Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Birinci Göktürk-Sasani Savaşı, Batı Göktürk Kağanlığı ile Sasaniler arasında 588-89 yılları arasında yapılmış savaştır.
| Birinci Göktürk-Sasani Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göktürk-Sasani Savaşları | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Sasani İmparatorluğu |  Göktürk Kağanlığı Ak Hun İmparatorluğu (beylikler) | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Behrâm-ı Çûbîn | (ölü) Birmudha (esir) | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| Sınırda 70.000 Sasani askeri Behram Çubin'in komutasında 12.000 Sasani askeri | 12.000 süvari | ||||||||
Savaş
587/588 kışında Batı Göktürklere karşı sefere çıkan Baga Kağan, Batı Göktürkler tarafından alnından bir okla vurularak öldürüldü. Aynı zamanda Tardu Kağan, oğlu Yang-su Tegin'i 12 bin askerle Sasaniler üzerine gönderdi. Sınırları tutan 70 bin kişilik Pers ordusu, Türklerin geldiğini duyunca kaçmıştı. Dolayısıyla Türkler, çok bir direnişle karşılaşmadan Herat ve Badgis'e kadar olan Sasani topraklarını kolayca ele geçirdiler. Bundan sonra ise Göktürkler ve Sasaniler barış için görüşmeye başlamış, ancak Sasaniler müzakereler devam ederken Ermenistan genel valiliğini yapan Mihran ailesinden Behram Çubin önderliğindeki 12 bin kişilik Sasani ordusu yola çıkarılmıştı. Bu harekete çok sinirlenen Yang-su Tegin, yanına 12 bin atlısını da alarak Sasanilere karşı hücuma geçtiyse de, Behram Çubin arkadan gelerek Türk ordusunu dar bir alan olan Baroron geçidinde kuşattı. Savaş alanı 12 km olduğundan zaten çok tecrübeli olmayan Türk ordusunun hareket serbestisi de kalmamıştı. Her taraf dağlarla çevriliydi ve dardı, iki tarafın da kaçacak yeri yoktu. Türk ordusundaki kişilerin daha savaş başlamadan ölüme hazır olduğunu haykırması, Sasani ordusunda bir panik havası yaşanmasına neden olduysa da Behram, tam zamanında müdahale ederek bir bozgunu önledi. Sasani ordusunun psikolojik bozgunluğunun kaybolmaya başladığını gören Yang-su Tegin, sol cenahı bozulmuş olan İran ordusuna karşı tüm gücüyle bir süvari hücumu başlattı. Türklerin saldırısı öylesine şiddetliydi ki, Behram dahi kaçmayı düşündü. Firdevsî, Behram'ın kaçmaya çalışmasının gerçek bir firar denemesi olduğunu kaydeder. Behram kaçmaya çalışsa da Herat vadisi sadece Türkler için değil, Sasaniler için dahi bir kapan gibiydi. Bundan sonra Behram, elit askerleri de dahil olmak üzere tüm gücüyle karşı saldırıya geçti. Neticede Behram'ın karşı saldırısı zor da olsa başarılı oldu, Yang-su Tegin savaşta Behram'ın attığı bir okla öldürülünce Türklerin düzeni bozuldu ve artık yenilgi kaçınılmazdı. Nihayetinde Sasaniler çok zorlu da olsa bir zafer kazandılar ancak savaş bitmemişti. Yel Tegin sürekli Behram'ın ordusuna karşı vurkaç yapıyordu, hatta bir defasında az kalsın Behram'ı ele geçiriyordu. Behram Yel Tegin'den çekiniyordu ve onunla savaşmak istemiyordu. Bu yüzden de Behram, Yel Tegin'e bir mektup göndererek:
"Şüphesiz, sizin Hakanlılar (yani Eftalitler) ile yakınlığınız vardır. Siz, hükümdarımız Firuz'u öldürünce, kan davasında bulunmamış, barış yapmayı tercih etmiştik. Şimdi siz de bizim daha önce yaptığımız gibi yapın."
dedi. Ancak yine de iki tarafın karşı karşıya gelmesi kaçınılmazdı, Yel Tegin bir gece çarpışmasında mağlup oldu ve Paykend kalesine sığındı. Fakat Behram burayı da kuşatınca teslim oldu ve Sasani şahı Hürmizd, onu nezaketle karşıladı. Sonuç olarak Yel Tegin teslim olsa da barış anlaşması karşılığıyla serbest bırakıldı ve ülkesine döndü, barış anlaşması neticesinde iki ülke 603 yılına kadar birbirine saldırmadı.
Ordu
Yang-su Tegin'in ordusu, Taberi'ye göre 300 bin, Firdevsî'ye göre 400 bindi. Ancak bu sayılar çok abartılıdır. Göktürkler, Mukan Kağan döneminde dahi 400 bin kişilik bir orduya sahip olamamıştır ve bölünmüş bir kağanlığın tek kanadı da 400 bin kişilik bir ordu çıkaramaz. Türk ordu kültüründe her askere en az 3 at düşerdi ve bu durumda Türklerin 1.200.000 ata sahip olması gerekir ki böyle bir sürüyü besleyecek bir mera İran'da bulunmaz. Bulunuyorsa bile birkaç saatte tükenirdi. Ayrıca her savaşçının atlarına bakmak için bir de ispir bulunurdu ki bu durumda 40 bin de ispir gerekirdi. Ancak 440 bin kişilik bir ordunun sürek avıyla iaşesini temin etmek mümkün değildir. Ayrıca savaş alanı 12 km genişliğe sahip olduğundan, bu kadar büyük bir ordu buraya sığamazdı. Dolayısıyla Baroron Vadisi yakınlarında Türk ve Pers ordusu birbirine denkti.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Nitekim 603 yılında Kuşanlar isyan ettiğinde, Göktürkler onlara yardıma gelerek Sasaniler'i mağlup edecek ve tüm Doğu İran'ı ele geçireceklerdir.
Kaynakça
- Özel
- ^ "Iranica Online". 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2015.
- ^ Lev Gumilev, Eski Türkler, s. 167
- ^ Larissa Baratova: "Turkish Khaganate in Central Asia (600-800 AD) Turks C. II, p. 90
- ^ a b Lev Gumilev, Eski Türkler, s. 165
- ^ Ahsen Batur, Kürdoloji Yalanları, s. 109
- ^ Ahmet Bircan Ercilasun, Türk Kağanlığı ve Bengütaşları
- ^ Ahmet Taşağıl, Gök-Türkler-1, s. 49.
- ^ Larissa Baratova, "Turkish Khaganate in Central Asia (600-800 AD) Turks C. II, p. 90.
- ^ Ahsen Batur, Kürdoloji Yalanları, s. 108.
- ^ İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü. s. 109.
- ^ Akbulut, Dursun A. Arap Fütuhatına Kadar Maveraünnehir ve Horasan’da Türkler (MÖ II- MS VII. Yy), (Doktora Tezi), Erzurum Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. 1984. s. 121.
- ^ a b c Ahsen Batur, Kürdoloji Yalanları. s. 109.
- ^ a b c d Lev Gumilëv, Eski Türkler, 2. Baskı, çev. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları. 2002. s. 167.
- ^ a b Firdousi, Le livre des rois, VI/ 566.
- ^ Tha'alibi, Histoire. s. 651.
- ^ Akbulut, Dursun A. Arap Fütuhatına Kadar Maveraünnehir ve Horasan’da Türkler (MÖ II- MS VII. Yy), (Doktora Tezi), Erzurum Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. 1984. s. 123.
- ^ Lev Gumilev, Eski Türkler, s. 170.
- ^ Târih-i Taberi. s. 269.
- ^ Ahmet Bircan Ercilasun, Türk Kağanlığı ve Bengütaşları.
- Genel
- Kaveh Farroukh, Sassanian Elite Cavalry AD 224-642
- Timur, Tüzükât-ı Timur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Birinci Gokturk Sasani Savasi Bati Gokturk Kaganligi ile Sasaniler arasinda 588 89 yillari arasinda yapilmis savastir Birinci Gokturk Sasani SavasiGokturk Sasani SavaslariTarih588 589BolgeHorasan Maveraunnehir Orta Asya SonucKesin Sasani zaferiCografi DegisikliklerSasaniler Turkler tarafindan isgal edilen topraklarini geri aldilarTaraflarSasani ImparatorluguGokturk Kaganligi Ak Hun Imparatorlugu beylikler Komutanlar ve liderlerBehram i Cubin olu Birmudha esir GuclerSinirda 70 000 Sasani askeri Behram Cubin in komutasinda 12 000 Sasani askeri12 000 suvariSavas587 588 kisinda Bati Gokturklere karsi sefere cikan Baga Kagan Bati Gokturkler tarafindan alnindan bir okla vurularak olduruldu Ayni zamanda Tardu Kagan oglu Yang su Tegin i 12 bin askerle Sasaniler uzerine gonderdi Sinirlari tutan 70 bin kisilik Pers ordusu Turklerin geldigini duyunca kacmisti Dolayisiyla Turkler cok bir direnisle karsilasmadan Herat ve Badgis e kadar olan Sasani topraklarini kolayca ele gecirdiler Bundan sonra ise Gokturkler ve Sasaniler baris icin gorusmeye baslamis ancak Sasaniler muzakereler devam ederken Ermenistan genel valiligini yapan Mihran ailesinden Behram Cubin onderligindeki 12 bin kisilik Sasani ordusu yola cikarilmisti Bu harekete cok sinirlenen Yang su Tegin yanina 12 bin atlisini da alarak Sasanilere karsi hucuma gectiyse de Behram Cubin arkadan gelerek Turk ordusunu dar bir alan olan Baroron gecidinde kusatti Savas alani 12 km oldugundan zaten cok tecrubeli olmayan Turk ordusunun hareket serbestisi de kalmamisti Her taraf daglarla cevriliydi ve dardi iki tarafin da kacacak yeri yoktu Turk ordusundaki kisilerin daha savas baslamadan olume hazir oldugunu haykirmasi Sasani ordusunda bir panik havasi yasanmasina neden olduysa da Behram tam zamaninda mudahale ederek bir bozgunu onledi Sasani ordusunun psikolojik bozgunlugunun kaybolmaya basladigini goren Yang su Tegin sol cenahi bozulmus olan Iran ordusuna karsi tum gucuyle bir suvari hucumu baslatti Turklerin saldirisi oylesine siddetliydi ki Behram dahi kacmayi dusundu Firdevsi Behram in kacmaya calismasinin gercek bir firar denemesi oldugunu kaydeder Behram kacmaya calissa da Herat vadisi sadece Turkler icin degil Sasaniler icin dahi bir kapan gibiydi Bundan sonra Behram elit askerleri de dahil olmak uzere tum gucuyle karsi saldiriya gecti Neticede Behram in karsi saldirisi zor da olsa basarili oldu Yang su Tegin savasta Behram in attigi bir okla oldurulunce Turklerin duzeni bozuldu ve artik yenilgi kacinilmazdi Nihayetinde Sasaniler cok zorlu da olsa bir zafer kazandilar ancak savas bitmemisti Yel Tegin surekli Behram in ordusuna karsi vurkac yapiyordu hatta bir defasinda az kalsin Behram i ele geciriyordu Behram Yel Tegin den cekiniyordu ve onunla savasmak istemiyordu Bu yuzden de Behram Yel Tegin e bir mektup gondererek Suphesiz sizin Hakanlilar yani Eftalitler ile yakinliginiz vardir Siz hukumdarimiz Firuz u oldurunce kan davasinda bulunmamis baris yapmayi tercih etmistik Simdi siz de bizim daha once yaptigimiz gibi yapin dedi Ancak yine de iki tarafin karsi karsiya gelmesi kacinilmazdi Yel Tegin bir gece carpismasinda maglup oldu ve Paykend kalesine sigindi Fakat Behram burayi da kusatinca teslim oldu ve Sasani sahi Hurmizd onu nezaketle karsiladi Sonuc olarak Yel Tegin teslim olsa da baris anlasmasi karsiligiyla serbest birakildi ve ulkesine dondu baris anlasmasi neticesinde iki ulke 603 yilina kadar birbirine saldirmadi OrduYang su Tegin in ordusu Taberi ye gore 300 bin Firdevsi ye gore 400 bindi Ancak bu sayilar cok abartilidir Gokturkler Mukan Kagan doneminde dahi 400 bin kisilik bir orduya sahip olamamistir ve bolunmus bir kaganligin tek kanadi da 400 bin kisilik bir ordu cikaramaz Turk ordu kulturunde her askere en az 3 at duserdi ve bu durumda Turklerin 1 200 000 ata sahip olmasi gerekir ki boyle bir suruyu besleyecek bir mera Iran da bulunmaz Bulunuyorsa bile birkac saatte tukenirdi Ayrica her savascinin atlarina bakmak icin bir de ispir bulunurdu ki bu durumda 40 bin de ispir gerekirdi Ancak 440 bin kisilik bir ordunun surek aviyla iasesini temin etmek mumkun degildir Ayrica savas alani 12 km genislige sahip oldugundan bu kadar buyuk bir ordu buraya sigamazdi Dolayisiyla Baroron Vadisi yakinlarinda Turk ve Pers ordusu birbirine denkti Behram i Cubin ve Baga Kagan Iran da Sava Sah olarak bilinir arasinda catismaAyrica bakinizIkinci Gokturk Sasani Savasi Ucuncu Gokturk Sasani Savasi Gokturk Sasani SavaslariNotlar Nitekim 603 yilinda Kusanlar isyan ettiginde Gokturkler onlara yardima gelerek Sasaniler i maglup edecek ve tum Dogu Iran i ele gecireceklerdir KaynakcaOzel Iranica Online 14 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2015 Lev Gumilev Eski Turkler s 167 Larissa Baratova Turkish Khaganate in Central Asia 600 800 AD Turks C II p 90 a b Lev Gumilev Eski Turkler s 165 Ahsen Batur Kurdoloji Yalanlari s 109 Ahmet Bircan Ercilasun Turk Kaganligi ve Bengutaslari Ahmet Tasagil Gok Turkler 1 s 49 Larissa Baratova Turkish Khaganate in Central Asia 600 800 AD Turks C II p 90 Ahsen Batur Kurdoloji Yalanlari s 108 Ibrahim Kafesoglu Turk Milli Kulturu s 109 Akbulut Dursun A Arap Futuhatina Kadar Maveraunnehir ve Horasan da Turkler MO II MS VII Yy Doktora Tezi Erzurum Ataturk Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Tarih Bolumu 1984 s 121 a b c Ahsen Batur Kurdoloji Yalanlari s 109 a b c d Lev Gumilev Eski Turkler 2 Baski cev Ahsen Batur Istanbul Selenge Yayinlari 2002 s 167 a b Firdousi Le livre des rois VI 566 Tha alibi Histoire s 651 Akbulut Dursun A Arap Futuhatina Kadar Maveraunnehir ve Horasan da Turkler MO II MS VII Yy Doktora Tezi Erzurum Ataturk Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Tarih Bolumu 1984 s 123 Lev Gumilev Eski Turkler s 170 Tarih i Taberi s 269 Ahmet Bircan Ercilasun Turk Kaganligi ve Bengutaslari GenelKaveh Farroukh Sassanian Elite Cavalry AD 224 642 Timur Tuzukat i Timur