Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cam Minaresi Batı Afganistan'da yer alan bir UNESCO Dünya Mirası Alanıdır. Gor ilinin ilçesi sınırları içinde bulunan yapı, 'nın hemen yanındadır. Kızarmış taştan yapılmış olan 65 metre yüksekliğindeki minarenin çevresi 2400 m'ye varan dağlarla çevrilidir. Yapı; girintili çıkıntılı taşları, dış kaplaması ile Küfi ve Nesih el yazmaları, geometrik desenler ve Kur'an ayetleriyle (Meryem sûresi) süslenmiş taşlarıyla ün yapmıştır.
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 | |
| Konum |  Afganistan |
| (Kriter) | Kültürel: ii, iii, iv |
| Referans | 211 |
| Tescil | 2002 (26. oturum) |
| Tehlike | 2002- |
| Bölge | Asya-Pasifik |
| Koordinatlar | 34°23′48″K 64°30′58″D / 34.39667°K 64.51611°D |
Keşfi
Minare 1886 yılında o sırada Afgan Sınır Kurulunda görevli olan tarafından yeniden bulgulanıncaya dek dış dünyaya kapalı kalmıştır. Ne var ki, yapının dünya kamuoyu tarafından tanınması Fransız arkeologlar ve Wiet'nin 1957 tarihli çalışmalarına dayanmaktadır. Minare, Herberg'in 1970'li yıllarda yaptığı küçük çaplı araştırmaların ardından 1979 Sovyet işgaliyle kapılarını yeniden dış dünyaya kapatmıştır.
Cam'daki arkeolojik alan 2002 yılında Afganistan'ın ilk Dünya Mirası Alanı adayı gösterilmiştir. Yapı, minarenin çökme riski taşıması ve bölgedeki yağmacılıktan ötürü UNESCO'nun listesine de alınmıştır.
Alan
Sekizgen bir taban üzerine kurulmuş olan dairesel minare, tahtadan yapılmış iki balkona sahip olmasının yanı sıra tepe noktasında bir de fener bulundurmaktaydı. Yapının Delhi'de bulunan ve yine Gurlular tarafından yapılmış olan Kutub Minar'dan doğrudan esinlendiği düşünülmektedir. Cam Minaresi, Kutub Minar'ın ardından dünyanın en yüksek taş minaresidir.
Cam Minaresi, 11. ve 13. yüzyıllar arasında Orta Asya, İran ve Afganistan'da yapılmış olan 60 minare ve kule arasında yer almaktadır. Gürgenç'te bulunan Kutluk Timur Minaresi (uzun süre dünyanın en yüksek minaresi olduğu düşünülmüştür) ve Gazne'deki kule bu yapılara örnek olarak gösterilebilir. Minareler İslam'ın yengisini simgelerken kuleler daha çok gözetleme amacıyla yapılmışlardır.
Cam çevresindeki arkeolojik kalıntılar arasında yer alan saray, çömlek fırını ve Yahudi mezarlığının antik kentine ait olduğu düşünülmektedir.
Tehditler
Cam Minaresi, Hari ve ırmaklarına olan yakınlığı nedeniyle toprak kayması, su sızıntısı gibi tehditlerle karşı karşıya bulunmaktadır. Bölgede sıklıkla meydana gelen depremler de yapıyı tehdit eden bir diğer ögedir. Yağmacılar ve kuraldışı kazılar minare çevresindeki arkeolojik alanı büyük zarara uğratmıştır. Kule eğilmeye başlamıştır ancak süregelen dengeleme çalışmaları ile bu sorunun üstesinden gelinebilmektedir.
David Thomas, "Cam'da Yağmacılık, Kalıt Yönetimi ve Arkeolojik Stratejiler" adlı kitabında bu tarihi alanın yüz yüze olduğu tehditleri şöyle sıralamaktadır:
Anıtın farklı açılardan önem taşıyor olması ve karşılaştığı tehditler 2002 yılında Afganistan'ın ilk Dünya Mirası olarak kabul edilmesiyle uluslararası kamuoyu tarafından izlenmeye başlamıştır.
...Bölgede son 25 yıldır süregelen karışıklıklar arkeolojik çalışmaların önünü kesmiş ve zararlı etkilere neden olmuştur. Yapı her ne kadar savaş alanı dışında kaldıysa da, asırlardır sürmekte olan ırmak kaynaklı toprak kaymaları minarenin tehdit edici ölçüde eğilmesine yol açmıştır. Tüm bunlara karşın, Cam hak ettiği ilgiyi görmeye başlıyor. Minare eğikliğini düzeltmeye odaklanan bir mimari koruma projesi başlatılmış durumda ve Istituto Italiano per L’Africa e L’Oriente tarafından yürütülen Cam Minaresi Arkeoloji Projesi Temmuz 2003'ten bu yana etkin.
...Cam benzeri alanlardaki yağma, önceliği boşaltmaktan çok korumak olan UNESCO ve benzer örgütleri büyük bir soruyla karşı karşıya getirmekte: En gerçekçi koruma biçimi, yapıya zarar veren arkeolojik boşaltmalarla ne ölçüde bağlantılı?
Geçmiş
Cam Minaresi'nin Gurluların yazlık başkenti Firuzkuh'ta yer aldığı düşünülmektedir. Gurlular 12. ve 13. yüzyıllarda Afganistan'ın yanı sıra Doğu İran, Kuzey Hindistan ve Pakistan'ın bir bölümünü de ellerinde tutmuşlardır.
Minarenin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Yapının, Gur Sultanı 'in Gaznelileri 1192 yılında Delhi'de yenilgiye uğratmasının ardından ya da Oğuz Türklerinin 1173 yılında Gazne'de aldıkları yenilginin ardından yapıldığı düşünülmektedir. Minarenin Firuzkuh'taki Cuma Camii'ne eklendiği ve Moğol kuşatmalarından hemen önce ani bir su taşkınına maruz kaldığı öne sürülmektedir. Cam Minaresi Arkeoloji Projesi bulgularına göre minarenin hemen yanında büyük bir avlu bulunmakta ve taş döşeme üzerinde ırmak tortularına rastlanmaktadır.
Gurlu Krallığı Gıyasüddin'in 1202'de ölümüyle sonlanmış ve Firuzkuh, Moğollar tarafından 1222'de ortadan kaldırılmıştır.
Fotoğraflar
-
![image]()
Kasr Zarafshan, Ağustos 2005 -
![image]()
Cam Minaresi'nin süslü dış kaplaması, Ağustos 2005 -
![image]()
Cam Minaresi yakınındaki avlu, Ağustos 2005
Kaynakça
- ^ David Thomas, "Cam'da Yağmacılık, Kalıt Yönetimi ve Arkeolojik Stratejiler", Mart 2005
- , Sir Banister Fletcher'ın Mimarlık Tarihi, 20. baskı, Architectural Press 1996,
- Herberg, W. & D. Davary, 1976. Topographische Feldarbeiten in Ghor: Bericht über Forschungen zum Problem Jam-Ferozkoh. Afghanistan Journal 3/2, 57-69.
- Maricq, A. & G. Wiet, 1959. Le Minaret de Djam: la découverte de la capitale des Sultans Ghurides (XIIe-XIIIe siècles). (Mémoires de la Délégation archéologique française en Afghanistan 16). Paris.
- Sourdel-Thomine, J., 2004. Le minaret Ghouride de Jam. Un chef d'oeuvre du XIIe siècle. Paris: Memoire de l'Academie des Inscriptions et Belles Lettres.
- . 2006. Aradaki Yerler. Harvest Books. .
- Thomas, David, 2004.
- Thomas, D.C., G. Pastori & I. Cucco, 2004. “Cam'daki Boşaltmalar” East and West 54 (Nos. 1-4) s. 87-119.
- Thomas, D.C., G. Pastori & I. Cucco, 2005. , Antiquity
- Thomas, D.C., & A. Gascoigne, Cam'daki Yağmacılığa İlişkin Güncel Arkeolojik Gözlemler, J. van Krieken, Afghanistan’ın Kültürel Kalıtı: Çöküşü ve Yaşam Savaşımı. Leiden: E.J. Brill.
Dış bağlantılar
- Dupree, Nancy Hatch (1977): . 1. baskı: 1970. 2. baskı. Afghan Tourist Organization.
- Minarenin karşı karşıya olduğu tehditleri içeren UNESCO sayfası11 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- UNESCO Dünya Mirası Merkezi - Cam'daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar12 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Asya Tarihi Mimarisi: Cam Minaresi 5 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- www.thewalt.de28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Turkuaz Dağ Vakfı 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Afgan kültürünün gizli hazinesi 25 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC News 3 Mayıs 2008
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cam Minaresi Bati Afganistan da yer alan bir UNESCO Dunya Mirasi Alanidir Gor ilinin ilcesi sinirlari icinde bulunan yapi nin hemen yanindadir Kizarmis tastan yapilmis olan 65 metre yuksekligindeki minarenin cevresi 2400 m ye varan daglarla cevrilidir Yapi girintili cikintili taslari dis kaplamasi ile Kufi ve Nesih el yazmalari geometrik desenler ve Kur an ayetleriyle Meryem suresi suslenmis taslariyla un yapmistir Cam daki Minare ve Arkeolojik KalintilarUNESCO Dunya MirasiKonum AfganistanKriterKulturel ii iii ivReferans211Tescil2002 26 oturum Tehlike2002 BolgeAsya PasifikKoordinatlar34 23 48 K 64 30 58 D 34 39667 K 64 51611 D 34 39667 64 51611KesfiMinare 1886 yilinda o sirada Afgan Sinir Kurulunda gorevli olan tarafindan yeniden bulgulanincaya dek dis dunyaya kapali kalmistir Ne var ki yapinin dunya kamuoyu tarafindan taninmasi Fransiz arkeologlar ve Wiet nin 1957 tarihli calismalarina dayanmaktadir Minare Herberg in 1970 li yillarda yaptigi kucuk capli arastirmalarin ardindan 1979 Sovyet isgaliyle kapilarini yeniden dis dunyaya kapatmistir Cam daki arkeolojik alan 2002 yilinda Afganistan in ilk Dunya Mirasi Alani adayi gosterilmistir Yapi minarenin cokme riski tasimasi ve bolgedeki yagmaciliktan oturu UNESCO nun listesine de alinmistir AlanSekizgen bir taban uzerine kurulmus olan dairesel minare tahtadan yapilmis iki balkona sahip olmasinin yani sira tepe noktasinda bir de fener bulundurmaktaydi Yapinin Delhi de bulunan ve yine Gurlular tarafindan yapilmis olan Kutub Minar dan dogrudan esinlendigi dusunulmektedir Cam Minaresi Kutub Minar in ardindan dunyanin en yuksek tas minaresidir Cam Minaresi 11 ve 13 yuzyillar arasinda Orta Asya Iran ve Afganistan da yapilmis olan 60 minare ve kule arasinda yer almaktadir Gurgenc te bulunan Kutluk Timur Minaresi uzun sure dunyanin en yuksek minaresi oldugu dusunulmustur ve Gazne deki kule bu yapilara ornek olarak gosterilebilir Minareler Islam in yengisini simgelerken kuleler daha cok gozetleme amaciyla yapilmislardir Cam cevresindeki arkeolojik kalintilar arasinda yer alan saray comlek firini ve Yahudi mezarliginin antik kentine ait oldugu dusunulmektedir TehditlerCam Minaresi Hari ve irmaklarina olan yakinligi nedeniyle toprak kaymasi su sizintisi gibi tehditlerle karsi karsiya bulunmaktadir Bolgede siklikla meydana gelen depremler de yapiyi tehdit eden bir diger ogedir Yagmacilar ve kuraldisi kazilar minare cevresindeki arkeolojik alani buyuk zarara ugratmistir Kule egilmeye baslamistir ancak suregelen dengeleme calismalari ile bu sorunun ustesinden gelinebilmektedir David Thomas Cam da Yagmacilik Kalit Yonetimi ve Arkeolojik Stratejiler adli kitabinda bu tarihi alanin yuz yuze oldugu tehditleri soyle siralamaktadir Anitin farkli acilardan onem tasiyor olmasi ve karsilastigi tehditler 2002 yilinda Afganistan in ilk Dunya Mirasi olarak kabul edilmesiyle uluslararasi kamuoyu tarafindan izlenmeye baslamistir Bolgede son 25 yildir suregelen karisikliklar arkeolojik calismalarin onunu kesmis ve zararli etkilere neden olmustur Yapi her ne kadar savas alani disinda kaldiysa da asirlardir surmekte olan irmak kaynakli toprak kaymalari minarenin tehdit edici olcude egilmesine yol acmistir Tum bunlara karsin Cam hak ettigi ilgiyi gormeye basliyor Minare egikligini duzeltmeye odaklanan bir mimari koruma projesi baslatilmis durumda ve Istituto Italiano per L Africa e L Oriente tarafindan yurutulen Cam Minaresi Arkeoloji Projesi Temmuz 2003 ten bu yana etkin Cam benzeri alanlardaki yagma onceligi bosaltmaktan cok korumak olan UNESCO ve benzer orgutleri buyuk bir soruyla karsi karsiya getirmekte En gercekci koruma bicimi yapiya zarar veren arkeolojik bosaltmalarla ne olcude baglantili GecmisCam Minaresi nin Gurlularin yazlik baskenti Firuzkuh ta yer aldigi dusunulmektedir Gurlular 12 ve 13 yuzyillarda Afganistan in yani sira Dogu Iran Kuzey Hindistan ve Pakistan in bir bolumunu de ellerinde tutmuslardir Minarenin tam olarak ne zaman yapildigi bilinmemektedir Yapinin Gur Sultani in Gaznelileri 1192 yilinda Delhi de yenilgiye ugratmasinin ardindan ya da Oguz Turklerinin 1173 yilinda Gazne de aldiklari yenilginin ardindan yapildigi dusunulmektedir Minarenin Firuzkuh taki Cuma Camii ne eklendigi ve Mogol kusatmalarindan hemen once ani bir su taskinina maruz kaldigi one surulmektedir Cam Minaresi Arkeoloji Projesi bulgularina gore minarenin hemen yaninda buyuk bir avlu bulunmakta ve tas doseme uzerinde irmak tortularina rastlanmaktadir Gurlu Kralligi Giyasuddin in 1202 de olumuyle sonlanmis ve Firuzkuh Mogollar tarafindan 1222 de ortadan kaldirilmistir FotograflarKasr Zarafshan Agustos 2005 Cam Minaresi nin suslu dis kaplamasi Agustos 2005 Cam Minaresi yakinindaki avlu Agustos 2005Kaynakca David Thomas Cam da Yagmacilik Kalit Yonetimi ve Arkeolojik Stratejiler Mart 2005 Sir Banister Fletcher in Mimarlik Tarihi 20 baski Architectural Press 1996 ISBN 0 7506 2267 9 Herberg W amp D Davary 1976 Topographische Feldarbeiten in Ghor Bericht uber Forschungen zum Problem Jam Ferozkoh Afghanistan Journal 3 2 57 69 Maricq A amp G Wiet 1959 Le Minaret de Djam la decouverte de la capitale des Sultans Ghurides XIIe XIIIe siecles Memoires de la Delegation archeologique francaise en Afghanistan 16 Paris Sourdel Thomine J 2004 Le minaret Ghouride de Jam Un chef d oeuvre du XIIe siecle Paris Memoire de l Academie des Inscriptions et Belles Lettres 2006 Aradaki Yerler Harvest Books ISBN 0 15 603156 6 Thomas David 2004 Thomas D C G Pastori amp I Cucco 2004 Cam daki Bosaltmalar East and West 54 Nos 1 4 s 87 119 Thomas D C G Pastori amp I Cucco 2005 Antiquity Thomas D C amp A Gascoigne Cam daki Yagmaciliga Iliskin Guncel Arkeolojik Gozlemler J van Krieken Afghanistan in Kulturel Kaliti Cokusu ve Yasam Savasimi Leiden E J Brill Dis baglantilarDupree Nancy Hatch 1977 1 baski 1970 2 baski Afghan Tourist Organization Minarenin karsi karsiya oldugu tehditleri iceren UNESCO sayfasi11 Kasim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde UNESCO Dunya Mirasi Merkezi Cam daki Minare ve Arkeolojik Kalintilar12 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Asya Tarihi Mimarisi Cam Minaresi 5 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde www thewalt de28 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkuaz Dag Vakfi 12 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Afgan kulturunun gizli hazinesi 25 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 3 Mayis 2008 Koordinatlar 34 23 48 N 64 30