Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Denis Diderot (5 Ekim 1713 - 31 Temmuz 1784), Fransız yazar ve filozof.
| Denis Diderot | |
|---|---|
 1768'de Diderot | |
| Doğumu | 5 Ekim 1713 Langres, Fransa |
| Ölümü | 31 Temmuz 1784 (70 yaşında) Paris, Fransa |
| Çağı | 18. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
Aydınlanma Çağı'nın en önemli kişiliklerinden biri. Yazdıkları ve felsefesi Fransız Devrimi'ni hazırlamıştır. Yeni felsefi ve bilimsel düşünceleri ve bilgileri Avrupa ölçeğinde yayma amacıyla tasarlanan ünlü Ansiklopedi'nin (Encyclopédie) baş editörüydü. Birinci cildi düşün ve ülkü arkadaşı D'Alembert yayımlamıştı. İkinci ciltten başlayarak 7. cildin sonuna dek D'alembert ve Diderot birlikte editörlük yapmışlar, bu noktada d’Alembert’in editörlükten çekilmesinden sonra 35. cildin sonuna dek editörlüğü tek başına Denis Diderot yürütmüştür.
Yaşamı
Fransa'nın Champagne ilinin Langres kasabasında doğdu. Diderot'nun babası bir bıçakçı idi. Yedi çocuklu ailenin yaşayan çocuklarının en büyüğü Diderot idi. Ailesi onun papaz olmasına karar verdiği için kardeşi Didier ile birlikte kasabadaki Cizvitler Koleji'nde öğrenim gördü. 22 Ağustos 1726'da papazlık unvanını olarak mezun oldu. Papazlık yapmak yerine öğrenimine devam etmeye karar verdi. Paris'te Louis le Grand Koleji'nde okudu. 2 Eylül 1732'de Grekçe, Latince ve felsefe okutma yetkisi alarak bu okuldan mezun oldu.
Öğrenimini tamamladıktan sonra iki yıl bir dava vekilinin yanında yazıcı olarak çalıştı. Sevmediği bu işte çalışırken kendisini Hobbes'un, Locke'un ve Newton'un eserlerine verdi; ardından işi bırakıp bohem bir yaşam sürdü ve maddi sıkıntı içinde yaşadı. 1741 yılında yoksul bir çamaşırcı kız olan Antoinette Champion ile tanışması yaşamına bir düzen getirdi. Babası onaylamasa da 1743'te Antoinette ile evlendi. Kitap çevirisi yaparak geçimini sağlamaya başladı. 1744'te kızı Angélique doğdu.
1728 tarihli Chambers Ansiklopedisi'nin İngilizceden Fransızcaya çevrilmesi, yeniden düzenlenip geliştirilmesi işini 1746'da kabul etti. Proje gittikçe büyüdü; Diderot ansiklopedinin yayıncısı oldu. Bu, yıllar boyu onun ana işi ve gelir kaynağı oldu.
Jean-Jacques Rousseau ile 1742'de tanışmış olan Diderot; 1746 ile 1749 yılları arasında onunla yakın dost oldu, sık sık bir küçük meyhanede baş başa tartışıyorlardı. Diderot, bu dönemde çevirilerinin yanı sıra özgün eserler meydana getirdi. İlk özgün kitabı olan Felsefe Konuşmaları' 1746'da yayımlandı. Ertesi yıl yayımlanan Filozofça Düşünceler adlı eseri Fransa Parlamentosu tarafından toplatıldı, mahkeme kararıyla yakıldı. 1749'da Görenler İçin Körler Hakkında Mektup adlı eserlerini yayınladı. Bir yandan da edebiyat alanında denemeler yaptı Boşboğaz Mücevherler (Les Bijoux indiscrets) romanı ile Beyas Kuş (L'Oiseau blanc: conte bleu) masalını yazdı. Bir çocuk masalı olan Beyaz Kuş'u yazdığını duyan polis evini bastı ve 1749'da tutuklandı, 28 gün Vincennes Şatosu'na kapatıldı. Serbest kaldıktan sonra enerjisini daha çok Ansiklopedi çalışmalarına verdi.
Diderot'nun bir diğer evliliği ise, 1755'te Sophie Volland ile gerçekleşti. Volland diğer insanlar tarafından evde kalmış bir kadın olarak görülüyordu, ancak Diderot fikirlerinden bahsettiği ve içten bulduğu Volland'tan çok etkilenmişti.
Edebiyat alanında da birçok katkısı bulunan Diderot'nun başlıca özelliği romanları şekil ve içeriğinin yanı sıra, felsefi olarak da incelemesiydi. Romantizm akımının öncüsü ve hümanist olan Diderot; zengin kiliseler kontrolünde bir endüstri olarak gördüğü Hristiyanlık dinini reddetmiş ve birçok dincinin saldırılarına maruz kalmıştır. Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafından ilgiyle karşılanmış olsa da, kimi çevrelerde de tepki ile karşılandı. Cizvitlerin eleştirileriyle karşı karşıya geldi.
Diderot 31 Temmuz 1784 tarihinde Fransa'da 70 yaşında ölmüş, 'nin mezarlığına gömülmüştür.
Ayrıca bakınız
Kitapları
- Essai sur le mérite et la vertu (Hak etme ve yeti üzerine), Shaftesbury tarafından yazılmış ve Diderot tarafından Fransızcaya çevrilip notlandırılmıştır (1745)
- Pensées philosophiques (Felsefi Düşünceler, deneme (1746)
- La que (Kuşkucu gezintiler) (1747)
- Les bijoux indiscrets, roman (1748)
- Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient (Görenler için körler hakkında mektup) (1749)
- L'Encyclopédie (Ansiklopedi) (1750-1765)
- Lettre sur les sourds et muets (Sağır ve dilsizler hakkında mektup) (1751)
- Pensées sur l'interprétation de la nature (Doğanın yorumlanması üzerine düşünceler), deneme (1751)
- Le fils naturel (Doğanın çocuğu) (1757)
- Entretien sur le fils naturel (Doğanın çocuğu hakkında konuşma) (1757)
- Salons, critique d'art (Salonlar, sanat eleştirisi) (1759-1781)
- La Religieuse (Dindar kadın), roman (1760)
- Le neveu de Rameau (Rameau'nun yeğeni, diyalog (1761 ?)
- Lettre sur le commerce des livres (Kitapların ticareti hakkında mektup) (1763)
- Mystification ou l’histoire des portraits (Mistifikasyon ya da portreler tarihi) (1768)
- Entretien entre D'Alembert et Diderot (Diderot'yla D'Alembert'in tartışması) (1769)
- Le rêve de D'Alembert (D'Alembert'in rüyası), dialogue (1769)
- Suite de l'entretien entre D'Alembert et Diderot (D'Alembert Diderot tartışmasının devamı) (1769)
- Paradoxe sur le comédien (Oyuncu hakkındaki paradoks) (1769 ?)
- Apologie de l'abbé Galiani (Peder Galiani'nin övgüsü) (1770)
- Principes philosophiques sur la matière et le mouvement (Madde ve hareket hakkında felsefi ilkeler), deneme (1770)
- Entretien d'un père avec ses enfants (Bir babanın çocuklarıyla konuşması) (1771)
- Jacques le fataliste et son maître (Kaderci Jacques ve Efendisi), roman (1771-1778)
- Supplément au voyage de Bougainville (Bogainville seyahatine ek) (1772)
- Histoire philosophique et politique des deux Indes (İki Hindistan'ın felsefi ve politik tarihi), Raynal'le birlikte (1772-1781)
- Voyage en Hollande (Hollanda seyahati) (1773)
- Eléments de physiologie (Fizyolojinin temelleri) (1773-1774)
- Réfutation d'Helvétius (Helvetius'a reddiye) (1774)
- Observations sur le Nakaz (Nakaz üzerine gözlemler) (1774)
- Essai sur les règnes de Claude et de Néron (Claudius ve Neron'un iktidar dönemleri hakkında) (1778)
- Lettre apologétique de l'abbé Raynal à Monsieur Grimm (Peder Raynal'ın Bay Grimm hakkında övgü mektubu) (1781)
- Aux insurgents d'Amérique (Amerika isyancılarına) (1782)
- Salons (Salonlar)
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Denis Diderot ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikisöz'de Denis Diderot ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Denis Diderot 5 Ekim 1713 31 Temmuz 1784 Fransiz yazar ve filozof Denis Diderot1768 de DiderotDogumu5 Ekim 1713 1713 10 05 Langres FransaOlumu31 Temmuz 1784 70 yasinda Paris FransaCagi18 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiLangres sehrindeki Denis Diderot aniti Aydinlanma Cagi nin en onemli kisiliklerinden biri Yazdiklari ve felsefesi Fransiz Devrimi ni hazirlamistir Yeni felsefi ve bilimsel dusunceleri ve bilgileri Avrupa olceginde yayma amaciyla tasarlanan unlu Ansiklopedi nin Encyclopedie bas editoruydu Birinci cildi dusun ve ulku arkadasi D Alembert yayimlamisti Ikinci ciltten baslayarak 7 cildin sonuna dek D alembert ve Diderot birlikte editorluk yapmislar bu noktada d Alembert in editorlukten cekilmesinden sonra 35 cildin sonuna dek editorlugu tek basina Denis Diderot yurutmustur YasamiFransa nin Champagne ilinin Langres kasabasinda dogdu Diderot nun babasi bir bicakci idi Yedi cocuklu ailenin yasayan cocuklarinin en buyugu Diderot idi Ailesi onun papaz olmasina karar verdigi icin kardesi Didier ile birlikte kasabadaki Cizvitler Koleji nde ogrenim gordu 22 Agustos 1726 da papazlik unvanini olarak mezun oldu Papazlik yapmak yerine ogrenimine devam etmeye karar verdi Paris te Louis le Grand Koleji nde okudu 2 Eylul 1732 de Grekce Latince ve felsefe okutma yetkisi alarak bu okuldan mezun oldu Ogrenimini tamamladiktan sonra iki yil bir dava vekilinin yaninda yazici olarak calisti Sevmedigi bu iste calisirken kendisini Hobbes un Locke un ve Newton un eserlerine verdi ardindan isi birakip bohem bir yasam surdu ve maddi sikinti icinde yasadi 1741 yilinda yoksul bir camasirci kiz olan Antoinette Champion ile tanismasi yasamina bir duzen getirdi Babasi onaylamasa da 1743 te Antoinette ile evlendi Kitap cevirisi yaparak gecimini saglamaya basladi 1744 te kizi Angelique dogdu 1728 tarihli Chambers Ansiklopedisi nin Ingilizceden Fransizcaya cevrilmesi yeniden duzenlenip gelistirilmesi isini 1746 da kabul etti Proje gittikce buyudu Diderot ansiklopedinin yayincisi oldu Bu yillar boyu onun ana isi ve gelir kaynagi oldu Jean Jacques Rousseau ile 1742 de tanismis olan Diderot 1746 ile 1749 yillari arasinda onunla yakin dost oldu sik sik bir kucuk meyhanede bas basa tartisiyorlardi Diderot bu donemde cevirilerinin yani sira ozgun eserler meydana getirdi Ilk ozgun kitabi olan Felsefe Konusmalari 1746 da yayimlandi Ertesi yil yayimlanan Filozofca Dusunceler adli eseri Fransa Parlamentosu tarafindan toplatildi mahkeme karariyla yakildi 1749 da Gorenler Icin Korler Hakkinda Mektup adli eserlerini yayinladi Bir yandan da edebiyat alaninda denemeler yapti Bosbogaz Mucevherler Les Bijoux indiscrets romani ile Beyas Kus L Oiseau blanc conte bleu masalini yazdi Bir cocuk masali olan Beyaz Kus u yazdigini duyan polis evini basti ve 1749 da tutuklandi 28 gun Vincennes Satosu na kapatildi Serbest kaldiktan sonra enerjisini daha cok Ansiklopedi calismalarina verdi Diderot nun bir diger evliligi ise 1755 te Sophie Volland ile gerceklesti Volland diger insanlar tarafindan evde kalmis bir kadin olarak goruluyordu ancak Diderot fikirlerinden bahsettigi ve icten buldugu Volland tan cok etkilenmisti Edebiyat alaninda da bircok katkisi bulunan Diderot nun baslica ozelligi romanlari sekil ve iceriginin yani sira felsefi olarak da incelemesiydi Romantizm akiminin oncusu ve humanist olan Diderot zengin kiliseler kontrolunde bir endustri olarak gordugu Hristiyanlik dinini reddetmis ve bircok dincinin saldirilarina maruz kalmistir Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafindan ilgiyle karsilanmis olsa da kimi cevrelerde de tepki ile karsilandi Cizvitlerin elestirileriyle karsi karsiya geldi Diderot 31 Temmuz 1784 tarihinde Fransa da 70 yasinda olmus nin mezarligina gomulmustur Ayrica bakinizAnti klerikalizm Jean Jacques RousseauKitaplariEssai sur le merite et la vertu Hak etme ve yeti uzerine Shaftesbury tarafindan yazilmis ve Diderot tarafindan Fransizcaya cevrilip notlandirilmistir 1745 Pensees philosophiques Felsefi Dusunceler deneme 1746 La que Kuskucu gezintiler 1747 Les bijoux indiscrets roman 1748 Lettre sur les aveugles a l usage de ceux qui voient Gorenler icin korler hakkinda mektup 1749 L Encyclopedie Ansiklopedi 1750 1765 Lettre sur les sourds et muets Sagir ve dilsizler hakkinda mektup 1751 Pensees sur l interpretation de la nature Doganin yorumlanmasi uzerine dusunceler deneme 1751 Le fils naturel Doganin cocugu 1757 Entretien sur le fils naturel Doganin cocugu hakkinda konusma 1757 Salons critique d art Salonlar sanat elestirisi 1759 1781 La Religieuse Dindar kadin roman 1760 Le neveu de Rameau Rameau nun yegeni diyalog 1761 Lettre sur le commerce des livres Kitaplarin ticareti hakkinda mektup 1763 Mystification ou l histoire des portraits Mistifikasyon ya da portreler tarihi 1768 Entretien entre D Alembert et Diderot Diderot yla D Alembert in tartismasi 1769 Le reve de D Alembert D Alembert in ruyasi dialogue 1769 Suite de l entretien entre D Alembert et Diderot D Alembert Diderot tartismasinin devami 1769 Paradoxe sur le comedien Oyuncu hakkindaki paradoks 1769 Apologie de l abbe Galiani Peder Galiani nin ovgusu 1770 Principes philosophiques sur la matiere et le mouvement Madde ve hareket hakkinda felsefi ilkeler deneme 1770 Entretien d un pere avec ses enfants Bir babanin cocuklariyla konusmasi 1771 Jacques le fataliste et son maitre Kaderci Jacques ve Efendisi roman 1771 1778 Supplement au voyage de Bougainville Bogainville seyahatine ek 1772 Histoire philosophique et politique des deux Indes Iki Hindistan in felsefi ve politik tarihi Raynal le birlikte 1772 1781 Voyage en Hollande Hollanda seyahati 1773 Elements de physiologie Fizyolojinin temelleri 1773 1774 Refutation d Helvetius Helvetius a reddiye 1774 Observations sur le Nakaz Nakaz uzerine gozlemler 1774 Essai sur les regnes de Claude et de Neron Claudius ve Neron un iktidar donemleri hakkinda 1778 Lettre apologetique de l abbe Raynal a Monsieur Grimm Peder Raynal in Bay Grimm hakkinda ovgu mektubu 1781 Aux insurgents d Amerique Amerika isyancilarina 1782 Salons Salonlar Kaynakca a b c Cresson Andre Mart 1984 Istanbul De Yayinevi 4 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Agustos 2019 Lloyd Spencer amp Andrzej Krauze Aydinlanma Ntv Yayinlari ISBN 9786055443498 Wikimedia Commons ta Denis Diderot ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisoz de Denis Diderot ile ilgili sozleri bulabilirsiniz