Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ay denizleri (Lunar maria), Ay'ın karanlık yüzüne çarparak, görünen yüzünde volkanik etkinlikleri tetikleyen eski asteroid çarpmalarının neden olduğu büyük, koyu ve düzlüklerdir. Erken astronomların yaptıkları yanlış değerlendirmeler sonucu bu yapılar deniz olarak adlandırılmıştır. Demir (Fe) zengini içeriklerinden dolayı, Ay'daki yüksek alanlardan daha az yansıtıcı özelliktedirler ve çıplak gözle bakıldığında karanlık görülürler.
Bu denizler Ay yüzeyinin yaklaşık olarak yüzde 17 kadarını kaplar ve çoğunlukla Ay'ın görünen yüzünde yer alırlar. Ufak bir kısmı ise Ay'ın karanlık yüzünden kraterlerin içinde yerleşmiştir. Bu Ay denizlerinin adlandırılmasında farklı terimler kullanılmıştır, örnek olarak göl (lacus), bataklık (palus) ve körfez (sinus) adları aynı özellikteki daha ufak bazalt düzlüklerine verilirken; bir adet de okyanus (oceanus) olarak adlandırılan bazalt düzlüğü bulunur. Adlandırmalar yapılırken denizlerin özellikleri ve özelliklerine atıfta bulunulmuştur (Ocean procellarum ve Mare Australis gibi), daha sonra kişi adları verilmiştir (Mare Humboldtianum) ve sonra uluslararası komite ruh durumu adları verilmesi için fikir birliği oluşturmuştur (Mare serenitatis), bu son kuralın tek istisnası Luna 3 tarafından keşfedilen Mare moscoviense'dir ve bu adlandırma Sovyetler Birliği tarafından teklif edilip kabul görmüştür.
Jeoloji
Jeolojik yaş
Bazalt denizlerinin yaşları hem doğrudan radyometrik yöntemle hen de krater sayma yöntemiyle belirlenmiştir. Radyometrik yaş hesabına göre 3.16-4.2 milyar yıl aralığında bir yaş dizisi çıkarılırken, krater sayma yöntemine göre en genç deniz 1.2 milyar yaşındadır, ancak ortalama olarak bazalt denizlerinin geneli 3-3.5 milyar aralığında bir yaşa sahiptir. En genç bazalt denizi Ay'ın görünen yüzünde Oceanus procellarum'dur. Bazaltların büyük çoğunluğu ya alçak çarpışma düzlüklerinde püskürür ya da oraya akarken, en büyük volkanik alan Oceanus procellarum herhangi bir çarpışma havzasına denk düşmez.
Mineraloji
Ay'ın jeolojik evriminin Yerküre'ninkinden ayrıldığı noktalar vardır ve bu noktada jeokimyasal olarak temel farklar görülür. Ay görevlerinde toplanan kayaç örneklerinin kimyasal çözümlemeler sonucu uyumsuz elemenleri yüksek oranda barındırdığı görülmüştür. Bu kayaçlara KREEP adı verilir ve yoğun olarak potasyum (K), nadir toprak elementleri (REE) ve fosfor (P) içerirler. Ay denizlerindeki bazaltlar, yerküredeki karşılıklarından sulu alterasyonun yokluğu, plajioklaslarda çok düşük sodyum (Na) içeriği ve yüksek miktarda ilmenit varlığı ile ayrılırlar. Ayrıca bu denizlerdeki bazalt temel olarak iki geniş gruba ayrılır: Yüksek oranda TiO2 (% 9-14) bulunduran yaşlı grup ve düşük oranda TiO2 barındıran (%1-5) genç grup.
Fiziksel özellikler
Ay denizleri toplam 6.3*106 km² bir alanı kaplar ve bu Ay yüzeyinin yüzde 17'sine denk gelir, stratigrafik yaklaşımlar ve morfometrik ölçümlerle ay denizlerinin hacminin 1*107 km³ olduğu saptanmıştır. Ay denizlerinin genişlikleri de 200 km'den 1200 km'ye değişir ve bu oluşumların kalınlıkları 500 m'den 1500 m'ye uzanır. Bunun yanında her deniz yaklaşık 10–20 m kalınlığında bazalt akış yapısı barındırır ve bu denizler birbiriyle üst üste binmiş yüzlerce bazalt akışından oluşur.
Kaynakça
- ^ Editors, Editors. . www.nature.com. Nature. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Hiesinger, Harald; Jaumann, Ralf; Neukum, Gerald; Head III, James. . agupubs.onlinelibrary.wiley.com/. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Albee, Arden L. . www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Editors, Editors. . volcano.oregonstate.edu/. Oregon State University. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Head, James W.; Wilson, Lionel. . ui.adsabs.harvard.edu/. 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ay denizleri Lunar maria Ay in karanlik yuzune carparak gorunen yuzunde volkanik etkinlikleri tetikleyen eski asteroid carpmalarinin neden oldugu buyuk koyu ve duzluklerdir Erken astronomlarin yaptiklari yanlis degerlendirmeler sonucu bu yapilar deniz olarak adlandirilmistir Demir Fe zengini iceriklerinden dolayi Ay daki yuksek alanlardan daha az yansitici ozelliktedirler ve ciplak gozle bakildiginda karanlik gorulurler Ay in gorunen yuzundeki Ay denizleri Bu denizler Ay yuzeyinin yaklasik olarak yuzde 17 kadarini kaplar ve cogunlukla Ay in gorunen yuzunde yer alirlar Ufak bir kismi ise Ay in karanlik yuzunden kraterlerin icinde yerlesmistir Bu Ay denizlerinin adlandirilmasinda farkli terimler kullanilmistir ornek olarak gol lacus bataklik palus ve korfez sinus adlari ayni ozellikteki daha ufak bazalt duzluklerine verilirken bir adet de okyanus oceanus olarak adlandirilan bazalt duzlugu bulunur Adlandirmalar yapilirken denizlerin ozellikleri ve ozelliklerine atifta bulunulmustur Ocean procellarum ve Mare Australis gibi daha sonra kisi adlari verilmistir Mare Humboldtianum ve sonra uluslararasi komite ruh durumu adlari verilmesi icin fikir birligi olusturmustur Mare serenitatis bu son kuralin tek istisnasi Luna 3 tarafindan kesfedilen Mare moscoviense dir ve bu adlandirma Sovyetler Birligi tarafindan teklif edilip kabul gormustur JeolojiJeolojik yas Bazalt denizlerinin yaslari hem dogrudan radyometrik yontemle hen de krater sayma yontemiyle belirlenmistir Radyometrik yas hesabina gore 3 16 4 2 milyar yil araliginda bir yas dizisi cikarilirken krater sayma yontemine gore en genc deniz 1 2 milyar yasindadir ancak ortalama olarak bazalt denizlerinin geneli 3 3 5 milyar araliginda bir yasa sahiptir En genc bazalt denizi Ay in gorunen yuzunde Oceanus procellarum dur Bazaltlarin buyuk cogunlugu ya alcak carpisma duzluklerinde puskurur ya da oraya akarken en buyuk volkanik alan Oceanus procellarum herhangi bir carpisma havzasina denk dusmez Mineraloji Ay in jeolojik evriminin Yerkure ninkinden ayrildigi noktalar vardir ve bu noktada jeokimyasal olarak temel farklar gorulur Ay gorevlerinde toplanan kayac orneklerinin kimyasal cozumlemeler sonucu uyumsuz elemenleri yuksek oranda barindirdigi gorulmustur Bu kayaclara KREEP adi verilir ve yogun olarak potasyum K nadir toprak elementleri REE ve fosfor P icerirler Ay denizlerindeki bazaltlar yerkuredeki karsiliklarindan sulu alterasyonun yoklugu plajioklaslarda cok dusuk sodyum Na icerigi ve yuksek miktarda ilmenit varligi ile ayrilirlar Ayrica bu denizlerdeki bazalt temel olarak iki genis gruba ayrilir Yuksek oranda TiO2 9 14 bulunduran yasli grup ve dusuk oranda TiO2 barindiran 1 5 genc grup Fiziksel ozelliklerAy denizleri toplam 6 3 106 km bir alani kaplar ve bu Ay yuzeyinin yuzde 17 sine denk gelir stratigrafik yaklasimlar ve morfometrik olcumlerle ay denizlerinin hacminin 1 107 km oldugu saptanmistir Ay denizlerinin genislikleri de 200 km den 1200 km ye degisir ve bu olusumlarin kalinliklari 500 m den 1500 m ye uzanir Bunun yaninda her deniz yaklasik 10 20 m kalinliginda bazalt akis yapisi barindirir ve bu denizler birbiriyle ust uste binmis yuzlerce bazalt akisindan olusur Kaynakca Editors Editors www nature com Nature 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hiesinger Harald Jaumann Ralf Neukum Gerald Head III James agupubs onlinelibrary wiley com 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Albee Arden L www sciencedirect com Sciencedirect 21 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Editors Editors volcano oregonstate edu Oregon State University 24 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Head James W Wilson Lionel ui adsabs harvard edu 19 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi