Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Baraba Tatarları; Batı Sibirya'da, (Rusya Federasyonunun güney sınırının, Kazakistan, Çin ve Moğolistan sınırları ile birleştiği bölgenin kuzeyinde) Altay ve Tuva cumhuriyetlerinin kuzeyinde, Tomsk, Abakan, Krasnoyarsk kentleri çevresinde ve bu bölgenin batısındaki Tobol Nehri'nin kenarına kurulu, Tümen, Tobolsk, Tara, Barabinsk kentleri çevresinde, ayrıca yukarıda saydığım iki bölgenin arasındaki Baraba bozkırlarında yaşarlar.
параба veya бараба | |
|---|---|
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 Rusya | 8.380 |
| Diller | |
| Din | |
Tarihçe
Baraba Tatarları’nın, 12. ve 13. yüzyıllarda, Batı Sibirya’nın, Ural Dağlarının batısında yaşayan Kıpçak kabilelerinin soyundan geldikleri sanılmaktadır. 13. yüzyılda Cengiz Han’a, daha sonraları 15. yüzyılda Sibir Hanlığına bağlandılar. Moğollar ve ile ticari ilişki kurdular. Bölgedeki Samoyed ve Ugrian gruplarından vergi aldılar.
Rus askeri güçleri bölgeye 1595 yılında girdilerse de, sonradan geri çekildiler. Buna rağmen bu istila Baraba Tatarları’nı yerlerinden ederek onların daha kuzeydeki Baraba bozkırlarına ve daha kuzeydeki bataklık bölgelere doğru yürümelerine sebep oldu.
Barabalar 17. yüzyılda Kazaklara tabi idiler. Ruslar 18. yüzyılda tekrar bölgeyi işgale başlayıp, 1722 yılında ilk askeri kalelerini kurup, bölgeye “sürgün” köylüleri yerleştirmeye başladılar. 1840-1850 yılları arasında bu yerleştirme işi en yüksek boyuta ulaştı ve Baraba Tatarları kendi vatanlarında azınlık durumuna düştüler.
1822 yılından itibaren Baraba Tatarları ağır vergiler altında ezilmeye başladılar. Bu “ağır vergilendirme” 19. yüzyıl boyunca sürdü.
1919 yılından itibaren, yeni Sovyet yönetimi ağırlığını hissettirmeğe başladı. 1930 yılından itibaren, arazilerine, sığır ve at sürülerine devletçe el kondu. Devlet çiftlikleri (rusça:Совхо́з; Sovhoz) kuruldu.
İslamiyet, Batı Sibirya’da 18.yüzyılda yayılmaya başlamıştı. Baraba Tatarları (erkekler), hemen her köyde bulunan cami okullarında, mollalar tarafından 4-5 yıllık eğitime tabi tutuluyorlardı. Okur yazarlık bir hayli yüksekti. 19. yüzyılda Tatarlar, Batı Sibirya’daki en eğitimli kişilerdi. 1928 yılına kadar Arap alfabesi kullanmışlar (kısa süre Latin harfleri de kullanılmıştır). Bu tarihten sonra da zorunlu olarak Kiril alfabesine geçmişlerdir.
Bütün bunlara rağmen Barabalar, bugüne kadar Terene, Tarı, Kölübü, Kargalı, Langa, Lüvey gibi oymak adlarını muhafaza etmişlerdir.
Günümüzde bölge dışında yaşayan “özerk” Tatar topluluklarından temin ettikleri ders kitabı, roman, gazete, vs. ile kültürel hayatlarını sürdürmeye çalışmaktadırlar.
Nüfus
1926 yılında yapılan nüfus sayımına göre: Tümenliler 22.636; Tobollular 32.102; Tarlıklar 11.517; Buharalı ve Tomlular 11.659 ve Barabalar 7.828 olmak üzere bölgede yaşayan Türk boylarının kişi toplamı 85,442'dir. 1970 yılına ait rakamlara göre bölgedeki bu Türk boyları 194.000 nüfusa sahiptirler. Basit bir oranlama ile Baraba’ların 1970 yılında yaklaşık 16.700 kişilik bir topluluk olmaları gerekmektedir. Bugün (2002) bu rakamın Türk nüfus artışı olan yıllık %o 25 hesabıyla 37.000’e ulaşmış olması gerekir. Ancak bir başka kaynakta “Baraba’ların nüfuslarının, 1979 yılında 8.000 civarında olduğu sanılmakta” denilmektedir. Bu rakam esas alındığında da günümüzdeki (2002) nüfusları yine yıllık Türk nüfus artışı olan %o 25 hesabıyla 14.000 kişi olmalıdır. Sayıları ister 37.000 ister 14.000 olsun, Baraba’lar bölgeye sonradan yerleşen Rus, Ukraynalı ve Tatar (İdil Tatarı) halklar arasında azınlık durumuna düşmüşlerdir.
Dil
Konuştukları Türkçe, İdil Tatarları ve Altay-Xakas lehçelerinin benzeri, Batı Sibirya’da konuşulan Tatarca'dır.
19 yüzyıl sonlarına kadar dillerini korumuşlar. 1930 yılından sonra, bölgede çoğalan Rus yerleşimci ve idarecileri yüzünden Rus dilinin etkisi altında kalmışlardır. Bugün gençler Rusça’yı daha akıcı konuşurlar. Sosyal ve kültürel hayatta Rusça hakimdir. Anadil ise, yaşlı kuşaklar arasında günlük hayatta kullanılmaktadır.
Kaynakça
- ^ Радлов В. В. Из Сибири: Страницы дневника. — М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1989.— 749 с. (in Russian)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Baraba Tatarlari Bati Sibirya da Rusya Federasyonunun guney sinirinin Kazakistan Cin ve Mogolistan sinirlari ile birlestigi bolgenin kuzeyinde Altay ve Tuva cumhuriyetlerinin kuzeyinde Tomsk Abakan Krasnoyarsk kentleri cevresinde ve bu bolgenin batisindaki Tobol Nehri nin kenarina kurulu Tumen Tobolsk Tara Barabinsk kentleri cevresinde ayrica yukarida saydigim iki bolgenin arasindaki Baraba bozkirlarinda yasarlar Baraba Tatarlariparaba veya barabaOnemli nufusa sahip bolgeler Rusya8 380DillerBaraba dili Sibirce ve RuscaDinSunni IslamTarihceBaraba Tatarlari nin 12 ve 13 yuzyillarda Bati Sibirya nin Ural Daglarinin batisinda yasayan Kipcak kabilelerinin soyundan geldikleri sanilmaktadir 13 yuzyilda Cengiz Han a daha sonralari 15 yuzyilda Sibir Hanligina baglandilar Mogollar ve ile ticari iliski kurdular Bolgedeki Samoyed ve Ugrian gruplarindan vergi aldilar Rus askeri gucleri bolgeye 1595 yilinda girdilerse de sonradan geri cekildiler Buna ragmen bu istila Baraba Tatarlari ni yerlerinden ederek onlarin daha kuzeydeki Baraba bozkirlarina ve daha kuzeydeki bataklik bolgelere dogru yurumelerine sebep oldu Barabalar 17 yuzyilda Kazaklara tabi idiler Ruslar 18 yuzyilda tekrar bolgeyi isgale baslayip 1722 yilinda ilk askeri kalelerini kurup bolgeye surgun koyluleri yerlestirmeye basladilar 1840 1850 yillari arasinda bu yerlestirme isi en yuksek boyuta ulasti ve Baraba Tatarlari kendi vatanlarinda azinlik durumuna dustuler 1822 yilindan itibaren Baraba Tatarlari agir vergiler altinda ezilmeye basladilar Bu agir vergilendirme 19 yuzyil boyunca surdu 1919 yilindan itibaren yeni Sovyet yonetimi agirligini hissettirmege basladi 1930 yilindan itibaren arazilerine sigir ve at surulerine devletce el kondu Devlet ciftlikleri rusca Sovho z Sovhoz kuruldu Islamiyet Bati Sibirya da 18 yuzyilda yayilmaya baslamisti Baraba Tatarlari erkekler hemen her koyde bulunan cami okullarinda mollalar tarafindan 4 5 yillik egitime tabi tutuluyorlardi Okur yazarlik bir hayli yuksekti 19 yuzyilda Tatarlar Bati Sibirya daki en egitimli kisilerdi 1928 yilina kadar Arap alfabesi kullanmislar kisa sure Latin harfleri de kullanilmistir Bu tarihten sonra da zorunlu olarak Kiril alfabesine gecmislerdir Butun bunlara ragmen Barabalar bugune kadar Terene Tari Kolubu Kargali Langa Luvey gibi oymak adlarini muhafaza etmislerdir Gunumuzde bolge disinda yasayan ozerk Tatar topluluklarindan temin ettikleri ders kitabi roman gazete vs ile kulturel hayatlarini surdurmeye calismaktadirlar Nufus1926 yilinda yapilan nufus sayimina gore Tumenliler 22 636 Tobollular 32 102 Tarliklar 11 517 Buharali ve Tomlular 11 659 ve Barabalar 7 828 olmak uzere bolgede yasayan Turk boylarinin kisi toplami 85 442 dir 1970 yilina ait rakamlara gore bolgedeki bu Turk boylari 194 000 nufusa sahiptirler Basit bir oranlama ile Baraba larin 1970 yilinda yaklasik 16 700 kisilik bir topluluk olmalari gerekmektedir Bugun 2002 bu rakamin Turk nufus artisi olan yillik o 25 hesabiyla 37 000 e ulasmis olmasi gerekir Ancak bir baska kaynakta Baraba larin nufuslarinin 1979 yilinda 8 000 civarinda oldugu sanilmakta denilmektedir Bu rakam esas alindiginda da gunumuzdeki 2002 nufuslari yine yillik Turk nufus artisi olan o 25 hesabiyla 14 000 kisi olmalidir Sayilari ister 37 000 ister 14 000 olsun Baraba lar bolgeye sonradan yerlesen Rus Ukraynali ve Tatar Idil Tatari halklar arasinda azinlik durumuna dusmuslerdir DilKonustuklari Turkce Idil Tatarlari ve Altay Xakas lehcelerinin benzeri Bati Sibirya da konusulan Tatarca dir 19 yuzyil sonlarina kadar dillerini korumuslar 1930 yilindan sonra bolgede cogalan Rus yerlesimci ve idarecileri yuzunden Rus dilinin etkisi altinda kalmislardir Bugun gencler Rusca yi daha akici konusurlar Sosyal ve kulturel hayatta Rusca hakimdir Anadil ise yasli kusaklar arasinda gunluk hayatta kullanilmaktadir Kaynakca Radlov V V Iz Sibiri Stranicy dnevnika M Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury 1989 749 s ISBN 5 02 017025 9 in Russian