De motu corporum in gyrum ("Yörüngedeki cisimlerin hareketi"), Isaac Newton’un 1684 Kasım’ında Edmond Halley’e gönderdiği el yazısı müsveddelerin tahmin edilen başlığıdır. Newton bu müsveddeleri, Halley’in Newton’u problemler üzerine sorguladığı ve Halley’in fikirleri ve Sör Christopher Wren ile Robert Hooke dahil, onun Londra’daki bilimsel camiası hususlarında fikir jimnastiğinin yapıldığı o yıl içinde daha önce Halley tarafından yapılan bir ziyareti takiben göndermiştir.
Günümüzde orijinal doküman kayıp olduğundan bu dokümanın başlığı ancak tahmin edilebilmektedir. İçeriği iki çağdaş kopya ve bir taslak halinde geride kalan dokümanlardan çıkarılabilmiştir. Sadece taslağın bugün kullanılan başlığı vardır; diğer iki kopyanın başlıkları yoktur.[1]
Bu el yazısı müsveddeler (Kısaca De Motu, ancak Newton’un aynı kelimelerle başlayan çok sayıdaki diğer makalelerinin başlıklarıyla karıştırılmaması gerekir) günümüzde "Kepler yasaları" (Newton’un çalışmasından önce, bunlar genel anlamda yasa olarak kabul edilmiyorlardı)[2] olarak bilinen üç bağıntıyla ilgili önemli matematik türevlerini ortaya koymuştur. Halley, 10 Aralık 1684’te Newton’dan gelen iletileri Kraliyet Derneğine rapor etmiştir. Newton, Halley'in teşvikleri sonucunda, ‘De Motu’da görülebilecek- hemen hemen tüm içerik Principia’da da yer almaktadır- bir nüveden Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (Principia olarak bilinir) isimli kitabını geliştirmiş ve yazmıştır.
İçerik
De Motu’nun geride kalan kopyalarından biri Kraliyet Derneğinin kayıtlarına girilerek oluşturulmuş olup, Latince metni internet ortamında mevcuttur.[3] Principa’da tekrar yer alan De Motu’nun içeriğiyle ilgili çapraz referans kolaylığı için Principa’nın İngilizce tercümesi[4] ile Latincesi de internet ortamında mevcuttur.[5] De motu corporum in gyrum, farklı bölümlerinin içerikleri burada gösterilebilecek kadar kısadır. ‘Teoremler’ ve ‘sorunlar’ etiketli, bazılarının sonuçları da bulunan 11 önerme içermektedir. Bu çekirdek konuya erişmeden önce, Newton işe bazı ön hazırlıklarla başlamıştır:
- 3 Tanımlar:
- 1: 'Merkezcil kuvvet' (Bu terim Newton’dan kaynaklanmış ve ilk ortaya çıkışı bu dokümanda olmuştur), bir cismi merkez olarak kabul edilen bir noktaya iter veya çeker. (Bu husus, Principia Tanım 5'te tekrar yer alır)
- 2: 'İç Kuvvet', bir cismin ‘İç kuvvet’i, eylemsizlik ve Newton’un birinci yasası fikrine hazırlık olacak şekilde tanımlanmıştır; (bir cisim, dış kuvvetin yokluğu halinde, düz bir çizgi üzerinde hareket halini eylemsiz veya tekbiçimli hareket olarak sürdürür). (Principia Tanım 3 benzerdir)
- 3: 'Direnç': harekete düzenli olarak engel olan bir ortam özelliğidir.
- 4 Hipotezler:
- 1: Newton, aşağıda yer alan ilk 9 önermede direncin sıfır ve geri kalan (2) önermede ise direncin hem cismin hızı ve hem de ortam yoğunluğuyla orantılı olduğunun kabul edildiğini belirtir.
- 2: İç kuvvetle (tek başına), dışarıdan engellenmedikçe, herkes düz bir çizgi üzerinde tekbiçimli olarak sonsuza ilerleyebilir.(Newton’un daha sonraki birinci hareket yasası, Principia Yasa 1 ile benzer etkidedir.)
- 3: Kuvvetler paralelogram kuralı ile birleşirler. Newton onları günümüzün vektörleri gibi işler. Bu husus, Principia’da hareketin üçüncü yasası olan Yasa 3'te, Sonuç 1 ve 2’de tekrar yer alır.
- 4: Merkezcil kuvvet etkisinin başlangıç momentlerinde, uzaklık zamanın karesiyle orantılıdır. (bu bağlam Newton’un burada sonsuzküçükler veya onların sınırlayıcı orantıları ile uğraştığını gösterir.) Bu, Principia, Kitap 1, Yardımcı Önerme 10’da tekrar yer alır.
Daha sonra, iki hazırlık noktası daha gelir:
- 2 Yardımcı Önermeler:
- 1: Newton kısaca, farklı oranlarda sürekli bileşkeler ortaya koymaktadır:
- Eğer A/(A-B) = B/(B-C) = C/(C-D) vs. ise, o zaman A/B = B/C = C/D vs. olur.
- 2: Belli bir elipse (anlaşılması için: eşlenik çapların uç noktalarında) değen bütün paralelogramlar alan olarak eşittir.
Sonra Newton’un teoremler, problemler, sonuçlar ve açıklamalar olarak tanımlanan ana konusu gelir:
Teorem 1
Teorem 1 yörüngedeki bir cismin tek bir merkezcil kuvvete tabi olduğunda, cisimden çekim merkezine çizilen bir yarıçap vektörünün, eşit alanları eşit zamanda (merkezcil kuvvet uzaklığa bağlı olarak ne kadar da değişse) dışarıya süpürdüğünü gösterir. (Newton bu türev için, yarıçap vektörü tarafından süpürülen alanın üçgen parçalara bölündüğü, geometrik formda sonsuzküçükler hesabının limit argümanını kullanır[6] - De Motu’nun sonraki kanıtlamalarında ve daha sonraki Principia’nın birçok bölümünde yaptığı gibi-. Bunlar, sayıları sınırsız olarak artarken, münferit olarak sıfıra doğru gittiği düşünülen küçük ve azalan ebattadırlar.) Bu teorem, ‘Principia’ Teorem 1 Önerme 1’de daha geniş bir açıklamayla tekrar yer alır.
Teorem 2
Teorem 2 dairesel bir yörüngede hareket eden bir cismin, herhangi bir zaman diliminde, merkezcil kuvvetin (çekim merkezi işlevini gören dairenin merkezine yönlenmiş) geçilen ark uzunluğunun karesiyle orantılı ve çapıyla tersine orantılı olduğunu kabul eder (Bu konu Pricipia Teorem 4 Önerme 4'te tekrar görünür, buradaki sonuçlar da tekrar yer alır.)
Sonuç 1 merkezcil kuvvetin, V yörüngesel hız ve R dairesel çap olan, V2/R ile orantılı olduğuna işaret eder.
Sonuç 2 bunu daha farklı bir biçimde ortaya koyar ve, merkezcil kuvvetin, P yörünge periyodu olan, (1/P2)*R ile orantılı olduğunu gösterir.
Sonuç 3 eğer P2 R ile orantılı ise, merkezcil kuvvetin R’den bağımsız olacağını gösterir.
Sonuç 4 eğer P2 R2 ile orantılı ise, merkezcil kuvvetin 1/R ile orantılı olacağını gösterir.
Sonuç 5 eğer P2 R3 ile orantılı ise, merkezcil kuvvetin 1/(R2) ile orantılı olacağını gösterir.
Bir açıklama Sonuç 5 ilişkisinin (yörünge periyodunun karesi yörünge büyüklüğünün küpüne orantılı) Güneşin çevresinde yörüngelerindeki gezegenlere ve Jüpiter’in yörüngesindeki Galile uydularına uygulandığının gözlemlendiğine işaret eder.
Teorem 3
Teorem 3 yok denecek kadar küçük doğru parçası oranları içeren, başka bir geometrik limit argümanı kullanarak, merkezcil kuvveti dairesel olmayan bir yörüngede değerlendirir. Kanıtlama, yörünge eğriliğinin sanki sonsuz küçük arklardan yapılmış gibi değerlendirilmesi ve herhangi bir noktadaki merkezcil kuvvetin hız ve lokal sonsuzküçük arkın eğriliğinden değerlendirilmesine kadar iner. Bu konu Pricipia’da Kitap 1 Önerme 6 olarak tekrar ortaya çıkar.
Bir sonuç belli bir yörünge biçimi ve merkez için merkezcil kuvvetin belirlenmesinin nasıl mümkün olduğunu gösterir.
Problem 1 çekim merkezinin dairenin çevresi üzerinde olduğunu varsayarak, bir dairesel yörünge durumunu inceler. Bir açıklama yörüngedeki bir cismin böyle bir merkeze ulaşması halinde, tanjant boyunca sapacağına işaret eder (‘Principia’, Önerme 7)
Problem 2 çekim merkezi kendi merkezinde olan bir elipsi inceler ve merkezcil kuvvetin bu konfigürasyonda hareket üretmesi için yarıçap vektörüyle doğrudan orantılı olacağını bulur. (Bu materyal Principia’da Önerme 10, problem 5'tir)
Problem 3 yine elipsi inceler ama bu durumda çekim merkezi odak noktalarından birindedir. "Bir elipsin yörüngesinde dönen bir cisim: Elipsin bir odak noktasına yönlenen merkezcil kuvvet yasası gerektirir." Burada, Newton bu konfigürasyonda hareket üretecek merkezcil kuvvetin yarıçap vektörünün karesiyle tersine orantılı olacağını bulur. (Tercümesi: ‘Bu nedenle merkezcil kuvvet karşılıklı olarak L X SP2 olup, (karşılıklı olarak) uzaklığın iki katı oranındadır [yani karesi]....’). Bu Principia’da Önerme 11’dir.
Bir açıklama Problem 3’ün gezegen yörüngelerinin Güneşin bir odak noktasında yer aldığı elipsler olduklarını kanıtladığına işaret eder. (Tercümesi: ‘Bu nedenle, her birlikte Kepler’in varsaydığı gibi, büyük gezegenler, Güneşin merkezinde bir odak noktası olan elipsler halinde yörüngede dönerler ve yarıçapları (vektörleri) Güneşe doğru çizildiğinde, (Latince: ‘omnino) zamanlara orantılı alanları tariflerler’.) (Bu sonuca, Teorem 1 Sonuç 5'te dikkate alınan, yörüngesel dönemin karesi ile yörünge boyutunun küpü arasında gözlemlenen oransallığın ilk gerçek olarak alınmasından sonra varılmıştır.) (Bu sonucun inandırıcılığına ilişkin bir tartışma aşağıda belirtilmiştir.) Problem 3’ün konusu Principia’da Problem 6, Öneri 11’dir.
Teorem 4
Teorem 4 yarıçap vektörünün karesine tersine orantılı bir merkezcil kuvvet ile, belli bir ana ekseni olan eliptik bir yörüngedeki cismin dolanım zamanının, o ana eksenle çapı aynı olan dairesel bir yörüngedeki cisim için de aynı olduğunu gösterir (Principia Önerme 15.)
Bir açıklama bunun gezegen elipslerinin ve odak noktalarının yerlerinin dolaylı ölçümlerle belirlenmesini mümkün kılacağına işaret etmektedir.
Problem 4 merkezcil kuvvetin ters kare yasası durumu için, yörünge elipsinin, belli bir başlama pozisyonu, hız ve yön için nasıl belirleneceğini inceler. Newton burada, hızın yeterince yüksek olması halinde, yörüngenin artık elips olmayacağına, bunun yerine parabol veya hiperbol olacağına dikkat çeker. Ayrıca, özkirişin hesaplanan büyüklüğüne dayalı olarak, yörüngedeki cismin merkeze en yakın yaklaştığındaki uzaklığa oranla, eliptik durum ile diğerleri arasındaki ayrım için geometrik kriterleri tanımlar. (‘Principia’ Önerme 17.)
Bir açıklama kuyrukluyıldız yörüngelerinin tanımlanmasına imkân vermesi ve yörüngelerin eliptik olması halinde bunların dönemleri ve dönüşlerinin tahminini mümkün kılmasının bu gösterimin bonusu olduğuna dikkat çeker. Bunun uygulanmasındaki bazı pratik zorluklar da tartışılmıştır.
Son olarak, herhangi bir ortamdan gelen sıfır dirence dayalı önerme serilerinde, Problem 5, doğrusal bir çizgiye doğru düşen veya çekim merkezinden fırlayan bozulmuş bir eliptik yörüngeyi tartışır. (Principia Önerme 32.)
Bir açıklama atmosferik direncin sıfır kabul edilebilmesi halinde, Problem 4 ve 5’in atmosferdeki roketlere veya ağır cisimlerin düşüşüne nasıl uygulanacağını gösterir.
Son olarak, Newton, ilk önce bir düz çizgide direncin eylemsiz hareket üzerindeki etkilerini dikkate alarak (Problem 6) ve sonra da (Problem 7) direnç ile tek biçimli merkezcil bir kuvvetin homojen bir ortamda merkeze doğru/merkezden uzak hareket üzerindeki birleşik etkilerini dikkate alarak, atmosferik direncin mevcut olduğu durumun sonuçlarını genişletmeye çalışır. Her iki problem de hiperbolik yapılar kullanılarak gerometrik olarak ele alınır. Bu son iki ‘Problem’ Principia’nın 2. Kitabında Öneri 2 ve 3 olarak tekrar yer alır.
Son bir açıklama, Problem 6 ve 7’nin atmosferdeki roketlerin hareketlerinin yatay ve düşey bileşenlerine nasıl uyarlanabileceğini gösterir (bu durumda yer yuvarlağını ihmal ederek.)
İçerik üzerine yorumlar
‘De Motu’ içinde bazı noktalarda, Newton, uygulamada zıt görüşleri de kanıtlanmış kabul edilerek temel alınan bazı hususları esas almaktadır. Bu husus özellikle ‘Problem 3’e ilişkin olarak ortaya çıkmaktadır. Newton’un tüm yazılarındaki gösterim biçimi yer yer oldukça kısadır; bazı adımların tartışmasız veya aşikar kabul edileceğini varsaydığı görülmektedir. ‘De Motu’da, Principia’nın ilk basımında olduğu gibi, Newton, zıddın kanıtlarının genişletilmesi için özellikle bir dayanak belirtmemiştir. Burada zıddın kanıtı, teklik bir ilişki bulunduğundan aşikar olmasına dayanmaktadır, yani belli bir düzende, sadece tek bir yörünge, belirli ve belirtilen bir kuvvet/hız/başlama pozisyonu grubuna karşılık gelir. Newton, yaşamı boyunca yapılan bu çeşit eleştirilere cevap olarak, Principia’nın ikinci baskısına, Önerme 11-13’e Sonuç olarak bu çeşit bir ifade eklemiştir.[7]
Bu genişletmelerin zıddına ne kadar uzak olduğu ve ilişkili teklik ifadelerinin tartışmasız ve aşikar olup olmadığı sorusu üzerine önemli bir bilimsel tartışma mevcuttur. (zıdların gerçek olup olmadığı, veya Newton tarafından belirtilip belirtilmediği hakkında bir öneri yoktur, tartışma Newton’un kanıtlarının tatminkar olup olmadığı üzerinedir.)[8][9][10]
Halley'in Sorusu
Edmund Halley’in 1684’te Newton’u ziyaretinin detaylarını sadece otuz kırk yıl sonraki hatıratlardan biliyoruz. Bu hatıratların birine göre, Halley Newton’a ".. diyelim ki Güneş’e doğru çekim kuvveti ona olan uzaklıklarının karesinin tersi olsun, sence gezegenlerin eğrisi ne olurdu." diye sormuştur.[11]
Bu sorunun başka bir versiyonu otuz yıl kadar sonra Newton’un kendisi tarafından verilmiştir: Halley’in kendisine "Gezegenlerin kendi orblarında Güneş hakkında nasıl bir şekil tanımladıklarını bilmeyi kanıtım için çok arzu ederdim" [12] demişti. Her ikisi de eski hatıralardan üretilen bu farklı raporlar ışığında, Halley’in tam olarak hangi kelimeleri kullandığını bilmek zordur.
Bazen, Newton’un Halley’in sorusundan farklı bir soruya cevap vermiş olduğu ileri sürülür ancak bu noktada kesin bir şey söylemek mümkün değildir.
Robert Hooke'un Rolü
Newton, 1686’da, 1679/80 yıllarında Robert Hooke ile yaptığı yazışmaların 1679/80 yıllarında gök cisimlerine ilişkin araştırmalarını genişletme konusundaki ilk teşvik olduğunu kabul etmiştir.[13]
Hooke 1679 Kasım’ında Newton’a yazarak kendisinin Kraliyet Derneğinin yazışmalarını yönetmek üzere görevlendirildiğini bildirmiş ve karşılıklı yazışmaya başlamışlardır.[14] Hooke, bu görevi nedeniyle dernek üyelerinden araştırmalarıyla ilgili bilgi almak veya diğerlerinin araştırmaları hakkındaki görüşlerini öğrenmek istiyordu. Hooke, Newton’un ilgisini uyandırmak için kendisine çeşitli konular hakkında ne düşündüğünü sordu ve bir liste vererek, "Tanjant tarafından doğrudan hareketli ve merkezi cisme doğru çekim hareketli gezegenlerin gökyüzü hareketlerinin birleştirilmesi" ve "Benim esneklik yasaları ve sebeplerine ilişkin hipotezim" ve gezegenlerin hareketlerine ilişkin Paris’ten yeni bir hipotez (Hooke geniş bir biçimde tarif etmişti) ve ulusal araştırmaların yapılması veya iyileştirilmesi çabaları, Londra ve Cambridge arasındaki enlem farkı ve diğer hususlardan bahsetti. Newton, düşen bir cismi kullanarak Dünya’nın hareketinin belirlenmesiyle ilgili olarak "benim kendi düşüm" şeklinde bir cevap vermişti. Hooke Newton’un düşen bir cismin nasıl hareket edebileceğine ilişkin fikrine karşı çıkmış ve aralarında kısa bir yazışma olmuştur.
Daha sonra, 1686’da Newton’un ‘Principia’sı Kraliyet Derneğine sunulduğunda, Hooke aralarındaki bu yazışmalar nedeniyle, ‘Principia’da yer alan Newton’un bazı görüşleriyle ilgili kendisine pay çıkardı ve Newton’un ters-kare çekim yasası fikrini kendisine borçlu olduğunu söyledi. Ancak, Hooke Newton’un ters kare yasası temelinde kanıtladığı eğriler ve yörüngeler için herhangi bir pay iddiasında bulunmamıştı.[15]
Bu hususu Halley’den duyan Newton, Halley’e yazdığı mektuplarında Hooke’un iddiasını reddetti ve sadece tek bir kez ilgi uyandıran bir durumun söz konusu olduğunu kabul etti.[15] Newton, Güneşten gelen uzaklığa ters kare orantılı bir çekim kuvveti bulunduğunu öneren (ancak kanıtlanmamış) Ismaël Bullialdus ile gezegenlerin elips hareketlerine neden olan yerçekimi veya manyetizm gibi Güneşe doğru bir yönelim olduğunu öneren (yine kanıtlanmamış) Giovanni Alfonso Borelli gibi bazı diğer kişilerin daha önceki çalışmalarını kabul etti ancak Hooke’un iddia ettiği hususların, ya Newton’un kendisi, veya Bullialdus ve Borelli gibi kendisinden daha öncekilerden kaynaklandığını, ama Hooke’dan kaynaklanmadığını söyledi. Wren ve Halley, Hooke’un daha önce ters kare yasası kapsamında gezegen hareketlerinin bir türevine sahip olduğunu iddia ettiğini ancak bir ödül teşviki altında bile bunu göstermeyi başaramadığını hatırladıklarından Hooke’un iddialarına karşı şüpheyle yaklaşmışlardı.[15]
Kendisinin de kabul ettiği gibi, teşvik dışında Newton’un, Hooke’dan gerçekte ne kazanmış olabileceğine ilişkin bir bilimsel tartışma olmuştur.[16]
Newton’un 1727 yılında ölümünden 30 yıl kadar sonra, Newton’un yerçekimiyle ilgili çalışmaları alanındaki erken ve seçkin haleflerinden birisi olan Alexis Clairaut, Hooke’un çalışmasını inceledikten sonra "Kısa bir an görünür olan gerçekle, kanıtlanan gerçek arasında ne kadar mesafe var" diye yazmıştır.[17]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
1.D T Whiteside (ed.), Mathematical Papers of Isaac newton, (Isaac Newton’un matematik makaleleri) vol.6 (1684–1691), (Cambridge University Press, 1974), sayfa 30 (. com/books?id =lIZ0v23iqRgC&pg=PA30)91. 2.Curtis Wilson: "From Kepler's Laws, so-called, to Universal Gravitation: Empirical Factors", (Kepler Yasalarından, sözde, Evrensel Çekim’e: Amprik Faktörler) in Archives for History of the Exact Sciences, 6 (1970), sayfalar 89–170. 3.Kraliyet Derneği’nin kayıt defterinde yer alan geride kalan kopya, 1838’de S P Rigaud’un ‘Tarihi Deneme Yazısı’nda (orijinali Latince) basılmış, ancak başlığı Rigaud tarafından eklenmiştir, orijinal kopyanın başlığı yoktur: online, bu siteden erişilebilir 'Isaaci Newtoni Propositiones De Motu' (http://books.google.com/books31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .? id=uvMGAAAAcAAJ &pg= PA111). 4.İngilizce tercümeleri üçüncü (1726) basıma dayalıdır ve 1729 tarihli ilk İngilizce tercümesine, Kitap 1, Bu siteden erişilebilir (http://books.google.com/books?id=Tm0FAAAAQAAJ22 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . &pg=PA65). 5.Newton’un Principia’sı, 1687 orijinal basımına metin aranabilir formda (Orijinal Latince) bu siteden erişilebilir (http://www.gutenberg.org/etext/2823324 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .). 6.Principia’daki sonsuzküçükler hesabının içeriği, hem Newton’un yaşamı boyunca hem de daha sonra, diğerleri arasında, 1696 tarihli kitabı "Analyse des infiniment petits" ("Sonsuzküçükler analizi")’nın önsözünde, Principia hakkında ‘neredeyse tamamı bu hesap’ ('lequel est presque tout de ce calcul') diye sözeden, Marquis de l'Hospital tarafından da kabul görmüştür. Ayrıca bakınız, D T Whiteside (1970), "The mathematical principles underlying Newton's Principia Mathematica" (Newton’un Principia Mathematica’sına temel oluşturan matematik prensipleri), Journal for the History of Astronomy, vol.1 (1970), 116–138, özellikle s.120. 7.Bakınız, D T Whiteside (ed.), Mathematical Papers of Isaac Newton (Isaac Newton’un matematik makaleleri), vol. 6 (1684–1691), sayfa 56 (http://books.google.com/books?id[] =lIZ0v23iqRgC&pg =PA56)-57, dipnot 73. 8.The criticism is recounted by C Wilson in "Newton's Orbit Problem, A Historian's Response" (“Newton’un Yörünge Problemi, Bir Tarihçi’nin Cevabı’nda C Wilson’ın yeniden naklettiği eleştiri), College Mathematics Journal (1994) 25(3), pp.193–200, at sayfalar 195–6. 9.Konunun daha geniş tartışılması için bakınız Curtis Wilson, "Newton's Orbit Problem, A Historian's Response" (“Newton’un Yörünge Problemi, Bir Tarihçi’nin Cevabı”), College Mathematics Journal (1994) 25(3), pp. 193–200, at p. 196, Newton’un bir argümanın ana hatlarını verdiğine mutabık olmuştur; ayrıca D T Whiteside, Math. Papers vol.6, p. 57; ve Bruce Pourciau, "On Newton's proof that inverse-square orbits must be conics" (“Newton’un ters kare yörüngelerin konik olması gerektiği hakkındaki kanıtı”) Annals of Science 48 (1991) 159–172; ancak, buna 'petitio principii' diyen R. Weinstock buna katılmamıştır, bakınız e.g. "Newton's 'Principia' and inverse-square orbits: the flaw reexamined" (Newton’un ‘Principia’sı ve ters kare yörüngeler: kusur tekrar incelendi”), Historia Math. 19(1) (1992), sayfalar 60–70. 10.Argüman Bruce Pourciau tarafından da “Merkezcil kuvvetlerden konik yörüngelere: Newton Principia’sının eski bölümleri boyunca bir yol”’da ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır, Studies in the History and Philosophy of Science, 38 (2007), sayfalar 56–83. 11.Richard S. Westfall’ın Never at Rest (“Asla hareketsiz değil”)’de, sorunun John Conduitt’in raporundaki versiyonu verilerek, alıntılanmıştır, Bölüm 10, sayfa 403; 12.Newton’un notu günümüzde Cambridge University Kütüphanesindedir, MS Add.3968, f.101; ve I Bernard Cohen tarafından, "Introduction to Newton's 'Principia” “(Newton’un Principia’sına Giriş”)’de basılmıştır, 1971, at s.293. 13.H W Turnbull (ed.), Correspondence of Isaac Newton (“Isaac Newton’un yazışmaları”), Vol 2 (1676–1687), (Cambridge University Press, 1960), Hooke-Newton Yazışmaları verilmektedir (1679 Kasım Ocak 1679|80 arası) pp. 297–314 ve 1686 yazışmaları, sayfalar.431–448. 14.'Correspondence' (‘Yazışmalar’) vol.2 alıntılanmıştır, s.297. 15.H W Turnbull (ed.), Correspondence of Isaac Newton (Isaac Newton’un Yazışmaları), Vol 2 (1676–1687), (Cambridge University Press, 1960), Halley-Newton’un 1686 Mayıs’ından Temmuz’a kadar olan, Hooke’un iddiaları hakkındaki yazışmaları verilmektedir, sayfalar.431–448. 16.Tartışmanın yönleri, şu makalelerde görülebilir: N Guicciardini, "Reconsidering the Hooke-Newton debate on Gravitation: Recent Results" (Hooke-Newton Yerçekimi tartışmasının yeniden gözden geçirilmesi: En son sonuçlar”), Early Science and Medicine, 10 (2005), 511–517; Ofer Gal, "The Invention of Celestial Mechanics" (“Gökyüzü Mekaniklerinin Keşfi”), Early Science and Medicine, 10 (2005), 529–534; M Nauenberg, "Hooke's and Newton's Contributions to the Early Development of Orbital mechanics and Universal Gravitation" (“Hooke ve Newton’un Yörünge Mekaniği ve Evrensel Çekim Gücünün Erken Gelişimine Katkıları”), Early Science and Medicine, 10 (2005), 518–528. 17.W.W. Rouse Ball, "An Essay on Newton's 'Principia'" (“Newton’un Principia’sı üzerine bir yazı”) (London and New York: Macmillan, 1893), sayfa 69.
Bibliyografya
- Asla hareketsiz değil: Isaac Newton’un bir biyografisi, R. S. Westfall, Cambridge University Press, 1980 []
- The Mathematical Papers of Isaac Newton ("Isaac Newton’un Matematik Makaleleri"), Vol. 6, sayfalar 30–91, ed. by D. T. Whiteside, Cambridge University Press, 1974 []
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
De motu corporum in gyrum Yorungedeki cisimlerin hareketi Isaac Newton un 1684 Kasim inda Edmond Halley e gonderdigi el yazisi musveddelerin tahmin edilen basligidir Newton bu musveddeleri Halley in Newton u problemler uzerine sorguladigi ve Halley in fikirleri ve Sor Christopher Wren ile Robert Hooke dahil onun Londra daki bilimsel camiasi hususlarinda fikir jimnastiginin yapildigi o yil icinde daha once Halley tarafindan yapilan bir ziyareti takiben gondermistir Gunumuzde orijinal dokuman kayip oldugundan bu dokumanin basligi ancak tahmin edilebilmektedir Icerigi iki cagdas kopya ve bir taslak halinde geride kalan dokumanlardan cikarilabilmistir Sadece taslagin bugun kullanilan basligi vardir diger iki kopyanin basliklari yoktur 1 Bu el yazisi musveddeler Kisaca De Motu ancak Newton un ayni kelimelerle baslayan cok sayidaki diger makalelerinin basliklariyla karistirilmamasi gerekir gunumuzde Kepler yasalari Newton un calismasindan once bunlar genel anlamda yasa olarak kabul edilmiyorlardi 2 olarak bilinen uc bagintiyla ilgili onemli matematik turevlerini ortaya koymustur Halley 10 Aralik 1684 te Newton dan gelen iletileri Kraliyet Dernegine rapor etmistir Newton Halley in tesvikleri sonucunda De Motu da gorulebilecek hemen hemen tum icerik Principia da da yer almaktadir bir nuveden Philosophiae Naturalis Principia Mathematica Principia olarak bilinir isimli kitabini gelistirmis ve yazmistir IcerikDe Motu nun geride kalan kopyalarindan biri Kraliyet Derneginin kayitlarina girilerek olusturulmus olup Latince metni internet ortaminda mevcuttur 3 Principa da tekrar yer alan De Motu nun icerigiyle ilgili capraz referans kolayligi icin Principa nin Ingilizce tercumesi 4 ile Latincesi de internet ortaminda mevcuttur 5 De motu corporum in gyrum farkli bolumlerinin icerikleri burada gosterilebilecek kadar kisadir Teoremler ve sorunlar etiketli bazilarinin sonuclari da bulunan 11 onerme icermektedir Bu cekirdek konuya erismeden once Newton ise bazi on hazirliklarla baslamistir 3 Tanimlar 1 Merkezcil kuvvet Bu terim Newton dan kaynaklanmis ve ilk ortaya cikisi bu dokumanda olmustur bir cismi merkez olarak kabul edilen bir noktaya iter veya ceker Bu husus Principia Tanim 5 te tekrar yer alir 2 Ic Kuvvet bir cismin Ic kuvvet i eylemsizlik ve Newton un birinci yasasi fikrine hazirlik olacak sekilde tanimlanmistir bir cisim dis kuvvetin yoklugu halinde duz bir cizgi uzerinde hareket halini eylemsiz veya tekbicimli hareket olarak surdurur Principia Tanim 3 benzerdir 3 Direnc harekete duzenli olarak engel olan bir ortam ozelligidir 4 Hipotezler 1 Newton asagida yer alan ilk 9 onermede direncin sifir ve geri kalan 2 onermede ise direncin hem cismin hizi ve hem de ortam yogunluguyla orantili oldugunun kabul edildigini belirtir 2 Ic kuvvetle tek basina disaridan engellenmedikce herkes duz bir cizgi uzerinde tekbicimli olarak sonsuza ilerleyebilir Newton un daha sonraki birinci hareket yasasi Principia Yasa 1 ile benzer etkidedir 3 Kuvvetler paralelogram kurali ile birlesirler Newton onlari gunumuzun vektorleri gibi isler Bu husus Principia da hareketin ucuncu yasasi olan Yasa 3 te Sonuc 1 ve 2 de tekrar yer alir 4 Merkezcil kuvvet etkisinin baslangic momentlerinde uzaklik zamanin karesiyle orantilidir bu baglam Newton un burada sonsuzkucukler veya onlarin sinirlayici orantilari ile ugrastigini gosterir Bu Principia Kitap 1 Yardimci Onerme 10 da tekrar yer alir Daha sonra iki hazirlik noktasi daha gelir 2 Yardimci Onermeler 1 Newton kisaca farkli oranlarda surekli bileskeler ortaya koymaktadir Eger A A B B B C C C D vs ise o zaman A B B C C D vs olur 2 Belli bir elipse anlasilmasi icin eslenik caplarin uc noktalarinda degen butun paralelogramlar alan olarak esittir Sonra Newton un teoremler problemler sonuclar ve aciklamalar olarak tanimlanan ana konusu gelir Teorem 1 Teorem 1 yorungedeki bir cismin tek bir merkezcil kuvvete tabi oldugunda cisimden cekim merkezine cizilen bir yaricap vektorunun esit alanlari esit zamanda merkezcil kuvvet uzakliga bagli olarak ne kadar da degisse disariya supurdugunu gosterir Newton bu turev icin yaricap vektoru tarafindan supurulen alanin ucgen parcalara bolundugu geometrik formda sonsuzkucukler hesabinin limit argumanini kullanir 6 De Motu nun sonraki kanitlamalarinda ve daha sonraki Principia nin bircok bolumunde yaptigi gibi Bunlar sayilari sinirsiz olarak artarken munferit olarak sifira dogru gittigi dusunulen kucuk ve azalan ebattadirlar Bu teorem Principia Teorem 1 Onerme 1 de daha genis bir aciklamayla tekrar yer alir Teorem 2 Teorem 2 dairesel bir yorungede hareket eden bir cismin herhangi bir zaman diliminde merkezcil kuvvetin cekim merkezi islevini goren dairenin merkezine yonlenmis gecilen ark uzunlugunun karesiyle orantili ve capiyla tersine orantili oldugunu kabul eder Bu konu Pricipia Teorem 4 Onerme 4 te tekrar gorunur buradaki sonuclar da tekrar yer alir Sonuc 1 merkezcil kuvvetin V yorungesel hiz ve R dairesel cap olan V2 R ile orantili olduguna isaret eder Sonuc 2 bunu daha farkli bir bicimde ortaya koyar ve merkezcil kuvvetin P yorunge periyodu olan 1 P2 R ile orantili oldugunu gosterir Sonuc 3 eger P2 R ile orantili ise merkezcil kuvvetin R den bagimsiz olacagini gosterir Sonuc 4 eger P2 R2 ile orantili ise merkezcil kuvvetin 1 R ile orantili olacagini gosterir Sonuc 5 eger P2 R3 ile orantili ise merkezcil kuvvetin 1 R2 ile orantili olacagini gosterir Bir aciklama Sonuc 5 iliskisinin yorunge periyodunun karesi yorunge buyuklugunun kupune orantili Gunesin cevresinde yorungelerindeki gezegenlere ve Jupiter in yorungesindeki Galile uydularina uygulandiginin gozlemlendigine isaret eder Teorem 3 Teorem 3 yok denecek kadar kucuk dogru parcasi oranlari iceren baska bir geometrik limit argumani kullanarak merkezcil kuvveti dairesel olmayan bir yorungede degerlendirir Kanitlama yorunge egriliginin sanki sonsuz kucuk arklardan yapilmis gibi degerlendirilmesi ve herhangi bir noktadaki merkezcil kuvvetin hiz ve lokal sonsuzkucuk arkin egriliginden degerlendirilmesine kadar iner Bu konu Pricipia da Kitap 1 Onerme 6 olarak tekrar ortaya cikar Bir sonuc belli bir yorunge bicimi ve merkez icin merkezcil kuvvetin belirlenmesinin nasil mumkun oldugunu gosterir Problem1 cekim merkezinin dairenin cevresi uzerinde oldugunu varsayarak bir dairesel yorunge durumunu inceler Bir aciklama yorungedeki bir cismin boyle bir merkeze ulasmasi halinde tanjant boyunca sapacagina isaret eder Principia Onerme 7 Problem 2 cekim merkezi kendi merkezinde olan bir elipsi inceler ve merkezcil kuvvetin bu konfigurasyonda hareket uretmesi icin yaricap vektoruyle dogrudan orantili olacagini bulur Bu materyal Principia da Onerme 10 problem 5 tir Problem 3 yine elipsi inceler ama bu durumda cekim merkezi odak noktalarindan birindedir Bir elipsin yorungesinde donen bir cisim Elipsin bir odak noktasina yonlenen merkezcil kuvvet yasasi gerektirir Burada Newton bu konfigurasyonda hareket uretecek merkezcil kuvvetin yaricap vektorunun karesiyle tersine orantili olacagini bulur Tercumesi Bu nedenle merkezcil kuvvet karsilikli olarak L X SP2 olup karsilikli olarak uzakligin iki kati oranindadir yani karesi Bu Principia da Onerme 11 dir Bir aciklama Problem 3 un gezegen yorungelerinin Gunesin bir odak noktasinda yer aldigi elipsler olduklarini kanitladigina isaret eder Tercumesi Bu nedenle her birlikte Kepler in varsaydigi gibi buyuk gezegenler Gunesin merkezinde bir odak noktasi olan elipsler halinde yorungede donerler ve yaricaplari vektorleri Gunese dogru cizildiginde Latince omnino zamanlara orantili alanlari tariflerler Bu sonuca Teorem 1 Sonuc 5 te dikkate alinan yorungesel donemin karesi ile yorunge boyutunun kupu arasinda gozlemlenen oransalligin ilk gercek olarak alinmasindan sonra varilmistir Bu sonucun inandiriciligina iliskin bir tartisma asagida belirtilmistir Problem 3 un konusu Principia da Problem 6 Oneri 11 dir Teorem 4 Teorem 4 yaricap vektorunun karesine tersine orantili bir merkezcil kuvvet ile belli bir ana ekseni olan eliptik bir yorungedeki cismin dolanim zamaninin o ana eksenle capi ayni olan dairesel bir yorungedeki cisim icin de ayni oldugunu gosterir Principia Onerme 15 Bir aciklama bunun gezegen elipslerinin ve odak noktalarinin yerlerinin dolayli olcumlerle belirlenmesini mumkun kilacagina isaret etmektedir Problem 4 merkezcil kuvvetin ters kare yasasi durumu icin yorunge elipsinin belli bir baslama pozisyonu hiz ve yon icin nasil belirlenecegini inceler Newton burada hizin yeterince yuksek olmasi halinde yorungenin artik elips olmayacagina bunun yerine parabol veya hiperbol olacagina dikkat ceker Ayrica ozkirisin hesaplanan buyuklugune dayali olarak yorungedeki cismin merkeze en yakin yaklastigindaki uzakliga oranla eliptik durum ile digerleri arasindaki ayrim icin geometrik kriterleri tanimlar Principia Onerme 17 Bir aciklama kuyrukluyildiz yorungelerinin tanimlanmasina imkan vermesi ve yorungelerin eliptik olmasi halinde bunlarin donemleri ve donuslerinin tahminini mumkun kilmasinin bu gosterimin bonusu olduguna dikkat ceker Bunun uygulanmasindaki bazi pratik zorluklar da tartisilmistir Son olarak herhangi bir ortamdan gelen sifir dirence dayali onerme serilerinde Problem 5 dogrusal bir cizgiye dogru dusen veya cekim merkezinden firlayan bozulmus bir eliptik yorungeyi tartisir Principia Onerme 32 Bir aciklama atmosferik direncin sifir kabul edilebilmesi halinde Problem 4 ve 5 in atmosferdeki roketlere veya agir cisimlerin dususune nasil uygulanacagini gosterir Son olarak Newton ilk once bir duz cizgide direncin eylemsiz hareket uzerindeki etkilerini dikkate alarak Problem 6 ve sonra da Problem 7 direnc ile tek bicimli merkezcil bir kuvvetin homojen bir ortamda merkeze dogru merkezden uzak hareket uzerindeki birlesik etkilerini dikkate alarak atmosferik direncin mevcut oldugu durumun sonuclarini genisletmeye calisir Her iki problem de hiperbolik yapilar kullanilarak gerometrik olarak ele alinir Bu son iki Problem Principia nin 2 Kitabinda Oneri 2 ve 3 olarak tekrar yer alir Son bir aciklama Problem 6 ve 7 nin atmosferdeki roketlerin hareketlerinin yatay ve dusey bilesenlerine nasil uyarlanabilecegini gosterir bu durumda yer yuvarlagini ihmal ederek Icerik uzerine yorumlar De Motu icinde bazi noktalarda Newton uygulamada zit gorusleri de kanitlanmis kabul edilerek temel alinan bazi hususlari esas almaktadir Bu husus ozellikle Problem 3 e iliskin olarak ortaya cikmaktadir Newton un tum yazilarindaki gosterim bicimi yer yer oldukca kisadir bazi adimlarin tartismasiz veya asikar kabul edilecegini varsaydigi gorulmektedir De Motu da Principia nin ilk basiminda oldugu gibi Newton ziddin kanitlarinin genisletilmesi icin ozellikle bir dayanak belirtmemistir Burada ziddin kaniti teklik bir iliski bulundugundan asikar olmasina dayanmaktadir yani belli bir duzende sadece tek bir yorunge belirli ve belirtilen bir kuvvet hiz baslama pozisyonu grubuna karsilik gelir Newton yasami boyunca yapilan bu cesit elestirilere cevap olarak Principia nin ikinci baskisina Onerme 11 13 e Sonuc olarak bu cesit bir ifade eklemistir 7 Bu genisletmelerin ziddina ne kadar uzak oldugu ve iliskili teklik ifadelerinin tartismasiz ve asikar olup olmadigi sorusu uzerine onemli bir bilimsel tartisma mevcuttur zidlarin gercek olup olmadigi veya Newton tarafindan belirtilip belirtilmedigi hakkinda bir oneri yoktur tartisma Newton un kanitlarinin tatminkar olup olmadigi uzerinedir 8 9 10 Halley in SorusuEdmund Halley in 1684 te Newton u ziyaretinin detaylarini sadece otuz kirk yil sonraki hatiratlardan biliyoruz Bu hatiratlarin birine gore Halley Newton a diyelim ki Gunes e dogru cekim kuvveti ona olan uzakliklarinin karesinin tersi olsun sence gezegenlerin egrisi ne olurdu diye sormustur 11 Bu sorunun baska bir versiyonu otuz yil kadar sonra Newton un kendisi tarafindan verilmistir Halley in kendisine Gezegenlerin kendi orblarinda Gunes hakkinda nasil bir sekil tanimladiklarini bilmeyi kanitim icin cok arzu ederdim 12 demisti Her ikisi de eski hatiralardan uretilen bu farkli raporlar isiginda Halley in tam olarak hangi kelimeleri kullandigini bilmek zordur Bazen Newton un Halley in sorusundan farkli bir soruya cevap vermis oldugu ileri surulur ancak bu noktada kesin bir sey soylemek mumkun degildir Robert Hooke un RoluNewton 1686 da 1679 80 yillarinda Robert Hooke ile yaptigi yazismalarin 1679 80 yillarinda gok cisimlerine iliskin arastirmalarini genisletme konusundaki ilk tesvik oldugunu kabul etmistir 13 Hooke 1679 Kasim inda Newton a yazarak kendisinin Kraliyet Derneginin yazismalarini yonetmek uzere gorevlendirildigini bildirmis ve karsilikli yazismaya baslamislardir 14 Hooke bu gorevi nedeniyle dernek uyelerinden arastirmalariyla ilgili bilgi almak veya digerlerinin arastirmalari hakkindaki goruslerini ogrenmek istiyordu Hooke Newton un ilgisini uyandirmak icin kendisine cesitli konular hakkinda ne dusundugunu sordu ve bir liste vererek Tanjant tarafindan dogrudan hareketli ve merkezi cisme dogru cekim hareketli gezegenlerin gokyuzu hareketlerinin birlestirilmesi ve Benim esneklik yasalari ve sebeplerine iliskin hipotezim ve gezegenlerin hareketlerine iliskin Paris ten yeni bir hipotez Hooke genis bir bicimde tarif etmisti ve ulusal arastirmalarin yapilmasi veya iyilestirilmesi cabalari Londra ve Cambridge arasindaki enlem farki ve diger hususlardan bahsetti Newton dusen bir cismi kullanarak Dunya nin hareketinin belirlenmesiyle ilgili olarak benim kendi dusum seklinde bir cevap vermisti Hooke Newton un dusen bir cismin nasil hareket edebilecegine iliskin fikrine karsi cikmis ve aralarinda kisa bir yazisma olmustur Daha sonra 1686 da Newton un Principia si Kraliyet Dernegine sunuldugunda Hooke aralarindaki bu yazismalar nedeniyle Principia da yer alan Newton un bazi gorusleriyle ilgili kendisine pay cikardi ve Newton un ters kare cekim yasasi fikrini kendisine borclu oldugunu soyledi Ancak Hooke Newton un ters kare yasasi temelinde kanitladigi egriler ve yorungeler icin herhangi bir pay iddiasinda bulunmamisti 15 Bu hususu Halley den duyan Newton Halley e yazdigi mektuplarinda Hooke un iddiasini reddetti ve sadece tek bir kez ilgi uyandiran bir durumun soz konusu oldugunu kabul etti 15 Newton Gunesten gelen uzakliga ters kare orantili bir cekim kuvveti bulundugunu oneren ancak kanitlanmamis Ismael Bullialdus ile gezegenlerin elips hareketlerine neden olan yercekimi veya manyetizm gibi Gunese dogru bir yonelim oldugunu oneren yine kanitlanmamis Giovanni Alfonso Borelli gibi bazi diger kisilerin daha onceki calismalarini kabul etti ancak Hooke un iddia ettigi hususlarin ya Newton un kendisi veya Bullialdus ve Borelli gibi kendisinden daha oncekilerden kaynaklandigini ama Hooke dan kaynaklanmadigini soyledi Wren ve Halley Hooke un daha once ters kare yasasi kapsaminda gezegen hareketlerinin bir turevine sahip oldugunu iddia ettigini ancak bir odul tesviki altinda bile bunu gostermeyi basaramadigini hatirladiklarindan Hooke un iddialarina karsi supheyle yaklasmislardi 15 Kendisinin de kabul ettigi gibi tesvik disinda Newton un Hooke dan gercekte ne kazanmis olabilecegine iliskin bir bilimsel tartisma olmustur 16 Newton un 1727 yilinda olumunden 30 yil kadar sonra Newton un yercekimiyle ilgili calismalari alanindaki erken ve seckin haleflerinden birisi olan Alexis Clairaut Hooke un calismasini inceledikten sonra Kisa bir an gorunur olan gercekle kanitlanan gercek arasinda ne kadar mesafe var diye yazmistir 17 Ayrica bakinizIsaac Newton Galileo Descartes Robert Hooke ve Christiaan Huygens Philosophiae Naturalis Principia Mathematica ve klasik mekanikKaynakca1 D T Whiteside ed Mathematical Papers of Isaac newton Isaac Newton un matematik makaleleri vol 6 1684 1691 Cambridge University Press 1974 sayfa 30 com books id lIZ0v23iqRgC amp pg PA30 91 2 Curtis Wilson From Kepler s Laws so called to Universal Gravitation Empirical Factors Kepler Yasalarindan sozde Evrensel Cekim e Amprik Faktorler in Archives for History of the Exact Sciences 6 1970 sayfalar 89 170 3 Kraliyet Dernegi nin kayit defterinde yer alan geride kalan kopya 1838 de S P Rigaud un Tarihi Deneme Yazisi nda orijinali Latince basilmis ancak basligi Rigaud tarafindan eklenmistir orijinal kopyanin basligi yoktur online bu siteden erisilebilir Isaaci Newtoni Propositiones De Motu http books google com books31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde id uvMGAAAAcAAJ amp pg PA111 4 Ingilizce tercumeleri ucuncu 1726 basima dayalidir ve 1729 tarihli ilk Ingilizce tercumesine Kitap 1 Bu siteden erisilebilir http books google com books id Tm0FAAAAQAAJ22 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde amp pg PA65 5 Newton un Principia si 1687 orijinal basimina metin aranabilir formda Orijinal Latince bu siteden erisilebilir http www gutenberg org etext 2823324 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde 6 Principia daki sonsuzkucukler hesabinin icerigi hem Newton un yasami boyunca hem de daha sonra digerleri arasinda 1696 tarihli kitabi Analyse des infiniment petits Sonsuzkucukler analizi nin onsozunde Principia hakkinda neredeyse tamami bu hesap lequel est presque tout de ce calcul diye sozeden Marquis de l Hospital tarafindan da kabul gormustur Ayrica bakiniz D T Whiteside 1970 The mathematical principles underlying Newton s Principia Mathematica Newton un Principia Mathematica sina temel olusturan matematik prensipleri Journal for the History of Astronomy vol 1 1970 116 138 ozellikle s 120 7 Bakiniz D T Whiteside ed Mathematical Papers of Isaac Newton Isaac Newton un matematik makaleleri vol 6 1684 1691 sayfa 56 http books google com books id olu kirik baglanti lIZ0v23iqRgC amp pg PA56 57 dipnot 73 8 The criticism is recounted by C Wilson in Newton s Orbit Problem A Historian s Response Newton un Yorunge Problemi Bir Tarihci nin Cevabi nda C Wilson in yeniden naklettigi elestiri College Mathematics Journal 1994 25 3 pp 193 200 at sayfalar 195 6 9 Konunun daha genis tartisilmasi icin bakiniz Curtis Wilson Newton s Orbit Problem A Historian s Response Newton un Yorunge Problemi Bir Tarihci nin Cevabi College Mathematics Journal 1994 25 3 pp 193 200 at p 196 Newton un bir argumanin ana hatlarini verdigine mutabik olmustur ayrica D T Whiteside Math Papers vol 6 p 57 ve Bruce Pourciau On Newton s proof that inverse square orbits must be conics Newton un ters kare yorungelerin konik olmasi gerektigi hakkindaki kaniti Annals of Science 48 1991 159 172 ancak buna petitio principii diyen R Weinstock buna katilmamistir bakiniz e g Newton s Principia and inverse square orbits the flaw reexamined Newton un Principia si ve ters kare yorungeler kusur tekrar incelendi Historia Math 19 1 1992 sayfalar 60 70 10 Arguman Bruce Pourciau tarafindan da Merkezcil kuvvetlerden konik yorungelere Newton Principia sinin eski bolumleri boyunca bir yol da ayrintili bir bicimde anlatilmistir Studies in the History and Philosophy of Science 38 2007 sayfalar 56 83 11 Richard S Westfall in Never at Rest Asla hareketsiz degil de sorunun John Conduitt in raporundaki versiyonu verilerek alintilanmistir Bolum 10 sayfa 403 12 Newton un notu gunumuzde Cambridge University Kutuphanesindedir MS Add 3968 f 101 ve I Bernard Cohen tarafindan Introduction to Newton s Principia Newton un Principia sina Giris de basilmistir 1971 at s 293 13 H W Turnbull ed Correspondence of Isaac Newton Isaac Newton un yazismalari Vol 2 1676 1687 Cambridge University Press 1960 Hooke Newton Yazismalari verilmektedir 1679 Kasim Ocak 1679 80 arasi pp 297 314 ve 1686 yazismalari sayfalar 431 448 14 Correspondence Yazismalar vol 2 alintilanmistir s 297 15 H W Turnbull ed Correspondence of Isaac Newton Isaac Newton un Yazismalari Vol 2 1676 1687 Cambridge University Press 1960 Halley Newton un 1686 Mayis indan Temmuz a kadar olan Hooke un iddialari hakkindaki yazismalari verilmektedir sayfalar 431 448 16 Tartismanin yonleri su makalelerde gorulebilir N Guicciardini Reconsidering the Hooke Newton debate on Gravitation Recent Results Hooke Newton Yercekimi tartismasinin yeniden gozden gecirilmesi En son sonuclar Early Science and Medicine 10 2005 511 517 Ofer Gal The Invention of Celestial Mechanics Gokyuzu Mekaniklerinin Kesfi Early Science and Medicine 10 2005 529 534 M Nauenberg Hooke s and Newton s Contributions to the Early Development of Orbital mechanics and Universal Gravitation Hooke ve Newton un Yorunge Mekanigi ve Evrensel Cekim Gucunun Erken Gelisimine Katkilari Early Science and Medicine 10 2005 518 528 17 W W Rouse Ball An Essay on Newton s Principia Newton un Principia si uzerine bir yazi London and New York Macmillan 1893 sayfa 69 BibliyografyaAsla hareketsiz degil Isaac Newton un bir biyografisi R S Westfall Cambridge University Press 1980 ISBN 0 521 23143 4 The Mathematical Papers of Isaac Newton Isaac Newton un Matematik Makaleleri Vol 6 sayfalar 30 91 ed by D T Whiteside Cambridge University Press 1974 ISBN 0 521 08719 8