Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balbal (Kırgızca: балбал, ), (Tıva Türkçesi: Кижи-көжээ / Kiji köjee) Eski Türklerde kişinin anılması için mezarının veya bazı kurganların etrafına dikilen mezar taşına verilen isimdir ve kişinin yaşarken öldürdüğü kişileri sembol eder. Kurganların başında fazla balbal varsa o kişi o kadar kahramandır. Orta Asya Türklerinde, Şamanlık dininin geçerliliğini yaygın olarak koruduğu dönemde, ölen savaşçıların kurgan denilen mezarlarının etrafına dikilmiş, savaşçının öldürdüğü düşmanları ve bu kişilerin öbür dünyada onun hizmetçileri olacağına inanılacağını simgeleyen, genellikle bir taş parçasının üzerine yontulmuş, bir elinde kılıç, figürlerinden oluşan heykellere verilen ad. Bu taşların sayısının fazlalığı ölen kişinin sağ iken; gücünün, cesaretinin, kahramanlığının da simgesidir. İslam öncesi dönemde yaygın olan balballar, İslam dininin kabulünden sonra yerini mezar taşlarına bırakmıştır.
Bu madde konu hakkında evrensel bir bakış açısı yansıtmamaktadır. (Kasım 2019) |
Balbal sözü Eski Türk dilinden bir kelime olup bal+bal, yani vurmak, kakmak, çakmak demektir.
Balbal kelimesinin etimolojik kökenine ışık tutabilecek yazıya geçmiş en eski belge Sümerce <bal> :taş [2] 3 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kelimesi olmalıdır. Türkçe gibi eklemeli dile sahip Sümerce (Kengerce)'deki <bal>taş kelimesi ile taştan yapılan <Balbal> kelimesi arasındaki anlam ilişkisi açıktır. Bu açıdan Balbal sanatının eklemeli dile sahip kültürlerin eserleri olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Kırgızistan'da Şatı ve Sarı-Bulak köylerinin arasındaki bir alanda bulunan taş balballar Kara-Batkak müzesinde sergilenmektedir. Ayrıca Tokmok şehrinin 10 kilometre güneyinde, Burana kulesi'ne yakın alandaki Burana Açıkhava Müzesinde ve Issık Göl kıyısındaki Çolpan Ata ve Karakol'da, göçebe Türklerin pek çok taş savaşçıları (balbalları) bulunur. Balbalların 6. yüzyılda dikildiği tahmin edilir. Kırgızistan içindeki ve tüm Orta Asya'daki bu mezar işaretleri, göçebe Türk boyları tarafından dikilmiş, Kırgızistan'daki balbalların hemen hepsi Çuy Vadisinde dağılıdır.
Tıva Özerk Türk Cumhuriyetinde yaklaşık 200 kadar balbal bulunmuştur. Bijiktighaya dağının dolayında kırlık ovalık alanda da bir tek balbal vardır ki, bazı araştırmacılara göre Cengiz Han'ın balbalı olup Cengiz Han'ın hazinesinin bu dolayda olduğu söylenir. Buraya bir açık hava müzesi yapılmıştır. Tahminen bu balbal 1200 yılı geçkin burada durmakta olup Akdovurak (Aktoprak) şehrine 4 km uzaklıktaki kızıl tepe anlamındaki Kızıl Majalık köyüne yakındır.
Farklı kültür ve dönemlerde bu tür "balbal"lara rastlanmıştır. Özellikle MÖ 6. yüzyıl İskit heykelleriyle önemli benzerlikler bulunmaktadır.
Taş Ata
Taş Ata (veya Taş Baba) – Eski Türk kabîlelerinde mezar taşı anlamına gelir. Orta Asya'nın göçebeleri (köçerileri) yerleşik düzenli halklardan çok farklı bir dünya görüşüne sahiptirler. Onlar ölülerini yerleşme yerlerinin dışındaki sıkışık mezarlıklara gömme anlayışını kabul etmezler. Ölenin atı, silahları, günlük hayatta kullandığı kimi eşyaları da mezara koyarlardı, soylular için en yaygın mezar türü kurganlardır. Bu tür mezarlarda, genellikle gömüldüğü odasının üzerine taş ve topraktan bir yığma tepe yükseltilirdi. Bunun üzerinde de ölen kişiyi temsil eden, kabaca insan biçimli heykeller dikilirdi. Bu heykellere daha çok Taş Ata denilmektedir. Kimi mezarlar taş levhalardan yapılmıştır ve oda biçimlidir. Bunlara çok sayıda ceset gömülüdür. Taştan bir duvarla çevrelenmiş bu mezarların önüne de yine çok sayıda "taş baba" dikilmiştir. Ölen kişilere ait bir çeşit resimli mezar taşıdır bunlar.
Orta Asya'da özellikle Altay ve Tuva'da MÖ üçüncü binyılın sonları ile ikinci binyılın ilk yarısından beri yapılan bu taştan heykel biçimli mezar taşı (taş baba) kavramı, Göktürk döneminin balballarından farklıdır. Bu insan heykelleri, 2,5 metreden 30 santimetreye değişen boylardadır. Çoğu bıyıklıdır.
Faydalanılan edebiyat
- ^ Бейсенов А. Балбал // Түркістан. Халықаралық энциклопедия. Алматы, 2000
- ^ Кызласов Л.Р. О значении термина «балбал» древнетюркских надписей // ТюркС. М., 1966; ДТС. М.-Л, 1969
- ^ . 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ . 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ . 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ . 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ . 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ [1] 6 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İskitler - MÖ 5. yüzyıl, Archaeological museumof the Archaeology institute NAS of Ukraine.
Dış bağlantılar
- http://vk.com/club26290438/ Tuva'daki balbalın yer aldığı Bijiktighaya ile ilgili bir vk sayfası.
- Bijiktighaya'daki bir okul ve balbal ile ilgili bilgiler.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Balbal Kirgizca balbal bɑɫbɑɫ Tiva Turkcesi Kizhi kozhee Kiji kojee Eski Turklerde kisinin anilmasi icin mezarinin veya bazi kurganlarin etrafina dikilen mezar tasina verilen isimdir ve kisinin yasarken oldurdugu kisileri sembol eder Kurganlarin basinda fazla balbal varsa o kisi o kadar kahramandir Orta Asya Turklerinde Samanlik dininin gecerliligini yaygin olarak korudugu donemde olen savascilarin kurgan denilen mezarlarinin etrafina dikilmis savascinin oldurdugu dusmanlari ve bu kisilerin obur dunyada onun hizmetcileri olacagina inanilacagini simgeleyen genellikle bir tas parcasinin uzerine yontulmus bir elinde kilic figurlerinden olusan heykellere verilen ad Bu taslarin sayisinin fazlaligi olen kisinin sag iken gucunun cesaretinin kahramanliginin da simgesidir Islam oncesi donemde yaygin olan balballar Islam dininin kabulunden sonra yerini mezar taslarina birakmistir Kirgizistan da bulunan bir balbalBu madde konu hakkinda evrensel bir bakis acisi yansitmamaktadir Maddeyi gelistirerek ve sorunu tartisma sayfasinda tartisarak maddenin evrensellesmesini saglayabilirsiniz Kasim 2019 Balbal sozu Eski Turk dilinden bir kelime olup bal bal yani vurmak kakmak cakmak demektir Balbal kelimesinin etimolojik kokenine isik tutabilecek yaziya gecmis en eski belge Sumerce lt bal gt tas 2 3 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde kelimesi olmalidir Turkce gibi eklemeli dile sahip Sumerce Kengerce deki lt bal gt tas kelimesi ile tastan yapilan lt Balbal gt kelimesi arasindaki anlam iliskisi aciktir Bu acidan Balbal sanatinin eklemeli dile sahip kulturlerin eserleri oldugunu soylemek yanlis olmaz Kirgizistan da Sati ve Sari Bulak koylerinin arasindaki bir alanda bulunan tas balballar Kara Batkak muzesinde sergilenmektedir Ayrica Tokmok sehrinin 10 kilometre guneyinde Burana kulesi ne yakin alandaki Burana Acikhava Muzesinde ve Issik Gol kiyisindaki Colpan Ata ve Karakol da gocebe Turklerin pek cok tas savascilari balballari bulunur Balballarin 6 yuzyilda dikildigi tahmin edilir Kirgizistan icindeki ve tum Orta Asya daki bu mezar isaretleri gocebe Turk boylari tarafindan dikilmis Kirgizistan daki balballarin hemen hepsi Cuy Vadisinde dagilidir Tiva Ozerk Turk Cumhuriyetinde yaklasik 200 kadar balbal bulunmustur Bijiktighaya daginin dolayinda kirlik ovalik alanda da bir tek balbal vardir ki bazi arastirmacilara gore Cengiz Han in balbali olup Cengiz Han in hazinesinin bu dolayda oldugu soylenir Buraya bir acik hava muzesi yapilmistir Tahminen bu balbal 1200 yili geckin burada durmakta olup Akdovurak Aktoprak sehrine 4 km uzakliktaki kizil tepe anlamindaki Kizil Majalik koyune yakindir Farkli kultur ve donemlerde bu tur balbal lara rastlanmistir Ozellikle MO 6 yuzyil Iskit heykelleriyle onemli benzerlikler bulunmaktadir Tas AtaTas Ata veya Tas Baba Eski Turk kabilelerinde mezar tasi anlamina gelir Orta Asya nin gocebeleri kocerileri yerlesik duzenli halklardan cok farkli bir dunya gorusune sahiptirler Onlar olulerini yerlesme yerlerinin disindaki sikisik mezarliklara gomme anlayisini kabul etmezler Olenin ati silahlari gunluk hayatta kullandigi kimi esyalari da mezara koyarlardi soylular icin en yaygin mezar turu kurganlardir Bu tur mezarlarda genellikle gomuldugu odasinin uzerine tas ve topraktan bir yigma tepe yukseltilirdi Bunun uzerinde de olen kisiyi temsil eden kabaca insan bicimli heykeller dikilirdi Bu heykellere daha cok Tas Ata denilmektedir Kimi mezarlar tas levhalardan yapilmistir ve oda bicimlidir Bunlara cok sayida ceset gomuludur Tastan bir duvarla cevrelenmis bu mezarlarin onune de yine cok sayida tas baba dikilmistir Olen kisilere ait bir cesit resimli mezar tasidir bunlar Orta Asya da ozellikle Altay ve Tuva da MO ucuncu binyilin sonlari ile ikinci binyilin ilk yarisindan beri yapilan bu tastan heykel bicimli mezar tasi tas baba kavrami Gokturk doneminin balballarindan farklidir Bu insan heykelleri 2 5 metreden 30 santimetreye degisen boylardadir Cogu biyiklidir Faydalanilan edebiyat Bejsenov A Balbal Tүrkistan Halykaralyk enciklopediya Almaty 2000 Kyzlasov L R O znachenii termina balbal drevnetyurkskih nadpisej TyurkS M 1966 DTS M L 1969 3 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2014 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2014 3 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2014 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2014 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2014 1 6 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iskitler MO 5 yuzyil Archaeological museumof the Archaeology institute NAS of Ukraine Dis baglantilarhttp vk com club26290438 Tuva daki balbalin yer aldigi Bijiktighaya ile ilgili bir vk sayfasi Bijiktighaya daki bir okul ve balbal ile ilgili bilgiler