Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dedeşen, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir yerleşimdir.
| Dedeşen | |
|---|---|
 | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 443 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| Posta kodu | 75700 |
Resmî site [1] | |
Tarihçe
Dedeşen köyünün eski adı Dadaşeni'dir. Gürcüce bir yer adı olan Dadaşeni (დადაშენი), bilge anlamındaki "dada" (დადა) ile köy, yerleşim anlamındaki "şeni" (შენი) kelimelerinden türemiş olup "bilge köyü" gibi bir anlama gelir. Dadaşeni 1854 tarihli Kiepert haritasında "Dadacshen" (Dadaşen) olarak geçer. Bu yer adı Türkçede Dadaşen ve Dedeşen'e (دەدەشین) dönüşmüştür. Gürcü coğrafyacı Vahuşti, bu yerleşimden "Dadeşi" (დადაში) olarak söz etmiştir. 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Hertvis ve Çıldır livalarında da Dadeş (دادیش) adını taşıyan köyler bulunuyordu.
Dadaşeni, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alıyordu. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlıların eline geçmesinden önce Dadaşeni'deki kilise, Samtshe-Saatabago sınırları içinde Gürcü piskoposluk merkeziydi. Nitekim Kola bölgesi de dokuz azizle bağlantılı olarak Gürcü Ortodoks inancında önemli bir yere sahiptir.
Dadaşeni, Osmanlı idaresine geçtikten sonra, 16. yüzyılın sonlarında Kars eyaletine bağlı "Ardahan-i Küçük" (Göle) sancağının köylerinden biriydi. Uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince Dadaşen (Дадашенъ) olarak kaydedilen köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı ve idari merkezi Signot köyü olan Karavenk nahiyesinin 11 köyünden biriydi. 1886 yılında nüfusu, 132'si erkek ve 130'u kadın olmak üzere, 29 hanede yaşayan 262 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Dadaşen'in nüfusu 1896 yılında 307 kişi, 1906 yılında 395 kişi olarak tespit edilmiştir.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü gazatecei ve araştırmacı Konstantine Martvileli, yarı yıkık bir kilisenin bulunduğu Dedaşeni (დედაშენი) köyünde 56 hanede 521 Müslüman Gürcü yaşadığını yazmıştır.
Dadaşeni köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Dadaşen Türkiye'ye bırakıldı.
Dadaşeni veya Dadaşen adı zaman içinde Türkçede Dedeşen'e dönüşmüştür. Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde adı "Dadaşen / Dedeşen" (دەدەشین) olarak geçer. Bu sırada köy Kars vilayetinin Göle kazasının Merdenik olarak adlandırılan merkez nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 660 kişiden oluşuyordu. 1965 genel nüfus sayımında Dedeşen köyünün nüfusu 1.270 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde sadece 306 kişi okuma yazma biliyordu.
Dedeşen köyü 2004 yılında Köprülü Beldesi'ne bir mahalle olarak bağlanmış, beldelerin kaldırılmasından sonra da Köprülü'nün bir mahallesi olarak kalmıştır.
Dadaşeni, Samtshe-Saatabago sınırları içinde piskoposluk merkeziydi. Piskoplosluk kilisesi olan Dadaşeni Kilisesi, 9-10. yüzyılda inşa edilmiştir. Üç nefli ve kubbeli bir bazilika olan kiliseden geriye sadece yıkıntıları kalmıştır. Yıkılmış olan kilisenin taşları köydeki caminin inşasında kullanılmıştır. Bölgeyi gezen Alman botanikçi ve gezgin Karl Koch bu kilisenin 1843 yılında da yıkık olduğunu yazmıştır. Dadaşeni Kilisesi'nin dışında köyde bir köy kilise daha vardır. Köyün merkezinin 3 km kuzeyinde bulunan tek nefli bu kilisenin bir kısmı günümüze ulaşmıştır.
Dadaşeni köyünde ayrıca üç kale bulunmaktadır. Bunlardan biri olan ve köyün kuzey kısmında yer alan 122×60 metre ebatlarındaki kale harç kullanılmadan inşa edilmiştir. Piskoposluk kilisenin içinde bulunduğu tepedeki kalenin günümüze kalıntıları ulaşmıştır. Bir başka kale köyün yaylasında bulunur. Moloz taşlardan inşa edilmiş olan kale önemli ölçüde ayaktadır. Köyün merkezinin 600 m güneybatısında, 22×18 metre ebatlarında küçük bir kale daha bulunur. Bu kaleden de geriye yıkıntılar kalmıştır.
Coğrafya
Dedeşen, Ardahan il merkezine 42 km, Göle ilçe merkezine ise 8 km uzaklıktadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | 500 |
| 2000 | 646 |
Kaynakça
- ^ "დადა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Tiflis, 1960, s. 10". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 247, 422". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 468". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, .
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 180, .
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Tiflis, 1960, s. 10-11". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 323, .
- ^ a b . YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2018.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dedesen Ardahan ilinin Gole ilcesine bagli bir yerlesimdir DedesenKoyUlkeTurkiyeIlArdahanIlceGoleCografi bolgeDogu Anadolu BolgesiNufus 2020 Toplam443Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0478Posta kodu75700Resmi site 1 TarihceDedesen koyunun eski adi Dadaseni dir Gurcuce bir yer adi olan Dadaseni დადაშენი bilge anlamindaki dada დადა ile koy yerlesim anlamindaki seni შენი kelimelerinden turemis olup bilge koyu gibi bir anlama gelir Dadaseni 1854 tarihli Kiepert haritasinda Dadacshen Dadasen olarak gecer Bu yer adi Turkcede Dadasen ve Dedesen e دەدەشین donusmustur Gurcu cografyaci Vahusti bu yerlesimden Dadesi დადაში olarak soz etmistir 1595 tarihli Osmanli tahrir defterine gore Hertvis ve Cildir livalarinda da Dades دادیش adini tasiyan koyler bulunuyordu Dadaseni Orta Cag da Gurcistan i olusturan tarihsel bolgelerden biri olan Kola da yer aliyordu Nitekim bu bolgeyi Osmanlilar 16 yuzyilin ikinci yarisinda Gurculerden ele gecirmistir Osmanlilarin eline gecmesinden once Dadaseni deki kilise Samtshe Saatabago sinirlari icinde Gurcu piskoposluk merkeziydi Nitekim Kola bolgesi de dokuz azizle baglantili olarak Gurcu Ortodoks inancinda onemli bir yere sahiptir Dadaseni Osmanli idaresine gectikten sonra 16 yuzyilin sonlarinda Kars eyaletine bagli Ardahan i Kucuk Gole sancaginin koylerinden biriydi Uzun sure Osmanli idaresinde kaldiktan sonra 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan 1878 yilinda imzalanan Berlin Antlasmasi yla Osmanli Devleti tarafindan Rusya ya birakildi Rus idaresince Dadasen Dadashen olarak kaydedilen koy Ardahan sancaginin Gole kazasina bagli ve idari merkezi Signot koyu olan Karavenk nahiyesinin 11 koyunden biriydi 1886 yilinda nufusu 132 si erkek ve 130 u kadin olmak uzere 29 hanede yasayan 262 kisiden olusuyordu Bu nufusun tamami Turk olarak kaydedilmistir Dadasen in nufusu 1896 yilinda 307 kisi 1906 yilinda 395 kisi olarak tespit edilmistir Birinci Dunya Savasi yillarinda Ardahan bolgesini gezen Gurcu gazatecei ve arastirmaci Konstantine Martvileli yari yikik bir kilisenin bulundugu Dedaseni დედაშენი koyunde 56 hanede 521 Musluman Gurcu yasadigini yazmistir Dadaseni koyu Birinci Dunya Savasi nin sonunda Ruslarin bolgeden cekilmesinin ardindan bir sure fiilen Ermenistan in sinirlari icinde kaldi 16 Mart 1921 de imzalanan Moskova Antlasmasi uyarinca Dadasen Turkiye ye birakildi Dadaseni veya Dadasen adi zaman icinde Turkcede Dedesen e donusmustur Nitekim 1928 tarihli Osmanlica koy listesinde adi Dadasen Dedesen دەدەشین olarak gecer Bu sirada koy Kars vilayetinin Gole kazasinin Merdenik olarak adlandirilan merkez nahiyesine bagliydi 1940 genel nufus sayiminda koy ayni idari konuma sahipti ve nufusu 660 kisiden olusuyordu 1965 genel nufus sayiminda Dedesen koyunun nufusu 1 270 kisiye cikmisti ve bu nufus icinde sadece 306 kisi okuma yazma biliyordu Dedesen koyu 2004 yilinda Koprulu Beldesi ne bir mahalle olarak baglanmis beldelerin kaldirilmasindan sonra da Koprulu nun bir mahallesi olarak kalmistir Dadaseni Samtshe Saatabago sinirlari icinde piskoposluk merkeziydi Piskoplosluk kilisesi olan Dadaseni Kilisesi 9 10 yuzyilda insa edilmistir Uc nefli ve kubbeli bir bazilika olan kiliseden geriye sadece yikintilari kalmistir Yikilmis olan kilisenin taslari koydeki caminin insasinda kullanilmistir Bolgeyi gezen Alman botanikci ve gezgin Karl Koch bu kilisenin 1843 yilinda da yikik oldugunu yazmistir Dadaseni Kilisesi nin disinda koyde bir koy kilise daha vardir Koyun merkezinin 3 km kuzeyinde bulunan tek nefli bu kilisenin bir kismi gunumuze ulasmistir Dadaseni koyunde ayrica uc kale bulunmaktadir Bunlardan biri olan ve koyun kuzey kisminda yer alan 122 60 metre ebatlarindaki kale harc kullanilmadan insa edilmistir Piskoposluk kilisenin icinde bulundugu tepedeki kalenin gunumuze kalintilari ulasmistir Bir baska kale koyun yaylasinda bulunur Moloz taslardan insa edilmis olan kale onemli olcude ayaktadir Koyun merkezinin 600 m guneybatisinda 22 18 metre ebatlarinda kucuk bir kale daha bulunur Bu kaleden de geriye yikintilar kalmistir CografyaDedesen Ardahan il merkezine 42 km Gole ilce merkezine ise 8 km uzakliktadir NufusYillara gore koy nufus verileri2007 5002000 646Kaynakca დადა A Comprehensive Georgian English Dictionary Londra 2006 2 cilt ISBN 0 9535878 3 5 1854 Kiepert Map of the Caucasus Armenia Kurdistan and Azerbaijan a b Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 771 a b Ekvtime Takaisvili 1917 Yilinda Guney Gurcistan da Arkeolojik Arastirma Gezisi არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს Tiflis 1960 s 10 27 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2023 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III cilt 1958 s 247 422 15 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2023 Svod statisticheskih dannyh o naselenii Zakavkazskago kraya izvlechennyh iz posemejnyh spiskov 1886 g Transkafkasya Bolgesinin Nufusuna Dair 1886 Yili Aile Listelerinden Edinilmis istatistik Verilerin Ozeti Tiflis 1893 Sira no 468 11 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2023 Candan Badem Carlik Yonetiminde Kars Ardahan Artvin Istanbul 2018 s 112 ISBN 9786052100271 Konstantine Martvileli Ardahan Bolgesinde Gurcuce Sakartvelo gazetesi 10 Ekim 1917 sayi 222 6 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2023 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1969 3 Cilt 2 cilt s 489 8 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2022 1940 Genel Nufus Sayimi Ankara 1946 s 351 1965 Genel Nufus Sayimi Ankara 1968 s 358 a b Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 180 ISBN 9789941478178 Ekvtime Takaisvili 1917 Yilinda Guney Gurcistan da Arkeolojik Arastirma Gezisi არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს Tiflis 1960 s 10 11 27 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2023 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar ტაო კლარჯეთი ისტორიისა და კულტურის ძეგლები Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili Tiflis 2018 s 323 ISBN 978 9941 478 17 8 a b YerelNet org tr 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Nisan 2018 Dis baglantilar