Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Commedia dell'arte, İtalya'da doğan, 16-18. yüzyıllar arasında Avrupa'da popüler hale gelen, profesyonel tiyatronun ilk örneklerinden biridir. 16. yüzyıl İtalya'sında ortaya çıkan komedya, maskeli karakterleriyle öne çıkan bir tiyatro formudur. Kadın oyuncular komedya ile sahneye çıkmaya başlamıştır. Komedyada taslak metinlere veya senaryolara dayanan doğaçlama performanslar sergilenebilir.
İtalya'daki Rönesans tiyatro etkinlikleri saray ve akademi çevrelerinde halktan uzak yapılırken ve hepsi amatörken profesyonel tiyatro topluluklarının halk tiyatrosunu oluşturuyordu. Akademi ve sarayda verilen temsillere Commedia Erudita (bilgili tiyatrosu/draması) deniyordu. Profesyonel topluluklar kendilerine sanat tiyatrosu anlamına gelen Commedia dell'Arte ve Commedia dell'Improvisio adını takmışlardı. Commedia dell'Arte'nin tam olarak ne zaman ve nasıl oluştuğu noktasında pek çok farklı görüş mevcuttur.
Kökeni
Kimileri kökenini Roma zamanının mimlerine ve eğlendiricilerine indirirken kimileri Roma komedya yazarları Plautus ve Terentius'un komedyalarından beri evrimleşip değişerek doğaçlama oyunlar halinde ortaya çıktığını ileri sürüyorlar. Kimilerine göre Bergamo kentinde 14-15. yüzyıllarda ortaya çıkmış doğmaca komedyalardan gelişmiştir. Kökeni ne olursa olsun tarihsel kayıtlarda 1560'larda ilk kez adına rastlanılıyor. Artık 1600'lerde topluluklar Venedik'ten İtalya'ya, oradan Fransa, İspanya ve diğer Avrupa ülkelerine, gittikleri her yerde halk ve yönetici sınıflardan daima seyirci buluyorlar.
Oyunların metni ve temsil biçimi
Oyuncu neredeyse Commedia dell'Arte'nin yüreği ve asıl öğesidir. Topluluklar buldukları her alanda oynamışlardır, kent meydanlarında ya da sarayda, kapalı bir yerde ya da açık havada, sabit sahnelerde ya da geçici kurulmuş doğaçlama sahnelerinde. Eğer süslü dekorlu sahneler bulurlarsa onu kullanıyorlardı, bulamadıkları zaman bir yükseltinin ortasında perde kurarak oynuyorlardı. Her ortama uyabilme en büyük erdemleriydi.
Metin, durumları, düğümleri ve sonucu yalnız özetleyen senaryolardı. Oyuncular diyalogları doğaçlamadan yaratır ve aksiyonları açıklayan doğaçlama söyleşiler yaparlardı. Her temsilde metnin ana hatları aynı kalmakla birlikte ayrıntılar değişirdi. Bu değişim o andaki esine ve seyircinin tepkisine dayanırdı. Günümüze 700 kadar senaryo kalmıştır. Trajik olanı azdı, büyük bölümü aşk olayları, entrikalar, kılık değiştirmeler ve kesişen amaçlar çevresinde dönüp gelişen komikliklerdi.
Doğaçlama, Commedia dell'Arte'nin ayırt edici özelliğidir. Topluluklarda aynı tipi aynı oyuncu hayat boyu oynardı. Her tipin giysisi, aksesuvarları belliydi. Komiklikler Lazzi adı altında standartlaştırılmıştı. Diyaloglara usta oyuncular edebiyat ve şiirden parçalar sıkıştırırlardı. Buna rağmen doğaçlama diyaloglara ve nüktelere aynı anda uygun nükteler ve diyaloglarla cevap verebilmek için oyuncuların çok hazırlanmış ve ustalaşmış olmaları gerekiyordu.
Oyun karakterleri ve özellikleri
Commedia dell'Arte kişileri kalıp karakterler olup 3'e ayrılıyordu. (Kimileri ikiye ayırır- maskeliler, maskesizler (aşıklar). Aşıklar, efendiler, hizmetkârlar. Aşıklar en gerçekçi tiplerdi. Genç, yakışıklı, maskesiz ve son moda giyinmişlerdi. Her toplulukta en az bir, en çok iki çift aşıklar bulunurdu.
En çok tekrarlanan üç efendi: – Venedikli yaşlı bir tüccardır. Ya aşıklardan birinin babası ya da kendisi genç kıza tutulan bir yaşlıdır. Giysisi kırmızı vücuda oturmuş bir ceket-pelerin, yumuşak terlikler, kenarsız yumuşak bir kep, uzun burunlu kahverengi yarım bir maske ve düzensiz bir gri sakal. , 'nin ya arkadaşı ya da rakibidir. Ya avukat ya da doktordur. Akademisyendir. Bilgiçlik taslar ve çoğu kez yanlış söylediği latince atasözleriyle bilgisini göstermeye çalışır. Akıllı olduğu savına rağmen saftır ve kolayca aldanır. Kılığı zamanın akademik giysisi ve kepidir. aşıklardan biridir ama zamanla palavracı ve korkak bir askere dönüşmüştür. O çağlarda başı İspanyollarla savaş derdinden kurtulmayan İtalyanların İspanyol askerlerini taşlamak için ya da onlardan esinlenerek bu tipin yaratıldığını ileri sürenler vardır. Savaş ve aşktaki başarılarıyla övünür fakat her ikisine de güvenilemez. Daima bir pelerin, kılıç ve tüylü bir şapka giyinir. Genellikle genç kızların hoşlanmadığı bir aşıktır.
Komedya tipleri en çeşitli olarak hizmetkârlar içinde bulunur. denilen hizmetkarlar kadın ve erkek olarak iki cins vardı; aptal, saf ve hilekar olarak da farklı huylarda olarak ayrılır. Erkekler iki ya da dört tanedir. Özellikle aksiyonları yaratırlar; efendilerine yardım eder veya işlerini bozarak aksiyonun da ilerlemesini sağlarlar. Kadın hizmetkar genellikle bir tanedir ve hanımına yardım ederken erkek hizmetkarlarla kırıştırır.
Zannilerden Arlecchino en popüler olanıdır. Kurnazlık ve aptallık karışımıdır, mükemmel bir akrobat ve dansçıdır. Genellikle entrikanın merkezidir. Giysisi çok renkli, yamalı parçalardan oluşmuş sonra elmas biçimi almış kırmızı- yeşil- mavi desenlere dönmüştür. Siyah bir maske üzerine yana eğik bir külah giyer ve tahtadan bir kılıç taşır. Bazen de kılıç değil tahtadan ve aşağıdan ikiye bölünmüş bir değnek taşır. Birine vurduğu zaman keskin bir ses çıkaran bu değneğe İngilizcede "slapstick" (şamar değneği) denmiştir. Şamarlı gürültülü komedyalara verilen adın kaynağı da buradan gelmiştir (Slapstick comedy). Her topluluğun bu kurnaz-aptal karışımı bir uşağı vardır. Bazen ismi Truffaldino ya da olarak değişmiştir.
Arlecchino'nun en yakın arkadaşı çıkarcı, hınzır, cinsel dürtüsü çok ve bazen yalın olan 'dır. İsmi çeşitli topluluklarda Scapino, Mezzetino ve Flavtino olarak değişir. Kanca biçiminde burun ve bir sakalı olan maske takar, yeşil şeritlerle süslenmiş ceket ve pantalonu vardır. Bir üçüncü uşak Pulcinella'dır. Napolili olup bazen de han sahibi ya da bir tüccardır. Kocaman karga burunlu, kambur olup sivri uçlu bir şapka giyer. İngiliz kuklası Punch'ın atasıdır. Bunun da çeşitli topluluklarda adı değişmiş ve çeşitli nitelikler kazanmıştır.
| Wikimedia Commons'ta Commedia dell'Arte ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Commedia dell arte Italya da dogan 16 18 yuzyillar arasinda Avrupa da populer hale gelen profesyonel tiyatronun ilk orneklerinden biridir 16 yuzyil Italya sinda ortaya cikan komedya maskeli karakterleriyle one cikan bir tiyatro formudur Kadin oyuncular komedya ile sahneye cikmaya baslamistir Komedyada taslak metinlere veya senaryolara dayanan dogaclama performanslar sergilenebilir 16 yy in sonlarinda yapilmis bir resimde Commedia dell Arte grubu Gelosi Paris Italya daki Ronesans tiyatro etkinlikleri saray ve akademi cevrelerinde halktan uzak yapilirken ve hepsi amatorken profesyonel tiyatro topluluklarinin halk tiyatrosunu olusturuyordu Akademi ve sarayda verilen temsillere Commedia Erudita bilgili tiyatrosu dramasi deniyordu Profesyonel topluluklar kendilerine sanat tiyatrosu anlamina gelen Commedia dell Arte ve Commedia dell Improvisio adini takmislardi Commedia dell Arte nin tam olarak ne zaman ve nasil olustugu noktasinda pek cok farkli gorus mevcuttur KokeniKimileri kokenini Roma zamaninin mimlerine ve eglendiricilerine indirirken kimileri Roma komedya yazarlari Plautus ve Terentius un komedyalarindan beri evrimlesip degiserek dogaclama oyunlar halinde ortaya ciktigini ileri suruyorlar Kimilerine gore Bergamo kentinde 14 15 yuzyillarda ortaya cikmis dogmaca komedyalardan gelismistir Kokeni ne olursa olsun tarihsel kayitlarda 1560 larda ilk kez adina rastlaniliyor Artik 1600 lerde topluluklar Venedik ten Italya ya oradan Fransa Ispanya ve diger Avrupa ulkelerine gittikleri her yerde halk ve yonetici siniflardan daima seyirci buluyorlar Oyunlarin metni ve temsil bicimiOyuncu neredeyse Commedia dell Arte nin yuregi ve asil ogesidir Topluluklar bulduklari her alanda oynamislardir kent meydanlarinda ya da sarayda kapali bir yerde ya da acik havada sabit sahnelerde ya da gecici kurulmus dogaclama sahnelerinde Eger suslu dekorlu sahneler bulurlarsa onu kullaniyorlardi bulamadiklari zaman bir yukseltinin ortasinda perde kurarak oynuyorlardi Her ortama uyabilme en buyuk erdemleriydi Metin durumlari dugumleri ve sonucu yalniz ozetleyen senaryolardi Oyuncular diyaloglari dogaclamadan yaratir ve aksiyonlari aciklayan dogaclama soylesiler yaparlardi Her temsilde metnin ana hatlari ayni kalmakla birlikte ayrintilar degisirdi Bu degisim o andaki esine ve seyircinin tepkisine dayanirdi Gunumuze 700 kadar senaryo kalmistir Trajik olani azdi buyuk bolumu ask olaylari entrikalar kilik degistirmeler ve kesisen amaclar cevresinde donup gelisen komikliklerdi Dogaclama Commedia dell Arte nin ayirt edici ozelligidir Topluluklarda ayni tipi ayni oyuncu hayat boyu oynardi Her tipin giysisi aksesuvarlari belliydi Komiklikler Lazzi adi altinda standartlastirilmisti Diyaloglara usta oyuncular edebiyat ve siirden parcalar sikistirirlardi Buna ragmen dogaclama diyaloglara ve nuktelere ayni anda uygun nukteler ve diyaloglarla cevap verebilmek icin oyuncularin cok hazirlanmis ve ustalasmis olmalari gerekiyordu Oyun karakterleri ve ozellikleriArlecchino arleken 1611 1570 Columbina 1683 1653 1600 1550 Commedia dell Arte kisileri kalip karakterler olup 3 e ayriliyordu Kimileri ikiye ayirir maskeliler maskesizler asiklar Asiklar efendiler hizmetkarlar Asiklar en gercekci tiplerdi Genc yakisikli maskesiz ve son moda giyinmislerdi Her toplulukta en az bir en cok iki cift asiklar bulunurdu En cok tekrarlanan uc efendi Venedikli yasli bir tuccardir Ya asiklardan birinin babasi ya da kendisi genc kiza tutulan bir yaslidir Giysisi kirmizi vucuda oturmus bir ceket pelerin yumusak terlikler kenarsiz yumusak bir kep uzun burunlu kahverengi yarim bir maske ve duzensiz bir gri sakal nin ya arkadasi ya da rakibidir Ya avukat ya da doktordur Akademisyendir Bilgiclik taslar ve cogu kez yanlis soyledigi latince atasozleriyle bilgisini gostermeye calisir Akilli oldugu savina ragmen saftir ve kolayca aldanir Kiligi zamanin akademik giysisi ve kepidir asiklardan biridir ama zamanla palavraci ve korkak bir askere donusmustur O caglarda basi Ispanyollarla savas derdinden kurtulmayan Italyanlarin Ispanyol askerlerini taslamak icin ya da onlardan esinlenerek bu tipin yaratildigini ileri surenler vardir Savas ve asktaki basarilariyla ovunur fakat her ikisine de guvenilemez Daima bir pelerin kilic ve tuylu bir sapka giyinir Genellikle genc kizlarin hoslanmadigi bir asiktir Komedya tipleri en cesitli olarak hizmetkarlar icinde bulunur denilen hizmetkarlar kadin ve erkek olarak iki cins vardi aptal saf ve hilekar olarak da farkli huylarda olarak ayrilir Erkekler iki ya da dort tanedir Ozellikle aksiyonlari yaratirlar efendilerine yardim eder veya islerini bozarak aksiyonun da ilerlemesini saglarlar Kadin hizmetkar genellikle bir tanedir ve hanimina yardim ederken erkek hizmetkarlarla kiristirir Zannilerden Arlecchino en populer olanidir Kurnazlik ve aptallik karisimidir mukemmel bir akrobat ve danscidir Genellikle entrikanin merkezidir Giysisi cok renkli yamali parcalardan olusmus sonra elmas bicimi almis kirmizi yesil mavi desenlere donmustur Siyah bir maske uzerine yana egik bir kulah giyer ve tahtadan bir kilic tasir Bazen de kilic degil tahtadan ve asagidan ikiye bolunmus bir degnek tasir Birine vurdugu zaman keskin bir ses cikaran bu degnege Ingilizcede slapstick samar degnegi denmistir Samarli gurultulu komedyalara verilen adin kaynagi da buradan gelmistir Slapstick comedy Her toplulugun bu kurnaz aptal karisimi bir usagi vardir Bazen ismi Truffaldino ya da olarak degismistir Arlecchino nun en yakin arkadasi cikarci hinzir cinsel durtusu cok ve bazen yalin olan dir Ismi cesitli topluluklarda Scapino Mezzetino ve Flavtino olarak degisir Kanca biciminde burun ve bir sakali olan maske takar yesil seritlerle suslenmis ceket ve pantalonu vardir Bir ucuncu usak Pulcinella dir Napolili olup bazen de han sahibi ya da bir tuccardir Kocaman karga burunlu kambur olup sivri uclu bir sapka giyer Ingiliz kuklasi Punch in atasidir Bunun da cesitli topluluklarda adi degismis ve cesitli nitelikler kazanmistir Wikimedia Commons ta Commedia dell Arte ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir