Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Börklüce Mustafa, Şeyh Bedreddin'in başlıca müridi, Türkmen Alevi halk önderi. 14. yüzyılın ikinci yarısı ile 15. yüzyıl başında yaşadı. Günümüzün komünist sistemini andıran bir sistem vaaz ederek, 1415-1416 yıllarında Karaburun Yarımadası'nda etrafına topladığı Türkmen köylüler, Rum denizciler ve Yahudi tüccarlar ile toplanan fahiş vergilere ve yapılan haksızlıklara isyan etti. Nâzım Hikmet, Şeyh Bedrettin Destanı'nda "yarin yanağından gayri paylaşmak her şeyi" dizeleri ile Börklüce Mustafa'nın yaydığı öğretiyi anlatmış, Bedreddin'i ve Börklüce'yi günümüzde de popüler hale getirmiştir.
Ege'de isyana zemin hazırlayan ortamın oluşması
Aydınoğulları'nda deniz cephesinde gaza her zaman öncelikli olmuş, idarelerindeki Hristiyanlara karşı da hoşgörüsüz olmuşlardır. İmparatorluk olma yolunda ilerleyen Osmanlılar ise bunun tam tersini yapıyorlardı. Yıldırım Bayezid ele geçirdiği Aydın ve Menteşe donanmalarıyla başta Karaburun karşısındaki Sakız Adası olmak üzere Ege Adaları'na egemen olma peşindeydi. Bu hedefi gerçekleştirmek için atılan adımlardan biri de Anadolu'dan adalara buğday ihracının yasaklanmasıydı. Bu durum yöredeki her kesimden halkı zor durumda bırakmıştı. Fakat bölge asıl felaketi Timur'un istilasıyla yaşadı, Moğollar Aydın yöresini harabeye çevirdi. Ankara'dan gelen Timur'un İzmir'i zapt etmesi bölgeyi sıkıntıdan kurtarmadı fakat Timur'un, Yıldırım Bayezid'in koyduğu ticari kısıtlamaları kaldırması bölge ekonomisinin biraz canlanmasına sebep oldu. Bu durum yıllarca Osmanlıların gereksiz tedbirleriyle yokluk çeken halkın bilinçaltına yerleşmişti.
Osmanlı Devleti'nin 1402 yılında Ankara Savaşı'ndan mağlup çıkması ve Yıldırım Bayezid'in esir düşmesinin ardından Aydınoğulları yeniden bölgeye hakim olmuş yeni fethedilen İzmir ile birlikte genişlemişti. 1405'te yeniden Osmanlı idaresine giren bölge, Yıldırım Bayezid'in oğulları arasında süren taht kavgası ile birlikte ülkenin içinde bulunduğu iç savaş ortamının da ekonomik yükünü sırtında taşıyordu. Hem Anadolu hem de Rumeli ayaklanmalara oldukça müsait şartlara sahipti ve Osmanlı iktidarının zayıf düşmesi ile kargaşalık hüküm sürmekteydi.
Börklüce Mustafa'nın Karaburun'daki faaliyetleri
Börklüce Mustafa 14. yüzyılın sonlarında Aydın yakınlarındaki köyünü ziyaret eden Şeyh Bedreddin'in müridi oldu. Bir dönem Sisam Adası'nda yaşadığı tahmin edilmektedir. Fetret Devri'nde 1411-1413 yılları arasında Edirne'de Musa Çelebi'nin kazaskeri olan Bedreddin, Börklüce Mustafa'yı yanına olarak aldı. Fetret Devri sona erince Bedreddin İznik'e sürgüne gönderildi, Börklüce ise Aydın'a döndü. Burada Osmanlı idaresinden memnun olmayan köylüleri ve yoksul dervişleri etrafına toplayarak din ayrımı gözetmeyen bir anlayışla, paylaşımcı ve ciddi bir köylü hareketi örgütleyerek isyan etti.
Günümüzde Börklüce Mustafa'yı komünist fikirler uğruna isyan eden ilk kişi olarak görenler de vardır. Türkmenlere vaaz ve öğretilerinde; kadınlar müstesna, erzak, giyim kuşam, hayvan ve arazi gibi şeylerin hepsi herkesin müşterek malıdır diyen Börklüce etrafına topladığı köylülere "Ben senin emlakine tasarruf edebildiğim gibi sen de benim emlakime aynı suretle tasarruf edebilirsin" diyerek bireysel mülkiyet karşıtı bir öğreti yaydığı bilinmektedir. Börklüce'ye göre Hristiyanların Allah'a inandığını inkâr eden bir Türkmen, dinsiz demekti. Bu fikirlerin kendisine mi, Bedreddin'e mi ait olduğu net değildir.
İsyan
Börklüce, çeşitli kaynaklara göre etrafına 4.000 ila 10.000 kişi toplamıştı. Karaburun Yarımadası merkezli isyanın başlangıcında I. Mehmed'in Saruhan valisi İskender Paşa, Börklüce'ye karşı hareket ettiyse de Karaburun dar geçitlerinden ileriye geçemedi. Karaburunlular İskender Paşa'nının ordusunu yenilgiye uğrattılar. Bunun üzerine peygamberin ismini taşıyan Börklüce'ye, onun manevi gücüne inanan büyük kalabalıklar da katıldı. Bu topluluk Müslüman Türklerden ziyade Hristiyanlara meylettiler.
I. Mehmed bu ilk yenilginin ardından, Saruhan Beyi olan Timurtaş Paşazade Ali Beyi bütün Saruhan, Aydın kuvvetleriyle Karaburuna sevk etti. Bu ordu da köylüler tarafından yenilgiye uğratıldı. Ali bey, maiyetiyle beraber Manisa'ya kaçarak hayatını kurtarabildi.
I. Mehmed durumdan haberdar olunca oğlu Murat ve veziriazam Bayezid paşayı, Rumeli ordusuyla Börklüce'nin üzerine gönderdi. Cehennem Vadisi bölgesinde kanlı çatışmalar gerçekleşirken Osmanlı ordusu bir taraftan da Sakız Adası tarafındaki kaçış limanlarını tutuyordu. Etrafı çevrilen ve yandaşları büyük bir kıyıma uğrayan Börklüce, geriye kalanlarla Bülmüş Boğazı'ndan Azap Yeri'ne doğru çekilip oradan Sakız Adası'na kaçmayı denedi ama oraya vardığında denizin Osmanlı gemilerince tutulduğunu gördü. Şehzade Murad'ın maiyetindekilerin de birçok şehit verdiği mücadele sonunda Börklüce ve dervişleri daha fazla dayanamayarak dilin kuzeyine dağıldı. Artık gidecek yeri kalmayan Börklüce tutsak edilip Ayasluğ'a (Selçuk) getirildi. Börklüce'ye yapılan işkenceler onu fikrinden döndürmedi. Kollarından ayaklarından çarmıha çivilenerek bir devenin sırtına bağlanıp büyük bir alay ile şehirde gezdirildi. Börklüce'nin Aydın'da, Şeyh Bedreddin'in Deliorman'da, Torlak Kemal'in de Manisa'da boy göstermeleri, Fetret Devri'nden ayrı düşünülemeyen bu hareketlerin birbiriyle ilintili olsun ya da olmasın olayı daha geniş bir çerçeveye yerleştirmiştir.
Mutasavvıflığı ve eserleri
Şeyh Bedreddin çapında ilmi düzey bakımından sadece Osmanlıların değil tüm İslam aleminin en önemli din bilginlerinden birinin kethüda seçtiği Börklüce Mustafa Tasvîrü'l- Kulûb adlı kitabı olan bir mutasavvıftı. Yakın zamana kadar Aydın kütüphanesinde mevcut bulunan kitabın mukaddimesinde medih ve sitayişle Şeyh Bedreddin'den bahsettiği gibi kendisinin de Burhaneddin'in oğlu olduğunu tasvir etmektedir. Kaygusuz'un yanı sıra Bursalı Mehmed Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri adlı eserinde Börklüce'nin bir mutasavvıf olduğunu ileri sürmüştür. Tasvîrü'l- Kulûb'de Börklüce'nin tasavvuf, Arapça, Farsça ile Kur'ân-ı Kerîm ve hadislere hâkim olduğu anlaşılmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Şaban Er, "Edirne-Simâvne Kâdîsı ve Emîri İsrâ’îl Oğlu Şeyh Bedreddîn Hakkında Son Söz", Kutupyıldızı Yayınları, İstanbul, Hazîran 2016 (Cildli 657 Sayfa, )
- Kemal Derin : Kalplerin Işığı: Börklüce Mustafa, Destek Yayınları 2014
- Kemal Derin : Şeyh Bedreddin-Her Yüce Duruma, Aşamaya ve Durağa "Cennet" Dendiğini Bilesin, Destek Yayınları 2020
- Yılmaz Gruda : Köylü Devrimci Börklüce Mustafa Berfin Yayınları, 2008
- Ernst Werner : Şeyh Bedreddin ve Börklüce Mustafa Kaynak Yayınları
- Michel Balivet : Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000
- Abdülbâki Gölpınarlı, Melâmilik ve Melâmîler, Gri Yayın, İstanbul, 1992.
- Dr. Mesut Keskin : Das Toleranzverständnis der anatolischen Heterodoxie am Beispiel Scheich Bedreddin Mahmud Israils, 2 cilt, Berlin 1999
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Borkluce Mustafa Seyh Bedreddin in baslica muridi Turkmen Alevi halk onderi 14 yuzyilin ikinci yarisi ile 15 yuzyil basinda yasadi Gunumuzun komunist sistemini andiran bir sistem vaaz ederek 1415 1416 yillarinda Karaburun Yarimadasi nda etrafina topladigi Turkmen koyluler Rum denizciler ve Yahudi tuccarlar ile toplanan fahis vergilere ve yapilan haksizliklara isyan etti Nazim Hikmet Seyh Bedrettin Destani nda yarin yanagindan gayri paylasmak her seyi dizeleri ile Borkluce Mustafa nin yaydigi ogretiyi anlatmis Bedreddin i ve Borkluce yi gunumuzde de populer hale getirmistir Ege de isyana zemin hazirlayan ortamin olusmasiAydinogullari nda deniz cephesinde gaza her zaman oncelikli olmus idarelerindeki Hristiyanlara karsi da hosgorusuz olmuslardir Imparatorluk olma yolunda ilerleyen Osmanlilar ise bunun tam tersini yapiyorlardi Yildirim Bayezid ele gecirdigi Aydin ve Mentese donanmalariyla basta Karaburun karsisindaki Sakiz Adasi olmak uzere Ege Adalari na egemen olma pesindeydi Bu hedefi gerceklestirmek icin atilan adimlardan biri de Anadolu dan adalara bugday ihracinin yasaklanmasiydi Bu durum yoredeki her kesimden halki zor durumda birakmisti Fakat bolge asil felaketi Timur un istilasiyla yasadi Mogollar Aydin yoresini harabeye cevirdi Ankara dan gelen Timur un Izmir i zapt etmesi bolgeyi sikintidan kurtarmadi fakat Timur un Yildirim Bayezid in koydugu ticari kisitlamalari kaldirmasi bolge ekonomisinin biraz canlanmasina sebep oldu Bu durum yillarca Osmanlilarin gereksiz tedbirleriyle yokluk ceken halkin bilincaltina yerlesmisti Osmanli Devleti nin 1402 yilinda Ankara Savasi ndan maglup cikmasi ve Yildirim Bayezid in esir dusmesinin ardindan Aydinogullari yeniden bolgeye hakim olmus yeni fethedilen Izmir ile birlikte genislemisti 1405 te yeniden Osmanli idaresine giren bolge Yildirim Bayezid in ogullari arasinda suren taht kavgasi ile birlikte ulkenin icinde bulundugu ic savas ortaminin da ekonomik yukunu sirtinda tasiyordu Hem Anadolu hem de Rumeli ayaklanmalara oldukca musait sartlara sahipti ve Osmanli iktidarinin zayif dusmesi ile kargasalik hukum surmekteydi Borkluce Mustafa nin Karaburun daki faaliyetleriBorkluce Mustafa 14 yuzyilin sonlarinda Aydin yakinlarindaki koyunu ziyaret eden Seyh Bedreddin in muridi oldu Bir donem Sisam Adasi nda yasadigi tahmin edilmektedir Fetret Devri nde 1411 1413 yillari arasinda Edirne de Musa Celebi nin kazaskeri olan Bedreddin Borkluce Mustafa yi yanina olarak aldi Fetret Devri sona erince Bedreddin Iznik e surgune gonderildi Borkluce ise Aydin a dondu Burada Osmanli idaresinden memnun olmayan koyluleri ve yoksul dervisleri etrafina toplayarak din ayrimi gozetmeyen bir anlayisla paylasimci ve ciddi bir koylu hareketi orgutleyerek isyan etti Gunumuzde Borkluce Mustafa yi komunist fikirler ugruna isyan eden ilk kisi olarak gorenler de vardir Turkmenlere vaaz ve ogretilerinde kadinlar mustesna erzak giyim kusam hayvan ve arazi gibi seylerin hepsi herkesin musterek malidir diyen Borkluce etrafina topladigi koylulere Ben senin emlakine tasarruf edebildigim gibi sen de benim emlakime ayni suretle tasarruf edebilirsin diyerek bireysel mulkiyet karsiti bir ogreti yaydigi bilinmektedir Borkluce ye gore Hristiyanlarin Allah a inandigini inkar eden bir Turkmen dinsiz demekti Bu fikirlerin kendisine mi Bedreddin e mi ait oldugu net degildir IsyanBorkluce cesitli kaynaklara gore etrafina 4 000 ila 10 000 kisi toplamisti Karaburun Yarimadasi merkezli isyanin baslangicinda I Mehmed in Saruhan valisi Iskender Pasa Borkluce ye karsi hareket ettiyse de Karaburun dar gecitlerinden ileriye gecemedi Karaburunlular Iskender Pasa ninin ordusunu yenilgiye ugrattilar Bunun uzerine peygamberin ismini tasiyan Borkluce ye onun manevi gucune inanan buyuk kalabaliklar da katildi Bu topluluk Musluman Turklerden ziyade Hristiyanlara meylettiler I Mehmed bu ilk yenilginin ardindan Saruhan Beyi olan Timurtas Pasazade Ali Beyi butun Saruhan Aydin kuvvetleriyle Karaburuna sevk etti Bu ordu da koyluler tarafindan yenilgiye ugratildi Ali bey maiyetiyle beraber Manisa ya kacarak hayatini kurtarabildi I Mehmed durumdan haberdar olunca oglu Murat ve veziriazam Bayezid pasayi Rumeli ordusuyla Borkluce nin uzerine gonderdi Cehennem Vadisi bolgesinde kanli catismalar gerceklesirken Osmanli ordusu bir taraftan da Sakiz Adasi tarafindaki kacis limanlarini tutuyordu Etrafi cevrilen ve yandaslari buyuk bir kiyima ugrayan Borkluce geriye kalanlarla Bulmus Bogazi ndan Azap Yeri ne dogru cekilip oradan Sakiz Adasi na kacmayi denedi ama oraya vardiginda denizin Osmanli gemilerince tutuldugunu gordu Sehzade Murad in maiyetindekilerin de bircok sehit verdigi mucadele sonunda Borkluce ve dervisleri daha fazla dayanamayarak dilin kuzeyine dagildi Artik gidecek yeri kalmayan Borkluce tutsak edilip Ayaslug a Selcuk getirildi Borkluce ye yapilan iskenceler onu fikrinden dondurmedi Kollarindan ayaklarindan carmiha civilenerek bir devenin sirtina baglanip buyuk bir alay ile sehirde gezdirildi Borkluce nin Aydin da Seyh Bedreddin in Deliorman da Torlak Kemal in de Manisa da boy gostermeleri Fetret Devri nden ayri dusunulemeyen bu hareketlerin birbiriyle ilintili olsun ya da olmasin olayi daha genis bir cerceveye yerlestirmistir Mutasavvifligi ve eserleriSeyh Bedreddin capinda ilmi duzey bakimindan sadece Osmanlilarin degil tum Islam aleminin en onemli din bilginlerinden birinin kethuda sectigi Borkluce Mustafa Tasviru l Kulub adli kitabi olan bir mutasavvifti Yakin zamana kadar Aydin kutuphanesinde mevcut bulunan kitabin mukaddimesinde medih ve sitayisle Seyh Bedreddin den bahsettigi gibi kendisinin de Burhaneddin in oglu oldugunu tasvir etmektedir Kaygusuz un yani sira Bursali Mehmed Tahir Bey Osmanli Muellifleri adli eserinde Borkluce nin bir mutasavvif oldugunu ileri surmustur Tasviru l Kulub de Borkluce nin tasavvuf Arapca Farsca ile Kur an i Kerim ve hadislere hakim oldugu anlasilmaktadir Ayrica bakinizMateryalizm Komunizm AnarsizmKaynakcaSaban Er Edirne Simavne Kadisi ve Emiri Isra il Oglu Seyh Bedreddin Hakkinda Son Soz Kutupyildizi Yayinlari Istanbul Haziran 2016 Cildli 657 Sayfa ISBN 978 605 5291 65 5 Kemal Derin Kalplerin Isigi Borkluce Mustafa Destek Yayinlari 2014 Kemal Derin Seyh Bedreddin Her Yuce Duruma Asamaya ve Duraga Cennet Dendigini Bilesin Destek Yayinlari 2020 Yilmaz Gruda Koylu Devrimci Borkluce Mustafa Berfin Yayinlari 2008 Ernst Werner Seyh Bedreddin ve Borkluce Mustafa Kaynak Yayinlari Michel Balivet Seyh Bedreddin Tasavvuf ve Isyan Tarih Vakfi Yurt Yayinlari 2000 Abdulbaki Golpinarli Melamilik ve Melamiler Gri Yayin Istanbul 1992 Dr Mesut Keskin Das Toleranzverstandnis der anatolischen Heterodoxie am Beispiel Scheich Bedreddin Mahmud Israils 2 cilt Berlin 1999Dis baglantilar