Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dentisyon, dişlerin gelişimi ve ağızdaki konumlanması ile alakalıdır. Daha teknik şekilde ifade edilirse, belirli bir yaşta belirli bir türün dişlerinin karakteristik düzeni, cinsi, sayısıdır. Başka bir deyişle, bir hayvanın dişlerinin sayısı, tipi ve morfo-fizyolojisi (yani söz konusu dişin şekli ve formu arasındaki ilişki ve buna bağlı fonksiyonu) konularını ele alır.
Birçok memeli olmayan omurgalıda görüldüğü gibi tüm dişleri aynı tipte olan hayvanlara dentisyonu olan hayvanlar, dişleri morfolojik olarak birbirinden farklı olanlara ise dentisyonu olan hayvanlar denir. Birbirini izleyerek çıkan iki takım dişi (süt, kalıcı) olan hayvanların dentisyonuna difiyodont, yaşamları boyunca tek takım dişi olan hayvanların dentisyonuna denir. Hayatları boyunca sürekli dişleri düşen ve yerine yenisi çıkan hayvanların dentisyonu ise terimi ile ifade edilir.
Genel bakış
Omurgalı dentisyonunun evrimsel kökeni çelişkilidir. Günümüzde, dişlerin evrimsel kökeni için "dıştan-içe" veya "içten-dışa" teorileri öne sürülmektedir. Buna göre, odontodlar deri yüzeyden ağzın içine ya da tam tersi yönde hareket ederek dentisyonu oluşturur. Bu tartışmalara rağmen, omurgalı dişlerinin bazal gerçekçenelilerin (ör. kıkırdaklı balıklar) deri yüzeyinde bulunan dermal dentiküllerle homolog olduğu kabul görmüştür. Dişlerin kökeni yaklaşık 450 milyon yıl önceye uzandığı için, omurgalı dentisyonu sürüngenler, iki yaşamlılar ve balıklar gibi farklı sınıflarda çeşitlenmiştir. Ancak bu grupların çoğunda dişler; sürekli yenisi çıkabilecek, farklılaşmamış (homodont), uzun sivri uçlu ya da keskin kenarlı şekildedir. Memelilerde durum tamamen farklıdır. Memelilerin üst ve alt çenedeki dişleri sıkıca kapanacak ve beraber işlev görecek şekilde evrimleşmiştir. "Aralarında oklüzyon vardır, yani, dişlerin çiğneme yüzeyleri öyle dizayn edilmiştir ki arasında bulunan besinlerin kesilmesi, ezilmesi, öğütülmesi ve parçalanması için birbirleriyle harika bir durum içerisinde bulunurlar."
Tek delikliler, xenarthralar, pangolinler ve balinalar dışındaki tüm memelilerin her birinden maksimum sayıda olmak üzere dört farklı tipte dişleri vardır. Bunlar, kesme görevindeki kesiciler, köpek dişi, öğütme görevindeki küçük azılar ve azılardır. Kesiciler üst ve alt çenede ön bölgede yerleşmişlerdir. Normalde düz, keski şekilli dişlerdir ve alt çenenin önde olduğu durumda karşı karşıya gelirler. Besini ağza sığabilecek bir boyuta getirmek için kesmek, bölmek ya da kemirmek görevleri arasındadır. Köpek dişleri, kesicilerin hemen arkasında yerleşir. Birçok memelide, köpek dişleri; ucu sivri, uzun ve diğer dişlerin daha önünde konumlanmasıyla ayırt edilebilir. Etçillerde, bu dişler kurbanlarına karşı en etkili silahlardandır. Bazı primatları da içine alan memelilerde, bunlar sert besinleri bölüp açmak için kullanılır. Küçük azılar ve azılar ağzın gerisinde yer alır. Memeliye ve diyetine bağlı olarak, besini parçalayıp öğüterek yutulmaya hazır parçalar haline getirir. Özelleşmiş dişler—kesiciler, köpek dişleri, küçük azılar ve azılar— her memelide aynı sırada bulunur. Birçok memeli yavrusunda ardından kalıcı dişlerin geleceği, düşen geçici dişler bulunur. Bu dişler süt dişleri, birincil dişler veya bebek dişleri olarak da bilinir. Birbirini izleyen iki diş takımına sahip olan hayvanlara difiyodont denir. Azıların çıkmaması durumu haricinde süt dişler için yazılan diş formülü kalıcı dişlerin formülü ile aynıdır.
Diş formülü
Memeli dişleri farklı işlevler için özelleştiğinden, birçok farklı memeli grubu adaptasyon sürecinde ihtiyacı olmayan dişleri kaybetmiştir. Dişlerin şekilleri de belirli bir beslenme şekli ve onun gibi diğer adaptasyonlarla doğal seçilim sürecine girmiştir. Bunun bir sonucu olarak evrimsel modifikasyonla dişlerin şekilleri ortaya çıkmıştır. Zamanla, farklı memeli grupları; çiğneme yüzeyinin genişliği ve şekli, dişlerin tipi ve sayısı bakımından farklı diş özelliklerine sahip olarak şekilde evrimleşmiştir.
Ağzın her bir kenarında ya da çeyreğinde, bulunan diş tiplerinin sayısı diş formülünde gösterilir. Üst ve alt dişler çizgiyle birbirinden ayrılır. Ağzın sağ ve sol tarafındaki dişlerin sayısı aynıdır. Her bir takımda; ilk olarak kesiciler (I) ile, ikinci olarak köpek dişleri (C) ile, üçüncü olarak küçük azılar (P) ile, son olarak azılar (M) ile gösterilir böylece I:C:P:M gösterimi elde edilir. Örneğin üst çene için 2.1.2.3 formülü; üst çenenin bir tarafında 2 kesici diş, 1 köpek dişi, 2 küçük azı, 3 azı dişi var demektir. Süt dişler için küçük harfler kullanılır ve her bir tipin başına d harfi getirilir. Örneğin: di:dc:dp
Bir hayvanın kalıcı veya geçici dentisyonu diş formülü ile ifade edilebilir. Bu formül kesir formunda yazılır ve şöyle gösterilir: I.C.P.MI.C.P.M. Örneğin, aşağıda insanların da dahil olduğu bütün eski dünya maymunlarının süt ve normal kalıcı dentisyonunun formülü gösterilmiştir:
- Süt dişleri:
![image]()
Bu aynı zamanda şu şekilde de yazılabilir: di2.dc1.dm2di2.dc1.dm2. Üstindis ve altindis sırasıyla üst ve alt çenedeki diş sayılarını gösterir. Formüldeki tireler (-) matematiksel operatörler olmayıp ayıraç olarak kullanılmıştır. Üst ve alt dişler için kullanılan 'd' ise geçici dişleri (yani, süt dişleri) temsil etmek için kullanılır. Eğer süt dişlerine ait olduğu açıkça belirtilmişse, başka bir gösterim ise 2.1.0.22.1.0.2 şeklinde olabilir. Buna dair örnekler Cambridge Sözlük, İnsan Biyolojisi ve Evrimi kitabında görülebilir. - Kalıcı dişler:
![image]()
Ayrıca 2.1.2.32.1.2.3 şeklinde de gösterilebilir. Üst ve alt çene için formüller aynı olduğunda, bazı metinler kesir çizgisinin olmadığı (bu durumda, 2.1.2.3) gösterimi tercih edebilir. Bu yazımda okuyucunun bu formülün alt ve üstte yer alan tüm çeyreklere uygulanacağını bildiği varsayılır. Bu kullanımın örnekleri Cambridge Sözlük İnsan Biyolojisi ve Evrimi kitabında görülebilir.
Plasentalı kara memelileri içinde bilinen en fazla diş sayısı 48'dir ve formülü 3.1.5.33.1.5.3 şeklindedir. Ancak, yaşamakta olan (yok olmamış) herhangi bir plasentalı memelide bu sayıda diş yoktur. Yaşayan plasentalı memeliler içinde bilinen en fazla diş içeren dentisyon formülü: 3.1.4.33.1.4.3'dür. Memeli dişleri genellikle simetriktir, ama istisnai örnekler vardır. Örneğin, diş formülü ... şeklindedir. Böyle bir formülde üst ve alt çeyrekler farklı formülde olduğundan kesir çizgisi kullanılmalıdır.
Diş isimlendirmede farklılık
Dişlerin numaralandırılması her bir grup için 1'den başlar. Böylece insan dişleri I1, I2, C1, P3, P4, M1, M2 ve M3 şeklinde isimlendirilir. (Küçük azı dişi isimlendirme etimolojisi için sonraki paragrafa bakınız.) İnsanlarda, üçüncü azı dişi, yirmi yaş dişi de denir ve bazen sürmeyebilir.
Küçük azı dişler açısından bakılırsa, üçüncü tip süt dişin küçük azı dişi mi (memeli uzmanları arasında genel görüş birliği) yoksa azı dişi mi (insan anatomisi uzmanları arasında genel görüş birliği) olduğu konusunda ihtilaf vardır. Başka bir görüş ayrılığı zooloji ile diş hekimliği arasında terminolojide yaşanır. Çünkü diş hekimliği bakımından, ki zamanla galip gelen olmuştur, memeli diş evrimi teorisi göz önünde bulundurulmamıştır. Öyle ki erken memeli çenelerinde kökensel olarak 3 adet küçük azı dişi bulunur. Ancak günümüzde yaşayan primatlar en azından ilk küçük azı dişini kaybetmiştir. "Önmaymunların ve yeni dünya maymunlarının genellikle üç adet küçük azı dişi vardır. Bazı türler ise birden fazla küçük azı dişi kaybetmiştir. Tüm eski dünya maymunlarında ilk iki diş zamanla yok olmuştur. Bu durumda zamanla yok olan dişler ilk ya da ilk iki küçük azı dişi olduğundan doğru bir şekilde yapılacak isimlendirme P2, P3, P4 veya P3, P4 şeklinde olmalıdır. Ancak geleneksel diş hekimliği P1, P2 şeklinde tanımlar."
Diş sürme sırası
Dişlerin diş etini delerek ortaya çıkma sırasına diş sürme sırası denir. Şebek, şempanze ve australopithecine gibi antropoid primatlarda sürme sırası M1 I1 I2 M2 P3 P4 C M3 şeklindedir. Anatomik olarak modern insanlarda ise sürme sırası M1 I1 I2 C P3 P4 M2 M3 şeklindedir. Diş sürme süreci ne kadar geç başlarsa, ön dişler (I1–P4) o kadar hızlı ortaya çıkar.
Kaynakça
- ^ Angus Stevenson, (Ed.) (2007), "Dentition definition", , 1: A–M (6. bas.), Oxford: Oxford University Press, s. 646, ISBN
- ^ a b Martin (1983), s. 103
- ^ Fraser, G. J. (2010). "The odontode explosion: The origin of tooth-like structures in vertebrates". BioEssays. 32 (9). ss. 808-817. doi:10.1002/bies.200900151.
- ^ Martin et al. (2016) Sox2+ progenitors in sharks link taste development with the evolution of regenerative teeth from denticles, PNAS
- ^ Weiss & Mann (1985), ss. 130–131
- ^ Weiss & Mann (1985), ss. 132–135
- ^ a b c d Swindler (2002), s. 11
- ^ a b Mai, Young Owl & Kersting (2005), s. 135
- ^ a b c Weiss & Mann (1985), s. 134
- ^ a b c d e Mai, Young Owl & Kersting (2005), s. 139
- ^ Martin (1983), s. 102
- ^ a b Mai, Young Owl & Kersting (2005), s. 139. See section on dental eruption sequence, where numbering used is per this text.
- ^ (1988), Culture, People, Nature: An Introduction to General Anthropology (5. bas.), New York: Harper & Row, ISBN
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "notea" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "noteb" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&EvolArchaeology" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&EvolAye-aye" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp177" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp267" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp300" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp309" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp335" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp340" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp371" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp438" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp520" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "CambridgeDictHumBiol&Evolp550" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "Cirelli" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "Freeman&Genoways" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "Pence2002" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "UltimateUnqulate" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
<references> üzerinde tanımlanan "Weiss&Mann1985p130-135" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dentisyon dislerin gelisimi ve agizdaki konumlanmasi ile alakalidir Daha teknik sekilde ifade edilirse belirli bir yasta belirli bir turun dislerinin karakteristik duzeni cinsi sayisidir Baska bir deyisle bir hayvanin dislerinin sayisi tipi ve morfo fizyolojisi yani soz konusu disin sekli ve formu arasindaki iliski ve buna bagli fonksiyonu konularini ele alir 2 adet azi disini kucuk azilari kopek dislerini ve kesici disleri gosteren bir ust cene dokumu Bircok memeli olmayan omurgalida goruldugu gibi tum disleri ayni tipte olan hayvanlara dentisyonu olan hayvanlar disleri morfolojik olarak birbirinden farkli olanlara ise dentisyonu olan hayvanlar denir Birbirini izleyerek cikan iki takim disi sut kalici olan hayvanlarin dentisyonuna difiyodont yasamlari boyunca tek takim disi olan hayvanlarin dentisyonuna denir Hayatlari boyunca surekli disleri dusen ve yerine yenisi cikan hayvanlarin dentisyonu ise terimi ile ifade edilir Genel bakisOmurgali dentisyonunun evrimsel kokeni celiskilidir Gunumuzde dislerin evrimsel kokeni icin distan ice veya icten disa teorileri one surulmektedir Buna gore odontodlar deri yuzeyden agzin icine ya da tam tersi yonde hareket ederek dentisyonu olusturur Bu tartismalara ragmen omurgali dislerinin bazal gercekcenelilerin or kikirdakli baliklar deri yuzeyinde bulunan dermal dentikullerle homolog oldugu kabul gormustur Dislerin kokeni yaklasik 450 milyon yil onceye uzandigi icin omurgali dentisyonu surungenler iki yasamlilar ve baliklar gibi farkli siniflarda cesitlenmistir Ancak bu gruplarin cogunda disler surekli yenisi cikabilecek farklilasmamis homodont uzun sivri uclu ya da keskin kenarli sekildedir Memelilerde durum tamamen farklidir Memelilerin ust ve alt cenedeki disleri sikica kapanacak ve beraber islev gorecek sekilde evrimlesmistir Aralarinda okluzyon vardir yani dislerin cigneme yuzeyleri oyle dizayn edilmistir ki arasinda bulunan besinlerin kesilmesi ezilmesi ogutulmesi ve parcalanmasi icin birbirleriyle harika bir durum icerisinde bulunurlar Tek delikliler xenarthralar pangolinler ve balinalar disindaki tum memelilerin her birinden maksimum sayida olmak uzere dort farkli tipte disleri vardir Bunlar kesme gorevindeki kesiciler kopek disi ogutme gorevindeki kucuk azilar ve azilardir Kesiciler ust ve alt cenede on bolgede yerlesmislerdir Normalde duz keski sekilli dislerdir ve alt cenenin onde oldugu durumda karsi karsiya gelirler Besini agza sigabilecek bir boyuta getirmek icin kesmek bolmek ya da kemirmek gorevleri arasindadir Kopek disleri kesicilerin hemen arkasinda yerlesir Bircok memelide kopek disleri ucu sivri uzun ve diger dislerin daha onunde konumlanmasiyla ayirt edilebilir Etcillerde bu disler kurbanlarina karsi en etkili silahlardandir Bazi primatlari da icine alan memelilerde bunlar sert besinleri bolup acmak icin kullanilir Kucuk azilar ve azilar agzin gerisinde yer alir Memeliye ve diyetine bagli olarak besini parcalayip oguterek yutulmaya hazir parcalar haline getirir Ozellesmis disler kesiciler kopek disleri kucuk azilar ve azilar her memelide ayni sirada bulunur Bircok memeli yavrusunda ardindan kalici dislerin gelecegi dusen gecici disler bulunur Bu disler sut disleri birincil disler veya bebek disleri olarak da bilinir Birbirini izleyen iki dis takimina sahip olan hayvanlara difiyodont denir Azilarin cikmamasi durumu haricinde sut disler icin yazilan dis formulu kalici dislerin formulu ile aynidir Dis formuluMemeli disleri farkli islevler icin ozellestiginden bircok farkli memeli grubu adaptasyon surecinde ihtiyaci olmayan disleri kaybetmistir Dislerin sekilleri de belirli bir beslenme sekli ve onun gibi diger adaptasyonlarla dogal secilim surecine girmistir Bunun bir sonucu olarak evrimsel modifikasyonla dislerin sekilleri ortaya cikmistir Zamanla farkli memeli gruplari cigneme yuzeyinin genisligi ve sekli dislerin tipi ve sayisi bakimindan farkli dis ozelliklerine sahip olarak sekilde evrimlesmistir Agzin her bir kenarinda ya da ceyreginde bulunan dis tiplerinin sayisi dis formulunde gosterilir Ust ve alt disler cizgiyle birbirinden ayrilir Agzin sag ve sol tarafindaki dislerin sayisi aynidir Her bir takimda ilk olarak kesiciler I ile ikinci olarak kopek disleri C ile ucuncu olarak kucuk azilar P ile son olarak azilar M ile gosterilir boylece I C P M gosterimi elde edilir Ornegin ust cene icin 2 1 2 3 formulu ust cenenin bir tarafinda 2 kesici dis 1 kopek disi 2 kucuk azi 3 azi disi var demektir Sut disler icin kucuk harfler kullanilir ve her bir tipin basina d harfi getirilir Ornegin di dc dp Bir hayvanin kalici veya gecici dentisyonu dis formulu ile ifade edilebilir Bu formul kesir formunda yazilir ve soyle gosterilir I C P M I C P M Ornegin asagida insanlarin da dahil oldugu butun eski dunya maymunlarinin sut ve normal kalici dentisyonunun formulu gosterilmistir Sut disleri di2 dc1 dm2 di2 dc1 dm2 2 20 displaystyle di 2 dc 1 dm 2 di 2 dc 1 dm 2 times 2 20 Bu ayni zamanda su sekilde de yazilabilir di2 dc1 dm2 di2 dc1 dm2 Ustindis ve altindis sirasiyla ust ve alt cenedeki dis sayilarini gosterir Formuldeki tireler matematiksel operatorler olmayip ayirac olarak kullanilmistir Ust ve alt disler icin kullanilan d ise gecici disleri yani sut disleri temsil etmek icin kullanilir Eger sut dislerine ait oldugu acikca belirtilmisse baska bir gosterim ise 2 1 0 2 2 1 0 2 seklinde olabilir Buna dair ornekler Cambridge Sozluk Insan Biyolojisi ve Evrimikitabinda gorulebilir Kalici disler I2 C1 P2 M3 I2 C1 P2 M3 2 32 displaystyle I 2 C 1 P 2 M 3 I 2 C 1 P 2 M 3 times 2 32 Ayrica 2 1 2 3 2 1 2 3 seklinde de gosterilebilir Ust ve alt cene icin formuller ayni oldugunda bazi metinler kesir cizgisinin olmadigi bu durumda 2 1 2 3 gosterimi tercih edebilir Bu yazimda okuyucunun bu formulun alt ve ustte yer alan tum ceyreklere uygulanacagini bildigi varsayilir Bu kullanimin ornekleri Cambridge Sozluk Insan Biyolojisi ve Evrimikitabinda gorulebilir Plasentali kara memelileri icinde bilinen en fazla dis sayisi 48 dir ve formulu 3 1 5 3 3 1 5 3 seklindedir Ancak yasamakta olan yok olmamis herhangi bir plasentali memelide bu sayida dis yoktur Yasayan plasentali memeliler icinde bilinen en fazla dis iceren dentisyon formulu 3 1 4 3 3 1 4 3 dur Memeli disleri genellikle simetriktir ama istisnai ornekler vardir Ornegin dis formulu seklindedir Boyle bir formulde ust ve alt ceyrekler farkli formulde oldugundan kesir cizgisi kullanilmalidir Dis isimlendirmede farklilik Dislerin numaralandirilmasi her bir grup icin 1 den baslar Boylece insan disleri I1 I2 C1 P3 P4 M1 M2 ve M3 seklinde isimlendirilir Kucuk azi disi isimlendirme etimolojisi icin sonraki paragrafa bakiniz Insanlarda ucuncu azi disi yirmi yas disi de denir ve bazen surmeyebilir Kucuk azi disler acisindan bakilirsa ucuncu tip sut disin kucuk azi disi mi memeli uzmanlari arasinda genel gorus birligi yoksa azi disi mi insan anatomisi uzmanlari arasinda genel gorus birligi oldugu konusunda ihtilaf vardir Baska bir gorus ayriligi zooloji ile dis hekimligi arasinda terminolojide yasanir Cunku dis hekimligi bakimindan ki zamanla galip gelen olmustur memeli dis evrimi teorisi goz onunde bulundurulmamistir Oyle ki erken memeli cenelerinde kokensel olarak 3 adet kucuk azi disi bulunur Ancak gunumuzde yasayan primatlar en azindan ilk kucuk azi disini kaybetmistir Onmaymunlarin ve yeni dunya maymunlarinin genellikle uc adet kucuk azi disi vardir Bazi turler ise birden fazla kucuk azi disi kaybetmistir Tum eski dunya maymunlarinda ilk iki dis zamanla yok olmustur Bu durumda zamanla yok olan disler ilk ya da ilk iki kucuk azi disi oldugundan dogru bir sekilde yapilacak isimlendirme P2 P3 P4 veya P3 P4 seklinde olmalidir Ancak geleneksel dis hekimligi P1 P2 seklinde tanimlar Dis surme sirasi Dislerin dis etini delerek ortaya cikma sirasina dis surme sirasi denir Sebek sempanze ve australopithecine gibi antropoid primatlarda surme sirasi M1 I1 I2 M2 P3 P4 C M3 seklindedir Anatomik olarak modern insanlarda ise surme sirasi M1 I1 I2 C P3 P4 M2 M3 seklindedir Dis surme sureci ne kadar gec baslarsa on disler I1 P4 o kadar hizli ortaya cikar Kaynakca Angus Stevenson Ed 2007 Dentition definition 1 A M 6 bas Oxford Oxford University Press s 646 ISBN 978 0 19 920687 2 a b Martin 1983 s 103 Fraser G J 2010 The odontode explosion The origin of tooth like structures in vertebrates BioEssays 32 9 ss 808 817 doi 10 1002 bies 200900151 Martin et al 2016 Sox2 progenitors in sharks link taste development with the evolution of regenerative teeth from denticles PNAS Weiss amp Mann 1985 ss 130 131 Weiss amp Mann 1985 ss 132 135 a b c d Swindler 2002 s 11 a b Mai Young Owl amp Kersting 2005 s 135 a b c Weiss amp Mann 1985 s 134 a b c d e Mai Young Owl amp Kersting 2005 s 139 Martin 1983 s 102 a b Mai Young Owl amp Kersting 2005 s 139 See section on dental eruption sequence where numbering used is per this text 1988 Culture People Nature An Introduction to General Anthropology 5 bas New York Harper amp Row ISBN 978 0 06 042697 2 Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan notea adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan noteb adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp EvolArchaeology adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp EvolAye aye adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp177 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp267 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp300 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp309 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp335 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp340 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp371 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp438 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp520 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan CambridgeDictHumBiol amp Evolp550 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Cirelli adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Freeman amp Genoways adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Pence2002 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan UltimateUnqulate adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Weiss amp Mann1985p130 135 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme