Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Atlıkarınca, yere sabitlenmiş bir eksen etrafında döndürülen bir veya askılara takılı oyuncak atlar, uçaklar, arabalar gibi nesnelerden oluşan büyük bir oyuncak ve eğlence aracı.
Geleneksel tipleri ve türünün ilk örnekleri dönen bir platformun üstüne yerleştirilmiş olan tahta atlar ya da değişik hayvanlardan oluşur Platformdaki oyuncaklar sadece bir eksen etrafında dönmekle kalmayıp, aynı zamanda atın veya hayvanın koşuşunu canlandırmak için yukarı ve aşağı yönde hareket ederler. Günümüzde sadece atlar veya hayvanlar değil aynı zamanda arabalar, uçaklar ve hatta uzay araçları gibi modern makinaların da maketleri kullanılmaktadır.
Atlıkarıncalar çoğunlukla lunaparklar gibi eğlence mekanlarında bulunmakla birlikte alışveriş merkezinde ve diğer parklarda tek başlarına da bulunabilir.
Lunaparklarda büyük ve elektrik ile çalışan atlıkarıncalar bulunur. Çok basit üç dört çocuğun oturabileceği kadar küçük olan bir atlıkarınca, sadece yere sabitlenmiş bir eksen ve ona dik açıyla bir bilyalı rulman mekanizmasıyla ilişkilendirilmiş dönen 3-4 oturaktan oluşabilir.
Geçmişi
Atlıkarıncanın geçmişi, 12. yüzyılda Türk ve Arap atlı askerlerin oynadıkları ve Haçlı Seferleri sırasında Avrupa'lıların görüp öğrendikleri bir oyuna dayanır. Bu oyunda biniciler, bir daire içinde dörtnala giderken birbirilerine top fırlatırlardı. Süvarilerin binicilikte ustalaşmak için bir egzersiz olarak oynadıkları bu oyun, İtalyanca carousse ve İspanyolca Garusso (Savaş oyunu) olarak adlandırıldı.
17. yüzyılda Avrupa'da oyudaki topların yerini binicilerin tepelerindeki direklerden sarkan halkalar aldı. En fazla halkayı mızrağına geçirebilen binici, oyunu kazanmaktaydı. Oyun Fransa ve İtalya'da çok popüler oldu. Binicilerin egzersiz yapması için yapılan kirişler üzerindeki oymalı tahta atlar, atlıkarıncanın ilk basit örnekleri oldu. Zamanla bu tahta atların asıl işlevi unutuldu, kendileri başlıbaşına bir eğlence aracında dönüştü.
18. yüzyılda Fransız Devrimi'nden sonra atlıkarıncalar Fransa'da yaygınlaştı. Geçmişte sadece soyluların ve askerlin bindikleri süslü tahta atlar, halkın eğlence aracı haline gelidi. Avrupa ve İngiltere'de fuarlarda ve çeşitli toplantılarda atlıkarıncalar kurulurdu. Bu atlıkarıncaların platformu yoktu, tahta hayvanlar zincirlerden sallanır ve dönen mekanizmanın merkezkaç kuvveti ile dönerlerdi.
1803'te adında bir saat ve çalgı yapımcısı, Londra'aki Mekanik Müzesi için bir atlıkarınca yaptı. Atlıkarınca dev bir müzik aletine bağlıydı ve ilk notanın çalmasıyla atlıkarınca dönmeye başlıyor ve her at dörtnala koşma hareketi yapıyordu. Bu atlıkarıncanın başka modelleri geliştirildi.
19. yüzyıl ortalarında platformlu atlıkarınca geliştildi. Tahta atlar ve hayvanlar dönen dairesl bir platorma sabitlendi. Başlangıçta atlıkarıncalar insan veya hayvan gücü ile çalıştırılmaktaydı. 19. yüzyıl ortalarından sonlarına kadar atlıkarıncaları çalıştırmak için velespit (eski bir bisiklet türü), buhar motoru ve elektrikli bisiklet gibi farklı yıllar denendi. Elektrikli ışıklar ve içine yerleştirilen org müziği atlıkarınca eğlencesinin bir parçası haline geldi.
Etimoloji
Türkçede iki yüzyıl öncesine kadar "Atlıkaraca" denmiştir. Sözcüğün etimolojisi üzerine en yaygın sav, İtalyanca Carousse'dan Karaca olarak değişmesidir. Oysa İtalyanca carousse ve İspanyolca Garusso sözcüğü savaş oyunu anlamındadır ve Haçlı Seferleri sırasında Avrupalıların Arap ve Türkler'den öğrendikleri, binici eğitimi ve eğlence amaçlı at oyunlarına verilen isimden türetilmiştir.
Atlı karaca seyirlik oyunu
Osmanlı toplumunda gemişte "atlı karaca" olarak adlandırılan geleneksel seyirlik oyununun adı zamanla "atlıkarınca" halini almıştır. Atlı karaca, oyuncuların ellerine giydileri at kuklalarıyla müzik eşliğinde türlü gülünçlükler yaptıkları bir gösteri idi. "...kukla, meddah, orta oyunu, tuluat, köy seyirlik oyunları, aşık karşılaşmaları, baranalar, fasıl heyetleri, halk oyunları, cambazlar, ayı oynatıcıları, atlıkarıncalar..."
Günümüzde Anadolu'da "At karaca" ya da "atlı karaca" adlarıyla yer isimleri mevcuttur.[]
Kaynakça
- Özel
- ^ a b (İngilizce). 14 Mayıs 2021. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022.
- ^ Mitalee (13 Şubat 2022). . Misadventures with Andi (İngilizce). 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022.
- ^ Şemʾdânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi târihi Mürʾiʾt-tevârih, Şamdanîzade Fındıklılı Süleyman Efendi, Münir Aktepe tarafından, Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1976
- ^ Eski İstanbul Yaşayışı, Muhsahipzade Celâl, İletişim Yayınları, 1992
- ^ Halk edebiyatına giriş, Şükrü Elçin, Emel Matbaacılık Sanayii, 1981
- ^ An Etymological Dictionary of the English Language, Walter William Skeat,Clarendon Press, 1882
- ^ Kabaklı, Ahmet (1989). Türk Edebiyatı, Ahmet Kabaklı, Türk Edebiyatı vakfı, 1989. Türk Edebiyatı Vakfı.
- Genel
- Türk Edebiyatı, Ahmet Kabaklı, Türk Edebiyatı vakfı, 1989
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Atlikarinca yere sabitlenmis bir eksen etrafinda dondurulen bir veya askilara takili oyuncak atlar ucaklar arabalar gibi nesnelerden olusan buyuk bir oyuncak ve eglence araci Almanya daki bir atlikarincaBasit bir atlikarinca Geleneksel tipleri ve turunun ilk ornekleri donen bir platformun ustune yerlestirilmis olan tahta atlar ya da degisik hayvanlardan olusur Platformdaki oyuncaklar sadece bir eksen etrafinda donmekle kalmayip ayni zamanda atin veya hayvanin kosusunu canlandirmak icin yukari ve asagi yonde hareket ederler Gunumuzde sadece atlar veya hayvanlar degil ayni zamanda arabalar ucaklar ve hatta uzay araclari gibi modern makinalarin da maketleri kullanilmaktadir Istanbul da bir alisveris merkezindeki atlikarinca Atlikarincalar cogunlukla lunaparklar gibi eglence mekanlarinda bulunmakla birlikte alisveris merkezinde ve diger parklarda tek baslarina da bulunabilir Lunaparklarda buyuk ve elektrik ile calisan atlikarincalar bulunur Cok basit uc dort cocugun oturabilecegi kadar kucuk olan bir atlikarinca sadece yere sabitlenmis bir eksen ve ona dik aciyla bir bilyali rulman mekanizmasiyla iliskilendirilmis donen 3 4 oturaktan olusabilir GecmisiAtlikarincanin gecmisi 12 yuzyilda Turk ve Arap atli askerlerin oynadiklari ve Hacli Seferleri sirasinda Avrupa lilarin gorup ogrendikleri bir oyuna dayanir Bu oyunda biniciler bir daire icinde dortnala giderken birbirilerine top firlatirlardi Suvarilerin binicilikte ustalasmak icin bir egzersiz olarak oynadiklari bu oyun Italyanca carousse ve Ispanyolca Garusso Savas oyunu olarak adlandirildi 17 yuzyilda Avrupa da oyudaki toplarin yerini binicilerin tepelerindeki direklerden sarkan halkalar aldi En fazla halkayi mizragina gecirebilen binici oyunu kazanmaktaydi Oyun Fransa ve Italya da cok populer oldu Binicilerin egzersiz yapmasi icin yapilan kirisler uzerindeki oymali tahta atlar atlikarincanin ilk basit ornekleri oldu Zamanla bu tahta atlarin asil islevi unutuldu kendileri baslibasina bir eglence aracinda donustu 18 yuzyilda Fransiz Devrimi nden sonra atlikarincalar Fransa da yayginlasti Gecmiste sadece soylularin ve askerlin bindikleri suslu tahta atlar halkin eglence araci haline gelidi Avrupa ve Ingiltere de fuarlarda ve cesitli toplantilarda atlikarincalar kurulurdu Bu atlikarincalarin platformu yoktu tahta hayvanlar zincirlerden sallanir ve donen mekanizmanin merkezkac kuvveti ile donerlerdi 1803 te adinda bir saat ve calgi yapimcisi Londra aki Mekanik Muzesi icin bir atlikarinca yapti Atlikarinca dev bir muzik aletine bagliydi ve ilk notanin calmasiyla atlikarinca donmeye basliyor ve her at dortnala kosma hareketi yapiyordu Bu atlikarincanin baska modelleri gelistirildi 19 yuzyil ortalarinda platformlu atlikarinca gelistildi Tahta atlar ve hayvanlar donen dairesl bir platorma sabitlendi Baslangicta atlikarincalar insan veya hayvan gucu ile calistirilmaktaydi 19 yuzyil ortalarindan sonlarina kadar atlikarincalari calistirmak icin velespit eski bir bisiklet turu buhar motoru ve elektrikli bisiklet gibi farkli yillar denendi Elektrikli isiklar ve icine yerlestirilen org muzigi atlikarinca eglencesinin bir parcasi haline geldi EtimolojiTurkcede iki yuzyil oncesine kadar Atlikaraca denmistir Sozcugun etimolojisi uzerine en yaygin sav Italyanca Carousse dan Karaca olarak degismesidir Oysa Italyanca carousse ve Ispanyolca Garusso sozcugu savas oyunu anlamindadir ve Hacli Seferleri sirasinda Avrupalilarin Arap ve Turkler den ogrendikleri binici egitimi ve eglence amacli at oyunlarina verilen isimden turetilmistir Atli karaca seyirlik oyunuOsmanli toplumunda gemiste atli karaca olarak adlandirilan geleneksel seyirlik oyununun adi zamanla atlikarinca halini almistir Atli karaca oyuncularin ellerine giydileri at kuklalariyla muzik esliginde turlu gulunclukler yaptiklari bir gosteri idi kukla meddah orta oyunu tuluat koy seyirlik oyunlari asik karsilasmalari baranalar fasil heyetleri halk oyunlari cambazlar ayi oynaticilari atlikarincalar Gunumuzde Anadolu da At karaca ya da atli karaca adlariyla yer isimleri mevcuttur kaynak belirtilmeli KaynakcaOzel a b Ingilizce 14 Mayis 2021 17 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Kasim 2022 Mitalee 13 Subat 2022 Misadventures with Andi Ingilizce 13 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Kasim 2022 Semʾdani zade Findiklili Suleyman Efendi tarihi Murʾiʾt tevarih Samdanizade Findiklili Suleyman Efendi Munir Aktepe tarafindan Edebiyat Fakultesi Matbaasi 1976 Eski Istanbul Yasayisi Muhsahipzade Celal Iletisim Yayinlari 1992 Halk edebiyatina giris Sukru Elcin Emel Matbaacilik Sanayii 1981 An Etymological Dictionary of the English Language Walter William Skeat Clarendon Press 1882 Kabakli Ahmet 1989 Turk Edebiyati Ahmet Kabakli Turk Edebiyati vakfi 1989 Turk Edebiyati Vakfi GenelTurk Edebiyati Ahmet Kabakli Turk Edebiyati vakfi 1989