Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde veya bölüm Açık Bilim adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{}} şablonunu ekleyiniz. |
Açık bilim, araştırmacıların ortaya koyduğu çalışmaları; geliştirmeye, katkı sağlamaya, eklemelere, çıkarmalara açık halde bilim dünyasına sunmasıdır. Böylece bu çalışmalar, araştırmacılara, dolayısıyla bilimin ilerlemesine katkı sağlamaktadır. “Açık bilim, araştırma bulgularının yeniden üretilmesine izin verir, araştırma metodolojisinde şeffaflığı sağlar, araştırmacının toplumsal etkisini artırır ve hem araştırmacılar hem de araştırma kurumları için para ve zamandan tasarruf sağlar.” Açık bilim dendiğinde burada kullanılan açıklık kelimesinin ne anlamda kullanıldığını ifade etmek gerekir. “Açıklık herkesin özgürce erişebileceği, kullanabileceği ve paylaşabileceği anlamına gelir.” Açık bilim kamuya ait olan bilimsel çıktıların, toplanan verilerin ve yöntemlerin kısıtlanmadan ya da en az kısıtlamayla kamuya tekrar sunulması gerektiğini savunur. “Bilgi kullanılması ya da paylaşılması sonucu azalmaz.” Kullanıldıkça ve insanlar bilgiye ulaştıkça yeni bilgiler ortaya çıkar. Açıklık bilimin ilerleyebilmesi için son derece gereklidir. Araştırmacıların daha önceden yapılmış olan çalışmalara ulaşabilmesi, eksiklikler ya da yanlışları fark ederek yeni çalışmalar ortaya koyabilmesi için bilimsel kaynaklara ulaşması gerekir. Ulaşabilmeleri için de açık bilimin desteklenmesi ve bu yönde çalışmalar yapılması gerekir.
Açık Bilimin Dayanağı Açık Veriler
- Erişilebilirlik
- Anlaşılabilirlik
- Değerlendirebilirlik
- Kullanılabilirlik
Amacı
Açık bilim, elde edilen bilimsel ürünlerin, bilimsel makalelerin ya da bilimsel yayınların kullanıcılar için ücretsiz, patentsiz bir şekilde ulaşıma açık hale getirilmesi amacını güder. Bilimsel ürünlerin özgürce herkes tarafından kullanılması, geliştirilmesi ve bu ürünler sayesinde yeni buluşlar yapılması amacı güdülmektedir. Dolayısıyla yoğun bir iletişim ve standart bir taban gerektiren böyle bir sistemin gerekliliği muhakkaktır. Günümüzde açık bilim alanında varılan noktada standart bir açık bilim sisteminin varlığı hem ülkemiz hem de uluslararası kurum ve kuruluşları açısından büyük ehemmiyet arz etmektedir. Bu önemin fark edilmesiyle de bir süredir açık bilim faaliyetleri söz konusu olmaktadır. Zira önceki durumda yeterli bir standardizasyona ulaşamayan sistem, araştırmacılar arası iletişimde, açık bilim teatisinde büyük problemlere yol açmaktaydı. Farklı dili konuşan insanlar gibi farklı tabanlı verilerin uyumsuzluğu, birbirleriyle bilgi alışverişi yapmaya çalışan araştırmacılar arası iletişimsizliğe sebep olmaktaydı. Bunun önüne geçmek ve koordinasyonun verimliliğini sağlamak adına hem ulusal hem uluslararası alanda birçok çalışma gerçekleşti. Netice itibarıyla uluslararası alanda OECD, Foster gibi sistemler geliştirilmiş ve bu sistemlerin başarılı bir şekilde elektronik ortamda yerleştirilmesi için uzun vadeli çalışmalar yapılmıştır.
Avantajlar ve Dezavantajlar
Avantajlar
Açık bilim, bilimsel araştırmaları, verileri ve makaleleri herkes için kolayca erişilebilir hale getirme hareketi [1] 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . olduğu için açık bilim lehine olan argümanlar genellikle açık bilimin önemine, şeffaflığının değerine odaklanır. Ocak 2014’te J. Christopher Bare kapsamlı bir “Açık Bilim Rehberi” 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . yayınladı.
Yenilik ve Bilgi Aktarımı
- Açık bilim, bilimsel materyalin toplanılması, yaratılması ve yeniden kullanılmasında yinelenmeyi azaltır. Bu materyallerin yeniden kullanılması durumunda gecikmeleri de azaltacağından yeni ürünler ve hizmetler üretmek için daha hızlı bir yolu teşvik edebilir.[2] 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Verimlilik
- Açık bilim kısıtlı bütçelerin olduğu bir çağda üretkenliği arttırır.[3] 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Açık bilim vatandaşların bilime olan güvenini arttırır. Araştırma sürecine yerel ve küresel katılım fırsatı çoğalır.[4] 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Daha fazla vatandaş bilimsel deneylere ve veri toplamaya aktif katılım sağlar. Açık arama araçlarının kullanıcısı araştırmanın ve yayılmasının verimliliğini artırmaya yardımcı olabilir.
Kalite ve Bütünlük
- Bilimin kendi kendini düzeltme ilkesinin korunmasına katkıda bulunur. Bilimsel verilere, deneylere, makalelere olan açık erişim, bilimsel topluluk tarafından daha geniş bir değerlendirme ve incelemeye fırsat sağlar. Böylece araştırma sonuçları daha büyük ve doğru şekilde çoğaltılabilir. Bu açıklık bilimsel araştırmada hata olabilecek sahtekarlığın veya hatanın daha erken tespit edilmesini sağlar.
- Bilimsel kaynak merkezleri atıf oranlarını %81 artırıyor
Ekonomik Avantajlar
- Bilimsel araştırmalara, verilere, araştırma sonuçlarına daha fazla erişim bilimsel sistemlerin yanında yenilik sistemlerine de yayılmayı teşvik edebilir ve tüketiciler arasında farkındalığı ve bilimsel tercihleri artırabilir. Bilim ile ilişkili yüksek verimlilik gelişmiş ekonomilerin yanı sıra gelişmekte olan ülkelere de fayda sağlayabilir. Bilim günümüzün bilgi ekonomilerinde kilit bir rol oynamaktadır.
- Açıklık maliyet azaltıyor ve çeşitliliği artırıyor.
Dezavantajlar
Açık bilimin aleyhine olan argümanlar, veriye sahip olmanın avantajlarını, veriler kamuya mal olduğunda kötüye kullanılma ihtimalini öne sürer.
- Halktan birinin bilimsel bir araştırmayı, bilimsel bir deneyi veya veriyi bir bilim insanı gibi yorumlayamayacak olması bilgiyi, veriyi yanlış anlamasına ve yorumlamasına neden olabilir.
- Bilimsel veri kamuya mal edildiğinde, bu verilere ulaşmak herkes kolaylıkla ulaşılabilir hale gelir. Kötüye kullanımı engellemek için bazı kesimlerden bilgileri, verileri saklamak ya da herhangi bir kısıtlama getirmek hem çok maliyetli hem de zor olacaktır.[5] Bu ulaşılabilirlik ise kötüye kullanıma yanlış yorumlaya ortam sağlamaktadır.
Etkileri
- Entelektüel mülkiyet hakları bilimsel araştırma ve urun geliştirmeyi %30 azaltıyor.
Yapılan Çalışma Örnekleri
2000 yılında başlatılan ve 2003 yılına kadar çok kısa bir sürede eksiklerini tamamlayan Genon projesi ABD’de geliştirilen insan genomu projesidir. Başkan Clinton “Bu proje tamam patensiz olup bütün araştırmacıların kullanımına açıktır.” demiştir. Bu sözüyle de açık bilimi desteklemiş ve projenin kısa sürede eksiklerini tamamlayıp hızlı gelişmesini sağlamıştır.
Tim Berners-Lee 1989'da CERN laboratuvarlarında HTML işaretleme dilini geliştirerek Dünya Çapında Ağ (WWW) olarak da tanımlanan bilgi paylaşım sistemini kurmuş olan bilgisayar profesörüdür. Tim Berners—Lee de yaptığı bu çalışmayı patensiz olarak herkesin rahatlıkla kullanımına ve geliştirmesine açmıştır.
Bilimsel çıktılara ulaşabilmek için açık erişim
Bilimsel çıktılar kamuya kitaplar, dergiler gibi yayınlarla ulaştırılır. Bu yayınları üreten araştırmacılar çıktıları ticari yayıncılar aracılığıyla kamuya ulaştırırken, kendi kamu desteğiyle ürettikleri çıktıları yine lisans ve abonelikler aracılığıyla satın almak mecburiyetinde kalırlar. Bu sorunlar nedeniyle Budapeşte Açık Erişim Girişimindeki öneriyle iki yol ortaya çıkmıştır. Yeşil yol yani kendi kendine arşivleme, altın yol ise açık erişim yayıncılıktır. Yeşil yolda yazarlar hakemli yayınlarını kurumsal arşivde ya da kendi web sayfalarında erişime açarlar. Altın yoldaysa yazarlar bilimsel yayınlarını açık erişim dergilerde makale işlem ücretlerini ödeyerek yayımlarlar. Bu ücreti yazar ya da yazarın çalıştığı kurum ödeyebilir. Kullanıcı aradığı içeriğe ulaşmak için ücretsiz ve açık erişimli bir derginin web sitesine giderek makalenin öz bilgisine ve tam metnine ulaşabilir ya da yazarın kendisine veya kurumuna ait web sitesinden ulaşabilir. Hybrid yani karma modeli tercih eden dergiler de bulunur. Bu dergilerde abonelik karşılığı sunulan yayınlar ve yazarın kendisi ya da kurumu tarafından makale işlem ücreti ödenerek açık erişime açılan yayınlar da vardır. “Bir yayının kalitesiyle bu yayına erişim şekli arasında bir ilişki yoktur.” Ayrıca platin açık erişim ve elmas açık erişim yolları da vardır. Bu yollarda da kurumlardan ya da yazarlardan yayın için makale işlem ücreti almadan yayın yapılır.
Açık erişimi destekleyen uluslararası alanda dört bildirge bulunur. Budapeşte Açık Erişim Girişimi, Bethesda Bildirgesi, Berlin Bildirgesi ve IFLA Bildirgesi. Açık erişimle ilgili gerçekleştirilmiş olan AB destekli projeler hazırlanmıştır. MedOANet bunlardan biridir. 9 Akdeniz ülkesiyle gerçekleşen bu projede açık erişim politikaları üretilmiştir. MedOANet açık erişim politikaları kullanıcılara 7 dilde sunulmaktadır. PASTEUR4OA projesi MedOANet projesinin üzerine kurulmuştur. Proje “Avrupa Birliği açık erişim politikaları ile uyumlu politikalar geliştirilmesini amaçlamaktadır.” AB destekli projelerden bir diğeri OpenAire projesidir. OpenAire, Avrupa Açık Bilim Bulutunun (EOSC) bir parçasıdır. “AB’nin en büyük akademik bilgi portalıdır.” Bilimsel yayınları, yazılımları ve verileri ücretsiz bir şekilde ulaşıma sunar. “Araştırmacıları ve politika yapıcıları açık bilimi uygulamaları için eğitir ve destekler.” Dünyadaki farklı disiplinlerden araştırmacıların ve bilim insanlarının yayınlarından haberdar olmayı sağlar. Yapılmış araştırmaları görünür hale getirir. Diğer araştırmacı ve bilim insanlarının ulaşmasını, yeni yayın ve fikirlerin ortaya çıkmasını sağlar. OpenAire aynı zamanda “kurumsal veya disipline özel bir depoya erişimi olmayan araştırmacılar için her şeyi kapsayan bir havuz tesisi olan Zenodo'yu yarattı.” “Zenodo, eski İskenderiye kütüphanesinin ilk kütüphanecisi ve kütüphane tarihinde bir dönüm noktası olan meta verilerin ilk kaydedilen kullanımının babası olan Zenodotus'tan türetilen isimdir.” Zenodo, OpenAire projesi kapsamında geliştirilmiş CERN’ün işlettiği bir havuzdur. Araştırmacılar ve bilim insanları yayınlarını güvenilir ve ücretsiz bir şekilde arşivleyebilirler. Zenodo, AB projeleri ve enstitüleri, araştırmacılar ve bilim insanları için tüm disiplinlerden metin, elektronik tablolar, ses, video, fotoğraf gibi formatlarda araştırma sonuçlarının paylaşır. Açık erişim kaynaklara ulaşmak için kullanılabilecek bir veri tabanı olan OAIster, OCLC bünyesinde geliştirilmiş bir veri tabanıdır. OAIster, açık erişim kaynak taramak için hazırlanmış bir katalogdur. Aynı zamanda diğer açık erişim kaynaklara entegre bir şekilde çalışır. “Bu katalog, Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH) kullanılarak dünya çapında açık erişim koleksiyonlarından toplanarak oluşturulmuştur.”
Açık Bilim Olmadığında Karşılaşılan Zorlukları
Bilimsel dergiler çıkmadan önce, bilim adamlarının buluşlarını yayınlamaları onlara çok az şey kazandırıyor oysa buna karşılık olarak çok şey kaybettiriyordu. Kepler ve Newton’un da içinde bulunduğu bilim adamları buluşlarına anagramlarla ve şifrelerle kodlayarak sahip çıkıyorlardı. Onlara ait olan bu bilgiler bu işlemlerden sonra yayılıyordu. Amaçları, buluşlarıyla topluma fayda sağlamak değil aksine buluşlarından hak iddia edebilecek hale gelip kendilerine fayda sağlamaktı. Buluşların yayınlanmaması, hızlı bir paylaşım olmasını ve buluşu yapan kişinin öncülüğünün ispatlanmasını engellediği için bazı problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştu. Örneğin, “calculus” (hesap) üzerinde hem Newton hem de Leibniz ilk bulan kişi olarak hak iddia etmişlerdir. Buna sebep olarak da buluşu gerçekleştirdikleri ve yayınladıkları tarihlerin farklılıklarını göstermişlerdir. Buna benzer tartışmalar bilimin açık şekilde yayınlanmadığı her yerde baş göstermiş ve özellikle de buluşunun öncüsü olarak kâr sağlamak isteyen bilim adamları için önemli bir problem haline gelmiştir.
Açık Bilim Projeleri
- Allen Brain Atlas
- The Encyclopedia of Life
- Galaxy Zoo
- International HapMap Project
- Open Science Framework
- OpenWorm
- Polymath Project
- Sloan Digital Sky Survey
Alternatif Linkler
- List of open access journals
- e-Science
- Open science data
- Science 2.0
- Data publishing
- Open Access
- https://royalsociety.org/~/media/Royal_Society.../2012-06-20-SAOE.pdf[]
- http://euniversite.nku.edu.tr/kullanicidosyalari/Bilim.pdf 5 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ Science as an open enterterprise, 2012, s.16
- ^ https://royalsociety.org/~/media/Royal_Society.../2012-06-20-SAOE.pdf
- ^ Pontika, Nancy; Knoth, Petr; Cancellieri, Matteo; Pearce, Samuel (21 Ekim 2015). "Fostering open science to research using a taxonomy and an eLearning portal". Proceedings of the 15th International Conference on Knowledge Technologies and Data-driven Business. i-KNOW '15. Graz, Austria: Association for Computing Machinery: 1-8. doi:10.1145/2809563.2809571. ISBN .
- ^ . opendefinition.org. 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
- ^ (PDF). Akademik Makale. Yüksek Öğretim Dergisi. Ekim-Aralık 2018. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
- ^ (İngilizce). 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ . www.oecd.org. 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021.
- ^ factors (OECD, The overall arguments for supporting Open Science can be summarised in the following; outputs, 2015:18): Efficiency: greater access to scientific inputs and; system, can improve the effectiveness and productivity of the research; creating, by 1) reducing duplication and the costs of; Also, transferring and reusing data; 2) allowing more research from the same data; 3) multiplying opportunities for domestic and global participation in the research process; Society, the user of open search tools can help increasing the efficiency of research and of its diffusion (The Royal; outputs, 2012) Quality and integrity: open access to scientific; community, data and other assets that support the research process offer the opportunity of a wider evaluation and scrutiny by the scientific; science, thus allowing a greater and more accurate replication and validation of research results This openness also facilitates an early identification of any malpractice at. . FOSTER FACILITATE OPEN SCIENCE TRAINING FOR EUROPEAN RESEARCH (İngilizce). 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021.
- ^ h5p://www.card.iastate.edu/research/stp/papers/furman-‐stern-‐july-‐02.pdf
- ^ [h5p://www.nber.org/papers/w14819.pdf "Arşivlenmiş kopya"] (PDF). 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2015.
- ^ . www.youtube.com. 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021.
- ^ [h5p://users.nber.org/~heidiw/papers/5_12_10a_hlw.pdf "Arşivlenmiş kopya"] (PDF). 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2015.
- ^ Yaşar Tonta, “Açık Bilim ve Açık Erişim”, U. Al ve Z. Taşkın (ed.). Prof. Dr. İrfan Çakın'a Armağan içinde. Ankara: H.Ü. BBY Bölümü, 2015. Gönderme (Tonta, 2015, ss.237)
- ^ a b (PDF). Akademik makale. 2015. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ a b "Green, hybrid or gold Open Access". www.tue.nl (İngilizce). 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ a b García‐Peñalvo, Francisco J.; García de Figuerola, Carlos; Merlo, José A. (1 Ocak 2010). J García‐Peñalvo, F; G de Figuerola, C; A Merlo, J (Ed.). "Open knowledge: challenges and facts". Online Information Review. 34 (4): 520-539. doi:10.1108/14684521011072963. ISSN 1468-4527.
- ^ . AE Türkiye. 8 Kasım 2016. 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ . yunus.hacettepe.edu.tr. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.
- ^ (PDF). 2014. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ . www.medoanet.eu. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ . Akademik Makale. Türk Kütüphaneciliği. 2014. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ a b Can, Gonul Kafali. "LibGuides: OpenAIRE: OpenAIRE Hakkında". libguides.iyte.edu.tr (İngilizce). 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ . www.youtube.com. 30 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ OpenAIRE in 100 seconds (İngilizce), 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 18 Aralık 2020
- ^ User, Super; User, Super. . OpenAIRE (İngilizce). 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ a b User, Super. . OpenAIRE (İngilizce). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ "Zenodo", Wikipedia (İngilizce), 11 Kasım 2020, erişim tarihi: 18 Aralık 2020
- ^ . OCLC (İngilizce). 10 Kasım 2020. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde veya bolum Acik Bilim adli maddeye cok benzemektedir ve bu iki maddenin tek baslik altinda birlestirilmesi onerilmektedir Birlestirme islemi yapildiktan sonra sayfaya Gecmis birlestir sablonunu ekleyiniz Acik bilim arastirmacilarin ortaya koydugu calismalari gelistirmeye katki saglamaya eklemelere cikarmalara acik halde bilim dunyasina sunmasidir Boylece bu calismalar arastirmacilara dolayisiyla bilimin ilerlemesine katki saglamaktadir Acik bilim arastirma bulgularinin yeniden uretilmesine izin verir arastirma metodolojisinde seffafligi saglar arastirmacinin toplumsal etkisini artirir ve hem arastirmacilar hem de arastirma kurumlari icin para ve zamandan tasarruf saglar Acik bilim dendiginde burada kullanilan aciklik kelimesinin ne anlamda kullanildigini ifade etmek gerekir Aciklik herkesin ozgurce erisebilecegi kullanabilecegi ve paylasabilecegi anlamina gelir Acik bilim kamuya ait olan bilimsel ciktilarin toplanan verilerin ve yontemlerin kisitlanmadan ya da en az kisitlamayla kamuya tekrar sunulmasi gerektigini savunur Bilgi kullanilmasi ya da paylasilmasi sonucu azalmaz Kullanildikca ve insanlar bilgiye ulastikca yeni bilgiler ortaya cikar Aciklik bilimin ilerleyebilmesi icin son derece gereklidir Arastirmacilarin daha onceden yapilmis olan calismalara ulasabilmesi eksiklikler ya da yanlislari fark ederek yeni calismalar ortaya koyabilmesi icin bilimsel kaynaklara ulasmasi gerekir Ulasabilmeleri icin de acik bilimin desteklenmesi ve bu yonde calismalar yapilmasi gerekir Acik Bilimin Dayanagi Acik VerilerErisilebilirlik Anlasilabilirlik Degerlendirebilirlik KullanilabilirlikAmaciAcik bilim elde edilen bilimsel urunlerin bilimsel makalelerin ya da bilimsel yayinlarin kullanicilar icin ucretsiz patentsiz bir sekilde ulasima acik hale getirilmesi amacini guder Bilimsel urunlerin ozgurce herkes tarafindan kullanilmasi gelistirilmesi ve bu urunler sayesinde yeni buluslar yapilmasi amaci gudulmektedir Dolayisiyla yogun bir iletisim ve standart bir taban gerektiren boyle bir sistemin gerekliligi muhakkaktir Gunumuzde acik bilim alaninda varilan noktada standart bir acik bilim sisteminin varligi hem ulkemiz hem de uluslararasi kurum ve kuruluslari acisindan buyuk ehemmiyet arz etmektedir Bu onemin fark edilmesiyle de bir suredir acik bilim faaliyetleri soz konusu olmaktadir Zira onceki durumda yeterli bir standardizasyona ulasamayan sistem arastirmacilar arasi iletisimde acik bilim teatisinde buyuk problemlere yol acmaktaydi Farkli dili konusan insanlar gibi farkli tabanli verilerin uyumsuzlugu birbirleriyle bilgi alisverisi yapmaya calisan arastirmacilar arasi iletisimsizlige sebep olmaktaydi Bunun onune gecmek ve koordinasyonun verimliligini saglamak adina hem ulusal hem uluslararasi alanda bircok calisma gerceklesti Netice itibariyla uluslararasi alanda OECD Foster gibi sistemler gelistirilmis ve bu sistemlerin basarili bir sekilde elektronik ortamda yerlestirilmesi icin uzun vadeli calismalar yapilmistir Avantajlar ve DezavantajlarAvantajlar Acik bilim bilimsel arastirmalari verileri ve makaleleri herkes icin kolayca erisilebilir hale getirme hareketi 1 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde oldugu icin acik bilim lehine olan argumanlar genellikle acik bilimin onemine seffafliginin degerine odaklanir Ocak 2014 te J Christopher Bare kapsamli bir Acik Bilim Rehberi 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde yayinladi Yenilik ve Bilgi Aktarimi Acik bilim bilimsel materyalin toplanilmasi yaratilmasi ve yeniden kullanilmasinda yinelenmeyi azaltir Bu materyallerin yeniden kullanilmasi durumunda gecikmeleri de azaltacagindan yeni urunler ve hizmetler uretmek icin daha hizli bir yolu tesvik edebilir 2 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Acik Bilimin AvantajlariVerimlilik Acik bilim kisitli butcelerin oldugu bir cagda uretkenligi arttirir 3 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Acik bilim vatandaslarin bilime olan guvenini arttirir Arastirma surecine yerel ve kuresel katilim firsati cogalir 4 8 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Daha fazla vatandas bilimsel deneylere ve veri toplamaya aktif katilim saglar Acik arama araclarinin kullanicisi arastirmanin ve yayilmasinin verimliligini artirmaya yardimci olabilir Kalite ve Butunluk Bilimin kendi kendini duzeltme ilkesinin korunmasina katkida bulunur Bilimsel verilere deneylere makalelere olan acik erisim bilimsel topluluk tarafindan daha genis bir degerlendirme ve incelemeye firsat saglar Boylece arastirma sonuclari daha buyuk ve dogru sekilde cogaltilabilir Bu aciklik bilimsel arastirmada hata olabilecek sahtekarligin veya hatanin daha erken tespit edilmesini saglar Bilimsel kaynak merkezleri atif oranlarini 81 artiriyorEkonomik Avantajlar Bilimsel arastirmalara verilere arastirma sonuclarina daha fazla erisim bilimsel sistemlerin yaninda yenilik sistemlerine de yayilmayi tesvik edebilir ve tuketiciler arasinda farkindaligi ve bilimsel tercihleri artirabilir Bilim ile iliskili yuksek verimlilik gelismis ekonomilerin yani sira gelismekte olan ulkelere de fayda saglayabilir Bilim gunumuzun bilgi ekonomilerinde kilit bir rol oynamaktadir Aciklik maliyet azaltiyor ve cesitliligi artiriyor Dezavantajlar Acik bilimin aleyhine olan argumanlar veriye sahip olmanin avantajlarini veriler kamuya mal oldugunda kotuye kullanilma ihtimalini one surer Halktan birinin bilimsel bir arastirmayi bilimsel bir deneyi veya veriyi bir bilim insani gibi yorumlayamayacak olmasi bilgiyi veriyi yanlis anlamasina ve yorumlamasina neden olabilir Bilimsel veri kamuya mal edildiginde bu verilere ulasmak herkes kolaylikla ulasilabilir hale gelir Kotuye kullanimi engellemek icin bazi kesimlerden bilgileri verileri saklamak ya da herhangi bir kisitlama getirmek hem cok maliyetli hem de zor olacaktir 5 Bu ulasilabilirlik ise kotuye kullanima yanlis yorumlaya ortam saglamaktadir EtkileriEntelektuel mulkiyet haklari bilimsel arastirma ve urun gelistirmeyi 30 azaltiyor Yapilan Calisma Ornekleri 2000 yilinda baslatilan ve 2003 yilina kadar cok kisa bir surede eksiklerini tamamlayan Genon projesi ABD de gelistirilen insan genomu projesidir Baskan Clinton Bu proje tamam patensiz olup butun arastirmacilarin kullanimina aciktir demistir Bu sozuyle de acik bilimi desteklemis ve projenin kisa surede eksiklerini tamamlayip hizli gelismesini saglamistir Tim Berners Lee 1989 da CERN laboratuvarlarinda HTML isaretleme dilini gelistirerek Dunya Capinda Ag WWW olarak da tanimlanan bilgi paylasim sistemini kurmus olan bilgisayar profesorudur Tim Berners Lee de yaptigi bu calismayi patensiz olarak herkesin rahatlikla kullanimina ve gelistirmesine acmistir Bilimsel ciktilara ulasabilmek icin acik erisim Bilimsel ciktilar kamuya kitaplar dergiler gibi yayinlarla ulastirilir Bu yayinlari ureten arastirmacilar ciktilari ticari yayincilar araciligiyla kamuya ulastirirken kendi kamu destegiyle urettikleri ciktilari yine lisans ve abonelikler araciligiyla satin almak mecburiyetinde kalirlar Bu sorunlar nedeniyle Budapeste Acik Erisim Girisimindeki oneriyle iki yol ortaya cikmistir Yesil yol yani kendi kendine arsivleme altin yol ise acik erisim yayinciliktir Yesil yolda yazarlar hakemli yayinlarini kurumsal arsivde ya da kendi web sayfalarinda erisime acarlar Altin yoldaysa yazarlar bilimsel yayinlarini acik erisim dergilerde makale islem ucretlerini odeyerek yayimlarlar Bu ucreti yazar ya da yazarin calistigi kurum odeyebilir Kullanici aradigi icerige ulasmak icin ucretsiz ve acik erisimli bir derginin web sitesine giderek makalenin oz bilgisine ve tam metnine ulasabilir ya da yazarin kendisine veya kurumuna ait web sitesinden ulasabilir Hybrid yani karma modeli tercih eden dergiler de bulunur Bu dergilerde abonelik karsiligi sunulan yayinlar ve yazarin kendisi ya da kurumu tarafindan makale islem ucreti odenerek acik erisime acilan yayinlar da vardir Bir yayinin kalitesiyle bu yayina erisim sekli arasinda bir iliski yoktur Ayrica platin acik erisim ve elmas acik erisim yollari da vardir Bu yollarda da kurumlardan ya da yazarlardan yayin icin makale islem ucreti almadan yayin yapilir Acik erisimi destekleyen uluslararasi alanda dort bildirge bulunur Budapeste Acik Erisim Girisimi Bethesda Bildirgesi Berlin Bildirgesi ve IFLA Bildirgesi Acik erisimle ilgili gerceklestirilmis olan AB destekli projeler hazirlanmistir MedOANet bunlardan biridir 9 Akdeniz ulkesiyle gerceklesen bu projede acik erisim politikalari uretilmistir MedOANet acik erisim politikalari kullanicilara 7 dilde sunulmaktadir PASTEUR4OA projesi MedOANet projesinin uzerine kurulmustur Proje Avrupa Birligi acik erisim politikalari ile uyumlu politikalar gelistirilmesini amaclamaktadir AB destekli projelerden bir digeri OpenAire projesidir OpenAire Avrupa Acik Bilim Bulutunun EOSC bir parcasidir AB nin en buyuk akademik bilgi portalidir Bilimsel yayinlari yazilimlari ve verileri ucretsiz bir sekilde ulasima sunar Arastirmacilari ve politika yapicilari acik bilimi uygulamalari icin egitir ve destekler Dunyadaki farkli disiplinlerden arastirmacilarin ve bilim insanlarinin yayinlarindan haberdar olmayi saglar Yapilmis arastirmalari gorunur hale getirir Diger arastirmaci ve bilim insanlarinin ulasmasini yeni yayin ve fikirlerin ortaya cikmasini saglar OpenAire ayni zamanda kurumsal veya disipline ozel bir depoya erisimi olmayan arastirmacilar icin her seyi kapsayan bir havuz tesisi olan Zenodo yu yaratti Zenodo eski Iskenderiye kutuphanesinin ilk kutuphanecisi ve kutuphane tarihinde bir donum noktasi olan meta verilerin ilk kaydedilen kullaniminin babasi olan Zenodotus tan turetilen isimdir Zenodo OpenAire projesi kapsaminda gelistirilmis CERN un islettigi bir havuzdur Arastirmacilar ve bilim insanlari yayinlarini guvenilir ve ucretsiz bir sekilde arsivleyebilirler Zenodo AB projeleri ve enstituleri arastirmacilar ve bilim insanlari icin tum disiplinlerden metin elektronik tablolar ses video fotograf gibi formatlarda arastirma sonuclarinin paylasir Acik erisim kaynaklara ulasmak icin kullanilabilecek bir veri tabani olan OAIster OCLC bunyesinde gelistirilmis bir veri tabanidir OAIster acik erisim kaynak taramak icin hazirlanmis bir katalogdur Ayni zamanda diger acik erisim kaynaklara entegre bir sekilde calisir Bu katalog Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting OAI PMH kullanilarak dunya capinda acik erisim koleksiyonlarindan toplanarak olusturulmustur Acik Bilim Olmadiginda Karsilasilan ZorluklariBilimsel dergiler cikmadan once bilim adamlarinin buluslarini yayinlamalari onlara cok az sey kazandiriyor oysa buna karsilik olarak cok sey kaybettiriyordu Kepler ve Newton un da icinde bulundugu bilim adamlari buluslarina anagramlarla ve sifrelerle kodlayarak sahip cikiyorlardi Onlara ait olan bu bilgiler bu islemlerden sonra yayiliyordu Amaclari buluslariyla topluma fayda saglamak degil aksine buluslarindan hak iddia edebilecek hale gelip kendilerine fayda saglamakti Buluslarin yayinlanmamasi hizli bir paylasim olmasini ve bulusu yapan kisinin onculugunun ispatlanmasini engelledigi icin bazi problemlerin ortaya cikmasina sebep olmustu Ornegin calculus hesap uzerinde hem Newton hem de Leibniz ilk bulan kisi olarak hak iddia etmislerdir Buna sebep olarak da bulusu gerceklestirdikleri ve yayinladiklari tarihlerin farkliliklarini gostermislerdir Buna benzer tartismalar bilimin acik sekilde yayinlanmadigi her yerde bas gostermis ve ozellikle de bulusunun oncusu olarak kar saglamak isteyen bilim adamlari icin onemli bir problem haline gelmistir Acik Bilim ProjeleriAllen Brain Atlas The Encyclopedia of Life Galaxy Zoo International HapMap Project Open Science Framework OpenWorm Polymath Project Sloan Digital Sky SurveyAlternatif LinklerList of open access journals e Science Open science data Science 2 0 Data publishing Open Access https royalsociety org media Royal Society 2012 06 20 SAOE pdf olu kirik baglanti http euniversite nku edu tr kullanicidosyalari Bilim pdf 5 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Science as an open enterterprise 2012 s 16 https royalsociety org media Royal Society 2012 06 20 SAOE pdf Pontika Nancy Knoth Petr Cancellieri Matteo Pearce Samuel 21 Ekim 2015 Fostering open science to research using a taxonomy and an eLearning portal Proceedings of the 15th International Conference on Knowledge Technologies and Data driven Business i KNOW 15 Graz Austria Association for Computing Machinery 1 8 doi 10 1145 2809563 2809571 ISBN 978 1 4503 3721 2 opendefinition org 28 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2020 PDF Akademik Makale Yuksek Ogretim Dergisi Ekim Aralik 2018 16 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2020 Ingilizce 29 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 www oecd org 25 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2021 factors OECD The overall arguments for supporting Open Science can be summarised in the following outputs 2015 18 Efficiency greater access to scientific inputs and system can improve the effectiveness and productivity of the research creating by 1 reducing duplication and the costs of Also transferring and reusing data 2 allowing more research from the same data 3 multiplying opportunities for domestic and global participation in the research process Society the user of open search tools can help increasing the efficiency of research and of its diffusion The Royal outputs 2012 Quality and integrity open access to scientific community data and other assets that support the research process offer the opportunity of a wider evaluation and scrutiny by the scientific science thus allowing a greater and more accurate replication and validation of research results This openness also facilitates an early identification of any malpractice at FOSTER FACILITATE OPEN SCIENCE TRAINING FOR EUROPEAN RESEARCH Ingilizce 8 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2021 h5p www card iastate edu research stp papers furman stern july 02 pdf h5p www nber org papers w14819 pdf Arsivlenmis kopya PDF 17 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2015 www youtube com 13 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2021 h5p users nber org heidiw papers 5 12 10a hlw pdf Arsivlenmis kopya PDF 21 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2015 Yasar Tonta Acik Bilim ve Acik Erisim U Al ve Z Taskin ed Prof Dr Irfan Cakin a Armagan icinde Ankara H U BBY Bolumu 2015 Gonderme Tonta 2015 ss 237 a b PDF Akademik makale 2015 15 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 a b Green hybrid or gold Open Access www tue nl Ingilizce 18 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 a b Garcia Penalvo Francisco J Garcia de Figuerola Carlos Merlo Jose A 1 Ocak 2010 J Garcia Penalvo F G de Figuerola C A Merlo J Ed Open knowledge challenges and facts Online Information Review 34 4 520 539 doi 10 1108 14684521011072963 ISSN 1468 4527 AE Turkiye 8 Kasim 2016 14 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2020 yunus hacettepe edu tr 16 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Aralik 2020 PDF 2014 15 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 www medoanet eu 11 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Akademik Makale Turk Kutuphaneciligi 2014 16 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 a b Can Gonul Kafali LibGuides OpenAIRE OpenAIRE Hakkinda libguides iyte edu tr Ingilizce 16 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 www youtube com 30 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2020 OpenAIRE in 100 seconds Ingilizce 17 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 18 Aralik 2020 User Super User Super OpenAIRE Ingilizce 29 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2020 a b User Super OpenAIRE Ingilizce 18 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Zenodo Wikipedia Ingilizce 11 Kasim 2020 erisim tarihi 18 Aralik 2020 OCLC Ingilizce 10 Kasim 2020 19 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Aralik 2020 Dis baglantilar