Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Milli Ordusu, Azerbaycan'ın bağımsızlığından sonra 1918 yılında Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Hükûmeti tarafından oluşturulan milli bir ordudur. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti silahlı kuvvetlerinin teşkilatı, cumhuriyetin ilanından itibaren başlamıştır.
Ermenistan, 1918'den itibaren gergin durumdan yararlanarak ve Bolşeviklerin desteğiyle Azerbaycan'ın Zengazur, Dağlık Karabağ ve Nahçıvan bölgelerini zorla işgal ederek sınırlarını ihlal edip sınır bölgelerinde askeri çatışmalar yarattı. Böyle durumlarda ülkenin toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını savunmak için güçlü bir ordunun oluşturulması devletin birincil göreviydi.
Ordu kurma programı
28 Mayıs 1918'de kabul edilen Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Bağımsızlık Bildirgesi , Azerbaycan'ın kendisini dış müdahalelerden korumak, iç düşman kuvvetlerini etkisiz hale getirmek için düzenli bir orduya sahip olması ve kendi silahlı kuvvetlerini yaratması gerektiğini belirtiyordu. Çünkü bağımsız bir ordusu olmayan bir devletin milli devleti her zaman yabancıların tehdidi altında yaşamaya mahkûmdur. Bu zorunluluk nedeniyle 28 Mayıs 1918'de kurulan ilk kabinede General Hüsrev Bey Sultanov, Savunma Bakanı olarak atandı. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin ordu inşası eylem planına göre, ordunun en önemli yapısal birimleri 1 Kasım 1919'a kadar kurulacak ve tamamlanacaktı. Bu dönemde, üç alay, bir topçu tümeni, özel birlikler, süvari ve makineli tüfek müfrezelerini içeren bir telgraf, üç alaydan oluşan bir süvari tümeni, bir hava müfrezesi ve bir demiryolu taburundan oluşan iki piyade tümeni oluşturulacaktı.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmeti, ordu kurma programını uygulamada bir dizi güçlükle karşılaştı. Çarlık Rusyası'nın askeri politikası, diğer birçok ülkeninki gibi, Azerbaycanlılara karşı önyargılıydı. Azerbaycanlılar askerî okullara kabul edilmedi, askere alınmadı ve bazı istisnalar dışında sadece askeri vergiler ödendi. Bu nedenle Azerbaycan'ın büyük askerî birlikleri ve yeterli askeri silahları yoktu. O zamanlar, Kafkas süvari bölüğünün bir parçası olan sadece bir Azerbaycan süvari alayı vardı.
Azerbaycan Kolordusu'nun kurulması
Nisan 1917'de Bakü'deki Kafkas Müslümanları Kongresi'nde özel askerî birliklerin kurulmasıyla ilgili bir büro kurulmasına karar verildi. 26 Ekim 1917'de yapılan Müsavat Partisinin ilk kongresi, ulusal bir ordunun kurulmasını talep etti. Aynı yılın 5 Kasım'ında Gence'de düzenlenen Kafkas Müslüman Askeri Kongresi, şehre gelen bir Tatar süvari taburu temelinde bir Azerbaycan ordusunun kurulmasını tavsiye etti. Ülkedeki gergin durum nedeniyle planlanan tedbirler büyük zorluk ve yavaşlıkla uygulandı.
Nuri Paşa
Gergin durum Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükûmetini ciddi önlemler almaya zorladı. Hükûmet, yarısı Ermenilerden oluşan Kafkasya Kızıl Ordusu'nun Gence'ye yönelik tehdidini önlemek için Batı Azerbaycan'da sıkıyönetim ilan etti.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmetinin daveti üzerine Nuri Paşa, Mayıs 1918 sonunda 300 eğitmen grubu ile Azerbaycan'ın Gence şehrine geldi. Bu sırada çok sayıda Bolşevik ve Taşnak askeri Gence yönünde saldırmaya başladı. Amaç, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin milli ordusunu yok etmek ve tüm Azerbaycan topraklarını işgal etmekti. Durumun aciliyetini gören deneyimli asker Nuri Paşa, üçüncü ordunun komutanı Vahib Paşa'ya acil askeri yardım isteyen bir mektup yazdı. Azerbaycan ile Türkiye arasında 4 Haziran 1918'de Batum'da imzalanan anlaşma gereğince, askeri yardımı resmîleştirmek üzere Türk Birlikleri Gence'ye gönderildi. Birincisi, beşinci Kafkas tümeninin dokuzuncu ve ikinci süvari alayları Azerbaycan'a gitti ve alaylar 15 Haziran'da Gence'ye ulaştı.
Böylece Kafkas İslam Ordusu, 5.000 kişilik Azerbaycan askerî birliği, beşinci, dokuzuncu ve on beşinci kale alayları temelinde kurulmuş ve komutanı Nuri Paşa atanmıştır.
O sıralarda Stepan Şaumyan liderliğindeki Bolşevik-Taşnak güçleri Bakü-Şamahı-Göyçay yönünde ilerliyor, Garamaryam'ı ele geçiriyor ve Ujar'a doğru ilerliyordu. Nuri Paşa, tehlikeyi önlemek için Gence'deki Ermenileri silahsızlandırdı ve ordusunu Göyçay yönüne gönderdi. Onuncu Alay'a hazırlıksız bir muharebede katılan Osman Bey'in başarısızlığını öğrenen Nuri Paşa, General A. Shikhlinsky ile birlikte 18 Haziran'da Mususlu'ya ve ardından Göyçay'a gelerek gerçek durumu analiz ederek milli ordu birliklerini ve yerel gönüllüleri savaşa hazırladı.
Bakü'nün kurtuluşu
Alınan tedbirler neticesinde 27-30 Haziran'da başlayan çatışmalarda Bolşevik-Taşnak güçleri bozguna uğradı ve Kafkas İslam Ordusu Bakü'ye doğru hareket etmeye başladı. Kafkas İslam Ordusu 15 Eylül 1918'de Bakü'yü ele geçirdi ve Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmetinin başkente taşınması için şartlar yarattı. Kafkas İslam Ordusu Bakü'yü Taşnaklar ve İngilizlerden temizledi, şehri Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin resmi başkenti yaptı, Azerbaycan'ı tehlikeden kurtardı ve tüm ülkenin kontrolünü hükûmetin emrine verdi. Osmanlı Devleti'nin Harbiye Nazırı Enver Paşa, Bakü'nün azad edilmesi ile ilgili Nuri Paşa'ya gönderdiyi telgrafda şöyle diyordu:
“Büyük Turan İmparatorluğunun Hazar Denizi Kıyısındaki zengin bir konak yeri olan Bakû şehrinin zaptına ilişkin haberi büyük sevinç ve mutlulukla öğrenmiş bulunuyorum. Türk ve İslam tarihi sizin bu hizmetinizi unutmayacaktır. Gazilerimizin gözlerinden öper, şehitlerimize fatihalar ithaf ederim”.
Bakü'nün kurtuluşu için çeşitli düşman kuvvetlerinin birleşik kuvvetleriyle yapılan çatışmalarda bin Türk askeri ve subayı, beş bin yerli öldürüldü.
Bakü'de iktidar Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ne devredilse de Karabağ'daki Taşnak Ermenilerinin tehdidi devam etti. Kafkasya İslam Ordusu'nun birlikleri, bölgedeki halk yönetiminin konumunu güçlendirmek için Karabağ'a gönderildi. Nuri Paşa, orduyu yerinde yönetmek için Ağdam'a geldi, durumu inceledi ve Şuşa'ya büyük bir güçle saldırdı, şehirde Azerbaycan bayrağını kaldırdı, savunma pozisyonlarını güçlendirdi. Ancak Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'ndaki yenilgisi ve İngiliz hukukunun Bakü'ye girmesi nedeniyle 17 Kasım 1918'de başlattığı operasyonları bırakarak Türkiye'ye döndü.
Ordu kurma programı
Türk ordusunun Azerbaycan'dan çekilmesinin ardından ülkedeki durum çok zorlaştı, dış baskı arttı ve askerî müdahale tehdidi arttı. Memmed Emin Resulzade, zor durumla ilgili şunları söyledi: Türk ordusu geri çekildi, Azerbaycan askerî birliği yoktu, farklı yerlere dağılmış 1.500 Azerbaycan askeri vardı. Görünüşe göre durum çok zordu ve zaman yoktu. Çıkış yolu, ordu inşası alanında acil önlemler almaktı.
Nuru Paşa'nın ayrılışından sonra ordu kurma ve savunma önlemleri başladı ve Türk askerî birlikleri genişledi, yeni hazırlıklar yapıldı ve planlar yapıldı. Rus ordusunun savaşlarında büyük cesaret kazanan tanınmış bir asker olan General Aliağa Shikhlinsky, ordunun inşasını hızlandırmak için askeri planlar ve stratejik önerilerde bulundu. Plana göre, 1919'da 25.000, 1920'de 40.000 kişilik organize bir milli ordu, modern silahlarla donatılmış, en önemli bölgelerde kurulacak ve konuşlandırılacaktı.
Önemli konulardan biri askeri bir bakanlık kurulmasıydı. Harbiye Nazırlığı resmi olarak kurulmamış olmasına rağmen 28 Mayıs - 11 Haziran 1918 tarihleri arasında Hüsrev bey Sultanov tarafından yapılmıştır. 6 Ekim'den 26 Aralık'a kadar, Askeri İşler Komiseri I. Ziyadkhanov'du. 23 Ekim'de Bakanlar Kurulu askeri bir bakanlık kurma kararı aldı. Bu karar 7 Kasım'da resmîleşti ve Fatali khan Khoyski Savaş Bakanı olarak atandı. 26 Aralık 1918'de Rus ordusunda görev yapmış olan Rus topçusu korgenerali Samad bey Mehmandarov Savaş Bakanı, 29 Aralık'ta ise Rus korgeneral Aliağa Shikhlinsky yardımcılığına atandı. Korgeneral Süleyman Sulkevich, Genelkurmay Başkanlığına getirildi.
13 Aralık 1918'de Gence'den gönderilen bir mesajda, Azerbaycan Milli Köprüsü komutanı General Aliağa Shikhlinsky, yeni bir Azerbaycan ordusu hazırladığını bildirdi. Projede general, ordunun yapısını, yapısını ve bileşimini tanımlayan bir şema geliştirdi. Profesyonel asker, askerî bakanlık görevine geniş deneyime ve eğitime sahip bir subayın atanmasını ve kolordu yerine geleneksel tümenlerin oluşturulmasını tavsiye etti.
Samad bey Mehmandarov, Bolşevik propagandası sonucunda ordudaki durumun iyi olmadığını, yiyecek sıkıntısı çektiğini ve seferberlik planının uygulanmadığını çok iyi biliyordu. Tüm bunları dikkate alan Bakan, aynı gün halka hitap ederek, ülkemizin yoksul veya zengin tüm vatandaşlarının aynı şekilde askerlik yapması gerektiğini, askerlikten salıverilirse ağır şekilde cezalandırılacağını söyledi. Generalin inancına ve hazırladığı plana göre bağımsız Azerbaycan'ın milli güvenliğini, toprak birliğini ve devlet sınırlarını korumak için tüm vatandaşların orduda hizmet etmesi ve topraklarımızı koruması gerekiyor.
11 Temmuz 1918'de ulusal ordu için askere alma emri çıkarıldı ve 1894-1899 doğumlu 24-29 yaş arası erkek çocuklar seferber edildi. Mali zorluklara rağmen, Gence'de ulusal subayları eğitmek için bir askerî okul kuruldu. Alınan tedbirler neticesinde kısa sürede yaklaşık 40.000 askerlik milli ordu oluşturuldu. O sırada Ordu'nun Hazar Denizi'nde 24.000 süngü, 6.000 piyade, süvari, topçu ve diğer birliklerden oluşan ve en modern silahlarla donatılmış küçük bir kuvveti vardı. Orduda askeri disiplini güçlendirmek için Savunma Bakanlığına bağlı bir divani askeri mahkeme yani askeri mahkeme çalışıyordu.
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin askeri inşaat politikasında milliyet ve anadile özel dikkat gösterildi. Harbiye Nazırı Samad bey Mehmandarov'un emri, orduda konuşma ve kırtasiye dilinin anadil olması gerektiğini belirtti. Emirde "Tüm subaylara Azerbaycan'daki askerleri hem saflarda hem de saflarda selamlamalarını emrediyorum - bir kelime" merhaba "ve" merhaba "yanıtı. Ödül töreni sırasında askere "Merhaba" söylenmeli, asker "çok teşekkür ederim" diye cevap vermeli. Subayların çoğu Rusça konuştuğu için, askerlerin emirlerini anlamak zor olduğu için Azerice konuşmak gerekliydi.
Devletin güvenliğini korumak için hükûmet, ordu inşası için mümkün olduğu kadar çok para ayırdı. 1919 devlet bütçesinde toplanan 1.600.446.952 rubleden 399.452.242 ruble toplam bütçenin yüzde 27.7'si olan savunma harcamalarına tahsis edildi.
15 Ocak 1919'da bakanlığın ilgili daire ve birimleri birleştiren geniş tabanlı bir karargahı kuruldu ve başına General Süleyman bey Süleyman bey atandı. Karargahın altında özel bir matbaa, askeri mahkeme ve askeri savcılık, askeri bakana bağlı askeri konsey oluşturuldu. Yaklaşan tehlikeler ışığında, Devlet Savunma Komitesi Haziran 1919'da kuruldu.
Ordu kurma programını uygulamak ve güçlü bir ordu oluşturmak için Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti parlamentosu 9 yasama tasarrufunu görüşmüş ve Savunma Bakanlığına yeterli fon sağlamak için ilgili kararları almıştır. Bu özel ilgi nedeniyle, bugünkü ülkedeki askeri üs zayıftı, askeri program 1919'da 25.000 ve 1920'de 40.000 kişilik bir ordu oluşturmaktı.
Orduya milli subay sağlamak için hap eğitim kurumları kurmak gerekiyordu. Bu amaçla Haziran 1918'de Gence'de bir askerî okul kurulmuş ve bu eğitim kurumu Kasım 1919'da askerî okula dönüştürülmüştür. Uçuşun üç bölümünde - genel, topçu ve mühendislik - 250 dinleyici vardı.
1919'un sonunda 1920'nin başında süvari, topçu ve keskin nişancı seferleri yapıldı. Uzmanlar bu eğitim kurumlarında ders vermeye davet edildi. 1918 - 1920 Türk ve Rus subaylarının da yardımıyla yaya ve at sırtında polklar, topçu tugayları, tümeni oluşturuldu. 1919'un sonunda, ulusal ordu iki piyade tümeninden ve bir süvari tümeninden oluşuyordu. İlk piyade tümeni birinci Javanshir, ikinci Zagatala ve üçüncü Gence alaylarını içeriyordu. İkinci piyade tümeni, dördüncü Guba, beşinci Bakü ve altıncı Goychay alaylarını içeriyordu. alayı temelinde üçüncü piyade tümeninin kurulmasına başlandı. Birinci Tatar, İkinci Karabağ ve Üçüncü Şeki süvari alayları temelinde bir süvari tümeni kuruldu.
Güneyde güvenliği sağlamak için Lenkeran'da bir yedek tabur ve bir "yardım alayı" - Milis Alayı - kuruldu. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosunu korumak amacıyla ülkede asayişi ve düzeni sağlamak için özel bir birim ve gezici ekipler oluşturuldu. Ordu, iki topçu tugayı, bir hafif topçu tümeni, üç zırhlı tren, beş uçak, birkaç hidroaeroplan ve altı ağır ve hafif zırhlı araçtan oluşuyordu. İngilizler harekete geçtikten sonra Savunma Bakanlığı askeri bir liman kurdu, Hazar Deniz Kuvvetlerini yeniden inşa etti ve Kars ve Ardahan gemilerinin yanı sıra Astrabad, Araz ve Nargin gemilerini emrine verdi. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmeti, orduya uygun türde silah ve mühimmat sağlamak için sürekli araştırma yapmakta ve ciddi önlemler almaktadır. 27 Haziran 1919'da Azerbaycan Parlamentosu tarafından onaylanan "Azerbaycan-Gürcistan Askeri Savunma Paktı" bu alanda önemli rol oynadı. Anlaşmaya göre Azerbaycan, Tiflis'ten 12 hafif silah, 12 dağ topu, 24 Maxim makineli tüfek, 3.000 tüfek ve büyük miktarda mühimmat aldı. İtalya Savunma Bakanlığı ile mühimmat satın almak için görüşmeler başladı.
Kuzey Kafkasya'da Beyaz Muhafızların yenilgisinden sonra Denikinistler güneye kaçtılar ve Mart 1920'de Azerbaycan ordusuna 20 top, 100 makineli tüfek, 9 uçak, 15.000 tüfek ve 10 milyon fişek verdiler.
Azerbaycan ordusuna silah sağlamak için Ocak 1920'de hükûmet, Gence'de inşa edilecek bir askeri tesisin tahmini ve personeli ile askeri-sanayi kompleksinin kurulmasına ilişkin bir yasa tasarısı hazırladı. 23 Şubat 1920'de parlamento, askeri bir tesisin inşası ve bunun için 670 milyonluk tahsisat ile ilgili bir yasa çıkardı. Programı uygulamak için, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmeti, İtilaf Devleti Yüksek Konseyi'ne askeri tesise modern teknoloji sağlanmasını talep eden bir muhtıra gönderdi.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nden Memmed Emin Resulzade, ordunun devletin bel kemiği, toprak birliğinin garantörü olduğunu deneyimlerinden biliyordu. Bir ülkeyi zayıflatmak, sarsmak ve yok etmek için her şeyden önce ordusunu yok ettikleri tarihsel deneyimden anlaşılıyor. Bu noktada orduyu bölmek, subayların inançlarını yabancı unsurlarla zehirlemek ve elinde darbe örgütlemek konusunda çok fazla deneyim var. Bu tehdidi ortadan kaldırmak için Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmeti personelin siyasallaşmasına ve siyasete girmesine izin vermedi. Savunma Bakanı'nın emri, subay ve askerlerin dünyadaki olaylardan haberdar olmaları ve temsil ettikleri devletlerin menfaatleri doğrultusunda değerlendirmeleri gerektiğini belirtti. Bu nedenle subay ve askerler herhangi bir siyasi partiye üye olamazlar, çünkü ordu için ebedi parti onun devletidir. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükûmeti, partisiz ve siyasetsiz bir ordu kurmanın uygun olduğunu düşündü. Çünkü subay bir partinin üyesi ise, askerler başka bir partinin üyesi olabilir, dolayısıyla orduda kaos ve çatışma olabilir.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin ordu kurma politikasının temel ilkelerinden biri milli duygu, milli birlik, milli gurur, vatana ve toprağa bağlılıktı. Her subay ve asker tarihini, geçmişini, köklerini, soyunu bilmeli ve onlara yıkılmaz köklerle bağlı olmalıdır. Askerler ve subaylar her şeyden önce vatandaş, vatansever olmalı, vatanını, dilini, milletini sevmeli ve onlar için gayretli olmalıdır. Bu milli özellikleri dikkate alan Samad bey Mehmandarov, halkımızın tarihini ve kahramanlık geleneklerini yansıtan kitaplarla asker ve subayların temin edilmesine özel önem verdi ve bu kitapları okumaları için koşullar yarattı. Samad bey Mehmandarov şunları yazdı: “Aydınlarımızın en önemli görevlerinden biri halkı ve askerleri tarihleriyle tanıştırmaktır. Bu şüphesiz halkın milli duygularını ve Türk ırkına ait olma gururunu artıracaktır. " Bu fikir aynı zamanda devletin iç politikasını da kapsayan bir temanın tezahürüydü: "Ordu halkla birleşmiştir." Alınan tedbirler sürekli olarak personelin ahlaki ve psikolojik eğitimini arttırmış, vatanseverlik eğitimini güçlendirmiş, savaşma yeteneğini ve mücadele kararlılığını güçlendirmiştir.
Samad Bey, ülkeyi bölmeye çalışan ayrılıkçılara, Azerbaycan'ın suçluların devlete karşı hareket etmesine izin vermeyecek güçlü, düzenli bir ordusu olduğunu hatırlattı. Ancak gerçek durumun farkında olan bazı düşman güçleri, savaşa hazırlığının düşük olduğunu düşünerek Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin genç ordusuna karşı kışkırtıcı operasyonlar düzenlemeye çalıştı. Bu düşünceyle Ermeni Taşnaklar, Dağlık Karabağ'ı Azerbaycan'dan ayırmak için 22 Mart 1920'de Askeran Geçidi'ni kapattılar ve Karabağ'ın dağlık kesimini ablukaya aldılar. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükûmeti, bu tehlikeli durumu ortadan kaldırmak için acil ve çok ciddi önlemler aldı ve Taşnaklara bir ders verdi. Savunma Bakanı Samad bey Mehmandarov'un emriyle Askeran çevresine General Habib bey Salimov komutasında kuvvetli bir askerî güç gönderilmiş ve düşman savaşta yenilmiş, Ermeni birliklerinin başı Deli Gazar öldürülmüş, Ermeni militanlar Keşişkend'in karargahı tahrip edilmiş, Taşnak ayaklanması bastırılmıştır. .
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin ordu kurma programı ve onun acı tarih dersleri bugün modern Azerbaycan'ın savunma stratejisinin ana yönlerinden biridir. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti deneyimi ve günümüzün modern gerçekliği, güçlü bir ulusal ordunun ülkemizin güvenliğinin, bağımsızlığının ve toprak bütünlüğünün garantörü olduğunu doğrulamaktadır.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin ulusal ordusunda rütbeler
Cornet, Teğmen, Teğmen, Stabs-rotmistr, Rotmistr, Yarbay, Albay, General.
Kaynak
- Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Milli Ordusunun Kurulması
Ayrıca bakınız
- Azerbaycan Halk Cumhuriyeti
- Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Savaş Tarihi
- Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Savaş Okulu
- Haydar Aliyev adına Azerbaycan Ali Savaş Okulu
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin devlet gelenekleri 1 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Bağımsızlığına İlişkin Anayasa Yasası 20 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Milli Ordusu Azerbaycan in bagimsizligindan sonra 1918 yilinda Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Hukumeti tarafindan olusturulan milli bir ordudur Azerbaycan Halk Cumhuriyeti silahli kuvvetlerinin teskilati cumhuriyetin ilanindan itibaren baslamistir Ermenistan 1918 den itibaren gergin durumdan yararlanarak ve Bolseviklerin destegiyle Azerbaycan in Zengazur Daglik Karabag ve Nahcivan bolgelerini zorla isgal ederek sinirlarini ihlal edip sinir bolgelerinde askeri catismalar yaratti Boyle durumlarda ulkenin toprak butunlugunu ve bagimsizligini savunmak icin guclu bir ordunun olusturulmasi devletin birincil goreviydi Ordu kurma programi28 Mayis 1918 de kabul edilen Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Bagimsizlik Bildirgesi Azerbaycan in kendisini dis mudahalelerden korumak ic dusman kuvvetlerini etkisiz hale getirmek icin duzenli bir orduya sahip olmasi ve kendi silahli kuvvetlerini yaratmasi gerektigini belirtiyordu Cunku bagimsiz bir ordusu olmayan bir devletin milli devleti her zaman yabancilarin tehdidi altinda yasamaya mahkumdur Bu zorunluluk nedeniyle 28 Mayis 1918 de kurulan ilk kabinede General Husrev Bey Sultanov Savunma Bakani olarak atandi Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin ordu insasi eylem planina gore ordunun en onemli yapisal birimleri 1 Kasim 1919 a kadar kurulacak ve tamamlanacakti Bu donemde uc alay bir topcu tumeni ozel birlikler suvari ve makineli tufek mufrezelerini iceren bir telgraf uc alaydan olusan bir suvari tumeni bir hava mufrezesi ve bir demiryolu taburundan olusan iki piyade tumeni olusturulacakti Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumeti ordu kurma programini uygulamada bir dizi guclukle karsilasti Carlik Rusyasi nin askeri politikasi diger bircok ulkeninki gibi Azerbaycanlilara karsi onyargiliydi Azerbaycanlilar askeri okullara kabul edilmedi askere alinmadi ve bazi istisnalar disinda sadece askeri vergiler odendi Bu nedenle Azerbaycan in buyuk askeri birlikleri ve yeterli askeri silahlari yoktu O zamanlar Kafkas suvari bolugunun bir parcasi olan sadece bir Azerbaycan suvari alayi vardi Azerbaycan Kolordusu nun kurulmasiNisan 1917 de Baku deki Kafkas Muslumanlari Kongresi nde ozel askeri birliklerin kurulmasiyla ilgili bir buro kurulmasina karar verildi 26 Ekim 1917 de yapilan Musavat Partisinin ilk kongresi ulusal bir ordunun kurulmasini talep etti Ayni yilin 5 Kasim inda Gence de duzenlenen Kafkas Musluman Askeri Kongresi sehre gelen bir Tatar suvari taburu temelinde bir Azerbaycan ordusunun kurulmasini tavsiye etti Ulkedeki gergin durum nedeniyle planlanan tedbirler buyuk zorluk ve yavaslikla uygulandi Nuri PasaAzerbaycan topcusu Gergin durum Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hukumetini ciddi onlemler almaya zorladi Hukumet yarisi Ermenilerden olusan Kafkasya Kizil Ordusu nun Gence ye yonelik tehdidini onlemek icin Bati Azerbaycan da sikiyonetim ilan etti Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumetinin daveti uzerine Nuri Pasa Mayis 1918 sonunda 300 egitmen grubu ile Azerbaycan in Gence sehrine geldi Bu sirada cok sayida Bolsevik ve Tasnak askeri Gence yonunde saldirmaya basladi Amac Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin milli ordusunu yok etmek ve tum Azerbaycan topraklarini isgal etmekti Durumun aciliyetini goren deneyimli asker Nuri Pasa ucuncu ordunun komutani Vahib Pasa ya acil askeri yardim isteyen bir mektup yazdi Azerbaycan ile Turkiye arasinda 4 Haziran 1918 de Batum da imzalanan anlasma geregince askeri yardimi resmilestirmek uzere Turk Birlikleri Gence ye gonderildi Birincisi besinci Kafkas tumeninin dokuzuncu ve ikinci suvari alaylari Azerbaycan a gitti ve alaylar 15 Haziran da Gence ye ulasti Boylece Kafkas Islam Ordusu 5 000 kisilik Azerbaycan askeri birligi besinci dokuzuncu ve on besinci kale alaylari temelinde kurulmus ve komutani Nuri Pasa atanmistir O siralarda Stepan Saumyan liderligindeki Bolsevik Tasnak gucleri Baku Samahi Goycay yonunde ilerliyor Garamaryam i ele geciriyor ve Ujar a dogru ilerliyordu Nuri Pasa tehlikeyi onlemek icin Gence deki Ermenileri silahsizlandirdi ve ordusunu Goycay yonune gonderdi Onuncu Alay a hazirliksiz bir muharebede katilan Osman Bey in basarisizligini ogrenen Nuri Pasa General A Shikhlinsky ile birlikte 18 Haziran da Mususlu ya ve ardindan Goycay a gelerek gercek durumu analiz ederek milli ordu birliklerini ve yerel gonulluleri savasa hazirladi Baku nun kurtulusuAlinan tedbirler neticesinde 27 30 Haziran da baslayan catismalarda Bolsevik Tasnak gucleri bozguna ugradi ve Kafkas Islam Ordusu Baku ye dogru hareket etmeye basladi Kafkas Islam Ordusu 15 Eylul 1918 de Baku yu ele gecirdi ve Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumetinin baskente tasinmasi icin sartlar yaratti Kafkas Islam Ordusu Baku yu Tasnaklar ve Ingilizlerden temizledi sehri Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin resmi baskenti yapti Azerbaycan i tehlikeden kurtardi ve tum ulkenin kontrolunu hukumetin emrine verdi Osmanli Devleti nin Harbiye Naziri Enver Pasa Baku nun azad edilmesi ile ilgili Nuri Pasa ya gonderdiyi telgrafda soyle diyordu Buyuk Turan Imparatorlugunun Hazar Denizi Kiyisindaki zengin bir konak yeri olan Baku sehrinin zaptina iliskin haberi buyuk sevinc ve mutlulukla ogrenmis bulunuyorum Turk ve Islam tarihi sizin bu hizmetinizi unutmayacaktir Gazilerimizin gozlerinden oper sehitlerimize fatihalar ithaf ederim Baku nun kurtulusu icin cesitli dusman kuvvetlerinin birlesik kuvvetleriyle yapilan catismalarda bin Turk askeri ve subayi bes bin yerli olduruldu Baku de iktidar Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ne devredilse de Karabag daki Tasnak Ermenilerinin tehdidi devam etti Kafkasya Islam Ordusu nun birlikleri bolgedeki halk yonetiminin konumunu guclendirmek icin Karabag a gonderildi Nuri Pasa orduyu yerinde yonetmek icin Agdam a geldi durumu inceledi ve Susa ya buyuk bir gucle saldirdi sehirde Azerbaycan bayragini kaldirdi savunma pozisyonlarini guclendirdi Ancak Osmanli nin Birinci Dunya Savasi ndaki yenilgisi ve Ingiliz hukukunun Baku ye girmesi nedeniyle 17 Kasim 1918 de baslattigi operasyonlari birakarak Turkiye ye dondu Ordu kurma programiTurk ordusunun Azerbaycan dan cekilmesinin ardindan ulkedeki durum cok zorlasti dis baski artti ve askeri mudahale tehdidi artti Memmed Emin Resulzade zor durumla ilgili sunlari soyledi Turk ordusu geri cekildi Azerbaycan askeri birligi yoktu farkli yerlere dagilmis 1 500 Azerbaycan askeri vardi Gorunuse gore durum cok zordu ve zaman yoktu Cikis yolu ordu insasi alaninda acil onlemler almakti Nuru Pasa nin ayrilisindan sonra ordu kurma ve savunma onlemleri basladi ve Turk askeri birlikleri genisledi yeni hazirliklar yapildi ve planlar yapildi Rus ordusunun savaslarinda buyuk cesaret kazanan taninmis bir asker olan General Aliaga Shikhlinsky ordunun insasini hizlandirmak icin askeri planlar ve stratejik onerilerde bulundu Plana gore 1919 da 25 000 1920 de 40 000 kisilik organize bir milli ordu modern silahlarla donatilmis en onemli bolgelerde kurulacak ve konuslandirilacakti Onemli konulardan biri askeri bir bakanlik kurulmasiydi Harbiye Nazirligi resmi olarak kurulmamis olmasina ragmen 28 Mayis 11 Haziran 1918 tarihleri arasinda Husrev bey Sultanov tarafindan yapilmistir 6 Ekim den 26 Aralik a kadar Askeri Isler Komiseri I Ziyadkhanov du 23 Ekim de Bakanlar Kurulu askeri bir bakanlik kurma karari aldi Bu karar 7 Kasim da resmilesti ve Fatali khan Khoyski Savas Bakani olarak atandi 26 Aralik 1918 de Rus ordusunda gorev yapmis olan Rus topcusu korgenerali Samad bey Mehmandarov Savas Bakani 29 Aralik ta ise Rus korgeneral Aliaga Shikhlinsky yardimciligina atandi Korgeneral Suleyman Sulkevich Genelkurmay Baskanligina getirildi 13 Aralik 1918 de Gence den gonderilen bir mesajda Azerbaycan Milli Koprusu komutani General Aliaga Shikhlinsky yeni bir Azerbaycan ordusu hazirladigini bildirdi Projede general ordunun yapisini yapisini ve bilesimini tanimlayan bir sema gelistirdi Profesyonel asker askeri bakanlik gorevine genis deneyime ve egitime sahip bir subayin atanmasini ve kolordu yerine geleneksel tumenlerin olusturulmasini tavsiye etti Samad bey Mehmandarov Bolsevik propagandasi sonucunda ordudaki durumun iyi olmadigini yiyecek sikintisi cektigini ve seferberlik planinin uygulanmadigini cok iyi biliyordu Tum bunlari dikkate alan Bakan ayni gun halka hitap ederek ulkemizin yoksul veya zengin tum vatandaslarinin ayni sekilde askerlik yapmasi gerektigini askerlikten saliverilirse agir sekilde cezalandirilacagini soyledi Generalin inancina ve hazirladigi plana gore bagimsiz Azerbaycan in milli guvenligini toprak birligini ve devlet sinirlarini korumak icin tum vatandaslarin orduda hizmet etmesi ve topraklarimizi korumasi gerekiyor 11 Temmuz 1918 de ulusal ordu icin askere alma emri cikarildi ve 1894 1899 dogumlu 24 29 yas arasi erkek cocuklar seferber edildi Mali zorluklara ragmen Gence de ulusal subaylari egitmek icin bir askeri okul kuruldu Alinan tedbirler neticesinde kisa surede yaklasik 40 000 askerlik milli ordu olusturuldu O sirada Ordu nun Hazar Denizi nde 24 000 sungu 6 000 piyade suvari topcu ve diger birliklerden olusan ve en modern silahlarla donatilmis kucuk bir kuvveti vardi Orduda askeri disiplini guclendirmek icin Savunma Bakanligina bagli bir divani askeri mahkeme yani askeri mahkeme calisiyordu Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin askeri insaat politikasinda milliyet ve anadile ozel dikkat gosterildi Harbiye Naziri Samad bey Mehmandarov un emri orduda konusma ve kirtasiye dilinin anadil olmasi gerektigini belirtti Emirde Tum subaylara Azerbaycan daki askerleri hem saflarda hem de saflarda selamlamalarini emrediyorum bir kelime merhaba ve merhaba yaniti Odul toreni sirasinda askere Merhaba soylenmeli asker cok tesekkur ederim diye cevap vermeli Subaylarin cogu Rusca konustugu icin askerlerin emirlerini anlamak zor oldugu icin Azerice konusmak gerekliydi Devletin guvenligini korumak icin hukumet ordu insasi icin mumkun oldugu kadar cok para ayirdi 1919 devlet butcesinde toplanan 1 600 446 952 rubleden 399 452 242 ruble toplam butcenin yuzde 27 7 si olan savunma harcamalarina tahsis edildi 15 Ocak 1919 da bakanligin ilgili daire ve birimleri birlestiren genis tabanli bir karargahi kuruldu ve basina General Suleyman bey Suleyman bey atandi Karargahin altinda ozel bir matbaa askeri mahkeme ve askeri savcilik askeri bakana bagli askeri konsey olusturuldu Yaklasan tehlikeler isiginda Devlet Savunma Komitesi Haziran 1919 da kuruldu Ordu kurma programini uygulamak ve guclu bir ordu olusturmak icin Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti parlamentosu 9 yasama tasarrufunu gorusmus ve Savunma Bakanligina yeterli fon saglamak icin ilgili kararlari almistir Bu ozel ilgi nedeniyle bugunku ulkedeki askeri us zayifti askeri program 1919 da 25 000 ve 1920 de 40 000 kisilik bir ordu olusturmakti Orduya milli subay saglamak icin hap egitim kurumlari kurmak gerekiyordu Bu amacla Haziran 1918 de Gence de bir askeri okul kurulmus ve bu egitim kurumu Kasim 1919 da askeri okula donusturulmustur Ucusun uc bolumunde genel topcu ve muhendislik 250 dinleyici vardi 1919 un sonunda 1920 nin basinda suvari topcu ve keskin nisanci seferleri yapildi Uzmanlar bu egitim kurumlarinda ders vermeye davet edildi 1918 1920 Turk ve Rus subaylarinin da yardimiyla yaya ve at sirtinda polklar topcu tugaylari tumeni olusturuldu 1919 un sonunda ulusal ordu iki piyade tumeninden ve bir suvari tumeninden olusuyordu Ilk piyade tumeni birinci Javanshir ikinci Zagatala ve ucuncu Gence alaylarini iceriyordu Ikinci piyade tumeni dorduncu Guba besinci Baku ve altinci Goychay alaylarini iceriyordu alayi temelinde ucuncu piyade tumeninin kurulmasina baslandi Birinci Tatar Ikinci Karabag ve Ucuncu Seki suvari alaylari temelinde bir suvari tumeni kuruldu Guneyde guvenligi saglamak icin Lenkeran da bir yedek tabur ve bir yardim alayi Milis Alayi kuruldu Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosunu korumak amaciyla ulkede asayisi ve duzeni saglamak icin ozel bir birim ve gezici ekipler olusturuldu Ordu iki topcu tugayi bir hafif topcu tumeni uc zirhli tren bes ucak birkac hidroaeroplan ve alti agir ve hafif zirhli aractan olusuyordu Ingilizler harekete gectikten sonra Savunma Bakanligi askeri bir liman kurdu Hazar Deniz Kuvvetlerini yeniden insa etti ve Kars ve Ardahan gemilerinin yani sira Astrabad Araz ve Nargin gemilerini emrine verdi Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumeti orduya uygun turde silah ve muhimmat saglamak icin surekli arastirma yapmakta ve ciddi onlemler almaktadir 27 Haziran 1919 da Azerbaycan Parlamentosu tarafindan onaylanan Azerbaycan Gurcistan Askeri Savunma Pakti bu alanda onemli rol oynadi Anlasmaya gore Azerbaycan Tiflis ten 12 hafif silah 12 dag topu 24 Maxim makineli tufek 3 000 tufek ve buyuk miktarda muhimmat aldi Italya Savunma Bakanligi ile muhimmat satin almak icin gorusmeler basladi Kuzey Kafkasya da Beyaz Muhafizlarin yenilgisinden sonra Denikinistler guneye kactilar ve Mart 1920 de Azerbaycan ordusuna 20 top 100 makineli tufek 9 ucak 15 000 tufek ve 10 milyon fisek verdiler Azerbaycan ordusuna silah saglamak icin Ocak 1920 de hukumet Gence de insa edilecek bir askeri tesisin tahmini ve personeli ile askeri sanayi kompleksinin kurulmasina iliskin bir yasa tasarisi hazirladi 23 Subat 1920 de parlamento askeri bir tesisin insasi ve bunun icin 670 milyonluk tahsisat ile ilgili bir yasa cikardi Programi uygulamak icin Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumeti Itilaf Devleti Yuksek Konseyi ne askeri tesise modern teknoloji saglanmasini talep eden bir muhtira gonderdi Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nden Memmed Emin Resulzade ordunun devletin bel kemigi toprak birliginin garantoru oldugunu deneyimlerinden biliyordu Bir ulkeyi zayiflatmak sarsmak ve yok etmek icin her seyden once ordusunu yok ettikleri tarihsel deneyimden anlasiliyor Bu noktada orduyu bolmek subaylarin inanclarini yabanci unsurlarla zehirlemek ve elinde darbe orgutlemek konusunda cok fazla deneyim var Bu tehdidi ortadan kaldirmak icin Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumeti personelin siyasallasmasina ve siyasete girmesine izin vermedi Savunma Bakani nin emri subay ve askerlerin dunyadaki olaylardan haberdar olmalari ve temsil ettikleri devletlerin menfaatleri dogrultusunda degerlendirmeleri gerektigini belirtti Bu nedenle subay ve askerler herhangi bir siyasi partiye uye olamazlar cunku ordu icin ebedi parti onun devletidir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hukumeti partisiz ve siyasetsiz bir ordu kurmanin uygun oldugunu dusundu Cunku subay bir partinin uyesi ise askerler baska bir partinin uyesi olabilir dolayisiyla orduda kaos ve catisma olabilir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin ordu kurma politikasinin temel ilkelerinden biri milli duygu milli birlik milli gurur vatana ve topraga baglilikti Her subay ve asker tarihini gecmisini koklerini soyunu bilmeli ve onlara yikilmaz koklerle bagli olmalidir Askerler ve subaylar her seyden once vatandas vatansever olmali vatanini dilini milletini sevmeli ve onlar icin gayretli olmalidir Bu milli ozellikleri dikkate alan Samad bey Mehmandarov halkimizin tarihini ve kahramanlik geleneklerini yansitan kitaplarla asker ve subaylarin temin edilmesine ozel onem verdi ve bu kitaplari okumalari icin kosullar yaratti Samad bey Mehmandarov sunlari yazdi Aydinlarimizin en onemli gorevlerinden biri halki ve askerleri tarihleriyle tanistirmaktir Bu suphesiz halkin milli duygularini ve Turk irkina ait olma gururunu artiracaktir Bu fikir ayni zamanda devletin ic politikasini da kapsayan bir temanin tezahuruydu Ordu halkla birlesmistir Alinan tedbirler surekli olarak personelin ahlaki ve psikolojik egitimini arttirmis vatanseverlik egitimini guclendirmis savasma yetenegini ve mucadele kararliligini guclendirmistir Samad Bey ulkeyi bolmeye calisan ayrilikcilara Azerbaycan in suclularin devlete karsi hareket etmesine izin vermeyecek guclu duzenli bir ordusu oldugunu hatirlatti Ancak gercek durumun farkinda olan bazi dusman gucleri savasa hazirliginin dusuk oldugunu dusunerek Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin genc ordusuna karsi kiskirtici operasyonlar duzenlemeye calisti Bu dusunceyle Ermeni Tasnaklar Daglik Karabag i Azerbaycan dan ayirmak icin 22 Mart 1920 de Askeran Gecidi ni kapattilar ve Karabag in daglik kesimini ablukaya aldilar Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hukumeti bu tehlikeli durumu ortadan kaldirmak icin acil ve cok ciddi onlemler aldi ve Tasnaklara bir ders verdi Savunma Bakani Samad bey Mehmandarov un emriyle Askeran cevresine General Habib bey Salimov komutasinda kuvvetli bir askeri guc gonderilmis ve dusman savasta yenilmis Ermeni birliklerinin basi Deli Gazar oldurulmus Ermeni militanlar Kesiskend in karargahi tahrip edilmis Tasnak ayaklanmasi bastirilmistir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin ordu kurma programi ve onun aci tarih dersleri bugun modern Azerbaycan in savunma stratejisinin ana yonlerinden biridir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti deneyimi ve gunumuzun modern gercekligi guclu bir ulusal ordunun ulkemizin guvenliginin bagimsizliginin ve toprak butunlugunun garantoru oldugunu dogrulamaktadir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin ulusal ordusunda rutbelerCornet Tegmen Tegmen Stabs rotmistr Rotmistr Yarbay Albay General KaynakAzerbaycan Halk Cumhuriyeti nin Milli Ordusunun KurulmasiAyrica bakinizAzerbaycan Halk Cumhuriyeti Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin Savas Tarihi Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nin Savas Okulu Haydar Aliyev adina Azerbaycan Ali Savas OkuluKaynakca Milliyyet Arasdirmalar Merkezi 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hanim Halilova 15 Eylul 2008 Turk Ocaklari 21 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Dis baglantilarAzerbaycan Halk Cumhuriyeti nin devlet gelenekleri 1 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Bagimsizligina Iliskin Anayasa Yasasi 20 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde