Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için bakabilirsiniz. Maddeye uygun bir biçimde Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Atmacacılık, atmaca (Accipiter nisus) gibi ufak yırtıcı kuşları eğiterek onlarla yapılan doğancılık çeşididir.
Doğancılık (İng. falconry) denilen eğitilmiş yırtıcı kuşlar (Falconiformes ile Strigiformes takımlarından kimi türler) ile yapılan avcılıkta atmacacılık dışında, Falco cinsinden doğanlarla yapılan ve Aquila chrysaetos ile yapılan kartalcılık da vardır. Atmacacılık küçük avlar için genelde Accipiter nisus ile yapılırken bazı bölgelerde Accipiter brevipes ile Accipiter badius türlerinden de yararlanılır. Tavşan gibi büyük avlar için Accipiter gentilis kullanılır.
Kuşlarla avcılık türü olarak özellikle Türkiye'de Karadeniz Bölgesi'nin doğusunda, Gürcistan'da ve Kafkasya'nın kuzeyinde, Orta Asya'da, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'da yaygın olarak gerçekleştirilir. Atmaca adı verilen kuş türü kullanılarak yapılan bu avda değişik kuşların üzerine sürülerek avlanması sağlanır. Bölgede bu sporun her yaştan meraklıları vardır. Bu uğraşı içinde olanlar birlikteliklerini dernekleşerek geliştirirler ve yaygınlaştırırlar.
Atmacacılık Danaburnu avı ile başlar. Danaburnuyla Lanius collurio (Lazca: ceceğen) avlanarak devam eder. Kızıl sırtlı örümcek kuşunu çekme tuzak gibi kullanarak Atmaca yakalama ile ilk amaca ulaşılır. Atmacanın eğitiminden sonra onunla Bıldırcın avı ile amaç sonlanır. Bütün bu aşamaların hepsine atmacacılık denir.
Atmacacılıkta atmacanın (Lazca sift'eri, Arhavi şivesinde şǩip'iri ya da mimiya) yalnızca dişisi kullanılır. Dişisinin yaklaşık üçte biri olan ve cura denilen erkeği (Lazca Fındıklı şivesinde mamuliǯa, Pazar şivesinde mumuliǯa) kullanılmaz.
Danaburnu avı
İçinde Danaburnu (Lazca:ğvap'a) olduğu düşünülen deliklere biraz sabunlu su dökülür. Delikte bir danaburnu varsa sabunlu suyun deliğe girmesiyle deliğinden dışarı çıkar. Danaburnu daha sonra 30x15 santimetrelik kafes telinden yapılmış, yaklaşık 20 cm yüksekliğinde el yapımı bir kapana (ragi) koyulur. Yaklaşık 50 cm uzunluğunda ince metal bir çubuk kapan kapağının kendiliğinden kapanmasını sağlar.
Kuş avı
Danaburnu kapana konur ve üzeri, yakalanacak kuşun zarar vermesini engellemek için bir parça kafes telle örtülür. Böcek bir parça ip ile kapana bağlanarak kafes telleri arasından dışarı kaçması önlenir. Daha sonra tuzak uygun bir sahada yere yerleştirilir ve kuş kapana girdiğinde kapağı kapayacak olan metal çubuk kıvrılarak tuzak kurulur. Avcı, kapanı yerleştirdikten sonra yakınlarda bir yerde bekler. Avcının kuşun kapanda kendini incitmemesi için kapanın yakınında kalarak örümcek kuşu yakalanır yakalanmaz kuşu kapandan kurtarır.
Kuşların en yoğun yakalandığı dönem Ağustos ayı ve Eylül'ün ilk haftasıdır. Kuşların çoğunluğunun üreme bölgelerini 20 Temmuz ve 10 Ağustos arasında terk ettiklerini üremede başarısız olanların başarılı olanlardan en az 10 gün önce göçe başladıklarını ve o yılın yavrularının da üreme bölgelerinden en son ayrıldıklarını saptamışlardır. Bu sonuçların Rusya’da üreyip Kuzeydoğu Türkiye’den göç eden kuşlar için de geçerli olması kuvvetli ihtimaldir. Her iki bölge arasındaki benzerlikler göz önüne alındığında, Kuzeydoğu Türkiye’deki en yoğun kızıl sırtlı örümcek kuşu göçünün Ağustos’un son üç ve Eylül’ün ilk haftasında olması beklenebilir.
Birçok sebepten ötürü atmaca avcıları birden çok canlı mühre (avlanacak canlıyı çekmek için kullanılan başka bir canlı) bulundurmaktadır. Mühreler, esarette geçen haftalar hatta aylar boyunca ya da atmaca avı sırasında olabilmektedirler. Ayrıca atmaca avı sırasında devamlı kullanılan mühre bitap düşmekte ve dinç bir mühre ile değiştirilerek dinlendirilmesi gerekebilmektedir. Sonuçta; avcı başına ortalama 2,5 Mühre düştüğü saptanmıştır.
Türkiye'deki yasal statüsü
Atmaca yakalamak, bulundurmak ve atmaca ile avlanmak için, Çevre ve Orman Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan işbirliği protokolü kapsamında düzenlenen Avcı Eğitimi Kursuna ve ayrıca 6 ders saatlik Atmacacılık Kursuna katılmak ve başarı belgesi almış olmak şarttır.
BirdLife International'a göre 1987 yılında Türkiye'de 15.000 civarında atmaca yakalanmıştı ve bunlardan 3.750 tanesi telef olmuştu. Yakalan atmacalardan 4.950 tanesi atmacacılık için uygun olmadığından yakalandığı gibi salınmış, kalan 6.300 atmaca ise bir süre esaret altında tutulduktan sonra göçe devam edemeyeceği bir mevsimde doğaya salındığı için muhtemelen hava koşullarından dolayı donarak ölmüştü. Bu araştırmada Doğu Karadeniz'de her yıl yakalanan ortalama yırtıcı kuş sayısının ise 18.750 civarında olduğu tahmin edilmişti. 2015 yılında yeniden yapılan araştırmada, atmacalık yapan kişi sayısının 1987 yılına kıyasla %50 azaldığı, yakalan atmaca sayısının %50 azaldığı ve atmaca yakalamak için yem olarak kullanılan hayvanları beslemek için yırtıcı kuş öldürme vakalarının sıfıra yakınsadığı tespit edildi.
Notlar
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2017) () |
- ^ . Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. 11 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2010.
- ^ "Doğu Karadenİz'de Atmacacılık: Güncel Durum Değerlendirmesi 2015" (PDF). wwftr.awsassets.panda.org. 2017. 11 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
Kaynakça
- . 30 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki veya maddenin bir bolumundeki bazi bilgilerin kaynagi belirtilmemistir Ayrintilar icin maddenin tartisma sayfasina bakabilirsiniz Maddeye uygun bir bicimde kaynak ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Atmacacilik atmaca Accipiter nisus gibi ufak yirtici kuslari egiterek onlarla yapilan dogancilik cesididir Dogancilik Ing falconry denilen egitilmis yirtici kuslar Falconiformes ile Strigiformes takimlarindan kimi turler ile yapilan avcilikta atmacacilik disinda Falco cinsinden doganlarla yapilan ve Aquila chrysaetos ile yapilan kartalcilik da vardir Atmacacilik kucuk avlar icin genelde Accipiter nisus ile yapilirken bazi bolgelerde Accipiter brevipes ile Accipiter badius turlerinden de yararlanilir Tavsan gibi buyuk avlar icin Accipiter gentilis kullanilir Kuslarla avcilik turu olarak ozellikle Turkiye de Karadeniz Bolgesi nin dogusunda Gurcistan da ve Kafkasya nin kuzeyinde Orta Asya da Kazakistan Kirgizistan ve Turkmenistan da yaygin olarak gerceklestirilir Atmaca adi verilen kus turu kullanilarak yapilan bu avda degisik kuslarin uzerine surulerek avlanmasi saglanir Bolgede bu sporun her yastan meraklilari vardir Bu ugrasi icinde olanlar birlikteliklerini dernekleserek gelistirirler ve yayginlastirirlar Atmacacilik Danaburnu avi ile baslar Danaburnuyla Lanius collurio Lazca cecegen avlanarak devam eder Kizil sirtli orumcek kusunu cekme tuzak gibi kullanarak Atmaca yakalama ile ilk amaca ulasilir Atmacanin egitiminden sonra onunla Bildircin avi ile amac sonlanir Butun bu asamalarin hepsine atmacacilik denir Atmacacilikta atmacanin Lazca sift eri Arhavi sivesinde sǩip iri ya da mimiya yalnizca disisi kullanilir Disisinin yaklasik ucte biri olan ve cura denilen erkegi Lazca Findikli sivesinde mamuliǯa Pazar sivesinde mumuliǯa kullanilmaz Danaburnu aviDanaburnu Gryllotalpa gryllotalpa Icinde Danaburnu Lazca gvap a oldugu dusunulen deliklere biraz sabunlu su dokulur Delikte bir danaburnu varsa sabunlu suyun delige girmesiyle deliginden disari cikar Danaburnu daha sonra 30x15 santimetrelik kafes telinden yapilmis yaklasik 20 cm yuksekliginde el yapimi bir kapana ragi koyulur Yaklasik 50 cm uzunlugunda ince metal bir cubuk kapan kapaginin kendiliginden kapanmasini saglar Kus aviLanius collurio Danaburnu kapana konur ve uzeri yakalanacak kusun zarar vermesini engellemek icin bir parca kafes telle ortulur Bocek bir parca ip ile kapana baglanarak kafes telleri arasindan disari kacmasi onlenir Daha sonra tuzak uygun bir sahada yere yerlestirilir ve kus kapana girdiginde kapagi kapayacak olan metal cubuk kivrilarak tuzak kurulur Avci kapani yerlestirdikten sonra yakinlarda bir yerde bekler Avcinin kusun kapanda kendini incitmemesi icin kapanin yakininda kalarak orumcek kusu yakalanir yakalanmaz kusu kapandan kurtarir Kuslarin en yogun yakalandigi donem Agustos ayi ve Eylul un ilk haftasidir Kuslarin cogunlugunun ureme bolgelerini 20 Temmuz ve 10 Agustos arasinda terk ettiklerini uremede basarisiz olanlarin basarili olanlardan en az 10 gun once goce basladiklarini ve o yilin yavrularinin da ureme bolgelerinden en son ayrildiklarini saptamislardir Bu sonuclarin Rusya da ureyip Kuzeydogu Turkiye den goc eden kuslar icin de gecerli olmasi kuvvetli ihtimaldir Her iki bolge arasindaki benzerlikler goz onune alindiginda Kuzeydogu Turkiye deki en yogun kizil sirtli orumcek kusu gocunun Agustos un son uc ve Eylul un ilk haftasinda olmasi beklenebilir Bircok sebepten oturu atmaca avcilari birden cok canli muhre avlanacak canliyi cekmek icin kullanilan baska bir canli bulundurmaktadir Muhreler esarette gecen haftalar hatta aylar boyunca ya da atmaca avi sirasinda olabilmektedirler Ayrica atmaca avi sirasinda devamli kullanilan muhre bitap dusmekte ve dinc bir muhre ile degistirilerek dinlendirilmesi gerekebilmektedir Sonucta avci basina ortalama 2 5 Muhre dustugu saptanmistir Turkiye deki yasal statusuAtmaca yakalamak bulundurmak ve atmaca ile avlanmak icin Cevre ve Orman Bakanligi ile Milli Egitim Bakanligi arasinda imzalanan isbirligi protokolu kapsaminda duzenlenen Avci Egitimi Kursuna ve ayrica 6 ders saatlik Atmacacilik Kursuna katilmak ve basari belgesi almis olmak sarttir BirdLife International a gore 1987 yilinda Turkiye de 15 000 civarinda atmaca yakalanmisti ve bunlardan 3 750 tanesi telef olmustu Yakalan atmacalardan 4 950 tanesi atmacacilik icin uygun olmadigindan yakalandigi gibi salinmis kalan 6 300 atmaca ise bir sure esaret altinda tutulduktan sonra goce devam edemeyecegi bir mevsimde dogaya salindigi icin muhtemelen hava kosullarindan dolayi donarak olmustu Bu arastirmada Dogu Karadeniz de her yil yakalanan ortalama yirtici kus sayisinin ise 18 750 civarinda oldugu tahmin edilmisti 2015 yilinda yeniden yapilan arastirmada atmacalik yapan kisi sayisinin 1987 yilina kiyasla 50 azaldigi yakalan atmaca sayisinin 50 azaldigi ve atmaca yakalamak icin yem olarak kullanilan hayvanlari beslemek icin yirtici kus oldurme vakalarinin sifira yakinsadigi tespit edildi NotlarBu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Atmacacilik haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mudurlugu 11 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2010 Dogu KaradenIz de Atmacacilik Guncel Durum Degerlendirmesi 2015 PDF wwftr awsassets panda org 2017 11 Mart 2024 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Mart 2024 Kaynakca 30 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2010