Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Linux (telaffuz: Lin-uks); Linux çekirdeğine dayalı, açık kaynak kodlu, Unix benzeri bir işletim sistemi ailesidir. GNU Genel Kamu Lisansı versiyon 2 ile sunulan ve Linux Vakfı çatısı altında geliştirilen bir özgür yazılım projesidir. Linux ismi ilk geliştiricisi olan Linus Torvalds tarafından 1991 yılında verilmiştir. Günümüzde süper bilgisayarlarda, akıllı cihazların ve internet altyapısında kullanılan cihazların işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan en popüler olanı Google tarafından geliştirilen Android işletim sistemidir.
 Linux'un maskotu Tux | |
| Geliştirici(ler) | Linux Vakfı |
|---|---|
| İşletim sistemi ailesi | Unix benzeri |
| Kaynak türü | Özgür ve Açık Kaynak |
| Lisans | GNU Genel Kamu Lisansı sürüm 2 |
| Çekirdek türü | Monolitik çekirdek |
| Güncelleme yöntemi | |
| İlk yayınlanma | 1991) |
| Son kararlı sürümü | 6.8.1 / 15 Mart 2024) |
| Platform desteği | Alpha, ARM, , , , , , Itanium, , , , , , PA-RISC, PowerPC, , , , SPARC, , , x86, |
| Kullanıcı arayüzü | Komut satırı; Grafiksel kullanıcı arayüzü |
| Web sitesi | linuxfoundation.org |
Ayrıca Linux ismi, bu çekirdek kullanılarak oluşturulan işletim sistemlerini genel anlamda tanımlamak için yaygın bir kısaltma olarak da kullanılmaktadır. Örneğin Linux çekirdeği ve GNU araçları bir araya getirilerek tam bir işletim sistemi olarak sunulduğunda GNU/Linux dağıtımı olarak adlandırılır, ancak konuşma dilinde kısaca Linux olarak ifade edilmektedir.
Linux kelimesinin bu iki farklı kullanımının yol açabileceği karışıklıktan kaçınmak için çekirdek yazılım hakkındaki teknik bilgiler Linux çekirdeği maddesinde, dağıtımlar hakkındaki bilgiler Linux dağıtımları maddesinde verilmiştir.
Tarihçe
Linux, 1991 yılında Linus Torvalds adlı bir Fin üniversite öğrencisi tarafından, daha eski işletim sistemlerinden birisi olan UNIX'in mimarisine ve POSIX standartlarına uygun şekilde sıfırdan yazılmaya başlanmıştır. Geliştirilmesinde Unix mimarisinden esinlenilmiş olmakla birlikte Linux içinde Unix'ten alınmış herhangi bir kod bulunmamaktadır. Geliştirilen bu yazılım, kullanıcı araçları olmayan sadece bir çekirdek yazılımıdır.
Linux'tan çok daha önce, 1984 yılında, yine UNIX mimarisiyle uyumlu yeni bir işletim sistemini özgür yazılım projesi olarak geliştirmek isteyen Richard Stallman MIT'deki görevinden ayrılmıştı.GNU Projesi adını verdiği işletim sistemi geliştirme projesi 1991 yılına gelindiğinde kullanıcı araçları hazır ancak çekirdek yazılımı eksik bir durumdaydı.
1992 yılında Linus Torvalds geliştirdiği bu çekirdek yazılımı daha çok geliştirici ve katkıcının desteğini alabilmek için özgür yazılım olarak GNU Genel Kamu Lisansı ile yayınlamaya karar verdi. Böylece bu iki proje (Linux çekirdeği ve GNU Tasarısı) birbirlerinin eksik taraflarını tamamlamış ve tam bir işletim sistemi olarak sunulabilir hale gelmiş oldu. Bu işletim sistemi 1994 yılında GNU bülteninde "Özgür UNIX Benzeri" olarak duyuruldu.
Linus Torvalds Linux'u geliştirme hikâyesini Yalnızca Eğlenmek İçin adlı eserinde anlatmıştır.
Özgür yazılım olmasının Linux'a etkisi
Özgür yazılımlar lisansları gereği yazılımın kopyalanabilmesi, kodlarının değiştirilebilmesi ve bu şekilde dağıtılabilmesini yasal olarak mümkün kılmaktadır, yazılımlar isteyen herkes tarafından paylaşılarak geliştirilebilmektedir. Bu nedenle Linux'un GNU Genel Kamu Lisansı'nı tercih etmesi Linux tarihindeki en önemli kırılma noktasıdır. Bu sayede Linux projesi Dünya genelinden pek çok gönüllü uzmanın katkısını almayı başarmıştır.
Richard Stallman tarafından başlatılan özgür yazılım hareketi de daha iyi bilinir olmuş ve başarısı kanıtlanmış bir geliştirme modeli olarak kabul görmüştür.
İnternet'in Linux'a etkisi
İnternet özgür yazılımların ihtiyacı olan, evrensel olarak birlikte yazılım geliştirebilme ortamını herkese sağlayan bir alan açmıştır. GNU/Linux projesi bu imkânı çok iyi değerlendirerek 90'lı yıllardan günümüze kadar Dünya çapındaki uzmanlardan katkı alarak gelişmiştir.
Özellikle Apache yazılımı rakiplerine göre internet sunucularının daha hızlı ve kararlı, maliyet açısından daha ucuz olmasını sağlamıştır. Bu durum 90'lı yılların sonlarından itibaren Linux sistemlerin ticari ve teknolojik olarak gelişmesine büyük katkı yapmıştır.
Ayrıca 2000'li yıllarda internetin evlere ve küçük işletmelere kadar yaygınlaşması çok geniş internet altyapısına ve çok farklı özellikteki ağ cihazlarına olan ihtiyacı arttırmıştır. GNU/Linux sisteminin cihaz üreticileri tarafından sınırsızca özelleştirilebilir olması ve ücretsiz sunulması bu üreticiler tarafından yaygın olarak tercih edilmesine neden olmuştur.
Dağıtımların ortaya çıkışı
Linux dağıtımı (ya da GNU/Linux dağıtımı); Linux çekirdeği, GNU araçları, bir görüntü sunucusu ve bir masaüstü ortamının bir araya gelmesiyle, bu birlikteliği sürdürülebilir şekilde yönetecek yapılandırma araçları ile oluşturulan tam bir işletim sistemidir.
1993 Yılında Patrick Volkerding, çeşitli ağ araçları, grafik arabirimi ve diğer araçları bir arada sunduğu bir GNU/Linux projesi başlatmıştır. Slackware adını verdiği proje ilk GNU/Linux dağıtımıdır. Aynı yıl benzer amaçlarla Ian Murdock tarafından Debian projesi duyurulmuştur.Debian dağıtımı hâlen yaygın kullanılan en eski dağıtım olma özelliği taşımaktadır. Bu konudaki ayrıntılı bilgilere Linux dağıtımı maddesinden ulaşılabilir.
GNU/Linux, gelişiminin ilk yıllarında çeşitli konferanslarda ve üniversite çevrelerinde disketlerle çoğaltılıp elden ele dağıtılmaktaydı. Dağıtım (distrubution) tanımına yol açan bu yöntem günümüzde internet yoluyla indirme şeklinde yapılsa da bu terim hâlen kullanılmaktadır.
Ticari alanda kullanıma başlanması
Linux 1995 Yılında DEC Alpha ve Sun SPARC iş istasyonlarında da çalışabilir hale getirilmiştir. 1998 Yılında ise IBM, Compaq ve Oracle Linux'a destek vermeye başlamıştır. InfoWorld dergisi 2000 yılında sunucu bilgisayarlarda kullanılan Red Hat Linux'u "Yılın İşletim Sistemi" ödülüne layık görmüştür.Red Hat Şirketi 2005 yılında NASDAQ-100 listesine girmeyi başarmıştır. 2004 Yılında Canonical Ltd. tarafından duyurulan Ubuntu Linux ise sunucu sistemlerin yanında masaüstü sistemlerde de popüler olmayı başarmıştır.
2008 Yılında Google, mobil cihazlar için geliştirdiği ve Linux çekirdeği kullanan Android işletim sisteminin 1.0 sürümünü duyurmuştur. Sonraki yıllarda Samsung ve Sony gibi büyük üreticilerin de mobil cihazlarında kullandığı Android son kullanıcı piyasasındaki en yaygın Linux tabanlı işletim sistemi olmayı başarmıştır.
Android, 2017 yılının ilk aylarında internet kullanan cihazlar istatistiğine göre Microsoft Windows'un kullanım oranını yakalamıştır.
Masaüstünde kullanılmaya başlaması
Linux çekirdeği tek başına çalıştırıldığında grafiksel bir masaüstü ortamı sağlamaz. Bunun için pek çok yazılımın bir araya getirilmesi gerekmektedir.
Gerçekte 1991 yılında UNIX sistemlerde grafik arabirim sağlamak üzere geliştirilen projesi mevcuttu. Ancak projenin SGCS firmasına özgür olmayan bir lisansla satılması ile bu projenin özgür versiyonu olan arasında bazı hukuki sorunlar ortaya çıktı. Ayrıca bazı teknik sorunlar projenin gelişmesini yavaşlattı.
Konsorsiyumu 2004 yılında XFree86 kodlarını çatallayarak X Pencere Sistemini geliştirmeye başladı ve 2005 yılında ilk sürümünü duyurdu. Ancak bu tarihe kadar MacOS ve özellikle Microsoft Windows işletim sistemleri, masaüstü sistem piyasasında çoktan lider ve belirleyici konuma gelmişti.
Bundan sonraki dönemde de ticari Linux dağıtımının gelirlerini masaüstü yerine sunucu ve mobil sistemlerden elde ediyor olması geliştiricilerin ve şirketlerin masaüstü ortamına desteğinin kısıtlı olmasına yol açtı. Ancak günümüzde Linux sistemlerin GNOME, KDE, Xfce gibi gelişmiş masaüstü teknolojileri mevcuttur, bu konudaki bilgilere Masaüstü ortamı maddesinden ulaşılabilir.
Simgesi
Linus Torvalds 1996 yılında Canberra, Avustralya Ulusal Hayvanat Bahçesini ziyaretinde bir penguen tarafından ısırılmıştır. Burada Linus, Linux maskotunun bir tür küçük penguen olacağından bahsetmiştir. Başlatılan yarışmaya Larry Ewing bugün de kullanılan penguen çizimi ile katılmış ve çizimi seçilmiştir. Bu sembole isim önerisi ise James Hughes'ten gelmiştir, Hughes'un "'Torvald's Unix'" (Torvalds'ın Unix'i) kelimelerindeki harflerden yola çıkarak önerdiği "'Tux'" kısaltması kabul edilmiştir. Bu ismin bir esprisi de penguenlerin tüy renklerinin Smokin kıyafetine benzemesidir, İngilizcedeki smokin sözcüğünün karşılığı "tuxedo'dur.
Kullanım alanları
İnternet sunucuları
Linux sunucu işletim sistemlerinde kullanım oranı bakımından dünya çapında ilk sırada tercih edilmektedir. Linux ürünleri sunucu işletim sistemi olarak uzun zamandır oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır, 2008 Eylül ayında Microsoft CEO'su Steve Ballmer, dünya genelinde web sunucularının %60'ında Linux'un, %40'ında Windows'un kullanıldığını itiraf etmiştir.'nin 2007 raporunda, GNU/Linux yüklü olarak satılmış sunucular göz önüne alınarak o zaman genel sunucu pazarının %12,7'sinin GNU/Linux'a ait olduğu belirtilmiştir. Ancak bu istatistik, çeşitli şirketler tarafından satılan Linux sunucuların sayısı dayalıdır yani ve sonradan GNU/Linux yüklenerek kullanılan sunucuları içermemektedir. ’ın Eylül 2006'da yayınladığı rapora göre, on güvenilir internet şirketinden sekizi GNU/Linux ürünlerini internet sunucularında kullanmaktadır.
Linux dağıtımları LAMP sunucu-yazılım kombinasyonunun (Linux, Apache, MySQL, PHP) köşe taşıdır. Linux dağıtımları diğer anabilgisayar işletim sistemleri ile karşılaştırıldığında, fiyatlandırma nedeniyle son on yılda giderek popüler olmuştur. Aralık 2009'da, bilgisayar devi IBM, pazarlamaya öncelik vereceğini ve ana bilgisayar tabanlı kurumsal Linux sunucularını satacağını bildirdi.
Ev ve ofis
Linux çekirdeği kullanan sistemler masaüstü, dizüstü ve netbook bilgisayar pazarında yaklaşık olarak %2 pazar payına sahiptir. Daha çok yazılım geliştiriciler, bilgisayar uzmanları ve özgür yazılım gönüllüleri tarafından tercih edilmektedir.
Masaüstü Linux sistemlerine Ubuntu, Debian, Fedora, openSUSE, Linux Mint, Mageia örnek olarak gösterilebilir. Son kullanıcıya hitap etmek amacıyla geliştirilmekte olan Linux dağıtımlarda; kullanıcı arayüzünü teşkil eden GNOME, KDE, Xfce gibi bir masaüstü ortamı, Mozilla Firefox, Chromium gibi bir web tarayıcı, LibreOffice gibi bir ofis yazılım seti video-müzik oynatıcı, CD/DVD yazıcı, grafik işleme yazılımı vb. türden gözde özgür yazılımlar paketlenerek son kullanıcıya sunulmaktadır.
Süper bilgisayarlar
Kasım 2017 tarihinden bugüne en iyi 500 süper bilgisayar sistemin tamamı (%100) Linux kullanmaktadır. Ayrıca dünyanın en güçlü süper bilgisayarı olan ve 2011'de kullanılmaya başlanan IBM Sequoia için de işletim sistemi olarak seçilmiştir.
Bulut bilişim
Bulut bilişim gibi büyük verilerin depolandığı sistemler için Linux oldukça uygun ve ölçeklenebilir bir yapı sunmaktadır. Bu alanda Linux üzerine inşa edilen OpenStack projesi büyük teknoloji şirketlerinin desteğini almıştır.
Mini bilgisayarlar
2000'li yıllardan itibaren az güç tüketen bir Mikroişlemci mimarisi olan ARM mimarisi sayesinde kredi kartı boyutunda bilgisayar sistemleri mümkün hale gelmiştir. Özellikle Raspberry Pi markası ile teknoloji çevrelerinde tanınan benzer donanımlar çok çeşitlidir. Linux bu donanımlarda başarılı bir şekilde çalışabilmekte ve popüler Linux dağıtımının bu donanımlar için özel sürümleri bulunmaktadır.
Mobil cihazlar
- Android: Google tarafından, mobil cihazlar için üretilen, Linux temelli açık kaynak kodlu bir işletim sistemi. Günümüzde akıllı telefon sektöründe yılı içi akıllı telefon satışları göz önüne alındığında pazar lideri konumundadır.
- Tizen: Linux Vakfı bünyesinde Samsung ve Intel'in öncülüğünde akıllı telefonlar, tabletler ve TV'ler için geliştirilen bir işletim sistemi projesi.HTML5 tabanlı bir arayüze sahiptir.
- webOS: LG'nin özellikle televizyonlar için geliştirmekte olduğu işletim sistemi.
- Postmarketos 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .:Tabanı Alpine linux 17 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'e dayanan bu işletim sistemi şu ana dek 200'den fazla cihaza destek vermektedir.
- Ubuntu Touch: Canonical Ltd. ve Ubuntu topluluğu tarafından yeni nesil akıllı telefonlar ve tabletler için geliştirilmiş bir mobil işletim sistemi projesidir. 5 Nisan 2017'de Ubuntu Touch projesi için yapılan yatırımların sona ereceği duyuruldu.
Gömülü cihazlar
Gömülü sistemler sadece belli bir görev için üretilmiş özel donanımlar ve özel tasarlanmış işletim sistemlerinden oluşur. Akıllı TV'ler, Internet yönlendiricileri, endüstriyel otomasyon ve makine kontrol sistemleri gibi geniş bir kullanım alanı vardır. Linux'un ölçeklenebilir yapısı bu alanda da yaygın kullanılmasını sağlamıştır.
Nesnelerin interneti
21.Yüzyılın en önemli bilişim devrimlerinden birisi olarak görülen Nesnelerin interneti henüz emekleme aşamasındadır ve belli bir standarda kavuşmamıştır. Bu alanda kullanılan cihazlar düşük güç tüketimli, yüksek kararlılıkla çalışma ve yüksek ölçeklenebilir özellikte olması beklenmektedir. Linux bu imkânları başarı ile sağladığından oldukça avantajlı konumdadır ve başta Linux Vakfı tarafından olmak üzere pek çok proje ile desteklenmektedir.
Oyun ve eğlence
Ticari PC Oyunları üreten firmaların pek çoğu son yıllara gelinceye kadar Linux sistemlere uygun oyunlar üretmemişlerdir. Bu nedenle Linux sistemlerdeki oyun imkânları oldukça sınırlı kalmıştır. Oyun yazılımlarının kullandığı DirectX kütüphanesi Linux sistemlerde çalışmamaktadır. Linux ile çalışan OpenGL kütüphanesi ise üreticiler tarafından tercih edilmemiştir.
Ancak 2012 yılında Steam oyun platformunun Linux İstemcisi sunmasıyla birlikte bazı popüler oyunların Linux sürümleri üretilmeye başlanmıştır. Ayrıca Android işletim sistemine ait uygulama mağazasında da geniş bir oyun seçeneği bulunmaktadır.
Otomotiv
Toyota, Nissan, Jaguar, Land Rover, Ford, Mazda, Mitsubishi, Subaru gibi büyük otomobil üreticileri araçlarının dijital sistemlerinde uzun zamandır Linux kullanmaktadır. Automotive Grade Linux projesi ise Linux Vakfı tarafından akıllı otomobiller üretilmesi için yürütülmektedir, büyük teknoloji ve otomotiv üreticileri projeye üye olmuşlardır.
Geliştirme
Linux ve öbür popüler işletim sistemleri arasındaki ana fark Linux çekirdeği ile sistemi oluşturan öbür parçaların özgür ve açık kaynak kodlu yazılım olmasıdır. Linux özgür olan tek işletim sistemi olmamakla beraber en çok kullanılan örnektir. Bazı Özgür yazılım lisansları, kopyalanan kodun aynı şartlar altında dağıtılmasını öngören Copyleft prensibine dayanır. En sık kullanılan özgür yazılım lisanslarından GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) bir tür copyleft'tir ve Linux kerneli ile birçok GNU yazılımında bulunmaktadır.
Linux tabanlı dağıtımlar, geliştiricileri tarafından öbür işletim sistemleri ve yerleşmiş bilgisayar standartlarıyla uyumluluk göze alınarak yapılır. Linux sistemleri POSIX, Single UNIX Specification, Linux Standart Base, ISO ve ANSI standartlarına uygun yapılır.
Özgür yazılım projeleri, iş birliği ile geliştirilmelerine karşın sıklıkla birbirlerinden bağımsız üretilirler.
Çoğu Linux dağıtımı ağ bağlantısı ile sistem ve aplikasyon yazılımlarını indirmeye olanak tanıyan uzaktan bağlantıları yöneten paket yöneticilerine sahiptir. Dağıtımlar bireyler, topluluklar, gönüllüler ve ticari kuruluşlar tarafından geliştirilir. Bir dağıtım, indirilen Linux kernelinin varsayılan konfigürasyonu, genel sistem güvenliği ve farklı yazılım paketlerinin tüm sisteme entegrasyonundan sorumludur. Dağıtımlar yazılım indirmek, silmek ve sistemi güncellemek için genelde apt, rpm, pacman gibi paket yöneticilerini kullanır.
Linux Vakfı
Linux Vakfı'na üye kuruluşlar şunlardır;
| Üyelik Seviyesi | İletişim veya Medya Şirketleri | Yazılım Şirketleri | Finans Şirketleri | Ulaşım Firmaları | Donanım Üreticileri |
|---|---|---|---|---|---|
| Platin Üye(28) (500bin $ üzeri bağış) | |||||
| Altın Üye (5) (Yıllık 100bin $ bağış) |
| ||||
| Gümüş Üye (65) |
|
| Fujitsu |
Telif hakkı ve isimlendirme
Linux ve çoğu GNU yazılımı GNU Genel Kamu Lisansı altında lisanslıdır. GPL, Linux dağıtıcılarına kaynak kodu(ya da herhangi bir değişikliği) alıcılar için aynı şartlar altında kullanılabilir hale getirmesini gerektirir. Yazılım sisteminin diğer anahtar bileşenleri başka lisanslar kullanabilir. Örneğin birçok kütüphane GNU, LGPL'yi ve GPL'nin birçok serbest versiyonunu kullanır. Ek olarak X Pencere sistemini X.org uygulamaları MIT Lisansı'nı kullanır.
Torvalds, Linux çekirdeğinin Genel Kamu Lisansı'nın 2. versiyonundan 3. versiyonuna geçmeyeceğini belirtir. Torvalds özellikle yeni lisansta yer alan ve dijital haklar yönetiminde yazılım kullanımını yasaklayan bazı hükümleri sevmemektedir ve aynı zamanda sayısı binleri bulan bütün telif hakkı sahiplerinden izin almak kullanışsız olacaktır.
Bir kısım kitle tarafından “Linux” kelimesiyle ifade edilen çekirdek, bir kısım kitle tarafından da GNU Projesi yazılım ve araçlarını içermesi nedeniyle “GNU/Linux” diye ifade edilmekte, bu söz grubu ile adlandırılmaktadır. Adlandırma konusundaki tartışma uzun bir süredir devam etmektedir.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Linux ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ "http://groups.google.com/group/comp.os.minix". 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2012.
|başlık=dış bağlantı () - ^ a b c "Sunucu pazar payı konusunda Microsoft'un açıklması". 21 Nisan 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2012.
- ^ "GNU/Linux FAQ". Gnu.org. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2013.
- ^ "Linux and the GNU System". Gnu.org. 9 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ a b "ODTÜ Bilgisayar Topluluğu e-bergi'de "Linux'un Doğuşu" yazısı". 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013.
- ^ a b https://archive.org/details/JustForFun []
- ^ . 30 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ . 25 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "VPS Server Hosting Solutions - Starting at $3.99/month". VPSServer.com. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.
- ^ "marketshare.hitslink.com". 17 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2013.
- ^ "TOP500 List". 12 Aralık 1998 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
- ^ . 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ . 14 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ . 29 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Gartner'ın araştırması". 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ . 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013.
- ^ . wiki.postmarketos.org. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ . Webtekno. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2017.
- ^ . www.gnu.org (İngilizce). 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "POSIX.1 (FIPS 151-2) Certification". 26 Şubat 2012 tarihinde kaynağından .
- ^ "How source code compatible is Debian with other Unix systems?". Debian FAQ. the Debian project. October 16, 2011 tarihinde kaynağından .
- ^ comments, 26 Jul 2018 Steve OvensFeed 151up 9. . Opensource.com (İngilizce). 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar
| Türkçe
| İngilizce
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Linux telaffuz Lin uks Linux cekirdegine dayali acik kaynak kodlu Unix benzeri bir isletim sistemi ailesidir GNU Genel Kamu Lisansi versiyon 2 ile sunulan ve Linux Vakfi catisi altinda gelistirilen bir ozgur yazilim projesidir Linux ismi ilk gelistiricisi olan Linus Torvalds tarafindan 1991 yilinda verilmistir Gunumuzde super bilgisayarlarda akilli cihazlarin ve internet altyapisinda kullanilan cihazlarin isletim sistemlerinde yaygin olarak kullanilmaktadir Bunlardan en populer olani Google tarafindan gelistirilen Android isletim sistemidir LinuxLinux un maskotu TuxGelistirici ler Linux VakfiIsletim sistemi ailesiUnix benzeriKaynak turuOzgur ve Acik KaynakLisansGNU Genel Kamu Lisansi surum 2Cekirdek turuMonolitik cekirdekGuncelleme yontemiIlk yayinlanma 1991 33 yil once 1991 Son kararli surumu 6 8 1 15 Mart 2024 2 ay once 2024 03 15 Platform destegiAlpha ARM Itanium PA RISC PowerPC SPARC x86 Kullanici arayuzuKomut satiri Grafiksel kullanici arayuzuWeb sitesilinuxfoundation org Ayrica Linux ismi bu cekirdek kullanilarak olusturulan isletim sistemlerini genel anlamda tanimlamak icin yaygin bir kisaltma olarak da kullanilmaktadir Ornegin Linux cekirdegi ve GNU araclari bir araya getirilerek tam bir isletim sistemi olarak sunuldugunda GNU Linux dagitimi olarak adlandirilir ancak konusma dilinde kisaca Linux olarak ifade edilmektedir Linux kelimesinin bu iki farkli kullaniminin yol acabilecegi karisikliktan kacinmak icin cekirdek yazilim hakkindaki teknik bilgiler Linux cekirdegi maddesinde dagitimlar hakkindaki bilgiler Linux dagitimlari maddesinde verilmistir TarihceLinus Torvalds Linux cekirdeginin yaraticisi Linux 1991 yilinda Linus Torvalds adli bir Fin universite ogrencisi tarafindan daha eski isletim sistemlerinden birisi olan UNIX in mimarisine ve POSIX standartlarina uygun sekilde sifirdan yazilmaya baslanmistir Gelistirilmesinde Unix mimarisinden esinlenilmis olmakla birlikte Linux icinde Unix ten alinmis herhangi bir kod bulunmamaktadir Gelistirilen bu yazilim kullanici araclari olmayan sadece bir cekirdek yazilimidir Linux tan cok daha once 1984 yilinda yine UNIX mimarisiyle uyumlu yeni bir isletim sistemini ozgur yazilim projesi olarak gelistirmek isteyen Richard Stallman MIT deki gorevinden ayrilmisti GNU Projesi adini verdigi isletim sistemi gelistirme projesi 1991 yilina gelindiginde kullanici araclari hazir ancak cekirdek yazilimi eksik bir durumdaydi 1992 yilinda Linus Torvalds gelistirdigi bu cekirdek yazilimi daha cok gelistirici ve katkicinin destegini alabilmek icin ozgur yazilim olarak GNU Genel Kamu Lisansi ile yayinlamaya karar verdi Boylece bu iki proje Linux cekirdegi ve GNU Tasarisi birbirlerinin eksik taraflarini tamamlamis ve tam bir isletim sistemi olarak sunulabilir hale gelmis oldu Bu isletim sistemi 1994 yilinda GNU bulteninde Ozgur UNIX Benzeri olarak duyuruldu Linus Torvalds Linux u gelistirme hikayesini Yalnizca Eglenmek Icin adli eserinde anlatmistir Ozgur yazilim olmasinin Linux a etkisi Ozgur yazilimlar lisanslari geregi yazilimin kopyalanabilmesi kodlarinin degistirilebilmesi ve bu sekilde dagitilabilmesini yasal olarak mumkun kilmaktadir yazilimlar isteyen herkes tarafindan paylasilarak gelistirilebilmektedir Bu nedenle Linux un GNU Genel Kamu Lisansi ni tercih etmesi Linux tarihindeki en onemli kirilma noktasidir Bu sayede Linux projesi Dunya genelinden pek cok gonullu uzmanin katkisini almayi basarmistir Richard Stallman tarafindan baslatilan ozgur yazilim hareketi de daha iyi bilinir olmus ve basarisi kanitlanmis bir gelistirme modeli olarak kabul gormustur Internet in Linux a etkisi Internet ozgur yazilimlarin ihtiyaci olan evrensel olarak birlikte yazilim gelistirebilme ortamini herkese saglayan bir alan acmistir GNU Linux projesi bu imkani cok iyi degerlendirerek 90 li yillardan gunumuze kadar Dunya capindaki uzmanlardan katki alarak gelismistir Ozellikle Apache yazilimi rakiplerine gore internet sunucularinin daha hizli ve kararli maliyet acisindan daha ucuz olmasini saglamistir Bu durum 90 li yillarin sonlarindan itibaren Linux sistemlerin ticari ve teknolojik olarak gelismesine buyuk katki yapmistir Ayrica 2000 li yillarda internetin evlere ve kucuk isletmelere kadar yayginlasmasi cok genis internet altyapisina ve cok farkli ozellikteki ag cihazlarina olan ihtiyaci arttirmistir GNU Linux sisteminin cihaz ureticileri tarafindan sinirsizca ozellestirilebilir olmasi ve ucretsiz sunulmasi bu ureticiler tarafindan yaygin olarak tercih edilmesine neden olmustur Dagitimlarin ortaya cikisi Linux dagitimi ya da GNU Linux dagitimi Linux cekirdegi GNU araclari bir goruntu sunucusu ve bir masaustu ortaminin bir araya gelmesiyle bu birlikteligi surdurulebilir sekilde yonetecek yapilandirma araclari ile olusturulan tam bir isletim sistemidir 1993 Yilinda Patrick Volkerding cesitli ag araclari grafik arabirimi ve diger araclari bir arada sundugu bir GNU Linux projesi baslatmistir Slackware adini verdigi proje ilk GNU Linux dagitimidir Ayni yil benzer amaclarla Ian Murdock tarafindan Debian projesi duyurulmustur Debian dagitimi halen yaygin kullanilan en eski dagitim olma ozelligi tasimaktadir Bu konudaki ayrintili bilgilere Linux dagitimi maddesinden ulasilabilir GNU Linux gelisiminin ilk yillarinda cesitli konferanslarda ve universite cevrelerinde disketlerle cogaltilip elden ele dagitilmaktaydi Dagitim distrubution tanimina yol acan bu yontem gunumuzde internet yoluyla indirme seklinde yapilsa da bu terim halen kullanilmaktadir Ticari alanda kullanima baslanmasi Linux 1995 Yilinda DEC Alpha ve Sun SPARC is istasyonlarinda da calisabilir hale getirilmistir 1998 Yilinda ise IBM Compaq ve Oracle Linux a destek vermeye baslamistir InfoWorld dergisi 2000 yilinda sunucu bilgisayarlarda kullanilan Red Hat Linux u Yilin Isletim Sistemi odulune layik gormustur Red Hat Sirketi 2005 yilinda NASDAQ 100 listesine girmeyi basarmistir 2004 Yilinda Canonical Ltd tarafindan duyurulan Ubuntu Linux ise sunucu sistemlerin yaninda masaustu sistemlerde de populer olmayi basarmistir 2008 Yilinda Google mobil cihazlar icin gelistirdigi ve Linux cekirdegi kullanan Android isletim sisteminin 1 0 surumunu duyurmustur Sonraki yillarda Samsung ve Sony gibi buyuk ureticilerin de mobil cihazlarinda kullandigi Android son kullanici piyasasindaki en yaygin Linux tabanli isletim sistemi olmayi basarmistir Android 2017 yilinin ilk aylarinda internet kullanan cihazlar istatistigine gore Microsoft Windows un kullanim oranini yakalamistir Masaustunde kullanilmaya baslamasi Linux cekirdegi tek basina calistirildiginda grafiksel bir masaustu ortami saglamaz Bunun icin pek cok yazilimin bir araya getirilmesi gerekmektedir Gercekte 1991 yilinda UNIX sistemlerde grafik arabirim saglamak uzere gelistirilen projesi mevcuttu Ancak projenin SGCS firmasina ozgur olmayan bir lisansla satilmasi ile bu projenin ozgur versiyonu olan arasinda bazi hukuki sorunlar ortaya cikti Ayrica bazi teknik sorunlar projenin gelismesini yavaslatti Konsorsiyumu 2004 yilinda XFree86 kodlarini catallayarak X Pencere Sistemini gelistirmeye basladi ve 2005 yilinda ilk surumunu duyurdu Ancak bu tarihe kadar MacOS ve ozellikle Microsoft Windows isletim sistemleri masaustu sistem piyasasinda coktan lider ve belirleyici konuma gelmisti Bundan sonraki donemde de ticari Linux dagitiminin gelirlerini masaustu yerine sunucu ve mobil sistemlerden elde ediyor olmasi gelistiricilerin ve sirketlerin masaustu ortamina desteginin kisitli olmasina yol acti Ancak gunumuzde Linux sistemlerin GNOME KDE Xfce gibi gelismis masaustu teknolojileri mevcuttur bu konudaki bilgilere Masaustu ortami maddesinden ulasilabilir Simgesi Linus Torvalds 1996 yilinda Canberra Avustralya Ulusal Hayvanat Bahcesini ziyaretinde bir penguen tarafindan isirilmistir Burada Linus Linux maskotunun bir tur kucuk penguen olacagindan bahsetmistir Baslatilan yarismaya Larry Ewing bugun de kullanilan penguen cizimi ile katilmis ve cizimi secilmistir Bu sembole isim onerisi ise James Hughes ten gelmistir Hughes un Torvald sUnix Torvalds in Unix i kelimelerindeki harflerden yola cikarak onerdigi Tux kisaltmasi kabul edilmistir Bu ismin bir esprisi de penguenlerin tuy renklerinin Smokin kiyafetine benzemesidir Ingilizcedeki smokin sozcugunun karsiligi tuxedo dur Kullanim alanlariInternet sunuculari Linux icin tasarlanmis sunucular Linux sunucu isletim sistemlerinde kullanim orani bakimindan dunya capinda ilk sirada tercih edilmektedir Linux urunleri sunucu isletim sistemi olarak uzun zamandir oldukca yaygin bir sekilde kullanilmaktadir 2008 Eylul ayinda Microsoft CEO su Steve Ballmer dunya genelinde web sunucularinin 60 inda Linux un 40 inda Windows un kullanildigini itiraf etmistir nin 2007 raporunda GNU Linux yuklu olarak satilmis sunucular goz onune alinarak o zaman genel sunucu pazarinin 12 7 sinin GNU Linux a ait oldugu belirtilmistir Ancak bu istatistik cesitli sirketler tarafindan satilan Linux sunucularin sayisi dayalidir yani ve sonradan GNU Linux yuklenerek kullanilan sunuculari icermemektedir in Eylul 2006 da yayinladigi rapora gore on guvenilir internet sirketinden sekizi GNU Linux urunlerini internet sunucularinda kullanmaktadir Linux dagitimlari LAMP sunucu yazilim kombinasyonunun Linux Apache MySQL PHP kose tasidir Linux dagitimlari diger anabilgisayar isletim sistemleri ile karsilastirildiginda fiyatlandirma nedeniyle son on yilda giderek populer olmustur Aralik 2009 da bilgisayar devi IBM pazarlamaya oncelik verecegini ve ana bilgisayar tabanli kurumsal Linux sunucularini satacagini bildirdi Ev ve ofis Populer Linux dagitimlarindan Ubuntu nun masaustu ekran goruntusu Linux cekirdegi kullanan sistemler masaustu dizustu ve netbook bilgisayar pazarinda yaklasik olarak 2 pazar payina sahiptir Daha cok yazilim gelistiriciler bilgisayar uzmanlari ve ozgur yazilim gonulluleri tarafindan tercih edilmektedir Masaustu Linux sistemlerine Ubuntu Debian Fedora openSUSE Linux Mint Mageia ornek olarak gosterilebilir Son kullaniciya hitap etmek amaciyla gelistirilmekte olan Linux dagitimlarda kullanici arayuzunu teskil eden GNOME KDE Xfce gibi bir masaustu ortami Mozilla Firefox Chromium gibi bir web tarayici LibreOffice gibi bir ofis yazilim seti video muzik oynatici CD DVD yazici grafik isleme yazilimi vb turden gozde ozgur yazilimlar paketlenerek son kullaniciya sunulmaktadir Super bilgisayarlar Kasim 2017 tarihinden bugune en iyi 500 super bilgisayar sistemin tamami 100 Linux kullanmaktadir Ayrica dunyanin en guclu super bilgisayari olan ve 2011 de kullanilmaya baslanan IBM Sequoia icin de isletim sistemi olarak secilmistir Bulut bilisim Bulut bilisim gibi buyuk verilerin depolandigi sistemler icin Linux oldukca uygun ve olceklenebilir bir yapi sunmaktadir Bu alanda Linux uzerine insa edilen OpenStack projesi buyuk teknoloji sirketlerinin destegini almistir Mini bilgisayarlar Raspberry Pi Anakarti 2000 li yillardan itibaren az guc tuketen bir Mikroislemci mimarisi olan ARM mimarisi sayesinde kredi karti boyutunda bilgisayar sistemleri mumkun hale gelmistir Ozellikle Raspberry Pi markasi ile teknoloji cevrelerinde taninan benzer donanimlar cok cesitlidir Linux bu donanimlarda basarili bir sekilde calisabilmekte ve populer Linux dagitiminin bu donanimlar icin ozel surumleri bulunmaktadir Mobil cihazlar Linux tabanli Android isletim sistemini kullanan bir cep telefonuAndroid Google tarafindan mobil cihazlar icin uretilen Linux temelli acik kaynak kodlu bir isletim sistemi Gunumuzde akilli telefon sektorunde yili ici akilli telefon satislari goz onune alindiginda pazar lideri konumundadir Tizen Linux Vakfi bunyesinde Samsung ve Intel in onculugunde akilli telefonlar tabletler ve TV ler icin gelistirilen bir isletim sistemi projesi HTML5 tabanli bir arayuze sahiptir webOS LG nin ozellikle televizyonlar icin gelistirmekte oldugu isletim sistemi Postmarketos 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tabani Alpine linux 17 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde e dayanan bu isletim sistemi su ana dek 200 den fazla cihaza destek vermektedir Ubuntu Touch Canonical Ltd ve Ubuntu toplulugu tarafindan yeni nesil akilli telefonlar ve tabletler icin gelistirilmis bir mobil isletim sistemi projesidir 5 Nisan 2017 de Ubuntu Touch projesi icin yapilan yatirimlarin sona erecegi duyuruldu Gomulu cihazlar Gomulu sistemler sadece belli bir gorev icin uretilmis ozel donanimlar ve ozel tasarlanmis isletim sistemlerinden olusur Akilli TV ler Internet yonlendiricileri endustriyel otomasyon ve makine kontrol sistemleri gibi genis bir kullanim alani vardir Linux un olceklenebilir yapisi bu alanda da yaygin kullanilmasini saglamistir Nesnelerin interneti 21 Yuzyilin en onemli bilisim devrimlerinden birisi olarak gorulen Nesnelerin interneti henuz emekleme asamasindadir ve belli bir standarda kavusmamistir Bu alanda kullanilan cihazlar dusuk guc tuketimli yuksek kararlilikla calisma ve yuksek olceklenebilir ozellikte olmasi beklenmektedir Linux bu imkanlari basari ile sagladigindan oldukca avantajli konumdadir ve basta Linux Vakfi tarafindan olmak uzere pek cok proje ile desteklenmektedir Gercek zamanli FPS turu Urban Terror OyunuOyun ve eglence Ticari PC Oyunlari ureten firmalarin pek cogu son yillara gelinceye kadar Linux sistemlere uygun oyunlar uretmemislerdir Bu nedenle Linux sistemlerdeki oyun imkanlari oldukca sinirli kalmistir Oyun yazilimlarinin kullandigi DirectX kutuphanesi Linux sistemlerde calismamaktadir Linux ile calisan OpenGL kutuphanesi ise ureticiler tarafindan tercih edilmemistir Ancak 2012 yilinda Steam oyun platformunun Linux Istemcisi sunmasiyla birlikte bazi populer oyunlarin Linux surumleri uretilmeye baslanmistir Ayrica Android isletim sistemine ait uygulama magazasinda da genis bir oyun secenegi bulunmaktadir Otomotiv Toyota Nissan Jaguar Land Rover Ford Mazda Mitsubishi Subaru gibi buyuk otomobil ureticileri araclarinin dijital sistemlerinde uzun zamandir Linux kullanmaktadir Automotive Grade Linux projesi ise Linux Vakfi tarafindan akilli otomobiller uretilmesi icin yurutulmektedir buyuk teknoloji ve otomotiv ureticileri projeye uye olmuslardir GelistirmeUnix benzeri isletim sistemlerinin basitlestirilmis tarihcesi Linux kapali kaynak olan orijinal Unix ve Minix kodlarini tasimasa da POSIX standardi dahilinde benzer mimari ve konseptlere sahiptir Linux ve obur populer isletim sistemleri arasindaki ana fark Linux cekirdegi ile sistemi olusturan obur parcalarin ozgur ve acik kaynak kodlu yazilim olmasidir Linux ozgur olan tek isletim sistemi olmamakla beraber en cok kullanilan ornektir Bazi Ozgur yazilim lisanslari kopyalanan kodun ayni sartlar altinda dagitilmasini ongoren Copyleft prensibine dayanir En sik kullanilan ozgur yazilim lisanslarindan GNU Genel Kamu Lisansi GPL bir tur copyleft tir ve Linux kerneli ile bircok GNU yaziliminda bulunmaktadir Linux tabanli dagitimlar gelistiricileri tarafindan obur isletim sistemleri ve yerlesmis bilgisayar standartlariyla uyumluluk goze alinarak yapilir Linux sistemleri POSIX Single UNIX Specification Linux Standart Base ISO ve ANSI standartlarina uygun yapilir Ozgur yazilim projeleri is birligi ile gelistirilmelerine karsin siklikla birbirlerinden bagimsiz uretilirler Cogu Linux dagitimi ag baglantisi ile sistem ve aplikasyon yazilimlarini indirmeye olanak taniyan uzaktan baglantilari yoneten paket yoneticilerine sahiptir Dagitimlar bireyler topluluklar gonulluler ve ticari kuruluslar tarafindan gelistirilir Bir dagitim indirilen Linux kernelinin varsayilan konfigurasyonu genel sistem guvenligi ve farkli yazilim paketlerinin tum sisteme entegrasyonundan sorumludur Dagitimlar yazilim indirmek silmek ve sistemi guncellemek icin genelde apt rpm pacman gibi paket yoneticilerini kullanir Linux VakfiLinux Vakfi na uye kuruluslar sunlardir Uyelik Seviyesi Iletisim veya Medya Sirketleri Yazilim Sirketleri Finans Sirketleri Ulasim Firmalari Donanim UreticileriPlatin Uye 28 500bin uzeri bagis AT amp T Tencent Fujitsu Google IBM Microsoft Oracle VMware Cisco Systems Intel Qualcomm Hitachi Huawei NEC Samsung ElectronicsAltin Uye 5 Yillik 100bin bagis Alibaba Cloud Baidu Systems Dell EMC SUSE Accenture Meta Inc Hart Uber BlackRock Toyota Renesas Electronics Panasonic ToshibaGumus Uye 65 Aarna Networks 28 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Comcast Sprint PANTHEON tech LinkedIn Desotech 8 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tencent FujitsuTelif hakki ve isimlendirmeLinux ve cogu GNU yazilimi GNU Genel Kamu Lisansi altinda lisanslidir GPL Linux dagiticilarina kaynak kodu ya da herhangi bir degisikligi alicilar icin ayni sartlar altinda kullanilabilir hale getirmesini gerektirir Yazilim sisteminin diger anahtar bilesenleri baska lisanslar kullanabilir Ornegin bircok kutuphane GNU LGPL yi ve GPL nin bircok serbest versiyonunu kullanir Ek olarak X Pencere sistemini X org uygulamalari MIT Lisansi ni kullanir Torvalds Linux cekirdeginin Genel Kamu Lisansi nin 2 versiyonundan 3 versiyonuna gecmeyecegini belirtir Torvalds ozellikle yeni lisansta yer alan ve dijital haklar yonetiminde yazilim kullanimini yasaklayan bazi hukumleri sevmemektedir ve ayni zamanda sayisi binleri bulan butun telif hakki sahiplerinden izin almak kullanissiz olacaktir Bir kisim kitle tarafindan Linux kelimesiyle ifade edilen cekirdek bir kisim kitle tarafindan da GNU Projesi yazilim ve araclarini icermesi nedeniyle GNU Linux diye ifade edilmekte bu soz grubu ile adlandirilmaktadir Adlandirma konusundaki tartisma uzun bir suredir devam etmektedir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Linux ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Linux Kullanicilari Dernegi Ozgur yazilim Acik kaynak Ozgur Yazilim Vakfi GNU Projesi Linux dagitimi Linux kullanicilari listesi Richard Stallman Linus TorvaldsKaynakca http groups google com group comp os minix 18 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2012 baslik dis baglanti yardim a b c Sunucu pazar payi konusunda Microsoft un aciklmasi 21 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2013 Arsivlenmis kopya 19 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2012 GNU Linux FAQ Gnu org 2 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2013 Linux and the GNU System Gnu org 9 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2013 Arsivlenmis kopya 20 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 a b ODTU Bilgisayar Toplulugu e bergi de Linux un Dogusu yazisi 3 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2013 a b https archive org details JustForFun yalin URL 30 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 17 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 18 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 5 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 18 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 25 Mart 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 18 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 VPS Server Hosting Solutions Starting at 3 99 month VPSServer com 13 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Subat 2024 marketshare hitslink com 17 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2013 TOP500 List 12 Aralik 1998 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mayis 2020 19 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Arsivlenmis kopya 2 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 14 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2017 29 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2017 Gartner in arastirmasi 30 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2020 27 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mart 2013 wiki postmarketos org 21 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2021 Webtekno 3 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 14 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 16 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 27 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 18 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 3 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 19 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 14 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2017 Operating System Market Share November 2009 Operating System Market Share January 25 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Aralik 2009 www gnu org Ingilizce 6 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mayis 2020 POSIX 1 FIPS 151 2 Certification 26 Subat 2012 tarihinde kaynagindan How source code compatible is Debian with other Unix systems Debian FAQ the Debian project October 16 2011 tarihinde kaynagindan comments 26 Jul 2018 Steve OvensFeed 151up 9 Opensource com Ingilizce 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Dis baglantilarTurkce Belgeler org 23 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Linux dagitimlari hakkinda bir derleme 18 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Masaustu Linux un gelisim tarihi 13 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Linux komutlari 10 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce The Linux Foundation 8 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Linux Kernel Archives 30 Ocak 1998 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Linux Journey egitim sitesi 2 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Linux Documentation Project 1 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce DistroWatch 6 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Linux ile ilgili gunluklerinin bir listesi 7 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce