Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aksiyom, belit veya postulat, diğer önermelerin temeli ve ön dayanağı niteliğindeki önermelerdir. Belitlerin başka bir önermeye götürülmeye ve kanıtlanmaya gereksinimi yoktur. Bu yüzden de kendiliğinden apaçıktırlar. Ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır. Belitlere dayanan bir felsefe, belitlerin yanlışlığı meydana çıkınca çöker.
Tanım
Mantık
- Mantıkta belit terimi, bir şeyi kanıtlamak için kullanılan kanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını verir. Kanıtlanmayı gerektirmediği gibi kanıtlanamaz da. Çünkü kanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz. Her belit bir ilkedir, ama her ilke bir belit değildir. Örneğin, "her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür" ilkesi bir belittir, buna karşın Einstein'in görelilik ilkesi bir belit değildir. Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, "bir şey kendisinin aynıdır" önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini belit saymışlardır. Hegel'in diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur. Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir.
Matematik
- Nicelikler arasındaki orantıları dile getiren zorunlu önermeler, matematikte belit adıyla tanımlanırlar. Örneğin, "bir üçüncü niceliğe ayrı ayrı eşit olan nicelikler birbirine eşittir", "eşit niceliklere eşit nicelikler eklenirse toplamları da eşit olur". Matematiksel belit, mantıksal belitin niceliklere uygulanmasıdır. Aralarında başkaca bir anlam ayrılığı yoktur. Örneğin doğal sayılar birkaç tane aksiyom üzerine kurulmuştur. İlk aksiyom "1 bir doğal sayıdır" şeklinde verilir. 1'in bir doğal sayı olup olmaması üzerinde bir mantık yürütmeden kabul ederiz.
Köken
- Belit
belli/açık olan, usa uygun, Akla, mantığa uygun düşen, mantıken açık olan, koyut gibi anlamlara gelir. belge ve belir(mek) sözcüğükleriyle aynı kökten, Eski Türkçe bel- kökünden gelir. Muhtemelen, bel- sözcüğü bil- sözcüğünün bir çeşitlemesi durumundadır. Aksiyom Latincedeki axioma sözcüğü axiom olarak İngilizceye geçmiş ve oradan Türkçeye yerleşmiştir. Sözcüğün kaynağı Yunancada yetke, değerli veya uygun olduğu düşünülen anlamlarına gelir. değerli, ağır, uygun anlamına gelen αξιος (axios) sözcüğünden türer. Kökü olan ag- sözcüğü; çekmek (ağırlık çekmek gibi), sürmek, devinmek gibi anlamlara gelir.
Dekartçı felsefe
Descartes ve başta Spinoza olmak üzere izdaşları felsefelerini belitlere dayarlar. Örneğin Descartes, felsefesini "düşünüyorum, öyleyse varım" belitinden çıkarak kurmuştur. Spinoza da ünlü Etika'sında örneğin, "başka bir şeyle tasarlanmayan şeyin kendisiyle tasarlanması gerekir" gibi belitlerden yola çıkar. Ne var ki, ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır. Bundan başka, bu belitler, "parçalarının toplamı bütüne eşittir" gibi belitler gücünde değildirler. Daha açık bir deyişle, Dekartçıların belitleri öznel, kendilerince belit sayılmış belitlerdir. Nitekim Cogito'nun yüzlerce yıl önceki biçimini çürütmek için, "bin altın düşünüyorum, öyleyse bin altınım var" önermesi ileri sürülmüştür.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Sevan Nişanyan, "Sözlerin Soyağacı: Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Douglas Harper "Online Etymology Dictionary 23 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aksiyom belit veya postulat diger onermelerin temeli ve on dayanagi niteligindeki onermelerdir Belitlerin baska bir onermeye goturulmeye ve kanitlanmaya gereksinimi yoktur Bu yuzden de kendiliginden apaciktirlar Ne turlu bir belitten yola cikilirsa o turlu bir sonuca varilir Belitlere dayanan bir felsefe belitlerin yanlisligi meydana cikinca coker TanimMantik Mantikta belit terimi bir seyi kanitlamak icin kullanilan kanitlanmayi gerektirmeyecek kadar acik ilke anlamini verir Kanitlanmayi gerektirmedigi gibi kanitlanamaz da Cunku kanitlama daha da aciklamak demektir buysa daha cok aciklanamaz Her belit bir ilkedir ama her ilke bir belit degildir Ornegin her butun kendini meydana getiren parcalarindan buyuktur ilkesi bir belittir buna karsin Einstein in gorelilik ilkesi bir belit degildir Metafizik dunya gorusunun urunu olan butun mantiklar bir sey kendisinin aynidir onermesiyle dile getirilen ozdeslik ilkesini belit saymislardir Hegel in diyalektik mantigi bunun dogru olmadigini meydana koymustur Bir sey kendisiyle bile ayni degildir cunku surekli olarak degismektedir Matematik Nicelikler arasindaki orantilari dile getiren zorunlu onermeler matematikte belit adiyla tanimlanirlar Ornegin bir ucuncu nicelige ayri ayri esit olan nicelikler birbirine esittir esit niceliklere esit nicelikler eklenirse toplamlari da esit olur Matematiksel belit mantiksal belitin niceliklere uygulanmasidir Aralarinda baskaca bir anlam ayriligi yoktur Ornegin dogal sayilar birkac tane aksiyom uzerine kurulmustur Ilk aksiyom 1 bir dogal sayidir seklinde verilir 1 in bir dogal sayi olup olmamasi uzerinde bir mantik yurutmeden kabul ederiz KokenBelit belli acik olan usa uygun Akla mantiga uygun dusen mantiken acik olan koyut gibi anlamlara gelir belge ve belir mek sozcugukleriyle ayni kokten Eski Turkce bel kokunden gelir Muhtemelen bel sozcugu bil sozcugunun bir cesitlemesi durumundadir Aksiyom Latincedeki axioma sozcugu axiom olarak Ingilizceye gecmis ve oradan Turkceye yerlesmistir Sozcugun kaynagi Yunancada yetke degerli veya uygun oldugu dusunulen anlamlarina gelir degerli agir uygun anlamina gelen a3ios axios sozcugunden turer Koku olan ag sozcugu cekmek agirlik cekmek gibi surmek devinmek gibi anlamlara gelir Dekartci felsefeDescartes ve basta Spinoza olmak uzere izdaslari felsefelerini belitlere dayarlar Ornegin Descartes felsefesini dusunuyorum oyleyse varim belitinden cikarak kurmustur Spinoza da unlu Etika sinda ornegin baska bir seyle tasarlanmayan seyin kendisiyle tasarlanmasi gerekir gibi belitlerden yola cikar Ne var ki ne turlu bir belitten yola cikilirsa o turlu bir sonuca varilir Bundan baska bu belitler parcalarinin toplami butune esittir gibi belitler gucunde degildirler Daha acik bir deyisle Dekartcilarin belitleri oznel kendilerince belit sayilmis belitlerdir Nitekim Cogito nun yuzlerce yil onceki bicimini curutmek icin bin altin dusunuyorum oyleyse bin altinim var onermesi ileri surulmustur Ayrica bakinizOnermeler mantigi Eksiklik teoremi Peano belitleriKaynakca Sevan Nisanyan Sozlerin Soyagaci Cagdas Turkcenin Etimolojik Sozlugu 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Douglas Harper Online Etymology Dictionary 23 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde