Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balaur bondoc (anlamı: bodur ejderha) Geç Kretase Romanya'sında 70 milyon yıl önce yaşamış teropod dinozor türüdür. Avrupa Geç Kretase çağında adalar topluluğuydu ve bu ekosistemlerde pek çok otçul dinozor bulunsa da bu dönemin etçilleri bir esrar perdesi altında kalmıştı. Balaur keşfedilince, işte bu ekosistemdeki yırtıcıların ilk belirtisi olarak değerlendirilmiştir.
| Balaur bondoc | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Holotip örneği | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Balaur bondoc Csiki vd., 2010 | |||||||||||||||
Kökenbilim
Dinozorun cins adı Rumen folklöründen mitik bir ejderha olan Balaur'dan gelmektedir ve tür adı da ilgili canlının yakın akrabalarından farklılaşan sıkı (çetin) vücut yapısına atıfta bulunmaktadır.Bondoc tür adı Türkçeden gelmektedir, dinozorun kâşifleri küçük top anlamına gelen bunduk sözcüğünü uygun görmüşlerdir.
Keşif
Bu dinozorun keşfi 1997'de Dan Grigorescu tarafından gerçekleştirildi, sadece ön kolun 6 elemanından oluşan bu fosil örneği yanlış olarak değerlendirilip oviraptorosaurian bir dinozor olarak düşünülmüştür. 2009'da Geç Kretase yaşlı Sebeş Oluşumunda Transylvanian Museum Society'den Matyas Vremir tarafından ilk parçalı iskelet bulunmuştur. Daha sonra Vremir gerekli çözümlemeleri yapması için fosili Budapeşte Üniversitesi'nden Zoltán Csiki'ye göndermiştir. Sebeş Oluşumu Erken ve Orta Maastrichtian yaşlı kızıl taşkın ovası çökellerinden (çamur taşı) çıkarılmıştır.
Fiziksel Özellikler
Yaklaşık olarak boyutları yakın akrabası Velociraptor kadardı, 2 metre uzunluğa sahipti. Balaur fazla büyümüş pençeler taşıyan ilk 2 ayak parmağına sahiptir. Bacakları ve ayakları bodur olan Balaurun metatarsalı uzunluğu genişliğinin sadece 2 katıdır ve kalça kemiğine büyük kasların bağlanma yeri vardır, bunların ışığında hızdan çok güce yönelik bir vücut planı olduğu düşünülmektedir. Csiki'ye göre ada yaşamlı canlılara has garip bir vücut yapısına sahip olarak tanımlanmıştır. Balaur'un iskeleti üstünde kemiklerin kaynaştığı görülmektedir; özellikle kalça kemiği birleşme gösterir, bilek kemikleri ve metacarpal tek bir carpometacarpus'ta kaynaşmıştır. Tibia, baldır kemiği ve üst eklem kemikleri tibiotarsus kemiğine kaynaşmıştır. Ayak kemiği ve alt bilek kemiği de tarsometatarsusa kaynaşıktır.
Sınıflandırma
Balaur'un filogenetik olarak Dromaeosauridae üyesi olduğu düşünülüyordu ve Velociraptor gibi cinslerin yakın akrabası olarak dinozor soy ağacında yerini almıştı. Özellikle Csiki ve sonra Brusatte'ın çalışmalarında bu görüşler savunulmuştur. Sertleşmiş göğüs kemiği levhası ayrıktır, kürek kemiği ve korakoid ise birleşmiştir. S biçimli humerus, deltopectoral tepeliğin ucunda alt yüzeyde derin oluklarla işaretlenmiştir. Bu özellikler Velociraptor gibi Dromaeosauridlerde de vardır.
Darren Naish’in savunduğu diğer görüşse Balaur'un uçamayan bir kuş olduğu yönündedir, bu görüşü savunanlara göre yukarıda sayılan anatomik özellikler (kaynaşık kemikler, ellerinde 2 parmak bulunması, pubis kemiklerinin arkaya eğik olması) onu Avialae yani modern kuşları da içeren ailenin bir üyesi yapıyor. Önceki çalışmalarda ilgili özellikler bir dromaeosaur için garip bulunuyor, ama bunun nedeni olarak adalardaki evrimsel izolasyon gösteriliyordu (Csiki et al. 2010, Brusatte et al. 2013). Aslında Balaur’un uçamayan bir kuş olarak sınıflandırılması Godefroit tarafından 2013’te ilk olarak ifade edilmiştir.
Paleobiyoloji
Habitat
Jeolojik zamanda Geç Kretase Avrupa’sı bir adalar topluluğudur ve komşu kıtalardan (Afrika, Asya ve Amerika) izole bir haldedir, bu nedenle bünyesinde bulundurduğu dinozorlar, komşu kıtalardaki kuzenlerinden evrimsel olarak belli farklılıklar gösterirler. Özellikle cüce sauropodlar ve ufak ördek gagalılar, fenotipe yansıyan ada etkisine örnektir. Tüm bunların yanında Geç Kretase Avrupa’sında fosil kayıtlarında otçulların görece bir çeşitliliği varken, etçiller fosil kayıtlarında yoktur. Balaur’un bu fosil boşluğunu doldurduğu düşünülmektedir.
Beslenme ve davranış
Csiki ve arkadaşlarına göre Balaur etçil bir dinozordu, ancak yakın akraba olarak görüldüğü Velociraptor’dan farklı olarak avını kovalayıp kollarıyla kavramıyordu. Güçlü yapılı vücuduyla ve kaynaşmış kemikleriyle güçlü bacaklarını ve ayak pençelerini kullanarak bir kickboksçu gibi avını darp ediyor ve yakalıyordu. Ellerinde 2 parmak bulunduğu için ellerini avlanırken kullanmadığı düşünülmektedir.
Bir diğer görüşe göre otçul veya hepçil olduğu savunulmaktadır, pubis kemiğinin arkaya dönük olması, talon pençesinin Dromaeosauridlere göre daha az kıvrık olması ve tıknaz ayaklara sahip oluşunun etçil iddialarını desteklemediği ve çene kemiği de bulunmadığı için Balaur’un diyetinin hepçil ve otçul olabileceği düşünülmektedir. Üstelik uçamayan bir kuş olarak filogenetik ağaçta yerleştirildiğinde yakın akrabası kuşların da hepçil veya otçul olduğu görülmüştür.
Kaynakça
- ^ a b Yong, Ed. . www.natgeo.com. National Geographic. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d Naish, Darren. . www.scientificamerican.com. Scientific American. 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Csiki, Zoltan; Vremir, Matyas; Brusatte, Steve; Norell, Mark. . www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Lİbrary of Medicine. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Csiki, Zoltan; Grigorescu, Dan. (PDF). eavp.org/abstracts/2005_eavp_abstracts.pdf. Current Research in Vertebrate Palaeontolgy 3rd Annual Meeting of the European Association of Vertebrate Palaeontologists (EAVP). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
- ^ Editors, Editors. . www.balaurbondoc.ro/. Erdélyi Múzeum-Egyesület. 25 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Brusatte, Steve; ve diğerleri. . www.researchgate.com. Researchgate. 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Editors, Editors. . phys.org/. Phys.org. 24 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Balaur bondoc anlami bodur ejderha Gec Kretase Romanya sinda 70 milyon yil once yasamis teropod dinozor turudur Avrupa Gec Kretase caginda adalar topluluguydu ve bu ekosistemlerde pek cok otcul dinozor bulunsa da bu donemin etcilleri bir esrar perdesi altinda kalmisti Balaur kesfedilince iste bu ekosistemdeki yirticilarin ilk belirtisi olarak degerlendirilmistir Balaur bondoc Yasadigi donem araligi 70 myo PreYeYeOSDCPTJKPgN Holotip ornegiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaKlad EumaniraptoraCins Balaur Csiki vd 2010Tip tur Balaur bondocCsiki vd 2010KokenbilimDinozorun cins adi Rumen folklorunden mitik bir ejderha olan Balaur dan gelmektedir ve tur adi da ilgili canlinin yakin akrabalarindan farklilasan siki cetin vucut yapisina atifta bulunmaktadir Bondoc tur adi Turkceden gelmektedir dinozorun kasifleri kucuk top anlamina gelen bunduk sozcugunu uygun gormuslerdir KesifBilinen kalintilarini beyaz olarak gosteren iskelet yeniden yapilandirmasi Bu dinozorun kesfi 1997 de Dan Grigorescu tarafindan gerceklestirildi sadece on kolun 6 elemanindan olusan bu fosil ornegi yanlis olarak degerlendirilip oviraptorosaurian bir dinozor olarak dusunulmustur 2009 da Gec Kretase yasli Sebes Olusumunda Transylvanian Museum Society den Matyas Vremir tarafindan ilk parcali iskelet bulunmustur Daha sonra Vremir gerekli cozumlemeleri yapmasi icin fosili Budapeste Universitesi nden Zoltan Csiki ye gondermistir Sebes Olusumu Erken ve Orta Maastrichtian yasli kizil taskin ovasi cokellerinden camur tasi cikarilmistir Balaur bondoc ayagiFiziksel OzelliklerBoyut karsilastirmasi Yaklasik olarak boyutlari yakin akrabasi Velociraptor kadardi 2 metre uzunluga sahipti Balaur fazla buyumus penceler tasiyan ilk 2 ayak parmagina sahiptir Bacaklari ve ayaklari bodur olan Balaurun metatarsali uzunlugu genisliginin sadece 2 katidir ve kalca kemigine buyuk kaslarin baglanma yeri vardir bunlarin isiginda hizdan cok guce yonelik bir vucut plani oldugu dusunulmektedir Csiki ye gore ada yasamli canlilara has garip bir vucut yapisina sahip olarak tanimlanmistir Balaur un iskeleti ustunde kemiklerin kaynastigi gorulmektedir ozellikle kalca kemigi birlesme gosterir bilek kemikleri ve metacarpal tek bir carpometacarpus ta kaynasmistir Tibia baldir kemigi ve ust eklem kemikleri tibiotarsus kemigine kaynasmistir Ayak kemigi ve alt bilek kemigi de tarsometatarsusa kaynasiktir SiniflandirmaBalaur un filogenetik olarak Dromaeosauridae uyesi oldugu dusunuluyordu ve Velociraptor gibi cinslerin yakin akrabasi olarak dinozor soy agacinda yerini almisti Ozellikle Csiki ve sonra Brusatte in calismalarinda bu gorusler savunulmustur Sertlesmis gogus kemigi levhasi ayriktir kurek kemigi ve korakoid ise birlesmistir S bicimli humerus deltopectoral tepeligin ucunda alt yuzeyde derin oluklarla isaretlenmistir Bu ozellikler Velociraptor gibi Dromaeosauridlerde de vardir Darren Naish in savundugu diger gorusse Balaur un ucamayan bir kus oldugu yonundedir bu gorusu savunanlara gore yukarida sayilan anatomik ozellikler kaynasik kemikler ellerinde 2 parmak bulunmasi pubis kemiklerinin arkaya egik olmasi onu Avialae yani modern kuslari da iceren ailenin bir uyesi yapiyor Onceki calismalarda ilgili ozellikler bir dromaeosaur icin garip bulunuyor ama bunun nedeni olarak adalardaki evrimsel izolasyon gosteriliyordu Csiki et al 2010 Brusatte et al 2013 Aslinda Balaur un ucamayan bir kus olarak siniflandirilmasi Godefroit tarafindan 2013 te ilk olarak ifade edilmistir Santonian Maastrichtian doneminde Avrupa yi olusturan takimadalarPaleobiyolojiYeniden canlandirmasiHabitat Jeolojik zamanda Gec Kretase Avrupa si bir adalar toplulugudur ve komsu kitalardan Afrika Asya ve Amerika izole bir haldedir bu nedenle bunyesinde bulundurdugu dinozorlar komsu kitalardaki kuzenlerinden evrimsel olarak belli farkliliklar gosterirler Ozellikle cuce sauropodlar ve ufak ordek gagalilar fenotipe yansiyan ada etkisine ornektir Tum bunlarin yaninda Gec Kretase Avrupa sinda fosil kayitlarinda otcullarin gorece bir cesitliligi varken etciller fosil kayitlarinda yoktur Balaur un bu fosil boslugunu doldurdugu dusunulmektedir Beslenme ve davranis Csiki ve arkadaslarina gore Balaur etcil bir dinozordu ancak yakin akraba olarak goruldugu Velociraptor dan farkli olarak avini kovalayip kollariyla kavramiyordu Guclu yapili vucuduyla ve kaynasmis kemikleriyle guclu bacaklarini ve ayak pencelerini kullanarak bir kickbokscu gibi avini darp ediyor ve yakaliyordu Ellerinde 2 parmak bulundugu icin ellerini avlanirken kullanmadigi dusunulmektedir Bir diger goruse gore otcul veya hepcil oldugu savunulmaktadir pubis kemiginin arkaya donuk olmasi talon pencesinin Dromaeosauridlere gore daha az kivrik olmasi ve tiknaz ayaklara sahip olusunun etcil iddialarini desteklemedigi ve cene kemigi de bulunmadigi icin Balaur un diyetinin hepcil ve otcul olabilecegi dusunulmektedir Ustelik ucamayan bir kus olarak filogenetik agacta yerlestirildiginde yakin akrabasi kuslarin da hepcil veya otcul oldugu gorulmustur Kaynakca a b Yong Ed www natgeo com National Geographic 3 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d Naish Darren www scientificamerican com Scientific American 23 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c Csiki Zoltan Vremir Matyas Brusatte Steve Norell Mark www ncbi nlm nih gov National LIbrary of Medicine 11 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Csiki Zoltan Grigorescu Dan PDF eavp org abstracts 2005 eavp abstracts pdf Current Research in Vertebrate Palaeontolgy 3rd Annual Meeting of the European Association of Vertebrate Palaeontologists EAVP 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2022 Editors Editors www balaurbondoc ro Erdelyi Muzeum Egyesulet 25 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Brusatte Steve ve digerleri www researchgate com Researchgate 23 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link a b Editors Editors phys org Phys org 24 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi