Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cıvata, birbirine bağlanmak istenen parçaların üzerine delik açılarak ucuna somun takılarak sıkıştırılan bir bağlantı elemanı. Yapı mühendisliğinde bulon olarak da anılır. Genellikle somun ile birlikte kullanılır.
Cıvatanın en çok kullanıldığı alanlar makine ve inşaat sektörüdür. Kelime kökü İtalyanca “Giaveta” sözcüğünden gelmekte olup, ilk kullanılışı M. Ö. 1. yüzyıla dayanmaktadır. Antik çağlarda silindirin üzerine tel sarılarak lehimlendi ve ilk dişli bağlantılar kullanılmaya başlandı. M.Ö. 250 yıllarında Arşimet vidası su taşımada kullanıldı. Gerçekte İskenderiyeli Heron tarafından M.Ö. 1. yüzyılda bulunmuş olan vida, o zamanlardan itibaren cerrahi aletlerde kullanıldı. Döküm tekniği ile üretim yapılıyordu. Avrupa'da 1400'lerde görülen cıvata, 1452-1519 yılları arasında Leonardo Da Vinci tarafından geliştirilmiştir. İlk tornavida kullanımı da 1700’lü yıllara rastlar. İngiltere'de 1797 yılında, (1771-1831) Amerika'da 1798'de cıvata patenti almışlardır.
1850’li yıllarda sıcak dövme tekniği ile yapılan üretim 20.y.y’nın başından itibaren seri imalatın hayatımıza girmesiyle modern üretim teknolojisi olan soğuk dövme sistemine geçmiştir. Bu sistemle günümüzde, dakikada 200 – 300 adet parçaya kadar üretim yapılabilmektedir. Amacına göre birçok çeşit cıvata vardır. Bunların arasında en çok kullanılanları altı köşe başlı cıvatalar ve alyan başlı denilen imbus cıvatalardır. Somun ve cıvataların dişleri (yiv) birbirine uygun olmalıdır. Farklı ölçeklerdeki somun ve cıvata bir bağlantıda kullanılamaz.
Kesin olarak bilinmemekle birlikte yüzlerce cıvata ve vida çeşidi bulunduğu bir gerçektir. Cıvatalar, demir, çelik, pirinç, bronz, titanyum, bakır, aluminyum gibi maddelerden yapılmakta olup, makine ve inşaat sektöründe en çok demir - çelik alaşımı tipleri kullanılmaktadır.
Cıvata ve vida ayrımı
Sadece altı köşe başlıklı anahtarlarla açılıp kapanan bağlantı elemanlarına cıvata denmekte, bunun dışında kalan anahtar, tornavida vb. aparatlar kullanılarak açılıp kapanan bağlantı elemanları ise genel anlamda "vida" adıyla anılmaktadır. Birçok vida çeşidinde somun kullanılmaz. Bu tip vidalar, genellikle sivri uçlu olup, bağlantı yapılacak yeri önceden ya da anında delerek, tornavida, elektrikli matkap vb. aletler yardımıyla sabitlenir. Özel amaçlı üretilmiş, anahtar kullanılarak sıkıştırılan ya da gevşetilen vidalar olduğu gibi, tornavidayla sıkıştırılıp gevşetilen cıvatalar da bulunmaktadır.
Teknik anlamda "vida" silindirin üzerine helisel oyuk açma işlemidir. Daha özel anlatımla; "vida" bir silindirin üzerine sarılan dik üçgenin hipotenüsünün oluşturduğu helisin adıdır. Bu dik üçgenin dik kenarlarından biri silindirin çapına eşit olup diğer dik kenarın ölçüsü vida adımına eşittir. Vida işlemi uygulanmış silindir parçanın bir ucuna söküp takmak için başlık ilave edildiğinde elde edilen cisim cıvatadır. Cıvata başı denilen kısmın üç köşeden sekiz köşeye kadar farklı çokgen çeşitlerinde ve tonavidalara uygun formları vardır. vida işlemi uygulanmış kısa silindirlere "setskur" denir. Cıvata sıkma işleminde "vida" hareketinden faydalanıldığı için vidalama denir.
Bağlantı elemanları ve ölçü birimleri
Cıvata ve vida dışında da çivi, perçin gibi birçok bağlantı elemanı bulunmaktadır. Farklı kullanımlarına rastlansa da dünya standartlarında en yaygın İngiliz inç ve metrik ölçü birimi olmak üzere iki çeşit cıvata görülür. İnç sistem, bazı bölgelerde Whitworth adıyla anılıp, adı, İngiliz BSW ölçü standardına adını veren mühendis 'tan gelmektedir. Ölçü birimleri dışında inch sistemine göre UNC ve UNF (pratikte kısaca NC-NF), metrik sisteme göre de normal ve ince diş olarak ayrılmaktadırlar.
Metrik sistem tablosu
| ISO metrik ölçü | M1.6 | M2 | M2.5 | M3 | M4 | M5 | M6 | M8 | M10 | M12 | M16 | M20 | M24 | M30 | M36 | M42 | M48 | M56 | M64 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Anahtar genişliği (mm) | 3.2 | 4 | 5 | 5.5 | 7 | 8 | 10 | 13 | 17 | 19 | 24 | 30 | 36 | 46 | 55 | 65 | 75 | 85 | 95 |
| ISO metrik ölçü | M14 | M18 | M22 | M27 | M33 | M39 | M45 | M52 | M60 | M68 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Anahtar genişliği (mm) | 22 | 27 | 32 | 41 | 50 | 60 | 70 | 80 | 90 | 100 |
İnç sistem tablosu
| Whitworth ölçüsü | Göbek çapı | inç başına yiv (diş) | Derece (inç) | Matkap vuruş ölçüsü |
|---|---|---|---|---|
| 1/16" | 0.0411" | 60 | 0.0167" | 56 (1.2 mm) |
| 3/32" | 0.0672" | 48 | 0.0208" | 49 (1.85 mm) |
| 1/8 " | 0.0930" | 40 | 0.025" | 39 (2.55 mm) |
| 5/32" | 0.1162" | 32 | 0.0313" | 30 (3.2 mm) |
| 3/16 " | 0.1341" | 24 | 0.0417" | 26 (3.7 mm) |
| 7/32" | 0.1654" | 24 | 0.0417" | 16 (4.5 mm) |
| 1/4 " | 0.1860" | 20 | 0.05" | 9 (5.1 mm) |
| 5/16 " | 0.2414" | 18 | 0.0556" | F (6.5 mm) |
| 3/8 " | 0.2950" | 16 | 0.0625" | 5/16 inç (7.94 mm) |
| 7/16 " | 0.3460" | 14 | 0.0714" | U (9.3 mm) |
| 1/2 " | 0.3933" | 12 | 0.0833" | Z (10.5 mm) |
| 9/16 " | 0.4558" | 12 | 0.0833" | 12.1 mm (0.4764 inç) |
| 5/8 " | 0.5086" | 11 | 0.0909" | 13.5 mm (0.5315 inç) |
| 11/16" | 0.5711" | 11 | 0.0909" | 15 mm (0.5906 inç) |
| 3/4 " | 0.6219" | 10 | 0.1" | 41/64 inç (16.27 mm) |
| 13/16" | 0.6845" | 10 | 0.1" | 18 mm (0.7087 inç) |
| 7/8 " | 0.7327" | 9 | 0.1111" | 19.25 mm (0.7579 inç) |
| 15/16" | 0.7953" | 9 | 0.1111" | 20.75 mm (0.8169 inç) |
| 1 " | 0.8399" | 8 | 0.125" | 22 mm (0.8661 inç) |
| 1 1/8 " | 0.9420" | 7 | 0.1429" | |
| 1 1/4 " | 1.0670" | 7 | 0.1429" | |
| 1 1/2 " | 1.2866" | 6 | 0.1667" | |
| 1 3/4 " | 1.4939" | 5 | 0.2" | |
| 2 " | 1.7154" | 4 1/2 | 0.2222" | |
| 2 1/2" |
'Cıvata Mukavemetleri'
| SAE Sınıfı | Boyut Aralığı | Dayanımı (psi) |
|---|---|---|
| 1 | 1 / 4 "1 - 1 / 2" | 60.000 |
| 2 | 1 / 4 "için 3 / 4" | 74.000 |
| 2 | 7 / 8 "1 - 1 / 2" | 60.000 |
| 5 | 1 / 4 "1" | 120.000 |
| 5 | 1 - 1 / 8 "ile 1 - 1 / 2" | 105.000 |
| 7 | 1 / 4 "1 - 1 / 2" | 133.000 |
| 8 | 1 / 4 "1 - 1 / 2" | 150.000 |
Temel Türleri (Cıvata Çeşitleri)
- 8,8 Kalite Metrik Cıvatalar (DIN 931-933 / -])
- 8,8 Kalite İnce Diş Çelik Cıvatalar (DIN 960-961 / -)
- Gr.5 Kalite UNC / UNF Çelik Cıvatalar ()
- 6,8 Kalite Cıvatalar
- 8,8 Bıçak Cıvatalar (DIN 608)
- 8,8 Kanal Civatası
- Demir Cıvatalar (DIN 931-933)
- Yuvarlakbaş Kasa Cıvatalar
- Havşabaş İmbus Cıvatalar (DIN 7991 / ISO 10642)
- İmbus Cıvatalar (DIN 912)
- Setskur Cıvatalar (DIN 916)
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Screws ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ . 16 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ 23 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20200923025941/https://www.iso.org/standard/63206.html arşivlendi. 4017
- ^ . 16 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ . 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ . 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
Dış bağlantılar
- Vida boyutu hesaplama programı2 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Civata birbirine baglanmak istenen parcalarin uzerine delik acilarak ucuna somun takilarak sikistirilan bir baglanti elemani Yapi muhendisliginde bulon olarak da anilir Genellikle somun ile birlikte kullanilir Insaat sektorunde kullanilan somunlu bir civata DIN 6914 1871 yilinda yapilmis bir civata makinesiBir civata ya da vidanin donus yolu acilirken Paslanmis bir civata basi Civatanin en cok kullanildigi alanlar makine ve insaat sektorudur Kelime koku Italyanca Giaveta sozcugunden gelmekte olup ilk kullanilisi M O 1 yuzyila dayanmaktadir Antik caglarda silindirin uzerine tel sarilarak lehimlendi ve ilk disli baglantilar kullanilmaya baslandi M O 250 yillarinda Arsimet vidasi su tasimada kullanildi Gercekte Iskenderiyeli Heron tarafindan M O 1 yuzyilda bulunmus olan vida o zamanlardan itibaren cerrahi aletlerde kullanildi Dokum teknigi ile uretim yapiliyordu Avrupa da 1400 lerde gorulen civata 1452 1519 yillari arasinda Leonardo Da Vinci tarafindan gelistirilmistir Ilk tornavida kullanimi da 1700 lu yillara rastlar Ingiltere de 1797 yilinda 1771 1831 Amerika da 1798 de civata patenti almislardir 1850 li yillarda sicak dovme teknigi ile yapilan uretim 20 y y nin basindan itibaren seri imalatin hayatimiza girmesiyle modern uretim teknolojisi olan soguk dovme sistemine gecmistir Bu sistemle gunumuzde dakikada 200 300 adet parcaya kadar uretim yapilabilmektedir Amacina gore bircok cesit civata vardir Bunlarin arasinda en cok kullanilanlari alti kose basli civatalar ve alyan basli denilen imbus civatalardir Somun ve civatalarin disleri yiv birbirine uygun olmalidir Farkli olceklerdeki somun ve civata bir baglantida kullanilamaz Kesin olarak bilinmemekle birlikte yuzlerce civata ve vida cesidi bulundugu bir gercektir Civatalar demir celik pirinc bronz titanyum bakir aluminyum gibi maddelerden yapilmakta olup makine ve insaat sektorunde en cok demir celik alasimi tipleri kullanilmaktadir Civata ve vida ayrimiSadece alti kose baslikli anahtarlarla acilip kapanan baglanti elemanlarina civata denmekte bunun disinda kalan anahtar tornavida vb aparatlar kullanilarak acilip kapanan baglanti elemanlari ise genel anlamda vida adiyla anilmaktadir Bircok vida cesidinde somun kullanilmaz Bu tip vidalar genellikle sivri uclu olup baglanti yapilacak yeri onceden ya da aninda delerek tornavida elektrikli matkap vb aletler yardimiyla sabitlenir Ozel amacli uretilmis anahtar kullanilarak sikistirilan ya da gevsetilen vidalar oldugu gibi tornavidayla sikistirilip gevsetilen civatalar da bulunmaktadir Teknik anlamda vida silindirin uzerine helisel oyuk acma islemidir Daha ozel anlatimla vida bir silindirin uzerine sarilan dik ucgenin hipotenusunun olusturdugu helisin adidir Bu dik ucgenin dik kenarlarindan biri silindirin capina esit olup diger dik kenarin olcusu vida adimina esittir Vida islemi uygulanmis silindir parcanin bir ucuna sokup takmak icin baslik ilave edildiginde elde edilen cisim civatadir Civata basi denilen kismin uc koseden sekiz koseye kadar farkli cokgen cesitlerinde ve tonavidalara uygun formlari vardir vida islemi uygulanmis kisa silindirlere setskur denir Civata sikma isleminde vida hareketinden faydalanildigi icin vidalama denir Baglanti elemanlari ve olcu birimleriCivata ve vida disinda da civi percin gibi bircok baglanti elemani bulunmaktadir Farkli kullanimlarina rastlansa da dunya standartlarinda en yaygin Ingiliz inc ve metrik olcu birimi olmak uzere iki cesit civata gorulur Inc sistem bazi bolgelerde Whitworth adiyla anilip adi Ingiliz BSW olcu standardina adini veren muhendis tan gelmektedir Olcu birimleri disinda inch sistemine gore UNC ve UNF pratikte kisaca NC NF metrik sisteme gore de normal ve ince dis olarak ayrilmaktadirlar Metrik sistem tablosu ISO metrik olcu M1 6 M2 M2 5 M3 M4 M5 M6 M8 M10 M12 M16 M20 M24 M30 M36 M42 M48 M56 M64Anahtar genisligi mm 3 2 4 5 5 5 7 8 10 13 17 19 24 30 36 46 55 65 75 85 95ISO metrik olcu M14 M18 M22 M27 M33 M39 M45 M52 M60 M68Anahtar genisligi mm 22 27 32 41 50 60 70 80 90 100 Inc sistem tablosu Whitworth olcusu Gobek capi inc basina yiv dis Derece inc Matkap vurus olcusu1 16 0 0411 60 0 0167 56 1 2 mm 3 32 0 0672 48 0 0208 49 1 85 mm 1 8 0 0930 40 0 025 39 2 55 mm 5 32 0 1162 32 0 0313 30 3 2 mm 3 16 0 1341 24 0 0417 26 3 7 mm 7 32 0 1654 24 0 0417 16 4 5 mm 1 4 0 1860 20 0 05 9 5 1 mm 5 16 0 2414 18 0 0556 F 6 5 mm 3 8 0 2950 16 0 0625 5 16 inc 7 94 mm 7 16 0 3460 14 0 0714 U 9 3 mm 1 2 0 3933 12 0 0833 Z 10 5 mm 9 16 0 4558 12 0 0833 12 1 mm 0 4764 inc 5 8 0 5086 11 0 0909 13 5 mm 0 5315 inc 11 16 0 5711 11 0 0909 15 mm 0 5906 inc 3 4 0 6219 10 0 1 41 64 inc 16 27 mm 13 16 0 6845 10 0 1 18 mm 0 7087 inc 7 8 0 7327 9 0 1111 19 25 mm 0 7579 inc 15 16 0 7953 9 0 1111 20 75 mm 0 8169 inc 1 0 8399 8 0 125 22 mm 0 8661 inc 1 1 8 0 9420 7 0 1429 1 1 4 1 0670 7 0 1429 1 1 2 1 2866 6 0 1667 1 3 4 1 4939 5 0 2 2 1 7154 4 1 2 0 2222 2 1 2 Civata Mukavemetleri SAE Sinifi Boyut Araligi Dayanimi psi 1 1 4 1 1 2 60 0002 1 4 icin 3 4 74 0002 7 8 1 1 2 60 0005 1 4 1 120 0005 1 1 8 ile 1 1 2 105 0007 1 4 1 1 2 133 0008 1 4 1 1 2 150 000Temel Turleri Civata Cesitleri 8 8 Kalite Metrik Civatalar DIN 931 933 8 8 Kalite Ince Dis Celik Civatalar DIN 960 961 Gr 5 Kalite UNC UNF Celik Civatalar 6 8 Kalite Civatalar 8 8 Bicak Civatalar DIN 608 8 8 Kanal Civatasi Demir Civatalar DIN 931 933 Yuvarlakbas Kasa Civatalar Havsabas Imbus Civatalar DIN 7991 ISO 10642 Imbus Civatalar DIN 912 Setskur Civatalar DIN 916 Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Screws ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Somun Vida Pul Rondela Ankraj Arsimet spiraliKaynakca 16 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2020 23 Eylul 2020 tarihindeWayback Machine sitesinde https web archive org web 20200923025941 https www iso org standard 63206 html arsivlendi 4017 16 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2020 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2020 25 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2020 Dis baglantilarVida boyutu hesaplama programi2 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde