Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açından çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.
Tarih ve yaratılış
Paylaştıkları ortak dil sebebiyle Aztek kültürü genellikle olarak bilinen kültürel kompleks ile gruplandırılmıştır. Efsaneye göre, Texcoco Gölü civarındaki Anahuac vadisine, daha sonra Aztekleri oluşturacak olan çeşitli gruplar, kuzeyden gelmişlerdir. Vadinin yeri ve gölün mesafesi belirli olsa da, Azteklerin kökenine dair kesin pek bir şey bilinmemektedir.
Kökenlerine dair farklı kaynaklar ve düşünceler mevcuttur. Efsaneye göre Meksika/Aztek halkının ataları kuzeyde olarak anılan bir yerden gelmiş, yedi nahuatlacalardan sonuncusu güneye doğru yolculuğu yapmış ve “Azteka” ismini almıştır. Diğer kaynaklar halkın kökenini ’a (“yedi mağaranın yeri”) veya ’a (tüm uygarlıkların efsanevi kökeni, çıkış yeri) dayandırırlar.
Meksika/Azteklerin tanrıları tarafından yönlendirildiği söylenirdi. Göldeki bir adaya vardıklarına bir meyve dolu bir nopak kaktüsüne konmuş bir kartal görürler. Bu görüntü onlara tam o noktada yeni evlerini kurmalarını öğütleyen bir kehaneti tamamlamaktaydı. Böylece Aztekler Tenochtitlan şehrini bu mevkiye kurmuş, bugünkü Meksiko’nun merkezinde bulunan bir suni ada inşa etmiştirler.
Efsaneye göre Meksikalılar, Anahuac vadisine vardıklarında, diğer tüm halkların en az uygar olanı olarak görülmekteydiler; fakat Meksika/Aztek halkı öğrenmeyi tercih etti ve diğer halklardan, özellikle de antik Toltek’ten (ki Toltec uygarlığını bir parça daha eski bir uygarlık olan Teotihuacan ile karıştırmaktaydılar), alabildikleri kadar bilgi, gelenek ve kültürel öğe aldılar. Azteklere göre Toltec halkı tüm kültürün yaratıcısı olan halktı; “Toltecayotl” kültür sözcüğüyle eş anlamlıydı.
Aztekler birkaç farklı geleneği benimsedikleri ve kendi daha eski gelenekleriyle birleştirdikleri için, birkaç tane yaratılış efsanesine sahiptiler. Bunlardan bir tanesi bugünkü dünyadan önce yaşanmış ve hepsi felaketle sonlanmış dört çağ olduğunu belirtir. Buna göre bugün yaşadığımız çağ, , beşinci çağ veya beşinci yaratılış yıkımdan güneşe dönüşmüş olan bir tanrının kurbanı ile kurtulmuştur. Bu efsane (mit) antik Teotihuacan şehri ile ilgilidir ki şehir Aztekler oraya vardığında zaten terk edilmiş ve yıkılmıştı. Bir başka mit dünyayı, ’un çocukları ikiz tanrılar ve Quetzalcoatl’ın yarattığını tarif eder. Tezcatlipoca dünyayı yaratırken ayağını kaybetmiştir ve bu sebeple bu tanrıların tüm betimlemelerinde o bir ayağı eksik ve kemiği ortaya çıkmış bir biçimde betimlenmiştir. Quetzalcoatl’a “Beyaz Tezcatlipoca” da denir.
Yaratılış ve evren modeli Aztek panteonu için büyük bir önem taşır; tanrıların (veya ilahi varlıkların) diziliği bu evren modeline göredir. Panteondaki bu ilahi varlıklar 13 kattan oluşan gök kubbede ve 9 kattan oluşan yer altı dünyasında (ahiret alemi) farklı yerlerde ortaya çıkar.
Aztek mitolojisi, gerek arkeolojik bulgular gerekse yazılı belgelere göre, çok kalabalık bir panteona sahipti. Varlığın fark edilebilir her yüzünün ayrı bir kutsiyeti ve doğal olarak kutsal varlığı mevcuttu. Her ne kadar İspanyollar Azteklerin “teotl” olarak andıkları bu güç veya varlıkları sıklıkla “tanrı”, “aziz” veya “cin” diye çevirmiş olsa da bu tip tanımlamalar pek doğru değildir zira Aztek mitolojisinde bu terminolojinin vurguladığı çeşitli hiyerarşik veya teolojik anlamların karşılığı yoktu. “Teotl” kutsal bir güçtü ve doğa olaylarında ve formlarında örneğin bir bitki veya yağmurda ortaya çıkabileceği gibi, -çoğunlukla mistik- belirli yerlerde (yani mekânlarda) ve diğer birçok mitolojide olduğu gibi fark yaratmış bireylerde de ortaya çıkabiliyordu. Bununla birlikte Aztek mitolojisinde de temeli yaratılış efsanesine dayanan daha temel bir ‘tanrılar’ dizisine rastlamak mümkündür denilebilir. İnanılan evren modeliyle sıkı sıkıya ilişkili olan bu dizilimde, kavramların farkl temsil eden tanrılar evrenin de farklı noktalarında bulunur.
Aztek inanışında tanrılar insanlar tarafından gözle görülemezdi. Bununla birlikte Aztekler rüyalarında ve kehanetlerde tanrıları görebilirdi. Bunun ı yönlerinidışında teixiptla olarak adlandırılan ve tanrıları temsilen kutlamalarda veya ritüellerde ortaya çıkan, tanrıları taklit eden, tanrıların içlerinde vücut bulduğu şeyler vardı – bunlar da Azteklerin tanrıları ‘görmesini’ sağlıyordu. , tanrıya veya olaya göre değişebilir, bir insan veya şekil verilmiş tahta veya taş oymalarda olabilirdi. Aztekler tanrılarını yoğun biçimde betimlemiştirler. Betimlemeler antromorfiktir; bir hayvan veya bir nesnenin formunu aldığında - örneğin kutsal köpek veya bıçak tanrı Itztli - dahi tanrının çeşitli insani özellikleri bulunur, kollar, bacaklar veya yüz gibi.
Azteklerin baş tanrısı ve inandıkları en yüce tanrı idi. Her şeye kadir, her yerde var olan, evrenin yaratıcısı bu tanrı her şeyin ilk sebebiydi. Kendinde hem eril hem de dişil özellikler barındırmaktaydı ki onun bu tarafları birçok küçük tanrıyla birleşmiştir. Eril yön ateş ve güneş ile ilişkiliyken dişil yön bereket ve arz ile ilişkiliydi. Diğer birçok mitolojide de görülen, doğrudan eylemsiz fakat varlık açısından yüce baş tanrı kavramı, Aztek mitolojisindeki Ometeotl’da da kısmen görülebilir. Örneğin evrenin yaratılışının büyük kısmını çocukları gerçekleştirmiştir. Ometeotl Aztek panteonunda, cennetin 13. ve en yüksek katında yer alırdı. Ayrıca onun bu makamı bebeklerin ruhlarının dünyaya doğmak için indikleri yerdi.
Aztek panteonundaki bir sonraki önemli tanrı olarak zikredilebilir zira Azteklere göre ana yaratıcı güçtür. Baş büyücü olarak kabul edilen Tezcatlipoca birçok tanrıyla birlikte tanımlanmıştır; örneğin takvim ve bıçak tanrı Itztli ile.
Aztek panteonundaki bir diğer yaratıcı tanrı da antik ateş tanrısı ola ’dir. Xiuhtecuhtli Yeni Ateş seremonisindeki yaratıcı ve yeniden doğan tanrıdır ki bu ona, gerek dinî gerek toplumsal açıdan önem katar. Her 52 yılda bir, takvimin son buluşuyla yapılan bu seremonide bir esirin kalbi kurban edilir ve esirin göğsüne yakılan ateşle Xiuhtecuhtli tekrar doğardı.
Başka bir önemli tanrı ise, Aztek panteonunun antik tanrılarından olan, bereket vurgusunu da kavramsal olarak içeren yağmur tanrısı ’dur. Aztek uygarlığında tarımın çok önemli olması sebebiyle, Tlaloc toprağa bereket getiren tanrı olarak çok önemliydi. Nitekim Tlaloc’un türbesi (kutsal saklama yeri, shrine) Templo Mayor’da Huitzilopochtli’ninkiyle birlikte bulunurdu. Diğer Aztek tanrılarında olduğu gibi Tlaloc da başka tanrılarla yakından ilişkilidir; bunlar rüzgâr tanrı , su tanrıçası ’dur. Ehécatl, tanrı Quetzalcoatl’ın suretlerindendir.
Aztek mitolojisinde ana tanrıçalar ve bereket tanrıçaları da bulunmaktaydı. Panteondaki en güçlü tanrıçalar teteoinnan olarak anılan ana tanrıçalardı. Cinsel güçler ve tutkularla ilgili ile aşk ve cinsel arzunun tanrıçası bunlardandır. Bunların dışında önemli bereket tanrıçalarından bazıları; , ve ’dir.
Seremoni
Aztek mitolojisi seremonileri açısından çok çarpıcıdır. Seremoniler çok sıkı bir göksel takvim baz alınarak yapılırdı ve dinî olduğu kadar sosyal öneme sahipti. Tüm seremoniler iki ritüel takvime göre yapılırdı; (365 günlük takvim) ve 260 günlük bir başka takvim. Yörelere göre çeşitlilik gösteren seremoniler genelde üç devreye sahipti: hazırlık, kurban ve tanrıların beslenmesi. Hazırlık günlerinde oruç, çeşitli saflaştırma uygulamaları, şarkılar ve benzeri diğer kültürlerde de görülen dinî ve kutlamaya dayalı uygulamalar yer alırdı. Hazırlık devresini kurban devresi takip ederdi. Bu devrede kurban edilen insanlar genellikle ya esir ya kölelerdi. Seremoniden seremoniye kurban etme şekli değişiklik gösterebilirdi, nitekim Aztek seremonilerinde yakma, baş kesme gibi farklı kurban etme şekillerine rastlanır. Genellikle kurbanın kalbi çıkarılır ve tanrılara, beslenmeleri için, sunulurdu. Aztek inancında önemli bir yere sahip olan bu insan kurban etme imgesi, gerek edebi gerekse görsel kurgu eserlerinde fazlasıyla kullanılmıştır.
Aztek mitolojisi çok sıkı ve gelişmiş bir kozmogoniye dayanmaktaydı, evrenin dengesini korumaları gerekiyordu. İnsan kurban edilmesi sık sık evrenin dengesini korumak adına, Güneş’i veya bir başka tanrıyı yenilemek veya güçlendirmek amacıyla yapılırdı. İnsan kurban edilmesi Aztek mitolojisinde seremonilerde yer almasının yanı sıra efsanelerin ve genel inancından da önemli bir noktasını oluşturmaktaydı. Beşinci çağın yaratılmasında, Güneş’i desteklemek için büyük sayılarda insan kurban edilmesinin yanı sıra, tanrılar da kendilerini kurban etmişlerdi. Bu tip efsanevi temellerle insan kurban edilmesi, zaman zaman büyük sayılarda, devam etmiştir.
Aztek Mitoloji Tanrıları
- Acolmiztli: Yeraltı Tanrısı.
- Acolnahuacatl: Yeraltının başka bir tanrısı.
- Amimitl: Göl tanrısı.
- Atl: Su tanrısı.
- Atlaua: Balıkçılar ve su hamisi tanrı. Suların efendisi olarak adlandırılır.
- Atlatonin: Aztek Mitolojisinde Ana Tanrıça olup aynı zamanda Sahillerin Tanrıçasıdır.
- Camaxtli: Savaş, av ve hedef tanrısı aynı zamanda Yangın yaratıcısı. Diğer üç tanrı ile birlikte dünyayı yarattı.
- Centeotl: Mısır, mahsul tanrısı.
- Centzonuitznaua: İsyancı güneş tanrısı.
- Huitzilopochtli: Yıldızların tanrısı.
- Chalchiuhtlatonal: Suların tanrısı.
- Chalchiuhtlicue: Nehir, derelerin tüm suların tanrıçası. Aynı zamanda başhemşiredir.
- Chalchiutotolin: Salgın, hastalık tanrısı.
- Chalmecacihuilt: Yeraltı tanrıçası.
- Chalmecatl: Yeraltının başka bir tanrıçasıdır.
- Chantico: Toprak ve yanardağ yangın tanrıçası.
- Chicomecoatl: Mısır tanrıçası. Onun sembolleri başak ve buğdaydır.
- Chicomexochtli: Ressamlar tanrısı.
- Chiconahui: Ailenin koruyucusu ve toprak tanrıçası.
- Cihuacoatl: Toprak Ana Tanrıçası. Doğumda doğan veya ölenlerin başhemsiresi. Doğum tanrıçası. Genellikle kucağında bir çocukla tasvir edilir.
- Citlalatonac: Citlalicue ile yıldız yaratan tanrı.
- Citlalicue: Citlalatonac ile birlikte yıldızları oluşturulan tanrıça.
- Ciucoatl: Toprak tanrıçası.
- Coatlicue: Toprak ve ateş tanrıçası.
- Cochimetl: Tüccar ve tüccarların tanrısı.
- Coyolxauhqui: Ay ve yeryüzü tanrıçası. Sihirli güçlere sahip bir tanrıçadır.
- Ehecatl: Rüzgarlar Tanrısı. Quetzalcoatl ile birlikte cansız olan her şeye hayat verebilir.
- Huitzilopochtli: Savaş, güneş ve fırtına tanrısı. Bu tanrı güçlü bir sinek tarafından temsil edilmektedir.
- Huixtocihuatl: Bereket tanrıçası. Tlaloc'un bilge kız kardeşidir.
- Itzlacoliuhque: Cam (obsidyen) ve bıçak tanrısı.
- Itzli: Taş, bıçak ve kurban tanrısı.
- Itzpapalotl: Tarım tanrıçası.
- Ixtlilton: Şifa, tıp ve parti oyunları tanrısı.
- Malinalxochi: Akrep, yılan ve diğer zehirli böceklerin tanrıçası. Güçlü ve büyücü bir tanrıçadır.
- Metztli: Ay tanrısı.
- Mictlantecuhtli: Ölü ve Aztek yeraltı hükümdarı tanrısı. Genellikle bir iskelet ya da kafatası giyen bir rakam olarak görülüyor. Kendisinin örümcek, yarasa ve baykuş hayvanları vardır.
- Mixcoatl: Av ve savaş tanrısı. Ayrıca kutup yıldızı efendisidir.
- Nanauatzin: Dünyanın parlaklığı için kendisini feda eden güneş tanrısı.
- Omecihuatl: Tanrıça yaratıcısı
- Ometecuhtli: Tanrı Yaratıcı ve Ateş Tanrısı. Aztek panteonunun yüce tanrısıdır. Karşıtların ikiliğine karşı birliği sağlamıştır.
- Opochtli: Balıkçılık, avcılık ve kuş gözlemciliği tanrısı.
- Patecatl: Sağlık ve bereket tanrısı.
- Paynal: Haberci tanrı.
- Quetzalcoatl: Yaratıcı tanrı ve bilge yasa koyucu tanrısıdır.
- Tecciztecatl: Ay tanrısı.
- Teoyaomqui: Ölü savaşçı tanrısı.
- Tepeyollotl: Yerin ve mağraların tanrısı. Depremler oluşturduğu ve yankı yaptığı inanılıyor. Onun jaguar olduğunu inanılırdı.
- Teteoinnan: Tanrıların annesi
- Tezcatlipoca: Gece ve maddi şeyler tanrısı.
- Tlahuixcalpantecuhtli: Sabah yıldızı olarak şafak ve Venüs Tanrısı.
- Tlaloc: Yağmur, tarım, yangın ve ruh tanrısı.
- Tlaltecuhtli: Aztek Mitolojisinde,Yeryüzünün canavar tanrısı.
- Tlazolteotl: Seks tanrıçası.
- Tonatiuh: Güneş ve savaşçı Aztek tanrısı.
- Tzitzimime: Yıldızlar tanrısı.
- Ueuecoyotl: seks ve düğün tanrısı
- Xilonen: Mısır tanrıçası.
- Xipe Totec: Tarımın ve mevsimlerin tanrısı. Her ilkbahar dönümünde Insan tüketimi ve insanlara yiyecek sağlamak için her yıl ölur. Derisinin kaybettikten sonra, o bir parlayan tanrı, altın olarak ortaya çıkardı.
- Xiuhcoatl: Yangın yılan. Kuraklık ve yanık toprak tanrısı.
- Xiuhtecutli: Aztek panteon üst düzey tanrılarından birisidir. O ölüm, karanlık, soğuk, sıcaklık ve hayattaki her ışığın kendisini yansıttığına inanılırdı.
- Xochipilli: Çiçekler, aşk, oyunlar, güzellik, şarkı ve dans Tanrısı.
- Xochiquetzal: Kuşlar, kelebekler, şarkı, dans ve aşk tanrıçası. Ayrıca esnaf, fahişeler, hamile kadınlar ve doğum bir koruyucusu olan bir tanrıçaydı.
- Yacatecuhtli: Seyahat ve Tüccarlığın Tanrısıydı.
- Xolotl: Yangın ve yıldız tanrısı. Yıldırım ve Yeraltı ölü rehberlik Tanrısıdır. Quetzalcoatl'un ikiz kardeşidir. Köpek başlıklı bir insan olarak tasvir edilirdi.
Kaynakça
- "Encyclopedia of Religion" Second Edition, editor in chief: Lindsay Jones, Thomson-Gale, 2005; I, Aztec Religion, s. 715-720.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aztek mitolojisi veya Aztek dini Tolteklerin cokusunun ardindan 13 16 yuzyillar arasinda Meksika Vadisi nde onemli bir uygarlik olarak ortaya cikan Aztekler tarafindan gelistirilmis bir inanc efsane ve gelenekler butunudur 100 den fazla tanrisiyla cok tanrili pantheona sahip sahip Aztek dini gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle es zamanli olarak ayni cografi bolgede ortaya cikmis inanclar mitler kulturel ve kozmik imgelerden yogun oranda etkilenmistir Ayrica Aztek dini cok onemli ve siki bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik acindan cok gelismistir Seremoniler ve ritueller buyuk bir titizlikle belirli takvimleri cok siki bir sekilde takip ederek gerceklestirilir ve dini oldugu kadar siyasi ve toplumsal acidan da onem arz ederdi Ayrica uzun yillar boyunca kurgu eserlerinde yer almis antik rituellerde insan kurban edilmesi anlayisi da Aztek inancinda yer etmis rituellerde gercekten insan kurban edilmistir Aztek takvimiTarih ve yaratilisPaylastiklari ortak dil sebebiyle Aztek kulturu genellikle olarak bilinen kulturel kompleks ile gruplandirilmistir Efsaneye gore Texcoco Golu civarindaki Anahuac vadisine daha sonra Aztekleri olusturacak olan cesitli gruplar kuzeyden gelmislerdir Vadinin yeri ve golun mesafesi belirli olsa da Azteklerin kokenine dair kesin pek bir sey bilinmemektedir Huitzilopochtli betimlemesi Kokenlerine dair farkli kaynaklar ve dusunceler mevcuttur Efsaneye gore Meksika Aztek halkinin atalari kuzeyde olarak anilan bir yerden gelmis yedi nahuatlacalardan sonuncusu guneye dogru yolculugu yapmis ve Azteka ismini almistir Diger kaynaklar halkin kokenini a yedi magaranin yeri veya a tum uygarliklarin efsanevi kokeni cikis yeri dayandirirlar Meksika Azteklerin tanrilari tarafindan yonlendirildigi soylenirdi Goldeki bir adaya vardiklarina bir meyve dolu bir nopak kaktusune konmus bir kartal gorurler Bu goruntu onlara tam o noktada yeni evlerini kurmalarini ogutleyen bir kehaneti tamamlamaktaydi Boylece Aztekler Tenochtitlan sehrini bu mevkiye kurmus bugunku Meksiko nun merkezinde bulunan bir suni ada insa etmistirler Efsaneye gore Meksikalilar Anahuac vadisine vardiklarinda diger tum halklarin en az uygar olani olarak gorulmekteydiler fakat Meksika Aztek halki ogrenmeyi tercih etti ve diger halklardan ozellikle de antik Toltek ten ki Toltec uygarligini bir parca daha eski bir uygarlik olan Teotihuacan ile karistirmaktaydilar alabildikleri kadar bilgi gelenek ve kulturel oge aldilar Azteklere gore Toltec halki tum kulturun yaraticisi olan halkti Toltecayotl kultur sozcuguyle es anlamliydi Aztekler birkac farkli gelenegi benimsedikleri ve kendi daha eski gelenekleriyle birlestirdikleri icin birkac tane yaratilis efsanesine sahiptiler Bunlardan bir tanesi bugunku dunyadan once yasanmis ve hepsi felaketle sonlanmis dort cag oldugunu belirtir Buna gore bugun yasadigimiz cag besinci cag veya besinci yaratilis yikimdan gunese donusmus olan bir tanrinin kurbani ile kurtulmustur Bu efsane mit antik Teotihuacan sehri ile ilgilidir ki sehir Aztekler oraya vardiginda zaten terk edilmis ve yikilmisti Bir baska mit dunyayi un cocuklari ikiz tanrilar ve Quetzalcoatl in yarattigini tarif eder Tezcatlipoca dunyayi yaratirken ayagini kaybetmistir ve bu sebeple bu tanrilarin tum betimlemelerinde o bir ayagi eksik ve kemigi ortaya cikmis bir bicimde betimlenmistir Quetzalcoatl a Beyaz Tezcatlipoca da denir Yaratilis ve evren modeli Aztek panteonu icin buyuk bir onem tasir tanrilarin veya ilahi varliklarin diziligi bu evren modeline goredir Panteondaki bu ilahi varliklar 13 kattan olusan gok kubbede ve 9 kattan olusan yer alti dunyasinda ahiret alemi farkli yerlerde ortaya cikar Aztek mitolojisi gerek arkeolojik bulgular gerekse yazili belgelere gore cok kalabalik bir panteona sahipti Varligin fark edilebilir her yuzunun ayri bir kutsiyeti ve dogal olarak kutsal varligi mevcuttu Her ne kadar Ispanyollar Azteklerin teotl olarak andiklari bu guc veya varliklari siklikla tanri aziz veya cin diye cevirmis olsa da bu tip tanimlamalar pek dogru degildir zira Aztek mitolojisinde bu terminolojinin vurguladigi cesitli hiyerarsik veya teolojik anlamlarin karsiligi yoktu Teotl kutsal bir guctu ve doga olaylarinda ve formlarinda ornegin bir bitki veya yagmurda ortaya cikabilecegi gibi cogunlukla mistik belirli yerlerde yani mekanlarda ve diger bircok mitolojide oldugu gibi fark yaratmis bireylerde de ortaya cikabiliyordu Bununla birlikte Aztek mitolojisinde de temeli yaratilis efsanesine dayanan daha temel bir tanrilar dizisine rastlamak mumkundur denilebilir Inanilan evren modeliyle siki sikiya iliskili olan bu dizilimde kavramlarin farkl temsil eden tanrilar evrenin de farkli noktalarinda bulunur Aztek inanisinda tanrilar insanlar tarafindan gozle gorulemezdi Bununla birlikte Aztekler ruyalarinda ve kehanetlerde tanrilari gorebilirdi Bunun i yonlerinidisinda teixiptla olarak adlandirilan ve tanrilari temsilen kutlamalarda veya rituellerde ortaya cikan tanrilari taklit eden tanrilarin iclerinde vucut buldugu seyler vardi bunlar da Azteklerin tanrilari gormesini sagliyordu tanriya veya olaya gore degisebilir bir insan veya sekil verilmis tahta veya tas oymalarda olabilirdi Aztekler tanrilarini yogun bicimde betimlemistirler Betimlemeler antromorfiktir bir hayvan veya bir nesnenin formunu aldiginda ornegin kutsal kopek veya bicak tanri Itztli dahi tanrinin cesitli insani ozellikleri bulunur kollar bacaklar veya yuz gibi Azteklerin bas tanrisi ve inandiklari en yuce tanri idi Her seye kadir her yerde var olan evrenin yaraticisi bu tanri her seyin ilk sebebiydi Kendinde hem eril hem de disil ozellikler barindirmaktaydi ki onun bu taraflari bircok kucuk tanriyla birlesmistir Eril yon ates ve gunes ile iliskiliyken disil yon bereket ve arz ile iliskiliydi Diger bircok mitolojide de gorulen dogrudan eylemsiz fakat varlik acisindan yuce bas tanri kavrami Aztek mitolojisindeki Ometeotl da da kismen gorulebilir Ornegin evrenin yaratilisinin buyuk kismini cocuklari gerceklestirmistir Ometeotl Aztek panteonunda cennetin 13 ve en yuksek katinda yer alirdi Ayrica onun bu makami bebeklerin ruhlarinin dunyaya dogmak icin indikleri yerdi Aztek kalintilarindan Xiuhtecuhtli maskesi Aztek panteonundaki bir sonraki onemli tanri olarak zikredilebilir zira Azteklere gore ana yaratici guctur Bas buyucu olarak kabul edilen Tezcatlipoca bircok tanriyla birlikte tanimlanmistir ornegin takvim ve bicak tanri Itztli ile Aztek panteonundaki bir diger yaratici tanri da antik ates tanrisi ola dir Xiuhtecuhtli Yeni Ates seremonisindeki yaratici ve yeniden dogan tanridir ki bu ona gerek dini gerek toplumsal acidan onem katar Her 52 yilda bir takvimin son bulusuyla yapilan bu seremonide bir esirin kalbi kurban edilir ve esirin gogsune yakilan atesle Xiuhtecuhtli tekrar dogardi Tlaloc Baska bir onemli tanri ise Aztek panteonunun antik tanrilarindan olan bereket vurgusunu da kavramsal olarak iceren yagmur tanrisi dur Aztek uygarliginda tarimin cok onemli olmasi sebebiyle Tlaloc topraga bereket getiren tanri olarak cok onemliydi Nitekim Tlaloc un turbesi kutsal saklama yeri shrine Templo Mayor da Huitzilopochtli ninkiyle birlikte bulunurdu Diger Aztek tanrilarinda oldugu gibi Tlaloc da baska tanrilarla yakindan iliskilidir bunlar ruzgar tanri su tanricasi dur Ehecatl tanri Quetzalcoatl in suretlerindendir Aztek mitolojisinde ana tanricalar ve bereket tanricalari da bulunmaktaydi Panteondaki en guclu tanricalar teteoinnan olarak anilan ana tanricalardi Cinsel gucler ve tutkularla ilgili ile ask ve cinsel arzunun tanricasi bunlardandir Bunlarin disinda onemli bereket tanricalarindan bazilari ve dir SeremoniInsan kurban edilisini gosteren bir betimleme inden Aztek mitolojisi seremonileri acisindan cok carpicidir Seremoniler cok siki bir goksel takvim baz alinarak yapilirdi ve dini oldugu kadar sosyal oneme sahipti Tum seremoniler iki rituel takvime gore yapilirdi 365 gunluk takvim ve 260 gunluk bir baska takvim Yorelere gore cesitlilik gosteren seremoniler genelde uc devreye sahipti hazirlik kurban ve tanrilarin beslenmesi Hazirlik gunlerinde oruc cesitli saflastirma uygulamalari sarkilar ve benzeri diger kulturlerde de gorulen dini ve kutlamaya dayali uygulamalar yer alirdi Hazirlik devresini kurban devresi takip ederdi Bu devrede kurban edilen insanlar genellikle ya esir ya kolelerdi Seremoniden seremoniye kurban etme sekli degisiklik gosterebilirdi nitekim Aztek seremonilerinde yakma bas kesme gibi farkli kurban etme sekillerine rastlanir Genellikle kurbanin kalbi cikarilir ve tanrilara beslenmeleri icin sunulurdu Aztek inancinda onemli bir yere sahip olan bu insan kurban etme imgesi gerek edebi gerekse gorsel kurgu eserlerinde fazlasiyla kullanilmistir Aztek mitolojisi cok siki ve gelismis bir kozmogoniye dayanmaktaydi evrenin dengesini korumalari gerekiyordu Insan kurban edilmesi sik sik evrenin dengesini korumak adina Gunes i veya bir baska tanriyi yenilemek veya guclendirmek amaciyla yapilirdi Insan kurban edilmesi Aztek mitolojisinde seremonilerde yer almasinin yani sira efsanelerin ve genel inancindan da onemli bir noktasini olusturmaktaydi Besinci cagin yaratilmasinda Gunes i desteklemek icin buyuk sayilarda insan kurban edilmesinin yani sira tanrilar da kendilerini kurban etmislerdi Bu tip efsanevi temellerle insan kurban edilmesi zaman zaman buyuk sayilarda devam etmistir Aztek Mitoloji TanrilariAcolmiztli Yeralti Tanrisi Acolnahuacatl Yeraltinin baska bir tanrisi Amimitl Gol tanrisi Atl Su tanrisi Atlaua Balikcilar ve su hamisi tanri Sularin efendisi olarak adlandirilir Atlatonin Aztek Mitolojisinde Ana Tanrica olup ayni zamanda Sahillerin Tanricasidir Camaxtli Savas av ve hedef tanrisi ayni zamanda Yangin yaraticisi Diger uc tanri ile birlikte dunyayi yaratti Centeotl Misir mahsul tanrisi Centzonuitznaua Isyanci gunes tanrisi Huitzilopochtli Yildizlarin tanrisi Chalchiuhtlatonal Sularin tanrisi Chalchiuhtlicue Nehir derelerin tum sularin tanricasi Ayni zamanda bashemsiredir Chalchiutotolin Salgin hastalik tanrisi Chalmecacihuilt Yeralti tanricasi Chalmecatl Yeraltinin baska bir tanricasidir Chantico Toprak ve yanardag yangin tanricasi Chicomecoatl Misir tanricasi Onun sembolleri basak ve bugdaydir Chicomexochtli Ressamlar tanrisi Chiconahui Ailenin koruyucusu ve toprak tanricasi Cihuacoatl Toprak Ana Tanricasi Dogumda dogan veya olenlerin bashemsiresi Dogum tanricasi Genellikle kucaginda bir cocukla tasvir edilir Citlalatonac Citlalicue ile yildiz yaratan tanri Citlalicue Citlalatonac ile birlikte yildizlari olusturulan tanrica Ciucoatl Toprak tanricasi Coatlicue Toprak ve ates tanricasi Cochimetl Tuccar ve tuccarlarin tanrisi Coyolxauhqui Ay ve yeryuzu tanricasi Sihirli guclere sahip bir tanricadir Ehecatl Ruzgarlar Tanrisi Quetzalcoatl ile birlikte cansiz olan her seye hayat verebilir Huitzilopochtli Savas gunes ve firtina tanrisi Bu tanri guclu bir sinek tarafindan temsil edilmektedir Huixtocihuatl Bereket tanricasi Tlaloc un bilge kiz kardesidir Itzlacoliuhque Cam obsidyen ve bicak tanrisi Itzli Tas bicak ve kurban tanrisi Itzpapalotl Tarim tanricasi Ixtlilton Sifa tip ve parti oyunlari tanrisi Malinalxochi Akrep yilan ve diger zehirli boceklerin tanricasi Guclu ve buyucu bir tanricadir Metztli Ay tanrisi Mictlantecuhtli Olu ve Aztek yeralti hukumdari tanrisi Genellikle bir iskelet ya da kafatasi giyen bir rakam olarak goruluyor Kendisinin orumcek yarasa ve baykus hayvanlari vardir Mixcoatl Av ve savas tanrisi Ayrica kutup yildizi efendisidir Nanauatzin Dunyanin parlakligi icin kendisini feda eden gunes tanrisi Omecihuatl Tanrica yaraticisi Ometecuhtli Tanri Yaratici ve Ates Tanrisi Aztek panteonunun yuce tanrisidir Karsitlarin ikiligine karsi birligi saglamistir Opochtli Balikcilik avcilik ve kus gozlemciligi tanrisi Patecatl Saglik ve bereket tanrisi Paynal Haberci tanri Quetzalcoatl Yaratici tanri ve bilge yasa koyucu tanrisidir Tecciztecatl Ay tanrisi Teoyaomqui Olu savasci tanrisi Tepeyollotl Yerin ve magralarin tanrisi Depremler olusturdugu ve yanki yaptigi inaniliyor Onun jaguar oldugunu inanilirdi Teteoinnan Tanrilarin annesi Tezcatlipoca Gece ve maddi seyler tanrisi Tlahuixcalpantecuhtli Sabah yildizi olarak safak ve Venus Tanrisi Tlaloc Yagmur tarim yangin ve ruh tanrisi Tlaltecuhtli Aztek Mitolojisinde Yeryuzunun canavar tanrisi Tlazolteotl Seks tanricasi Tonatiuh Gunes ve savasci Aztek tanrisi Tzitzimime Yildizlar tanrisi Ueuecoyotl seks ve dugun tanrisi Xilonen Misir tanricasi Xipe Totec Tarimin ve mevsimlerin tanrisi Her ilkbahar donumunde Insan tuketimi ve insanlara yiyecek saglamak icin her yil olur Derisinin kaybettikten sonra o bir parlayan tanri altin olarak ortaya cikardi Xiuhcoatl Yangin yilan Kuraklik ve yanik toprak tanrisi Xiuhtecutli Aztek panteon ust duzey tanrilarindan birisidir O olum karanlik soguk sicaklik ve hayattaki her isigin kendisini yansittigina inanilirdi Xochipilli Cicekler ask oyunlar guzellik sarki ve dans Tanrisi Xochiquetzal Kuslar kelebekler sarki dans ve ask tanricasi Ayrica esnaf fahiseler hamile kadinlar ve dogum bir koruyucusu olan bir tanricaydi Yacatecuhtli Seyahat ve Tuccarligin Tanrisiydi Xolotl Yangin ve yildiz tanrisi Yildirim ve Yeralti olu rehberlik Tanrisidir Quetzalcoatl un ikiz kardesidir Kopek baslikli bir insan olarak tasvir edilirdi Kaynakca Encyclopedia of Religion Second Edition editor in chief Lindsay Jones Thomson Gale 2005 I Aztec Religion s 715 720