Debian ˈdɛbiən 1993 yılında başlatılmış Dünya nın çeşitli bölgelerindeki gönüllüler tarafından hazırl

Debian (), 1993 yılında başlatılmış, Dünya'nın çeşitli bölgelerindeki gönüllüler tarafından hazırlanan; GNU/Hurd, GNU/Linux gibi farklı çekirdek seçeneklerine dayalı tamamen özgür bir Linux dağıtımıdır. En yaygın GNU/Linux dağıtımlarından biri konumundaki Debian, aynı zamanda , Knoppix, Linux Mint, , Pardus, Parsix, Ubuntu, Peppermint OS ve Xandros gibi birçok GNU/Linux dağıtımına da kaynak teşkil etmekte ve Google başta olmak üzere iyi tanınan birçok Web sitesinde de tercih edilmektedir. Debian, farklı işletim sistemi çekirdekleriyle birlikte AMD64, ARM, DEC Alpha, i386, IA-64, PowerPC, SPARC, MIPS, HPPA, gibi çok sayıda donanım platformunda da çalışabilmektedir. Desteklediği donanım ve çekirdek zenginliğinin yanı sıra Debian'ı diğer dağıtımlara nispetle özgün kılan en önemli husus, dağıtım kapsamındaki yazılımların bütünüyle özgür lisans şartlarına sahip olması, yazılım özgürlüğünü denetlemek ve sürekli kılmaya yönelik bir Debian Sosyal Sözleşmesi'nin bulunmasıdır.

Debian GNU/Linux

Debian 10
Geliştirici(ler)	Debian Projesi
İşletim sistemi ailesi	Unix tipi
Paket yöneticisi	dpkg
Üretime hazır olduğu tarih	15 Eylül 1993
Son kararlı sürümü	12 (bookworm) (10 Haziran 2023)
Kaynak türü	Açık kaynak
Lisans	Başta GPL ve diğer özgür yazılım lisansları
Çekirdek türü	Monolitik: Linux, (kFreeBSD) (deneysel: : Hurd)
Güncelleme yöntemi	APT
Platform desteği	i386, AMD64, PowerPC, SPARC, ARM, MIPS, HPPA, , IA-64
Kullanıcı arayüzü	GNOME Cinnamon KDE Plasma 5 LXDE LXQt MATE Xfce
Web sitesi	www.debian.org
Dil sayısı	Çokdilli (Türkçe dahil)

1993 yılında Purdue Üniversitesi'nde bir öğrenci olan Debian'in kurucusu Ian Murdock, "Debian Manifesto" isimli yazısında Debian'ın misyon ve felsefesini anlatmıştır. Bu doğrultuda Debian, İnternet üzerindeki ilk demokratik topluluklardan birini temsil etmektedir. 1996 yılında Ian Murdock'ün yeri Bruce Perens'e geçerken Ian Murdock, 2015 Aralık ayında ölümüne kadar Debian projesi içerisinde çalışmaya devam etmiştir.

"Debian" adı, Ian Murdock'ın kız arkadaşı (daha sonra eşi olmuştur) Debora'nın Deb'i ve Ian'ın ismi yan yana getirilerek oluşturulmuştur.

Debian'da, kendine özgü bir paket (uygulamalar) üslubu olan .deb kullanılmaktadır. Paket yönetimi için alt seviyede dpkg ve buna eşlik eden bir dizi araçla birlikte daha üst seviyede APT denilen gelişkin bir paket yönetim sistemi de mevcuttur. İstenilen bir paketin bağımlı olduğu diğer paketlerle birlikte İnternet veya CD-ROM gibi ortamlar üzerindeki paket arşivlerinden otomatik olarak kurulumuna imkân veren APT sistemini, apt-get adında basit bir komut satırı istemcisiyle veya tabanlı bir metin arayüzü sunan dselect, aptitude veya GTK+ tabanlı bir grafik kullanıcı arayüzü sunan synaptic gibi uygulamalarla kullanmak mümkündür. Debian'ın on binlerce derlenmiş paket içeren zengin paket depoları sayesinde belirli bir uygulamayı kurmak veya kurulan bir paketi yeni sürüme yükseltmek oldukça basittir. İnternet üzerindeki paket depoları Dünya'nın çeşitli konumlarında yansılanmaktadır. apt-spy, netselect-apt gibi araçlarla bulunduğunuz konuma en yakın depoyu seçmek ve bu suretle sistemi ağ üzerinden sürekli güncel durumda tutmak mümkün olmaktadır.

Kurulum

Debian'ın ihtiyaca uygun kurulum kalıp dosyasını, yazılımın Web sitesindeki edinme30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . bölümünden temin etmek mümkündir. Debian'ın farklı mimarilere yönelik çeşitli kalıp dosyaları bulunmaktadır. Debian'ın Web sitesinde bu kalıplardan amd64 seçeneği 64-bit işlemciye sahip (AMD veya Intel mikroişlemci) bilgisayara yöneliktir. i386 seçeneği ise 32-bit işlemciye sahip (AMD veya Intel mikroişlemci) bilgisayarlar içindir.

Debian 4.0 sürümü ile kurulum aracına grafiksel arayüz seçeneği eklenmiştir. Yazı ve grafik ortamında basit kurulum seçeneğinin yanı sıra gelişmiş kurulum seçenekleri mevcuttur. Debian kurulum medyasını (CD, DVD ya da USB bellek) bilgisayara takıp kurmak istendiğinde ilk ekranda Install, Graphical install, Advanced Options gibi seçeneklerin yer aldığı bir ekran görülür. Burada en başta yer alan Install seçeneği, metin tabanlı basit kurulum yöntemini ifade eder. Grafiksel arayüz üzerinden kurulum yapabilmek için bu ekranda İngilizce: Graphical install seçeneği kullanılmalıdır.

Sürümler

Debian'ın şu ana kadarki sürüm isimleri Toy Story (Oyuncak Hikâyesi) filmindeki karakterlerden alınmadır. Debian 3 değişik şekilde bulunabilir: Kararsız, Deneme, Kararlı

Kararsız

Bu sürümün adı sid olup yeni geliştirilen ya da güncellenmiş paketlerin deneme sürümünden önce ilk konulduğu sürümdür. Dolayısıyla en güncel sürüm olmakla birlikte kararsız oluşundan dolayı çalışma garantisi yoktur. Daha çok Debian geliştiricileri tarafından kullanılır. Büyük bir hatası olmayan paketler buradan deneme sürümüne aktarılırlar.

Kararsız sürüm olduğu için adı Oyuncak Hikâyesi filminin kötü karakteri olan Sid olarak seçilmiştir.

Deneme

Geliştirilmesi test aşamasında devam eden sürümdür. Tam anlamıyla kararlı değildir. Kararsız sürümden paketler bu sürüme aktarılıp burada denemeye bırakılırlar. Deneme aşaması birkaç yıl devam eder ve sonunda yeni kararlı sürüm olarak ilan edilir. Debian'ın güncel olmasını isteyen kullanıcılar, bu sürümü tercih etmektedirler. Paketlerde günlük yenilemeler olmakta ve kullanıcılar her an işletim sistemlerini güncelleyebilmektedirler. Fakat deneme aşamasında bir sürüm olduğu için dikkatli olmak gerekir.

Kararlı

Deneme sürecini bitirmiş kararlı olan sürümlerdir. Birkaç yılda bir yeni sürüm yapılmaktadır. Bugüne kadar sunulmuş ana Debian sürümleri aşağıda sıralanmıştır.

1.0 sürümü asla yayınlanmamıştır. Nedeni ise Infomagic adında bir CD dağıtıcısının Debian'ın geliştirme sürümlerinden birisini 1.0 olarak etiketleyip piyasaya sürmesidir. Karışıklık çıkmaması için ilk kararlı dağıtım 1.1 olarak numaralandırılmıştır.

Sürüm	Kod adı	Çıkış tarihi	Paketler	Notlar
1.1	buzz	1996-06-17	474	dpkg, geçişi, Linux 2.0
1.2	rex	1996-12-12	848	-
1.3	bo	1997-06-05	974	-
2.0	hamm	1998-07-24	≈ 1,500	glibc geçişi. Yeni mimari: `m68k`
2.1	slink	1999-03-09	≈ 2,250	APT, yeni mimariler: `alpha, sparc`
2.2	potato	2000-08-15	≈ 3,900	Yeni mimariler: `arm, powerpc`
3.0	woody	2002-07-19	≈ 8,500	Yeni mimariler: `hppa, ia64, mips, mipsel, s390`
3.1	sarge	2005-06-06	≈ 15,400	Modüler kurulum, yarı resmî `amd64` desteği
4.0	etch	2007-04-08	≈ 18,000	Grafiksel kurulum desteği, geçişi, modüler geçişi. Yeni mimari: `amd64`. Düşen mimari: `m68k`. Son güncelleme sürümü 4.0r9, yayınlanma tarihi: 2010-05-22.
5.0	lenny	2009-02-15	≈ 23,000	Yeni mimari/ikili ABI: `armel.` SPARC 32-bit donanım desteği düştü.Eee PC tam desteği. Son güncelleme sürümü 5.0.10, yayınlanma tarihi: 2012-03-10.
6.0	squeeze	2011-02-06	≈ 29,000	Yeni mimariler/çekirdekler: `kfreebsd-i386, kfreebsd-amd64`. Düşen mimariler: `alpha, hppa, OABIarm`.glibc yerine Bağımlılık tabanlı önyükleme sırası ki bu paralel init betiği işlemine izin verir. GTK 1'e kadar eski kütüphaneler çıkarıldı. Varsayılan Linux çekirdeğinde, özgür olmayan donanım yazılımları tasfiye edildi.
7	wheezy	2013-05-04	≈ 36,000	32-bit ve 64-bitlik paketlerin aynı sistemde kullanılmasını sağlayan çoklu mimari (multiarch) desteği. Yeni mimariler: `armhf`,`s390x`. Qt 3 kadar eski kütüphaneler çıkarıldı. UEFI ile yükleme ve önyükleme desteği ("Secure Boot" henüz desteklenmiyor).
8	jessie	2015-04-25	≈ 43,000	Yeni öntanımlı başlatıcı sistemi systemd dahil edildi. 32-bit UEFI sistemlerde çalışan 64-bit çekirdekler için, 32-bit sistemlerde UEFI desteği ve birçok bilinen firmware hatasının giderilmesi.
9	stretch	2017-06-17	≈51,000	5 Şubat 2017'de "Freeze", ağ arabirimlerinin yeni isimleri, MySQL standardı yerine MariaDB, [58] Nftables ilk kez dahil edildi
10	buster	2019-07-06	≈60,000	-
11	bullseye	2021-08-14	≈60,000
12	bookworm	2023-06-10	-	Güncel sürüm

Renkler ve anlamları:	Eski sürüm; desteklenmiyor	Eski sürüm; hâlâ destekleniyor	Güncel sürüm	Gelecek sürüm

Debian tabanlı dağıtımlar

Debian tabanını kullanan çok sayıda Linux dağıtımı vardır. Bu dağıtımların geniş bir listesine Debian'ın web sitesinden ulaşılabilir.

Debian tabanlı başlıca Linux dağıtımları, alfabetik olarak şöyle sıralanabilir:

Debian Projesi öncüleri

Debian projesinin kurucusu Ian Murdock ve sonrasında gelen proje liderleri aşağıda sıralanmıştır.

1. Ian Murdock (Ağustos 1993 – Mart 1996)
2. Bruce Perens (Nisan 1996 – Aralık 1997)
3. (Ocak 1998 – Aralık 1998)
4. (Ocak 1999 – Mart 2001)
5. (Nisan 2001 – Nisan 2002)
6. (Nisan 2002 – Nisan 2003)
7. (Mart 2003 – Mart 2005)

8. (Nisan 2005 – Nisan 2006)
9. (Nisan 2006 – Nisan 2007)
10. (Nisan 2007 – Nisan 2008)
11. (Nisan 2008 – Nisan 2010)
12. (Nisan 2010 – Nisan 2013)
13. (Nisan 2013 – Günümüz)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "www.ibiblio.org". 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
^ "License information". 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2009.
^ . Ohloh. 7 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009.
^ ^a ^b ^c "Debian 7.0 Wheezy yayınlandı"". 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ ^a ^b ^c ^d "A Brief History of Debian: Debian Releases". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ . 15 Ağustos 2000. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ . 8 Nisan 2007. 24 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ "Debian -- News -- Debian GNU/Linux 4.0 updated". 12 Mart 2012. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ . 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ "Debian GNU/Linux 5.0 released". 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ . 2 Haziran 2008. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ . 18 Temmuz 2007. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ . 3 Ağustos 2008. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ "Debian -- News -- Updated Debian 5.0: 5.0.10 released". 10 Mart 2012. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2012.
^ ^a ^b ^c "Debian 6.0 "Squeeze" yayınlandı". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ . 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ . 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2009.
^ . 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
^ . 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
^ "Debian 6.0 "Squeeze" to be released with completely free Linux Kernel". 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2010.
^ "Debian 7 Wheezy to introduce multiarch support". Debian. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
^ . 20 Ağustos 2012. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013.
^ . 7 Haziran 2012. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2011.
^ . Ekaia.org. 7 Şubat 2011. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
^ . 10 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ ^a ^b ^c "Debian 8 Jessie released". Debian.org. 25 Nisan 2015. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
^ . 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
^ . www.debian.org. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
^ "Software distributions based on Debian". 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.
^ http://www.debian.org/misc/children-distros29 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ What does a Debian Project Leader do 25 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . www.debian.org
^ "A Brief History of Debian Chapter 2: Leadership". 13 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2008.

Dış bağlantılar

Resmî Web Sitesi6 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Debian Türkiye Forumu17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Debian Türk kullanıcıları e-posta listesi6 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Debian Türk kullanıcıları grubu belgelendirme sitesi4 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

(İngilizce)
Ian Murdock'ın Günlüğü31 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
DistroWatch'da Debian sayfası22 Ocak 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Debian'ın doğuşu ve felsefesi hakkında makale8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[1] "www.ibiblio.org". 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.

[2] "License information". 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2009.

[3] . Ohloh. 7 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009.

[Wheezy_yayınlandı-4] "Debian 7.0 Wheezy yayınlandı"". 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[releases-5] "A Brief History of Debian: Debian Releases". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[22rel-6] . 15 Ağustos 2000. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[40rel-7] . 8 Nisan 2007. 24 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[8] "Debian -- News -- Debian GNU/Linux 4.0 updated". 12 Mart 2012. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[9] . 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[10] "Debian GNU/Linux 5.0 released". 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[11] . 2 Haziran 2008. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[12] . 18 Temmuz 2007. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[13] . 3 Ağustos 2008. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[14] "Debian -- News -- Updated Debian 5.0: 5.0.10 released". 10 Mart 2012. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2012.

[squeeze_released-15] "Debian 6.0 "Squeeze" yayınlandı". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[16] . 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[17] . 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2009.

[18] . 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.

[19] . 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.

[free_kernel-20] "Debian 6.0 "Squeeze" to be released with completely free Linux Kernel". 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2010.

[21] "Debian 7 Wheezy to introduce multiarch support". Debian. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.

[22] . 20 Ağustos 2012. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013.

[23] . 7 Haziran 2012. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2011.

[24] . Ekaia.org. 7 Şubat 2011. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.

[25] . 10 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[Jessie_yayınlandı-26] "Debian 8 Jessie released". Debian.org. 25 Nisan 2015. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.

[27] . 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.

[28] . www.debian.org. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.

[29] "Software distributions based on Debian". 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.

[30] ttp://www.debian.org/misc/children-distros29 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[31] What does a Debian Project Leader do 25 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . www.debian.org

[32] "A Brief History of Debian Chapter 2: Leadership". 13 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2008.