Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Üçüncü Göktürk-Sasani Savaşı, Batı Göktürk Kağanlığı ve Sasaniler arasında gerçekleşen üçüncü ve son savaş. Önceki iki savaşın aksine Orta Asya'da değil Güney Kafkasya'da gerçekleşmiştir. Bu savaş, son Bizans-Sasani savaşının etkilerine karşı oldu ve gelecek yüzyıllarda Orta Doğu'daki güç dengelerini etkiledi.
| Üçüncü Göktürk-Sasani Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göktürk-Sasani Savaşları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Sasani Devleti İberya Prensliği (Kafkas) | Batı Göktürk Kağanlığı Bizans İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| II. Hüsrev Şahrbaraz | Herakleios Böri Şad | ||||||
| Güçler | |||||||
| 200,000 | 40.000 Göktürk 17.000 Bizanslı | ||||||
Arka plan
Avarlar ve Sasanilerin 626 yılındaki Konstantinopolis Kuşatması'ndan sonra eleştirilen İmparator Herakleios kendini politik olarak yalnızlaşmış buldu. Ortodoks Kilisesi tarafından sapkın ilân edilen Hristiyan Ermeni hükümdarlarına ve dini hoşgörüye sahip Persler ile arkadaş olmayı seçen İberya Prensi'ne güvenmiyordu. Bu iç karartıcı durumda kendisine tarafsız bir müttefik olarak Tong Yabgu'yu buldu. 568'in başlarında İstemi Kağan hakimiyetindeki Batı Göktürkler, Sasanilerle ticari ilişkiler gerileyince yüzlerini Bizans'a dönmüşlerdi.
625 yılında İmparator Herakleios, Batı Göktürk Kağanı'na askeri yardım karşılığında servet sözü veren temsilcisi Andrew'u görevlendirdi. Kağan, Çin-Bizans arasındaki kendi hakimiyet alanında kalan İkinci Göktürk-Sasani Savaşı'ndan sonra Sasaniler tarafından altüst edilmiş İpek Yolu'nun güvenliğinden endişeliydi. İmparator'a "Düşmanlarından intikam almak için yiğit askerlerimle geleceğim" sözünü verdi. 1000 atlı Pers hakimiyetindeki Güney Kafkasya'dan geçti ve Bizans İmparatoru'nun Anadolu'daki kampına Kağan'ın mesajını iletti.
Derbent Kuşatması
627 başlarında Göktürkler ve müttefikleri Hazarlar, Derbent'in kapılarına ulaştılar. Yeni inşa edilmiş bu kale bereketli Agvanya'ya (günümüzde Azerbaycan) giden tek yoldu. Lev Gumilyov'a göre hafif silahlı Agvanya milislerinin, Tong Yabgu önderliğindeki ağır zırhlı süvarilere karşı hiç şansı yoktu. Tong Yabgu'nun askerleri Derbent'e baskın verip yağmaladı, Agvanya'yı istila ettiler. Ermeni tarihçi Movses Kagankatvatsi'ın Derbent'in düşüşünü ve yağmalanmasını ayrıntılı biçimde anlatır. Muhtemelen bu olaya tanıklık etmişti.
| “ | , Tam kuvvetteki belanın (evrensel gazap) önümüze gelmesiyle işgalciler(Türkler), kabaran deniz dalgaları gibi duvarlara çarparak onları temellerine kadar yıktılar. (Partav'da) halk, üzerlerine inen korkunç çirkin, aşağılık, geniş yüzlü, kirpiksiz ve karılar gibi uzun saçlı olan kalabalığın tehlikesini görünce onları bir korku (titreme) sardı. Şehrin sokaklarında ve meydanlarında okları üzerlerine ağır dolu taneleri gibi yağdıran hatasız ve güçlü (Hazar) okçuları tüm utançlarını yitirmiş aç kurtlar gibi onların üzerlerine atıldıkları ve onları acımasızca katlettilerini gördüklerinde daha da dehşete kapıldılar. Gözlerinde ne güzele,ne yakışıklıya ne genç erkeklere ya da kadınlara merhamet yoktu; zinde olmayanı, zararsızı, topalı, yaşlıyı bile bundan esirgemediler;acımadılar ve katledilen annelerine sarılan bebekleri gördüklerinde yürekleri sızlamıyordu; tam tersine onların göğüslerinden süt emer gibi kan emdiler. | „ |
Derbent Kalesi'nin düşüşü tüm ülkeye zaptedilemez bir panik dalgası yarattı. Agvanya güçleri başkentleri Berde'ye geri çekildiler. Göktürk ve Hazar ordusu Agvanyalılara Kalankatuyk köyünün yakınlarında yetişti orada onları katlettiler veya esir aldılar. Movses'e göre Göktürkler Agvanya'ya ağır vergiler koydular.
| “ | Kuzeyin Efendisi tüm ülkeden hasarla öç aldı. Özellikle altın yıkama, gümüş ve demir çıkarma ve bakır eşya yapma konusunda yetenekli zanaatkarlarla uğraşması için adamlarını gönderdi. Sasani otoritelerce vergi konulmuş dirahmiye ek olarak, büyük Kura ve Aras nehirlerinden gelen balıkçılara ve ürünlere de vergiler koydu | „ |
Tiflis Kuşatması
Türk-Bizans saldırısının ikinci hedefi İberya Prensliği'ydi. Buranın hükümdarı Stephanus, II. Hüsrev'e haraç veriyordu. Movses'in anlattığına göre Hazarlar, "lüks madde ticaretiyle ünlü Tiflis'i kuşattı". Burada görkemli Hazar Ordusu İmparator Herakleios'a katıldı.
Herakleios ve Tong Yabgu (Bizans kaynaklarında Ziebel olarak geçer) Narikala'nın surları önünde buluştular. Yabgu, imparatora doğru at sürdü, omzunu öptü ve ona bir yay yaptı. Karşılığında imparator ona sarıldı oğlum dedi ve kendi diadem'ini ona verdi. Ziyafet sırasında Tong Yabgu'ya imparatorun kızı Eudokia Epifaneia vadedilirken, Hazar liderlerine bol bol küpe ve kıyafet hediye olarak verildi.
Kuşatma pek ilerleme göstermeden sürüncemde kalmıştı. Ara ara düzenli hücumlardan sonra bir taraf kralını kaybetti. Hazarlar iki ay sonra sonbaharda döneceklerine söz verip bozkırlara çekildiler. Tong Yabgu yeğeni veya oğlu sanılan Böri Şad'ı 40 bin askerin başına Herakleios'a kuşatmada destek olması için bıraktı. Çok geçmeden onlar da ayrılarak Bizans'ı kuşatmada yalnız bıraktılar.
12 Aralık 627 tarihinde Herakleios, Dicle Nehri yakınlarındaki Ninova kalıntılarının önünde Pers güçleriyle çarpıştı ve kazandı. Ocak ayında Sasani başkenti Tizpon çevresini tahrip etti.
Sonuç
Herakleios'un zaferinden sonra Tong Yabgu, Tiflis kuşatmasını kış ayında tamamladı ve şehri ele geçirdi. Movses bu konuda
| “ | Kılıçları havada surlara hücum ettiler. Bu izdihamda birbirlerinin omuzlarına basarak duvara tırmandılar. Kara bulutlar vatandaşların üzerine çöktü; bozguna uğradılar ve topraklarını kaybettiler. | „ |
dedi.
Gürcüler direnmeden teslim olmalarına rağmen şehir yağmalandı ve halkı katledildi. Sasani valisi ve Gürcü prensi Tong Yabgu'nun huzurunda işkence edilerek öldürüldü.
Göktürkler yakın dövüş yetenekleriyle nam saldılar. Bu sebepten tarihçi Gumilyov, Tiflis'i Hazarlara atfeder. Bu başarı Tong Yabgu'yu yeni planlar için cesaretlendirmişti. Bu sefer Agvanya'yı yağmalamak yerine işbirliği yolunu seçecekti. Suyab'a dönmeden Böri Şad'a ve generallerine şunları dedi
| “ | Bu ülkenin soylularının ve yöneticilerinin hayatlarını, oğlumla tanışıp bana boyun eğip; şehirlerini, kalelerini ve ürünlerini askerlerime bırakırlarsa bağışlayın. | „ |
Bu sözler Tong Yabgu'nun İpek Yolu'nun batı kısmını da kontrol etmek istediğinin göstergesidir. 630 Nisan'ında Böri Şad egemenliğini Güney Kafkasya'da genişletmeye kararlıydı bunun için Çorpan Tarkan'ı 3 bin süvariyleErmenistan'ı istila etmekle görevlendirdi. Göçebe savaşçıların klasik taktiğini kullanan Çorpan Tarkan, 10 bin askerle karşı saldırıya geçen Şahrbaraz'ın kuvvetlerine pusu kurdu ve orduyu imha etti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c Kaegi 2003, ss. 158–159
- ^ Christian s. 260-285
- ^ Denis Sinor, The Historical Role of the Turk Empire, Journal of World History, IV, 3, Neuchatel, 1958, s.429-433
- ^ Gumilev s. 206
- ^ Gumilev 205–8
- ^ Movses 155
- ^ Gumilev 216
- ^ Movses 105
- ^ Christian 283
- ^ Göktürk kağanının sıfatlarından biri
- ^ yaklaşık 40 centlik antik Yunan para birimi
- ^ Movses 131
- ^ Movses 107
- ^ Artamonov 57
- ^ Ibidem; Gibbon b. 46.
- ^ Movses 108
- ^ Theophanes s. 236
- ^ Movses 119–20
- ^ Gumilev 222–23.
- ^ Movses 121.
- ^ Lev Gumilev, Eski Türkler. s. 254.
- ^ Altay Tayfun Özcan, Hazar Kağanlığı ve Etrafındaki Dünya. s. 65-66.
- ^ Movses 132
- ^ Kalankaytlı Moses, Alban Tarihi. s. 115.
- ^ Movses 133
- Genel
- Mihail Artamonov. Essays on the Early History of the Khazars (Очерки ранней истории хазар). Leningrad, 1936.
- Mihail Artamonov. Istoriya Khazar. Leningrad, 1962.
- Kevin Alan Brook. The Jews of Khazaria. 2nd ed. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, 2006.
- David Christian. A History of Russia, Mongolia and Central Asia. Blackwell, 1999.
- Edward Gibbon. The History Of The Decline And Fall Of The Roman Empire. Londra, 1845.
- Lev Gumilyov. The ancient Türks (Древние тюрки). Moscow: AST, 2007. .
- Movses Kagankatvatsi. История агван Моисея Каганкатваци, писателя X века (trans. and ed. by ). St. Petersburg, 1861.
- İman Savunucusu Theofanis. Летопись византийца Феофана от Диоклетиана... Moskova, 1890.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ucuncu Gokturk Sasani Savasi Bati Gokturk Kaganligi ve Sasaniler arasinda gerceklesen ucuncu ve son savas Onceki iki savasin aksine Orta Asya da degil Guney Kafkasya da gerceklesmistir Bu savas son Bizans Sasani savasinin etkilerine karsi oldu ve gelecek yuzyillarda Orta Dogu daki guc dengelerini etkiledi Ucuncu Gokturk Sasani SavasiGokturk Sasani SavaslariTarih627 630BolgeGuney KafkasyaSonucTurk Bizans zaferiTaraflarSasani Devleti Iberya Prensligi Kafkas Bati Gokturk Kaganligi Bizans ImparatorluguKomutanlar ve liderlerII Husrev SahrbarazHerakleios Bori SadGucler200 00040 000 Gokturk 17 000 BizansliArka planAvarlar ve Sasanilerin 626 yilindaki Konstantinopolis Kusatmasi ndan sonra elestirilen Imparator Herakleios kendini politik olarak yalnizlasmis buldu Ortodoks Kilisesi tarafindan sapkin ilan edilen Hristiyan Ermeni hukumdarlarina ve dini hosgoruye sahip Persler ile arkadas olmayi secen Iberya Prensi ne guvenmiyordu Bu ic karartici durumda kendisine tarafsiz bir muttefik olarak Tong Yabgu yu buldu 568 in baslarinda Istemi Kagan hakimiyetindeki Bati Gokturkler Sasanilerle ticari iliskiler gerileyince yuzlerini Bizans a donmuslerdi 625 yilinda Imparator Herakleios Bati Gokturk Kagani na askeri yardim karsiliginda servet sozu veren temsilcisi Andrew u gorevlendirdi Kagan Cin Bizans arasindaki kendi hakimiyet alaninda kalan Ikinci Gokturk Sasani Savasi ndan sonra Sasaniler tarafindan altust edilmis Ipek Yolu nun guvenliginden endiseliydi Imparator a Dusmanlarindan intikam almak icin yigit askerlerimle gelecegim sozunu verdi 1000 atli Pers hakimiyetindeki Guney Kafkasya dan gecti ve Bizans Imparatoru nun Anadolu daki kampina Kagan in mesajini iletti Derbent Kusatmasi627 baslarinda Gokturkler ve muttefikleri Hazarlar Derbent in kapilarina ulastilar Yeni insa edilmis bu kale bereketli Agvanya ya gunumuzde Azerbaycan giden tek yoldu Lev Gumilyov a gore hafif silahli Agvanya milislerinin Tong Yabgu onderligindeki agir zirhli suvarilere karsi hic sansi yoktu Tong Yabgu nun askerleri Derbent e baskin verip yagmaladi Agvanya yi istila ettiler Ermeni tarihci Movses Kagankatvatsi in Derbent in dususunu ve yagmalanmasini ayrintili bicimde anlatir Muhtemelen bu olaya taniklik etmisti Derbent teki Sasani kalesi Tam kuvvetteki belanin evrensel gazap onumuze gelmesiyle isgalciler Turkler kabaran deniz dalgalari gibi duvarlara carparak onlari temellerine kadar yiktilar Partav da halk uzerlerine inen korkunc cirkin asagilik genis yuzlu kirpiksiz ve karilar gibi uzun sacli olan kalabaligin tehlikesini gorunce onlari bir korku titreme sardi Sehrin sokaklarinda ve meydanlarinda oklari uzerlerine agir dolu taneleri gibi yagdiran hatasiz ve guclu Hazar okculari tum utanclarini yitirmis ac kurtlar gibi onlarin uzerlerine atildiklari ve onlari acimasizca katlettilerini gorduklerinde daha da dehsete kapildilar Gozlerinde ne guzele ne yakisikliya ne genc erkeklere ya da kadinlara merhamet yoktu zinde olmayani zararsizi topali yasliyi bile bundan esirgemediler acimadilar ve katledilen annelerine sarilan bebekleri gorduklerinde yurekleri sizlamiyordu tam tersine onlarin goguslerinden sut emer gibi kan emdiler Derbent Kalesi nin dususu tum ulkeye zaptedilemez bir panik dalgasi yaratti Agvanya gucleri baskentleri Berde ye geri cekildiler Gokturk ve Hazar ordusu Agvanyalilara Kalankatuyk koyunun yakinlarinda yetisti orada onlari katlettiler veya esir aldilar Movses e gore Gokturkler Agvanya ya agir vergiler koydular Kuzeyin Efendisi tum ulkeden hasarla oc aldi Ozellikle altin yikama gumus ve demir cikarma ve bakir esya yapma konusunda yetenekli zanaatkarlarla ugrasmasi icin adamlarini gonderdi Sasani otoritelerce vergi konulmus dirahmiye ek olarak buyuk Kura ve Aras nehirlerinden gelen balikcilara ve urunlere de vergiler koydu Tiflis KusatmasiTurk Bizans saldirisinin ikinci hedefi Iberya Prensligi ydi Buranin hukumdari Stephanus II Husrev e harac veriyordu Movses in anlattigina gore Hazarlar luks madde ticaretiyle unlu Tiflis i kusatti Burada gorkemli Hazar Ordusu Imparator Herakleios a katildi Herakleios ve Tong Yabgu Bizans kaynaklarinda Ziebel olarak gecer Narikala nin surlari onunde bulustular Yabgu imparatora dogru at surdu omzunu optu ve ona bir yay yapti Karsiliginda imparator ona sarildi oglum dedi ve kendi diadem ini ona verdi Ziyafet sirasinda Tong Yabgu ya imparatorun kizi Eudokia Epifaneia vadedilirken Hazar liderlerine bol bol kupe ve kiyafet hediye olarak verildi Kusatma pek ilerleme gostermeden suruncemde kalmisti Ara ara duzenli hucumlardan sonra bir taraf kralini kaybetti Hazarlar iki ay sonra sonbaharda doneceklerine soz verip bozkirlara cekildiler Tong Yabgu yegeni veya oglu sanilan Bori Sad i 40 bin askerin basina Herakleios a kusatmada destek olmasi icin birakti Cok gecmeden onlar da ayrilarak Bizans i kusatmada yalniz biraktilar 12 Aralik 627 tarihinde Herakleios Dicle Nehri yakinlarindaki Ninova kalintilarinin onunde Pers gucleriyle carpisti ve kazandi Ocak ayinda Sasani baskenti Tizpon cevresini tahrip etti SonucHerakleios un zaferinden sonra Tong Yabgu Tiflis kusatmasini kis ayinda tamamladi ve sehri ele gecirdi Movses bu konuda Kiliclari havada surlara hucum ettiler Bu izdihamda birbirlerinin omuzlarina basarak duvara tirmandilar Kara bulutlar vatandaslarin uzerine coktu bozguna ugradilar ve topraklarini kaybettiler dedi Gurculer direnmeden teslim olmalarina ragmen sehir yagmalandi ve halki katledildi Sasani valisi ve Gurcu prensi Tong Yabgu nun huzurunda iskence edilerek olduruldu Gokturkler yakin dovus yetenekleriyle nam saldilar Bu sebepten tarihci Gumilyov Tiflis i Hazarlara atfeder Bu basari Tong Yabgu yu yeni planlar icin cesaretlendirmisti Bu sefer Agvanya yi yagmalamak yerine isbirligi yolunu sececekti Suyab a donmeden Bori Sad a ve generallerine sunlari dedi Bu ulkenin soylularinin ve yoneticilerinin hayatlarini oglumla tanisip bana boyun egip sehirlerini kalelerini ve urunlerini askerlerime birakirlarsa bagislayin Bu sozler Tong Yabgu nun Ipek Yolu nun bati kismini da kontrol etmek istediginin gostergesidir 630 Nisan inda Bori Sad egemenligini Guney Kafkasya da genisletmeye kararliydi bunun icin Corpan Tarkan i 3 bin suvariyleErmenistan i istila etmekle gorevlendirdi Gocebe savascilarin klasik taktigini kullanan Corpan Tarkan 10 bin askerle karsi saldiriya gecen Sahrbaraz in kuvvetlerine pusu kurdu ve orduyu imha etti Ayrica bakinizBirinci Gokturk Sasani Savasi Ikinci Gokturk Sasani Savasi Tong YabguKaynakcaOzel a b c Kaegi 2003 ss 158 159 Christian s 260 285 Denis Sinor The Historical Role of the Turk Empire Journal of World History IV 3 Neuchatel 1958 s 429 433 Gumilev s 206 Gumilev 205 8 Movses 155 Gumilev 216 Movses 105 Christian 283 Gokturk kaganinin sifatlarindan biri yaklasik 40 centlik antik Yunan para birimi Movses 131 Movses 107 Artamonov 57 Ibidem Gibbon b 46 Movses 108 Theophanes s 236 Movses 119 20 Gumilev 222 23 Movses 121 Lev Gumilev Eski Turkler s 254 Altay Tayfun Ozcan Hazar Kaganligi ve Etrafindaki Dunya s 65 66 Movses 132 Kalankaytli Moses Alban Tarihi s 115 Movses 133 GenelMihail Artamonov Essays on the Early History of the Khazars Ocherki rannej istorii hazar Leningrad 1936 Mihail Artamonov Istoriya Khazar Leningrad 1962 Kevin Alan Brook The Jews of Khazaria 2nd ed Rowman amp Littlefield Publishers Inc 2006 David Christian A History of Russia Mongolia and Central Asia Blackwell 1999 Edward Gibbon The History Of The Decline And Fall Of The Roman Empire Londra 1845 Lev Gumilyov The ancient Turks Drevnie tyurki Moscow AST 2007 5 17 024793 1 Movses Kagankatvatsi Istoriya agvan Moiseya Kagankatvaci pisatelya X veka trans and ed by St Petersburg 1861 Iman Savunucusu Theofanis Letopis vizantijca Feofana ot Diokletiana Moskova 1890