Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bandabuliya, bir diğer adıyla Belediye Çarşısı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Lefkoşa'da kurulan ilk kapalı sebze çarşısıdır. Mevcut binanın yapılmasından önce açık bir pazar alanı olarak Bandabuliya'nın tarihi Lüzinyanlar dönemine kadar gitmektedir. Bandabuliya'da ticaret için dükkânlar ve tezgahlar bulunurdu. Ayrıca, konaklama için odalar da bulunurdu. Bu odalarda, dükkân ve tezgah sahipleri konaklardı. İlk inşa edildiğinde üstü tamamen açık olan çarşı 1932'de Arasta'nın ucuna bugün olduğu şekli ile kurulmuştur. Günümüzde Kıbrıs'a özgü yiyecek, içecek, baharat, sebze ve meyvelerin satıldığı tarihi bir mekandır. Ayrıca, Bandabuliya'da kafe, lokanta, kulüp ve eğlence mekanı olarak kullanılan dükkânlar yer almıştır.
Bandabuliya | |
 Lefkoşa Badabuliya, diğer adıyla Belediye Çarşısı | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Etkin |
| Tür | Çarşı |
| Şehir | Kuzey Lefkoşa |
| Ülke | Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti |
| Koordinatlar | 35°10′32″K 33°21′52″D / 35.17556°K 33.36444°D |
| Tamamlanma | 1932 |
| Yenileme | 1940, 2004 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Kat sayısı | 1 |
2010-2012 yıllarında Avrupa Birliği tarafından finanse edilen BM Kalkınma Programı Gelecek İçin Ortaklık Projesi kapsamında restore edilen Lefkoşa Bandabulya, 4500 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. İçerisinde 77 dükkân bulunan Belediye Çarşısı, Lefkoşa Arasta ile birlikte bölgenin popüler çarşılarından biridir.
Etimolojik kökeni ve gelenek
Bandabuliya veya bandabulya Rumca kökenli bir kelimedir. "Banda" devamlı, "buliya" ise satış anlamına gelir. Kıbrıs'taki İngiliz sömürge yönetiminin (1878-1960) kent kültürüne kazandırmış olduğu belediye pazarlarına verilen isimdir. Halk arasında toplanma yeri, buluşma yeri, alışveriş yeri, sosyalleşme yeri anlamına gelir. Pazar günleri dışında her gün hizmet veren bandabuliyalarda esnaf bağlı olduğu belediyeye kira öder. Geçmişte üreticiler mallarını bandabuliyada satmayı tercih ederlerdi, zira burada alışveriş peşin yapılırdı, köy meydanlarında yapılan satışlarda ise veresiye yaygındı. Yeni evlenecek çiftler topraklarında bamya eker ve yetişen ilk bamyalar bandabuliyada yüksek bir fiyata satılırdı. Bu gencin evleneceğini bilen halk gençlere destek olmak için bir tür dayanışmada bulunurdu.
Kuzey Kıbrıs'ta Gazimağusa, Güzelyurt, Girne, Lefke, Lefkoşa ve İskele'de bandabuliyalar bulunur. Bazıları pazar yeri iken, bazıları farklı amaçlarla kullanılmaktadır.
Tarihçe
Lefkoşa Kıbrıs'ın yaklaşık 800 yıldan beri başkenti olma özelliğini sürdürdüğü için çok eski bir geçmişe sahiptir. Lüzinyan ve Venedik dönemlerine ait çarşıları belirlememiş olsa da Osmanlı ve İngiliz sömürge dönemlerine iilişkin bazı bilgiler vardır.
1872 yılında Kıbrıs'ı gezen Avusturyalı Arşidük , "Levkosia" adlı kitabında Mağusa ve Baf kapılarının arasında değişik meslekler icra eden 23 çarşı saptadığını yazar ve şimdiki Bandabuliya'nın yerinde her tür yiyeceğin satıldığı "Et ve Balık Çarşısı"nı anlatır. 1880 yılında "Our Home in Cyprus" adlı kitabında Esme Scot Stevenson ise Lefkoşa çarşısını şöyle tarif eder:
"Biraz daha ötede, insanı adeta sağır edercesine kulakları çınlatan bakırcılarla zil imalatçılarını geçerek sağa döndüğümüzde kendimizi, her tarafı çok iri kavunlar, karpuzlar, balkabakları, dizi dizi soğanlar, incirler, üzümlerle dolu olan sebze çarşısında bulduk. Bir sokak ötede kasaplar sokağında dana, keçi ve diğer et çeşitleri… Dar bir sokağın ötesinde ise Kadınlar Çarşısı var. Beyaz peçeli kadınlar, önlerindeki yerli kumaş yığınlarının yanında bağdaş kurmuş oturuyorlardı"
1881 yılında yayımlanan Kitchener haritasında şimdiki Bandabuliya alanının olduğu yerde "Market Place" (Çarşı yeri) adı geçmektedir ve üstü açıktır. Yine Lefkoşa Surlariçi tapu haritalarında (1912-1915) aynı yerde "Municipial Market" (Belediye çarşısı) kaydı bulunur. İngiliz ressam Arthur J. Legge'nin (1859-1942) 1930 yılına ait suluboya bir tablosunda, Lefkoşa çarşısındaki manavların üstü kapalı yerlerde satış yaptıkları, halkın gezdiği sokakların üstünün ise açık olduğu görülmektedir.
Bandabuliya'nın kuruluşu
Dağınık durumdaki pazar yerine üstü kapalı yeni bir çarşı yapılması fikri 1928 yılında Lefkoşa Belediyesinin gündemine geldi. Belediye meclisinin Türk üyelerinden M. Necati Özkan çarşının şimdiki yeri olan Selimiye Mahallesine inşa edilmesini istiyordu. Bunun için önerilen yer Evkaf'a aitti ve çevresi daha çok Türklere ait arazilerle doluydu. Belediye meclisinde çoğunlukta olan Rum üyeler ise çarşının bir Rum mahallesi olan Faneromeni Kilisesi civarına kurulmasını istiyorlardı. Her iki kesimin düşüncesi de kendi etnik topluluklarının kalkınmasını sağlamaktı. Rum üyeler Türk üyelerin önerdiği yerin Ayasofya camisine yakın olduğu için burada domuz eti satılmasının mümkün olmayacağını söyleyerek karşı çıkıyorlardı. M. Necati Özkan domuzcular bölümünün çarşının Rum mahallesine yakın kısmında yer alabileceği şeklinde bir fetva alabilmek için müftüye başvurdu ve projenin gerçekleşmesinin Türk toplumunun gelişmesini sağlayacağı konusunda müftüyü ikna etmeyi başardı. Aynı günün akşamı (3 Eylül 1929) belediye meclisi eski çarşının yıkılarak yerine yeni bir Bandabuliya inşa edilmesine karar verdi.
Belediye başkanı Themistoklis Dervis imzası taşıyan kararda yapılacak olan 132 adet küçük dükkânın 12'sinin balık dükkânı, 80'inin sebze dükkânı, 40'ının ise toptancı ambarları, meyve dükkânları, kasap ve domuz dükkânları olarak kullanılacağı belirtiliyordu. İnşaat için gereken 20.000 sterlin %6 faizle 30 yıllığına Kıbrıs Bankasından temin edildi. Belediye çarşısındaki esnaf geçici olarak Mısırlı Han'a taşındı. 1932 yılında tamamlan çarşının kuzeybatısındaki giriş kapısına Türkçe ve Rumca olarak "Belediye Pazarı" (“ΔHMOTΙKH AΓOPA”) yazısı asıldı.
Bandabuliya'nın genişletilmesi ve restorasyon çalışması
Bandabuliya'nın 1940 yılında ihtiyaca yanıt verememesi üzerine doğu tarafındaki bahçenin satın alınarak genişletilmesi planlandı. Ali Sıtkı Ağazade'ye ait bir bahçe ve Şükrü İbrahim'e ait bir mülk satın alınarak bina genişletildi ve 14 Eylül 1940'ta ek inşaat tamamlandı.
2004 yılında Bandabuliya'nın tümüyle restore edilerek toptancılar hali olarak kullanılan kısmının bir eğlence merkezi haline getirilmesi, perakendeciler kısmının ise eski işlevini sürdürmesi planlandı. Ancak daha sonra Bandabuliya'nın ilk inşasında kullanılan çimentonun işlevini yitirdiği gerekçesiyle tümüyle yıkılıp yeniden inşa edilmesine karar verildi. Binanın çoğu kısmının yıkılmasından sonra odaların aslına sadık kalınarak inşa edilmemesi yüzünden arkeolog Tuncer Bağışkan'a göre bina "tarihi özelliklerini yitirmiştir".
Kaynakça
- ^ . 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019.
- ^ Lefkoşa Bandabuliya (Belediye Pazarı) 14 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., tatilana.com, 13.02.2019 tarihinde alındı.
- ^ . 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2020.
- ^ Bandabuliya... 14 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kıbrıs Tarihinden Sayfalar- Haşmet Muzaffer Gürkan
- ^ a b Kıbrıs Türk Kent Kültüründe "Bandabulya" 14 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Doç. Dr. Deniz İşçioğlu, www.millifolklor.com
- ^ a b c d e f g Tarihi Lefkoşa Belediye Bandabuliyası, 14 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Tuncer Bağışkan, 13.02.2019 tarihinde alındı.
- ^ . 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019.
- ^ . 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bandabuliya bir diger adiyla Belediye Carsisi Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nin baskenti Lefkosa da kurulan ilk kapali sebze carsisidir Mevcut binanin yapilmasindan once acik bir pazar alani olarak Bandabuliya nin tarihi Luzinyanlar donemine kadar gitmektedir Bandabuliya da ticaret icin dukkanlar ve tezgahlar bulunurdu Ayrica konaklama icin odalar da bulunurdu Bu odalarda dukkan ve tezgah sahipleri konaklardi Ilk insa edildiginde ustu tamamen acik olan carsi 1932 de Arasta nin ucuna bugun oldugu sekli ile kurulmustur Gunumuzde Kibris a ozgu yiyecek icecek baharat sebze ve meyvelerin satildigi tarihi bir mekandir Ayrica Bandabuliya da kafe lokanta kulup ve eglence mekani olarak kullanilan dukkanlar yer almistir Bandabuliya LefkosaBandabuliyaLefkosa Badabuliya diger adiyla Belediye CarsisiGenel bilgilerDurumEtkinTurCarsiSehirKuzey LefkosaUlkeKuzey Kibris Turk CumhuriyetiKoordinatlar35 10 32 K 33 21 52 D 35 17556 K 33 36444 D 35 17556 33 36444Tamamlanma1932Yenileme1940 2004Teknik ayrintilarKat sayisi1 2010 2012 yillarinda Avrupa Birligi tarafindan finanse edilen BM Kalkinma Programi Gelecek Icin Ortaklik Projesi kapsaminda restore edilen Lefkosa Bandabulya 4500 metrekarelik bir alani kaplamaktadir Icerisinde 77 dukkan bulunan Belediye Carsisi Lefkosa Arasta ile birlikte bolgenin populer carsilarindan biridir Etimolojik kokeni ve gelenekBandabuliya veya bandabulya Rumca kokenli bir kelimedir Banda devamli buliya ise satis anlamina gelir Kibris taki Ingiliz somurge yonetiminin 1878 1960 kent kulturune kazandirmis oldugu belediye pazarlarina verilen isimdir Halk arasinda toplanma yeri bulusma yeri alisveris yeri sosyallesme yeri anlamina gelir Pazar gunleri disinda her gun hizmet veren bandabuliyalarda esnaf bagli oldugu belediyeye kira oder Gecmiste ureticiler mallarini bandabuliyada satmayi tercih ederlerdi zira burada alisveris pesin yapilirdi koy meydanlarinda yapilan satislarda ise veresiye yaygindi Yeni evlenecek ciftler topraklarinda bamya eker ve yetisen ilk bamyalar bandabuliyada yuksek bir fiyata satilirdi Bu gencin evlenecegini bilen halk genclere destek olmak icin bir tur dayanismada bulunurdu Kuzey Kibris ta Gazimagusa Guzelyurt Girne Lefke Lefkosa ve Iskele de bandabuliyalar bulunur Bazilari pazar yeri iken bazilari farkli amaclarla kullanilmaktadir TarihceLefkosa Kibris in yaklasik 800 yildan beri baskenti olma ozelligini surdurdugu icin cok eski bir gecmise sahiptir Luzinyan ve Venedik donemlerine ait carsilari belirlememis olsa da Osmanli ve Ingiliz somurge donemlerine iiliskin bazi bilgiler vardir 1872 yilinda Kibris i gezen Avusturyali Arsiduk Levkosia adli kitabinda Magusa ve Baf kapilarinin arasinda degisik meslekler icra eden 23 carsi saptadigini yazar ve simdiki Bandabuliya nin yerinde her tur yiyecegin satildigi Et ve Balik Carsisi ni anlatir 1880 yilinda Our Home in Cyprus adli kitabinda Esme Scot Stevenson ise Lefkosa carsisini soyle tarif eder Biraz daha otede insani adeta sagir edercesine kulaklari cinlatan bakircilarla zil imalatcilarini gecerek saga dondugumuzde kendimizi her tarafi cok iri kavunlar karpuzlar balkabaklari dizi dizi soganlar incirler uzumlerle dolu olan sebze carsisinda bulduk Bir sokak otede kasaplar sokaginda dana keci ve diger et cesitleri Dar bir sokagin otesinde ise Kadinlar Carsisi var Beyaz peceli kadinlar onlerindeki yerli kumas yiginlarinin yaninda bagdas kurmus oturuyorlardi 1881 yilinda yayimlanan Kitchener haritasinda simdiki Bandabuliya alaninin oldugu yerde Market Place Carsi yeri adi gecmektedir ve ustu aciktir Yine Lefkosa Surlarici tapu haritalarinda 1912 1915 ayni yerde Municipial Market Belediye carsisi kaydi bulunur Ingiliz ressam Arthur J Legge nin 1859 1942 1930 yilina ait suluboya bir tablosunda Lefkosa carsisindaki manavlarin ustu kapali yerlerde satis yaptiklari halkin gezdigi sokaklarin ustunun ise acik oldugu gorulmektedir Bandabuliya nin kurulusu Daginik durumdaki pazar yerine ustu kapali yeni bir carsi yapilmasi fikri 1928 yilinda Lefkosa Belediyesinin gundemine geldi Belediye meclisinin Turk uyelerinden M Necati Ozkan carsinin simdiki yeri olan Selimiye Mahallesine insa edilmesini istiyordu Bunun icin onerilen yer Evkaf a aitti ve cevresi daha cok Turklere ait arazilerle doluydu Belediye meclisinde cogunlukta olan Rum uyeler ise carsinin bir Rum mahallesi olan Faneromeni Kilisesi civarina kurulmasini istiyorlardi Her iki kesimin dusuncesi de kendi etnik topluluklarinin kalkinmasini saglamakti Rum uyeler Turk uyelerin onerdigi yerin Ayasofya camisine yakin oldugu icin burada domuz eti satilmasinin mumkun olmayacagini soyleyerek karsi cikiyorlardi M Necati Ozkan domuzcular bolumunun carsinin Rum mahallesine yakin kisminda yer alabilecegi seklinde bir fetva alabilmek icin muftuye basvurdu ve projenin gerceklesmesinin Turk toplumunun gelismesini saglayacagi konusunda muftuyu ikna etmeyi basardi Ayni gunun aksami 3 Eylul 1929 belediye meclisi eski carsinin yikilarak yerine yeni bir Bandabuliya insa edilmesine karar verdi Belediye baskani Themistoklis Dervis imzasi tasiyan kararda yapilacak olan 132 adet kucuk dukkanin 12 sinin balik dukkani 80 inin sebze dukkani 40 inin ise toptanci ambarlari meyve dukkanlari kasap ve domuz dukkanlari olarak kullanilacagi belirtiliyordu Insaat icin gereken 20 000 sterlin 6 faizle 30 yilligina Kibris Bankasindan temin edildi Belediye carsisindaki esnaf gecici olarak Misirli Han a tasindi 1932 yilinda tamamlan carsinin kuzeybatisindaki giris kapisina Turkce ve Rumca olarak Belediye Pazari DHMOTIKH AGOPA yazisi asildi Bandabuliya nin genisletilmesi ve restorasyon calismasi Bandabuliya nin 1940 yilinda ihtiyaca yanit verememesi uzerine dogu tarafindaki bahcenin satin alinarak genisletilmesi planlandi Ali Sitki Agazade ye ait bir bahce ve Sukru Ibrahim e ait bir mulk satin alinarak bina genisletildi ve 14 Eylul 1940 ta ek insaat tamamlandi 2004 yilinda Bandabuliya nin tumuyle restore edilerek toptancilar hali olarak kullanilan kisminin bir eglence merkezi haline getirilmesi perakendeciler kisminin ise eski islevini surdurmesi planlandi Ancak daha sonra Bandabuliya nin ilk insasinda kullanilan cimentonun islevini yitirdigi gerekcesiyle tumuyle yikilip yeniden insa edilmesine karar verildi Binanin cogu kisminin yikilmasindan sonra odalarin aslina sadik kalinarak insa edilmemesi yuzunden arkeolog Tuncer Bagiskan a gore bina tarihi ozelliklerini yitirmistir Kaynakca 9 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2019 Lefkosa Bandabuliya Belediye Pazari 14 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde tatilana com 13 02 2019 tarihinde alindi 17 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2020 Bandabuliya 14 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kibris Tarihinden Sayfalar Hasmet Muzaffer Gurkan a b Kibris Turk Kent Kulturunde Bandabulya 14 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Doc Dr Deniz Iscioglu www millifolklor com a b c d e f g Tarihi Lefkosa Belediye Bandabuliyasi 14 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tuncer Bagiskan 13 02 2019 tarihinde alindi 14 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2019 14 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2019