Azerbaycan (Farsça: آذربایجان Āzarbāijān), Güney Azerbaycan (Azerice: Güney Azərbaycan گۆنئی آزربایجان, Cənubi Azərbaycan جنوبی آذربایجان) veya İran Azerbaycanı, İran'ın kuzeybatısında yer alan tarihi bölge. Günümüzde İran'ın Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil və Zencan Eyaletlerini Kapsar.
Azerbaycan آذربایجان | |
---|---|
![]() İran üzerinde Güney Azerbaycan | |
Ülke | İran |
Yüzölçümü 100,887,35 km² 122,620,47 km² (Zencan eyaleti ile) Dahil olduğu eyaletler: Doğu Azerbaycan (eyalet)، Batı Azerbaycan (eyalet)، Erdebil (eyalet) ve Zencan (eyalet) | |
• Toplam | 122,620,47 km² |
Nüfus (2020) | |
• Toplam | 8,874,000 9,991,000 (Zencan eyaleti ile) |
Etnikler | |
• Çoğunluk | Azeriler |
• Azınlık | Kürtler، Talışlar، ، Ermeniler، Süryaniler |
Diller | Çoğunluk: Azerice Azınlık: Kürt dilleri، Talışça، ، Ermenice، |
Siyasi coğrafya
Güney Azerbaycan Bölgesi 170.000 - 220.000 km²lik bir sahayı kapsar ve kuzeyde Aras Nehri, güneyde , doğuda Gilan ve Hazar Denizi, batıda Türkiye ve Irak ile çevirilir.
Doğal coğrafya
Azerbaycan, İran'ın kuzeybatısında ve Alborz, Zagros ve Kafkas sıradağlarının kesiştiği noktada yer alır ve ağırlıklı olarak dağlık bir ülkedir. Azerbaycan nehirleri çoğunlukla Urmiye Gölü ve Hazar Gölü'nün su toplama alanında akar. Azerbaycan'ın batı ve kuzeybatı bölgelerinin çoğunun iklimi nemli Akdeniz, güney bölgelerinde ise yazları sıcak olan Akdeniz iklimidir. Avrupa rotası üzerinde olması bu bölgeye özel bir stratejik konum kazandırmıştır.
Güney Azerbaycan Bayrağı
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlsTDJWa0wwWnNZV2RmYjJaZlUyOTFkR2hmUVhwbGNtSmhhV3BoYmk1emRtY3ZNakF3Y0hndFJteGhaMTl2Wmw5VGIzVjBhRjlCZW1WeVltRnBhbUZ1TG5OMlp5NXdibWM9LnBuZw==.png)
Demografi
Güney Azerbaycan Bölgesinde çoğunlukta olan İran Azerileri dışında Kürtler (%7) ve Ermeniler (%0,1) gibi çeşitli etnik gruplar yaşamaktadır.[]
Güney Azerbaycan Türkleri 15-17 milyon olarak tahmin edilmektedir.
Bölgede yaşayan Türk boyları
Afşar boyu, Kaşkaylar, Şahseven, Kaçarlar, Karapapaklar, , , Delikanlu aşireti, Kelişanlu aşireti, Şabsanlı, Mukriler, Kapanaklar, Çardovlu, , Küresünniler, Darilu, Beybağlu, Çeğini, İmarluları, Kasımluları, Kiresunlu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, İlhanlı, Kızılayak, Başoğuz, Uğurlu, Kovanlı, Karasanlı, Karadolaklı, Tahtakapılı, Karababalı, Kalaçlı, Muganlı, Hıtaylı, Avkanlı, Kızılkeçili, Karaenikli, Karaçaylı, Osanlı, Umanlı, Kıyamandili, Çarıklı, Porsunlu, Develi
Etimoloji
Güney Azerbaycan'ın adı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır.
- Medya döneminde bugün İran'ın Doğu ve Batı Azerbaycan eyaletlerinin bulunduğu bölgede Atropates (Yunanca: Ατροπατης/Atropatēs) adlı savaşçı isyan çıkardıktan sonra Aturpatene (Ατροπατηνη/Atropatēnē) olarak hitap edildiği söylenmektedir. Pehlevice ve Partça'da Atropatenes, "Ādur (Ateş, Alev) koruyucusu" anlamına gelen "Ādur-pād", "Aturpatene" ise "Āturpādakān" ya da "Ādurbādagān" olarak telaffuz edilmiştir.[]
- Sasani döneminde bölgede (ateşgahlar) bulunmuş ve Şiz ve "Ādur Gushāsp"ın (Taht-ı Süleyman) arkeolojik sitesi olduğu düşünülmektedir. İslam dininin bölgeye girişinden sonra Farsça "آذربيجان Ādharbayjān" ve Pehlevice "آذرباذكان Ādhurbādhakān" olmak üzere iki ad kullanılmıştır.[]
Tarih
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgyTHpZMUwwbHlZVzRsTWpkelgyOW1abWxqYVdGc1gzQnliM1JsYzNSZkpUSTRjMlZ1ZEY5MGIxOTBhR1ZmVDNSMGIyMWhibDlGYlhCcGNtVWxNamtsTWtOZllXSnZkWFJmYm1GdGFXNW5YM1JvWlY5eVpXTmxiblJzZVMxamNtVmhkR1ZrWDNOMFlYUmxYMjltWDBOaGRXTmhjM1Z6WHlVeU1rRjZaWEppWVdscVlXNGxNakpmSlRJNE1Ua3hPQ1V5T1M1cWNHY3ZNakl3Y0hndFNYSmhiaVV5TjNOZmIyWm1hV05wWVd4ZmNISnZkR1Z6ZEY4bE1qaHpaVzUwWDNSdlgzUm9aVjlQZEhSdmJXRnVYMFZ0Y0dseVpTVXlPU1V5UTE5aFltOTFkRjl1WVcxcGJtZGZkR2hsWDNKbFkyVnVkR3g1TFdOeVpXRjBaV1JmYzNSaGRHVmZiMlpmUTJGMVkyRnpkWE5mSlRJeVFYcGxjbUpoYVdwaGJpVXlNbDhsTWpneE9URTRKVEk1TG1wd1p3PT0uanBn.jpg)
Azerbaycan Millî Hükûmeti
1941'de İran Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip bölünmüştür. 1946'da İran'ın Azerbaycan Bölgesinde Sovyetler Birliği (Azerbaycan Millî Hükûmetini) kurdurmuştur. Devletin başkanı olarak da büyük Azeri düşünürü Seyit Cafer Pişeveri olmuştur.Ünlü Azeri Türk şairi Muhammed Biriya devletin eğitim bakanı olmuştur. Başkent olarak Tebriz şehri seçilmiştir. Fakat Sovyetler'in Doğu Avrupa'daki çıkarları karşılığında bölgeden geri çekilmesiyle Azerbaycan Millî Hükûmeti Batı Bloku ve İran devletine teslim etmiştir. Sovyetler'in desteği kesilince İran'ın düzenli ordusu karşısında aciz kalan Azeri Türk’ü vatanseverler yine de çatışmış ancak yaptıkları savaşlarında kayıp etmiş ve Seyit Cafer Pişeveri Kuzey Azerbaycan'a gelmiştir ancak 1947 yılında geçirdiği trafik kazası sonucunda ölmüştür. Pehleviler Azerice eğitim veren okulları kapatmıştır.[]
İran İslam Devrimi
İran İslam Devrimi de bu topraklardan başlayıp[] İran'ın diğer bölgelerine sıçradı. Ancak Devrim sonrasında da beklentileri karşılanmayan İran Azerileri bir daha ayaklanmaya başladılar.[]
Kültür
Edebiyat
Şehriyar, gibi şairler bu bölgede doğmuştur.
Din
Kaynakça
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Masahat
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Jamiyat
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Brown, Cameron S. 2002 (Dec.). "Observations from Azerbaijan." Middle East Review of International Affairs: v. 6, no. 4, (LINK 4 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ a b Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, (Enderun Kitabevi), İstanbul, 1988, s. 64 - 72.
- ^ Peel, M. C., Finlayson, B. L., and McMahon, T. A. : Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification, Hydrol. Earth Syst. Sci., 11, 1633-1644, doi:10.5194/hess-11-1633-2007, 2007.
- ^ Britanika ansiklopediyası 6 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Özet: The population consists mainly of Azeri-speaking Turks...
- ^ Nesib Nesibzade,Meseleye-Azerbaycan-der iran,№ 3,tehran 1381,s 73
- ^ "Peoples of Iran" 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . in Looklex Encyclopedia of the Orient. Retrieved on 22 January 2009.
- ^ "Iran: People" 19 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CIA: The World Factbook: 24% of Iran's total population. Retrieved on 22 January 2009.
- ^ G. Riaux, "The Formative Years of Azerbaijani Nationalism in Post-Revolutionary Iran" 14 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Central Asian Survey, 27(1): 45-58, March 2008: 25% of Iran's total population (p. 46). Retrieved on 22 January 2009.
- ^ "Borders and Brethren: Iran and the Challenge of Azerbaijani Identity" in The Azerbaijani Population by , pp. 221–225. The MIT Press (2003), .
- ^ Swietochowski, Tadeusz; Collins, Brian C. (1999). Historical dictionary of Azerbaijan. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. . pg 28: "15 million (1999)"
- ^ The Continuum political encyclopedia of the Middle East 12 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Avraham Sela Publisher: Continuum International Publishing Group; Rev Upd edition (October 2002) "
- ^ The security of the Caspian Sea Region 12 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . By Gennadiĭ Illarionovich Chufrin, Stockholm International Peace Research Institute"
- ^ "UNPO: Southern Azerbaijan". unpo.org. 6 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2020.
- ^ . 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2011.
- ^ "AZERBAIJAN AND THE CHALLENGE OF MULTIPLE IDENTITIES: IN SEARCH OF A GLOBAL SOUL 5". 6 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2011.
- ^ "AZERBAIJANI PUBLIC OUTRAGED BY SLAUGHTER OF AZERIS IN IRAN". Jamestown. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2020.
- ^ "The 50 Most Widely Spoken Languages in the World". www.photius.com. 18 Kasım 2001 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2020.
- ^ . 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2011.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar