Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bac, bir çeşit vergidir. Farsça baj kelimesinin Arapça ve Türkçede aldığı şekil olup, Gazneli, Selçuklu, İlhanlı, Akkoyunlu ve Osmanlılarda vergi manasında kullanılmıştır. Bu vergi; pazarlarda, panayırlarda alınıp satılan hayvandan, her cins maldan, ithal edilen ve Osmanlı topraklarından transit olarak geçirilen mallardan alınırdı. Önceleri bağlı oldukları hükümdara vermeleri gereken para ve armağanlara baj denilmekteydi. 13. yüzyılda tekalif-i örfiye nevinden (devletin daimi ve fevkalade giderleri için divanın kararı ile toplanan vergiler) bir vergi oldu.
Bac, Osmanlılarda ilk defa Osman Gazi'nin pazara getirilen her yük için iki akçe almalarını emretmesi ile başlamıştır. Bac'ın Narh uygulaması ile birlikte belirli kriterlere bağlı sistemli bir vergi şekline dönüşmesi ise, Bursa'nın fethinden sonra Orhan Gazi tarafından çıkarılan ilk İhtisab Kanunnamesi sayesinde olmuştur. Tam olarak hangi tarihte çıkarıldığı bilinmeyen bu kanunnamede Osman Gazi'nin belirlediği iki akça Bac uygulaması büyük ölçüde sürdürülmüş; genel çerçevede ise Bursa'daki ehl-i hirfet ve dükkân sahiplerinden, sattıkları yükün ağırlığına, uzunluğuna ve ölçeğine göre yarım ilâ beş akça arasında bac alınması öngörülmüştür. Bu zamanda bac, yalnız satıcıdan alınan bir vergiydi. Fatih'in günümüze ulaşmayan Kanunnamesi'nde ise, alım-satım vergisi olarak kullanılmıştır. Kanunname'de yabancı memleketlerden getirilen mallardan alınacak bac miktarı genellikle % 20 olarak tespit edilmiştir.
Fatih döneminde çıkarılan Bac sisteminin zamanla bozulması üzerine, 1502'de II. Bayezid tarafından Bursa, Edirne ve İstanbul'da uygulanmak üzere yeni İhtisab kanunları düzenlenmiş ve eski hükümler kısmen ıslah edilip yeni bazı maddeler ilâve edilerek İhtisab kurumu tekrar işlevsel bir hale getirilmiştir.Yavuz Sultan Selim 15 Safer 918/2 Mayıs 1512'de çıkardığı bir fermanla, babası tarafından çıkarılan Bursa'daki ihtisab kanunlarının kendi zamanında da geçerli olduğunu ilan etmiş; ayrıca yayınladığı genel İhtisab Kanunnamesi ile de İstanbul'daki Bac ve Narh oranlarını yeniden tespit etmiştir.
Bac, Osmanlılarda, alındıkları şeye ve şekle göre değişik isimler almıştır. Buna göre pazar ve panayırlarda satılan koyun ve keçilerden bac-ı ağnam; şehirde alınıp satılan her çeşit maldan, dokunan kumaş ve kesilen hayvanlardan bac-ı tamga; yurt dışından gelip, transit olarak memleketten geçen veya memlekette kalmak üzere gelen mallardan bac-ı büzürg ; pazar ve panayırlarda satılan her türlü hayvandan bac-ı kırtıl ve ülke dışına çıkarılan mallardan bac-ı niyabet adı ile vergiler alınmıştır.
Kaynakça
- ^ Âlî Bey, Tevârîh-i Âl-i 'Osmân’dan 'Âşık Paşa-zâde Târîhi, İstanbul: Matbaa-i Âmire, İstanbul 1332, s. 19-20.
- ^ Hakan Yılmaz, "Kuruluş Devri Osmanlı Sosyo-Ekonomik Tarihi Üzerine Araştırmalar-1: Osmanlılar'da İhtisab Kurumunun Menşei, Gelişimi ve Orhan Gâzî'nin Bursa'da Çıkardığı İlk 'İḥtisāb Ḳānūn-nāmesi' / Researches on Socioeconomic History of Ottoman State During Its Foundation-1: The Origin and Development of the Municipal Tax Collection Department in the Ottoman State and The first 'Law on Municipal Tax Collection Department' Introduced by Orhan Ghazi in Bursa", JTS/TUBA, Vol. 43 / December 2015, s. 201-236.
- ^ H. Yılmaz, a.g.m., s. 221.
- ^ Ö. Lütfi Barkan, “Bazı Büyük Şehirlerde Eşya ve Yiyecek Fiyatlarının Tesbit ve Teftişi Hususlarını Tanzim Eden Kanunlar-I: Kanunnâme-i İhtisab-ı Bursa (1502)”, Tarih Vesikaları, 2/7 (Haziran 1942), s. 15-40; Kanunname-i İhtisab-ı Bursa, haz.: M. Yılmaz Arıyörük, TSE Yayınları, Ankara 1995.
- ^ H. Yılmaz, a.g.m., s. 228.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bac bir cesit vergidir Farsca baj kelimesinin Arapca ve Turkcede aldigi sekil olup Gazneli Selcuklu Ilhanli Akkoyunlu ve Osmanlilarda vergi manasinda kullanilmistir Bu vergi pazarlarda panayirlarda alinip satilan hayvandan her cins maldan ithal edilen ve Osmanli topraklarindan transit olarak gecirilen mallardan alinirdi Onceleri bagli olduklari hukumdara vermeleri gereken para ve armaganlara baj denilmekteydi 13 yuzyilda tekalif i orfiye nevinden devletin daimi ve fevkalade giderleri icin divanin karari ile toplanan vergiler bir vergi oldu Bac Osmanlilarda ilk defa Osman Gazi nin pazara getirilen her yuk icin iki akce almalarini emretmesi ile baslamistir Bac in Narh uygulamasi ile birlikte belirli kriterlere bagli sistemli bir vergi sekline donusmesi ise Bursa nin fethinden sonra Orhan Gazi tarafindan cikarilan ilk Ihtisab Kanunnamesi sayesinde olmustur Tam olarak hangi tarihte cikarildigi bilinmeyen bu kanunnamede Osman Gazi nin belirledigi iki akca Bac uygulamasi buyuk olcude surdurulmus genel cercevede ise Bursa daki ehl i hirfet ve dukkan sahiplerinden sattiklari yukun agirligina uzunluguna ve olcegine gore yarim ila bes akca arasinda bac alinmasi ongorulmustur Bu zamanda bac yalniz saticidan alinan bir vergiydi Fatih in gunumuze ulasmayan Kanunnamesi nde ise alim satim vergisi olarak kullanilmistir Kanunname de yabanci memleketlerden getirilen mallardan alinacak bac miktari genellikle 20 olarak tespit edilmistir Fatih doneminde cikarilan Bac sisteminin zamanla bozulmasi uzerine 1502 de II Bayezid tarafindan Bursa Edirne ve Istanbul da uygulanmak uzere yeni Ihtisab kanunlari duzenlenmis ve eski hukumler kismen islah edilip yeni bazi maddeler ilave edilerek Ihtisab kurumu tekrar islevsel bir hale getirilmistir Yavuz Sultan Selim 15 Safer 918 2 Mayis 1512 de cikardigi bir fermanla babasi tarafindan cikarilan Bursa daki ihtisab kanunlarinin kendi zamaninda da gecerli oldugunu ilan etmis ayrica yayinladigi genel Ihtisab Kanunnamesi ile de Istanbul daki Bac ve Narh oranlarini yeniden tespit etmistir Bac Osmanlilarda alindiklari seye ve sekle gore degisik isimler almistir Buna gore pazar ve panayirlarda satilan koyun ve kecilerden bac i agnam sehirde alinip satilan her cesit maldan dokunan kumas ve kesilen hayvanlardan bac i tamga yurt disindan gelip transit olarak memleketten gecen veya memlekette kalmak uzere gelen mallardan bac i buzurg pazar ve panayirlarda satilan her turlu hayvandan bac i kirtil ve ulke disina cikarilan mallardan bac i niyabet adi ile vergiler alinmistir Kaynakca Ali Bey Tevarih i Al i Osman dan Asik Pasa zade Tarihi Istanbul Matbaa i Amire Istanbul 1332 s 19 20 Hakan Yilmaz Kurulus Devri Osmanli Sosyo Ekonomik Tarihi Uzerine Arastirmalar 1 Osmanlilar da Ihtisab Kurumunun Mensei Gelisimi ve Orhan Gazi nin Bursa da Cikardigi Ilk Iḥtisab Ḳanun namesi Researches on Socioeconomic History of Ottoman State During Its Foundation 1 The Origin and Development of the Municipal Tax Collection Department in the Ottoman State and The first Law on Municipal Tax Collection Department Introduced by Orhan Ghazi in Bursa JTS TUBA Vol 43 December 2015 s 201 236 H Yilmaz a g m s 221 O Lutfi Barkan Bazi Buyuk Sehirlerde Esya ve Yiyecek Fiyatlarinin Tesbit ve Teftisi Hususlarini Tanzim Eden Kanunlar I Kanunname i Ihtisab i Bursa 1502 Tarih Vesikalari 2 7 Haziran 1942 s 15 40 Kanunname i Ihtisab i Bursa haz M Yilmaz Ariyoruk TSE Yayinlari Ankara 1995 H Yilmaz a g m s 228