Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aydınlanma Çağı olarak adlandırılan tarihsel dönem, aydınlanma felsefesinin 18. yüzyılda doğup benimsenmeye başladığı dönemdir. Batı toplumunda 17. ve 18. yüzyıllarda gelişen, akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, önyargılardan ve ideolojilerden özgürleştirmeyi ve yeni bilgiye yönelik kabulü geliştirmeyi amaçlayan düşünsel gelişimi kapsayan dönemi tanımlar. Aynı zamanda Arapça eserlerin (İbn Rüşd vb.) Latinceye çevirilmesi, Aydınlanma Çağı'na zemin hazırlamıştır.
Aydınlanmaya yol açan başlıca düşünsel gelişmeler Rönesans ve Reform hareketleridir. Aydınlanmanın ilk temsilcileri olarak genellikle René Descartes ve Gottfried Wilhelm Leibniz kabul edilir. Almanya'da Johann Gottfried Herder, Immanuel Kant, Christian Wolff; Fransa'da Denis Diderot, Claude Adrien Helvétius, Baron d'Holbach, Montesquieu, Jean-Jacques Rousseau, Voltaire; Büyük Britanya'da David Hume, John Locke ve Thomas Paine Aydınlanma Çağı'nın en önemli temsilcileridir.
Genel çerçeve
Aydınlanma felsefesi ya da 18. yüzyıl felsefeleri genel olarak insanın kendi yaşamını düzenlemesini yeniden gündeme almış, hem düşüncenin hem toplumsal yaşamın köklü değişimlere uğrayacağı bir sürecin fikirsel/felsefi başlatıcısı olmuştur. Bu yüzyılın sonlarına doğru meydana gelen Fransız Devrimi (1789) ve ardından gerçekleşen modernleşme süreçleri, düşünsel anlamda etkilerini ve kaynaklarını aydınlanma felsefesinde bulmaktadır.
Din ya da Tanrı merkezli toplumsal yapının ve düzenlemelerin yerini bu süreçte akıl merkezli toplumsal düzenlemeler arayışı alır. Geniş ve genel anlamıyla aydınlanma, Orta Çağ'da hüküm süren dünya görüşüne karşı yeni bir dünya görüşünün ortaya çıkması ve temellendirilmesi olarak belirtilir. Bu yüzyıl yeni bir ideal ile tarih sahnesinde yer alır; bu ideale göre, aklın aydınlattığı kesin doğrulara ve bilginin ilerlemesine dayanan entelektüel bir kültür egemen olmalıdır ve bu kültür sonsuz bir şekilde ilerlemelidir. Böylece ilerleme ideali, insanın geleneğin köleliğinden kurtularak sürekli mutluluk ve özgürlük yolunda gelişeceği düşüncesine dayandırılır.
Aydınlanma felsefesinin kaynağı Rönesans felsefesi ve özellikle de 17. yüzyıl felsefesinin ortaya koyduğu ilkelerdir. Rönesans'tan itibaren düşüncenin tarihsel otoritelerden kurtulması, bilgi ve yaşam hakkında akla ve deneyime dayanmaya başlaması söz konusudur. 17. yüzyılda bu gelişmeler sistemleştirilip temel ilkelere dönüştürülmeye başlanmış, rasyonalizmin belirginleştiği bu yüzyılda aydınlanma felsefesinin düşünsel temelleri bir anlamda hazırlanmıştır. Sekülerleşme, aydınlanma felsefesinin ve genel anlamda aydınlanmacılığın her tür girişiminde temel olmuş olan bir yönelimdir.
18. yüzyıl felsefesinde bir yanda rasyonalizmin öte yandan emprizmin güçlenmesi ve bunlardan meydana gelen teorik sorunların yeni birtakım sentezlerle aşılmaya çalışılması söz konusu olacaktır. Aydınlanma Çağı, aklın ışığında felsefenin de yepyeni bir etkileyicilikle ortaya çıkışına, yaygınlaşmasına, yeni sentezlerle sistematikleştirilmesine etki etmiştir. Bu bakımdan bu yüzyıla "felsefe yüzyılı" denmesi de söz konusudur.
Aydınlanma
Aydınlanma Çağı, aklı kurucu ilke olarak benimseyerek, tüm toplumsal yaşamın ve düşünüşün buna göre şekillendirilmesine yönelinen dönemdir. Kant, aydınlanmacılığı, "aklı kullanma cesareti" olarak tanımladığında, genel olarak Aydınlanma Çağı'nın felsefesini vermektedir. 18. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkıp gelişmiş ve "aydınlanma" fikriyle yaygınlaşmıştır.
Kant, aydınlanma düşüncesinin kurucu ilkesi olan akıl konusunda şöyle der:
Aydınlanma Çağı'nın ana fikri, akıl aracılığıyla doğru bilgilere ulaşılabileceği ve bu doğru bilgi ile de toplumsal yaşamın düzenlenebileceğidir. Öte yandan bilim alanındaki önemli gelişmeler de Aydınlanma Çağı'na öncülük eder ve bu çağda ayrıca çok yoğun yeni bilimsel gelişmeler kaydedilir. Daha 15. yüzyıldan itibaren meydana gelmeye başlayan yeni keşifler ve icatlar bu süreci hazırlamış, bunun sonunda da "karanlık çağ" olarak değerlendirilen Orta Çağ'ın sonuna gelinmiştir. Deney ve gözlem, aklın uygulama araçları olarak bu dönemde bilimsel yöntemin ilkeleri biçiminde ortaya çıkmış ve doğa bilimlerinde önemli gelişmelere kaynaklık etmiştir.
Dinde meydana gelen yenileşme hareketleri de, dinsel düşüncenin giderek geriletilmesi ve Aydınlanmacılıkla birlikte kuruculuk ve egemenlik gücünü kaybetmesiyle sonuçlanmıştır. Rönesans ve reformlarla başlayan bu gelişmeler, aydınlanmacılıkla doruğuna varmış ve buradan itibaren Modernite denilen sürecin oluşumunu hazırlamıştır. Bu süreç aydınlanmacılıkta ifadesini bulan köklü bir zihin değişikliği anlamına gelmektedir.
Newton ve Kopernik ile tüm bir evren-dünya kavrayışı değişime uğramış, Descartes ve Kant gibi isimlerle bu değişen zihniyetin felsefi düşüncesi geliştirilmiştir. Avrupa'daki endüstri devrimleri de bu sürecin maddi temelini oluşturmaktadır. Yeni ve bambaşka toplumsal ve ekonomik ilişkiler içerisinde yaşamaya başlayan insanlar, ortaya çıkan yeni düşünce biçimleriyle dünyaya bambaşka gözlerle bakmaya başlamışlardır. Bunun sonucunda modern yaşamın temelleri atılmıştır. 1789 Fransız İhtilali'nin temelinde, belirleyici bir etkisi vardır.
Doğuşunda ve gelişmesinde belirleyici bazı isimler
- George Berkeley
- Claude Adrien Helvétius
- Baron d'Holbach
- Jean le Rond d'Alembert
- David Hume
- Adam Smith
- René Descartes
- Denis Diderot
- Étienne Bonno de Condillac
- Francis Bacon
- Galileo
- Gotthold Ephraim Lessing
- Gottfried Leibniz
- Immanuel Kant
- Jean-Jacques Rousseau
- John Locke
- Julian Offray de La Mettrie
- Kopernik
- Laplace
- Montesquieu
- Newton
- Spinoza
- Thomas Hobbes
- Voltaire
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021.
- ^ a b c . Dergipark. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Jeremy Black, "Ancien Regime and Enlightenment. Some Recent Writing on Seventeenth-and Eighteenth-Century Europe," European History Quarterly 22.2 (1992): 247-55.
- ^ Gökber, Macit; Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, 2. basım, s. 328.
- ^ Gay, Peter (1977). The Enlightenment : an interpretation : the science of freedom. Internet Archive. New York ; London : Norton. ISBN .
- Felsefe Tarihi, Macit Gökberk, İstanbul, 1985.
| Vikisöz'de Aydınlanma ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aydinlanma Cagiolarak adlandirilan tarihsel donem aydinlanma felsefesinin 18 yuzyilda dogup benimsenmeye basladigi donemdir Bati toplumunda 17 ve 18 yuzyillarda gelisen akilci dusunceyi eski geleneksel degismez kabul edilen varsayimlardan onyargilardan ve ideolojilerden ozgurlestirmeyi ve yeni bilgiye yonelik kabulu gelistirmeyi amaclayan dusunsel gelisimi kapsayan donemi tanimlar Ayni zamanda Arapca eserlerin Ibn Rusd vb Latinceye cevirilmesi Aydinlanma Cagi na zemin hazirlamistir Aydinlanma Cagi orneklerinden Voltaire in la lettura della tragedia adli eserinin Dipinto di Charles Gabriel Lemonnier tarafindan sunumu Aydinlanmaya yol acan baslica dusunsel gelismeler Ronesans ve Reform hareketleridir Aydinlanmanin ilk temsilcileri olarak genellikle Rene Descartes ve Gottfried Wilhelm Leibniz kabul edilir Almanya da Johann Gottfried Herder Immanuel Kant Christian Wolff Fransa da Denis Diderot Claude Adrien Helvetius Baron d Holbach Montesquieu Jean Jacques Rousseau Voltaire Buyuk Britanya da David Hume John Locke ve Thomas Paine Aydinlanma Cagi nin en onemli temsilcileridir Genel cerceveAydinlanma felsefesi ya da 18 yuzyil felsefeleri genel olarak insanin kendi yasamini duzenlemesini yeniden gundeme almis hem dusuncenin hem toplumsal yasamin koklu degisimlere ugrayacagi bir surecin fikirsel felsefi baslaticisi olmustur Bu yuzyilin sonlarina dogru meydana gelen Fransiz Devrimi 1789 ve ardindan gerceklesen modernlesme surecleri dusunsel anlamda etkilerini ve kaynaklarini aydinlanma felsefesinde bulmaktadir Din ya da Tanri merkezli toplumsal yapinin ve duzenlemelerin yerini bu surecte akil merkezli toplumsal duzenlemeler arayisi alir Genis ve genel anlamiyla aydinlanma Orta Cag da hukum suren dunya gorusune karsi yeni bir dunya gorusunun ortaya cikmasi ve temellendirilmesi olarak belirtilir Bu yuzyil yeni bir ideal ile tarih sahnesinde yer alir bu ideale gore aklin aydinlattigi kesin dogrulara ve bilginin ilerlemesine dayanan entelektuel bir kultur egemen olmalidir ve bu kultur sonsuz bir sekilde ilerlemelidir Boylece ilerleme ideali insanin gelenegin koleliginden kurtularak surekli mutluluk ve ozgurluk yolunda gelisecegi dusuncesine dayandirilir Aydinlanma felsefesinin kaynagi Ronesans felsefesi ve ozellikle de 17 yuzyil felsefesinin ortaya koydugu ilkelerdir Ronesans tan itibaren dusuncenin tarihsel otoritelerden kurtulmasi bilgi ve yasam hakkinda akla ve deneyime dayanmaya baslamasi soz konusudur 17 yuzyilda bu gelismeler sistemlestirilip temel ilkelere donusturulmeye baslanmis rasyonalizmin belirginlestigi bu yuzyilda aydinlanma felsefesinin dusunsel temelleri bir anlamda hazirlanmistir Sekulerlesme aydinlanma felsefesinin ve genel anlamda aydinlanmaciligin her tur girisiminde temel olmus olan bir yonelimdir 18 yuzyil felsefesinde bir yanda rasyonalizmin ote yandan emprizmin guclenmesi ve bunlardan meydana gelen teorik sorunlarin yeni birtakim sentezlerle asilmaya calisilmasi soz konusu olacaktir Aydinlanma Cagi aklin isiginda felsefenin de yepyeni bir etkileyicilikle ortaya cikisina yayginlasmasina yeni sentezlerle sistematiklestirilmesine etki etmistir Bu bakimdan bu yuzyila felsefe yuzyili denmesi de soz konusudur AydinlanmaAydinlanma Cagi akli kurucu ilke olarak benimseyerek tum toplumsal yasamin ve dusunusun buna gore sekillendirilmesine yonelinen donemdir Kant aydinlanmaciligi akli kullanma cesareti olarak tanimladiginda genel olarak Aydinlanma Cagi nin felsefesini vermektedir 18 yuzyilda Avrupa da ortaya cikip gelismis ve aydinlanma fikriyle yayginlasmistir Kant aydinlanma dusuncesinin kurucu ilkesi olan akil konusunda soyle der Aydinlanma insanin kendi sucu ile dusmus oldugu bir ergin olmama durumundan kurtulmasidir Bu ergin olmayis durumu ise insanin kendi aklini bir baskasinin kilavuzluguna basvurmaksizin kullanamayisidir Iste bu ergin olmayisa insan kendi sucu ile dusmustur bunun nedenini de aklin kendisinde degil fakat aklini baskasinin kilavuzlugu ve yardimi olmaksizin kullanmak kararliligini ve yurekliligini gosteremeyen insanda aramalidir Aklini kendin kullanmak cesaretini goster Sozu simdi Aydinlanmanin parolasi olmaktadir Immanuel Kant Kant Orijinal Aydinlanma nedir yazisi Aydinlanma Cagi nin ana fikri akil araciligiyla dogru bilgilere ulasilabilecegi ve bu dogru bilgi ile de toplumsal yasamin duzenlenebilecegidir Ote yandan bilim alanindaki onemli gelismeler de Aydinlanma Cagi na onculuk eder ve bu cagda ayrica cok yogun yeni bilimsel gelismeler kaydedilir Daha 15 yuzyildan itibaren meydana gelmeye baslayan yeni kesifler ve icatlar bu sureci hazirlamis bunun sonunda da karanlik cag olarak degerlendirilen Orta Cag in sonuna gelinmistir Deney ve gozlem aklin uygulama araclari olarak bu donemde bilimsel yontemin ilkeleri biciminde ortaya cikmis ve doga bilimlerinde onemli gelismelere kaynaklik etmistir Dinde meydana gelen yenilesme hareketleri de dinsel dusuncenin giderek geriletilmesi ve Aydinlanmacilikla birlikte kuruculuk ve egemenlik gucunu kaybetmesiyle sonuclanmistir Ronesans ve reformlarla baslayan bu gelismeler aydinlanmacilikla doruguna varmis ve buradan itibaren Modernite denilen surecin olusumunu hazirlamistir Bu surec aydinlanmacilikta ifadesini bulan koklu bir zihin degisikligi anlamina gelmektedir Newton ve Kopernik ile tum bir evren dunya kavrayisi degisime ugramis Descartes ve Kant gibi isimlerle bu degisen zihniyetin felsefi dusuncesi gelistirilmistir Avrupa daki endustri devrimleri de bu surecin maddi temelini olusturmaktadir Yeni ve bambaska toplumsal ve ekonomik iliskiler icerisinde yasamaya baslayan insanlar ortaya cikan yeni dusunce bicimleriyle dunyaya bambaska gozlerle bakmaya baslamislardir Bunun sonucunda modern yasamin temelleri atilmistir 1789 Fransiz Ihtilali nin temelinde belirleyici bir etkisi vardir Dogusunda ve gelismesinde belirleyici bazi isimlerGeorge Berkeley Claude Adrien Helvetius Baron d Holbach Jean le Rond d Alembert David Hume Adam Smith Rene Descartes Denis Diderot Etienne Bonno de Condillac Francis Bacon Galileo Gotthold Ephraim Lessing Gottfried Leibniz Immanuel Kant Jean Jacques Rousseau John Locke Julian Offray de La Mettrie Kopernik Laplace Montesquieu Newton Spinoza Thomas Hobbes VoltaireAyrica bakinizPhilosophe Orta Cag felsefesi 17 yuzyil felsefesi 19 yuzyil felsefesi Ronesans felsefesi Alman felsefesi 20 yuzyil felsefesi PostmodernizmKaynakca a b Encyclopedia Britannica Ingilizce 21 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2021 a b c Dergipark 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Jeremy Black Ancien Regime and Enlightenment Some Recent Writing on Seventeenth and Eighteenth Century Europe European History Quarterly 22 2 1992 247 55 Gokber Macit Felsefe Tarihi Remzi Kitabevi 2 basim s 328 Gay Peter 1977 The Enlightenment an interpretation the science of freedom Internet Archive New York London Norton ISBN 978 0 393 00875 3 Felsefe Tarihi Macit Gokberk Istanbul 1985 Vikisoz de Aydinlanma ile ilgili sozleri bulabilirsiniz