiretsu denilen birliklerle degisms gorunmektedir SirketlerDort buyuklerMitsubishi 三菱財閥 三井財閥 Sumitomo 住友財閥 安田財閥 Ikinci nesil zaibatsu 浅野財閥 藤田財閥 古河財閥 森コンツェルン Kawasaki 川崎財閥 Nakajima 中島飛行機 日窒コンツェルン Nissan 日産コンツェルン 日曹コンツェルン 野村財閥 大倉財閥 Riken 理研コンツェルン 渋沢財閥 Tamamen tasfiye zaibatsu 鈴木商店 Populer kulture etkileriZaibatsu terimi kitap cizgi roman video oyunlari ve filmlerde cogunlukla sinsi Japon sirketleri olarak gosterilir genellikle yakuza gibi kurumlarla gizli iliskileri olur Tekken serisinde Mishima Zaibatsu gecmekte Grand Theft Auto 2 oyununda ise zaibatsu bir suc grubunu temsil etmektedir Konuyla ilgili yazilan eserlerAlletzhauser Albert J The House of Nomura New York Harper Perennial 1991 ISBN 0 06 097397 8 Allinson Gary D Japan s Postwar History Ithaca New York Cornell University Press 1997 ISBN 0 8014 3312 6Kaynakca 1932 yilinda adli gizli orgut ozellikle zaibatsu liderlerine karsi suikastler duzenleyerek basarisiz bir darbe girisiminde bulunmustur Bakiniz Mark Weston Giants of Japan s 29 Hatta Sumitomo Mitsui Banking Corporation gibi bazi kurumlar geleneksel aile isimlerini kullanmaya devam etmektedir Tekken Zaibatsu 22 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 15 Eylul 2011 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizOligarsiDis baglantilarZaibatsu tarihcesi31 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 15 Eylul 2011 tarihinde erisilmistir