Diziliş

Futbolda diziliş, oyuncuların sahadaki pozisyonlarının ne şekilde olduğunu tanımlayan terim. Takımlar, oyun tarzlarına göre çeşitli dizilişler gerçekleştirmektedirler.

1887 yılında Blackburn Rovers ve Sheffield Wednesday arasında oynanan maçın programı. Oyuncular 2-3-5 dizilişinde gösterilmiştir.

Futboldaki dizilişleri tanımlamak için, oyuncuların sahanın boylamasına yer aldıkları pozisyonlar göz önünde bulundurulur. Pozisyonu sabit olan kaleciler dizilişin dışındadır. Kendi kalesine en yakın oyuncu grubundan başlanarak, aynı hat üzerindeki oyuncu sayısına göre diziliş belirtilir. Dört defans, dört orta saha ve iki forvet oyuncusundan oluşan bir diziliş 4-4-2 olarak adlandırılır. Oyunun bu üç ana pozisyonu da kendi içerisinde alt gruplara ayrıldığından, bu alt grupları ifade etmek için daha fazla rakamdan oluşan dizilişler de kullanılmaktadır. 4-2-3-1 dizilişinde orta saha oyuncuları, ikisi defansif ve üçü ofansif olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır.

Dizilişlerin seçimi ve kullanımı

Dizilişlerin seçimi genellikle teknik direktörün oynatabileceği futbolcu tipleriyle ilgilidir.

• Dar dizilişler: Merkezî orta saha oyuncularının çok olduğu takımlar veya merkezden daha iyi hücum yapan takımlar, dizilişte dört veya beş merkezî orta saha oyuncusuna yer vererek 4-1-2-1-2 veya 4-3-2-1 gibi dar dizilişleri benimseyebilir. Bununla birlikte, dar dizilişlerde genişlik sağlamak ve geniş alanlardaki hücumu destekleyebilmek için bek oyuncularına ihtiyaç duyar.
• Geniş dizilişler: Forvet ve kanatlarının güçlü olduğu takımlar, 4-2-3-1, 3-5-2 ve 4-3-3 gibi dizilişleri benimseyebilir. Geniş dizilişler hücum yaparken oyunun geniş alana yayılmasını ve defans oyuncularının daha fazla alana odaklanabilmesini sağlar.

Takımlar oyun sırasında dizilişlerini değiştirme gereği duyabilir.

• Hücum dizilişlerine geçiş: Arzulanan bir sonuç için oyunu kovalayan takımlar, sonuç almak için bir savunma oyuncusundan veya orta saha oyuncusundan fedakârlık yaparak oyuna forvet dâhil edebilir. Bu tarz değişimlere örnek olarak 4-5-1'den 4-4-2, 3-5-2'den 3-4-3 ve 5-3-2'den 4-3-3 örnek verilebilir.
• Savunma dizilişlerine geçiş: Bir takım öndeyken skoru koruma gereği duyabilir ve teknik direktör, hücumdan bir oyuncuyu çıkarak yerine defans oyuncusu dâhil edip daha savunmacı bir yapıya geçebilir. Savunma veya orta sahaya yeni dâhil olan oyuncu, rakipleri kovalamak ve topa sahip olma avantajı için oyuna güç katar. Bu tarz değişimlere örnek olarak 4-4-2'den 5-3-2, 3-5-2'den 4-5-1 ve 4-4-2'den 5-4-1 örnek verilebilir.

Dizilişler, belirli bir takımın oyun tarzını analiz etmekte aldatıcı olabilir. Örneğin, normalde hücumcu 4-3-3 dizilişinde oynayan bir takımda teknik direktör, hücumdaki üç oyuncudan ikisini orta sahaya çekerek hızlıca 4-5-1 dizilişine geçebilir.

İlk dizilişler

19. yüzyılın futbol maçlarında, savunma futbolu oynanmazdı ve dizilişlerde de bu saldırganlık tüm oyuna yansıyordu.

30 Kasım 1872 tarihinde İskoçya ve İngiltere arasında oynanan ilk millî maçta İngiltere, sekiz forvetli 1-1-8 veya yedi forvetli 1-2-7 dizilişinde oynarken; İskoçya, altı hücum oyuncusuyla 2-2-6 dizilişinde oynamıştır. İngiltere'de bir oyuncu defansta kalıp kaybedilen topları alır ve bir veya iki oyuncu orta sahada gezip kalan oyuncuların kovalaması için topu ileri atardı. O zamanki İngiliz oyun tarzı tamamen bireysel mükemmellikle ilgiliydi ve İngiliz oyuncuları top sürme yetenekleriyle ünlüydü. Oyuncular topu mümkün olduğu kadar ileriye götürmeye çalışacaklardı, ancak daha fazla ilerleyemedikleri zaman, başkalarının kovalaması için öne atacaklardı. Maçta İskoçya, topu oyuncuların arasından paslarla geçirerek İngiltere'yi şaşırttı. İskoç oyuncular dizilişe çiftler hâlinde dağıldı ve her oyuncu topu her seferinde yanındaki çiftine pas vermeyi denedi. Ancak iki takım da bu kadar hücuma yönelik oynamasına rağmen oyun 0-0 berabere bitti.

Klasik dizilişler

2-3-5 (Piramit)

Piramit dizilişi

Uzun vadeli ilk başarılı diziliş olarak ilk kez 1880 yılında kaydedildi. Ancak, futbolda 1960 yılında Caxton tarafından yayınlanan kaynakta şu şekilde belirtilmiştir: "Wrexham ... 1877 yılında Galler Kupası'nın ilk kazananı ... kesinlikle Galler'de ve muhtemelen Britanya'da ilk kez bir takım, üç yarı-bek ve beş forvetle oynadı ..."

2-3-5 dizilişi, başlangıçta "Piramit" olarak biliniyordu, sayısal diziliş olarak geriyi referans alıyordu. 1890'larda İngiltere'de standart olarak kullanılan bir dizilişti ve tüm dünyaya yayılmıştı. Bazı değişikliklerle 1930'lara kadar en üst düzey takımlarda kullanıldı.

Bu dizilişle ilk defa hücum ve savunma arasında bir denge sağlandı. Savunmada iki defans oyuncusu (stoperler); orta saha oyuncuları (yarı bekler) boşlukları doldururken (genellikle rakibin kanat oyuncuları ve iç forvetleri markajlanır) rakibin forvetlerine bölgesel markaj yapılıyordu (özellikle orta üçlü).

Ortadaki yarı bek, hem takımın hücumunu düzenlemede hem de rakibin santraforunu markajlarken, en tehlikeli oyuncularından biri olarak kilit bir rol oynadı.

Bu dizilişi 1924 ve 1928 Olimpiyat Oyunları ile 1930 FIFA Dünya Kupası'nda bu turnaları kazanan Uruguay millî takımı uyguladı.

Bu diziliş, forma numaralarının geri ve sağdan itibaren sıralanmasını sağladı.

Danubya Okulu

Danubya Futbol Okulu, 2-3-5 dizilişini modifiyeleyerek ortadaki forvetleri öne doğru daha fazla çekti. 1920'lerde Avusturyalılar, Çekler ve Macarlar tarafından kullanıldı ve 1930'larda Avusturyalılarda tepeye çıktı. Kısa pas ve bireysel becerilere dayanıyordu. Bu okul, o zamanlar Avusturya'yı ziyaret eden İngiliz antrenörler Hugo Meisl ve Jimmy Hogan'dan etkilendi.

Metodo (2-3-2-3)

Metodo dizilişi

Metodo, 1930'larda İtalya millî takımını çalıştıran Vittorio Pozzo tarafından tasarlandı. Danubya Okulu dizilişinin bir türeviydi. 2-3-5 dizilişinden çeviren Pozzo, rakiplerinin orta alanına üstünlük sağlamak için yarı-beklerinin biraz daha desteğe ihtiyaç duyacağının farkına varmıştı ve bu nedenle 2-3-2-3 dizilişini oluşturarak forvetlerin ikisini orta sahanın önüne doğru geri çekti. Bu diziliş, etkili konta ataklar sağlarken aynı zamanda önceki dizilişe göre daha güçlü bir savunma oluşturuyordu. İtalya millî takımı, üst üste 1934 ve 1938 Dünya Kupalarını kazanırken bu dizilişi kullanıyordu. Pep Guardiola'nın Barcelona ve Bayern Münih'te bu dizilişin modern versiyonunu kullandığı iddia edildi. Diziliş, aynı zamanda langırttaki standart dizilişe benzer; iki defans, beş orta saha ve üç forvet (akslar üzerine monte edildiğinde "oyuncular" değiştirilemez).

WM

WM dizilişi

Oyuncuların pozisyonlarının oluşturduğu çizgilere göre adlandırılan WM sistemi, 1925 yılında ofsayt yasasında yapılan değişikliğe karşı 1920'lerin ortalarında Arsenal'in teknik direktörü Herbert Chapman tarafından tasarlandı. Değişim, forvetlerin kendileriyle kale çizgisi arasında ihtiyaç duydukları rakip oyuncularının sayısını üçten ikiye düşürdü. Bu, rakip santraforu durdurmak için bir stoperin kullanılmasına yol açtı ve savunma ile hücum oyunlarını dengelemeye çalıştı. Dizilişin başarılı olmasıyla 1930'ların sonlarında İngiliz kulüplerinin çoğu WM dizilişini benimsemişti. Geriye dönük olarak WM, 3-2-5 veya 3-4-3 ya da daha kesin olarak onu sembolize eden harfleri yansıtan 3-2-2-3 olarak tanımlandı. Dizilişin ortasındaki iki (yarı kanat) ve iki iç forvet arasındaki boşluk Arsenal'in etkili bir şekilde kontra-atak yapmasına izin verdi. WM daha sonra birkaç İngiliz ekibi tarafından uyarlansa da, hiçbiri bunu Chapman'ın yaptığı gibi uygulayamadı. Bunun sebebi İngiliz oyununda tarzında futbolcuların nadir olmasıydı. Chapman'ın Arsenal'de başarıyla uygulattığı bu diziliş, futbol tarihinin en eski oyun kurucularından biri olan bu futbolcunun etrafında dönüyordu. 2016 yılında eski Arsenal futbolcusu Patrick Vieira, yeni teknik direktörlük yaptığı New York City'ye WM dizilişini getirdi.

WW

WW, M'yi "ters" çevirerek 3-2-5 WM dizilişini 2-3-2-3'e dönüştüren Macar teknik direktör Márton Bukovi'nin WM'den geliştirdiği diziliştir. Takımında etkili bir santraforu olmaması nedeniyle, santrafordaki pozisyonu orta sahaya çekerek oyun kurucunun olduğu bir taktiğe çevirmiştir. 2-3-1-4 olarak sembollenen diziliş, takımın top kaybında 2-3-2-2'e döndü ve bu diziliş bazen WM ve 4-2-4 arasında bir tür genetik bağlantı olarak tanımlandı. Bu diziliş 1950'nin başlarında Macaristan millî takımı teknik direktörü tarafından uygulanmıştır.

3-3-4

WW dizilişine benzeyen 3-3-4 dizilişinin WW'dan farkı, santraforun aksine bir iç forvetin iki yarı-kanatın yanında orta saha şemasına konumlandırılmış olmasıydı. Bu oluşum 1950'lerde ve 1960'ların başlarında yaygındı. Sistemin en iyi geliştiricilerin biri, Danny Blanchflower, ve Dave Mackay'i orta saha bölgesinde konumlandıran 1961'in çift kupalı şampiyonu Tottenham Hotspur'du. Ayrıca teknik direktör Co Adriaanse, 2005-06 Primeira Liga'da bu dizilişi uygulayarak Porto'ya şampiyonluk kazandırdı.

4-2-4

4-2-4 dizilişi

4-2-4 dizilişi ile güçlü bir hücum ile güçlü bir savunma birleştirmeye çalışıldı ve WM dizilişinin sertliğine bir tepki olarak algılandı. Aynı zamanda WW'nun daha gelişmiş bir dizilişi olarak kabul edildi. 4-2-4, sayılar kullanarak tanımlanacak ilk dizilişti.

4-2-4'e giden ilk dizilişler Márton Bukovi tarafından tasarlanırken, 4-2-4'ün oluşum temelinde iki kişi bulunuyordu: 1950'lerin başların Brezilyalı teknik direktör Flávio Costa ve diğer bir Macar . Brezilyalılar bu fikirleri tartışırken, Macarlar onları harekete geçiriyor gibiydi ve bu taktikler ikisinden bağımsız şekilde gelişti. Tamamen geliştirilmiş 4-2-4 ancak 1950'nin sonlarında Brezilya tarafından uygulandı.

Costa, fikirlerini "köşegenli sistem" adı altında Brezilya gazetesi O Cruzeiro'a yayınladı ve burada kullanılan şemalarda ilk kez makalede kullanılan numaralara göre dizilişi tanımladı. "Köşegenli sistem", 4-2-4'ün bir başka öncüsüydü ve futbolcularda doğaçlamayı teşvik etmek için yapıldı.

Guttmann, Macar antrenörlerinin deneyimini kullanarak bu taktiksel fikirleri geliştirmeye yardımcı olmak için daha sonra 1950'lerde Brezilya'ya taşındı.

4-2-4 dizilişinde, oyuncuların artan beceri ve zindelik seviyelerinden yararlanarak orta saha oyuncularının her iki görevi de yerine getirmesi için altı savunmacı ve altı hücumcu kullanıldı. Dördüncü savunma oyuncusu, savunma oyuncularının sayısını artırdı, ancak çoğunlukla oyuncuların birbirine daha yakın olmalarına izin verdi, bu durum da aralarında etkili bir işbirliğine olanak sağladı. Bunun anlamı; daha güçlü bir savunma, daha güçlü bir hücuma izin veriyordu.

Nispeten boş olan orta saha, artık sadece topu çalmakla kalmayıp aynı zamanda topu tutması, pas atması, hatta koşması ve bir hücum başlatması gereken defans oyuncularına da dayanıyordu. Bu yüzden bu diziliş, defans oyuncuları da dâhil tüm oyuncuların bir şekilde becerikli ve inisiyatifli olmasını gerekli kılarak Brezilyalı oyuncuların aklına kazındı. 4-2-4, sadece iki orta saha oyuncusunun savunmada sorun oluşturabileceğinden yüksek bir taktiksel farkındalık seviyesine ihtiyaç duyuyordu. Sistem aynı zamanda dizilişin oyun boyunca değişmesine izin verecek kadar akışkandı.

4-2-4, ilk başta Brezilya'da Palmeiras ve Santos tarafından kulüp seviyesinde başarılı bir şekilde kullanıldı ve Brezilya'nın şampiyon olduğu 1958 Dünya Kupası ve 1970 Dünya Kupası'nda kullanıldı. Pelé ve Mário Zagallo 1958 yılında beraber futbol oynarken iki turnuvada da yer aldı ve Zagallo, 1970 yılında takımın teknik direktörlüğünü yaptı. Brezilya'nın başarısından sonra bu diziliş kısa sürede dünya çapında kabul gördü. Jock Stein teknik direktörlüğünde Celtic, bu dizilişle 1966-67 Şampiyon Kulüpler Kupasını kazandı ve 1969-70 Şampiyon Kulüpler Kupası'nda finale kaldı.

Ortak modern dizilişler

Ortak modern dizilişler

4-4-2 dizilişi 4-3-3 dizilişi 4-4-2 baklava dizilişi 4-4-1-1 dizilişi 4-3-2-1 dizilişi 5-3-2 dizilişi 5-3-2 libero dizilişi 3-4-3 dizilişi 3-5-2 dizilişi 3-6-1 dizilişi 4-5-1 dizilişi 4-2-3-1 dizilişi 5-4-1 dizilişi 4-2-2-2 dizilişi

Modern futbolda aşağıdaki dizilişler kullanılmaktadır. Esnek olan bu dizilişler, takımın ihtiyacına ve mevcut oyunculara göre şekillenebilir. Herhangi bir dizilişin varyasyonları, oyuncuların konumlarındaki değişiklikleri ve ayrıca geleneksel bir savunmacının (libero) ile değiştirilmesini de kapsar.

4-4-2

Bu diziliş, 1990'larda ve 2000'lerin başında futbolda en yaygın dizilişti, hatta FourFourTwo dergisi adını bundan ilham aldı. Orta saha oyuncuları hem savunmayı hem de hücumu desteklemek için çok çalışması gerekiyordu: tipik olarak merkezî orta saha oyuncularından birinin forvet çiftini desteklemek için olabildiğince hücuma çıkması gerekirken, diğer orta saha oyuncusu diğerlerini savunmak için "tutucu rol" rolü oynaması gerekiyordu. Kanatlardaki iki orta saha oyuncusu, hücumlarda kaleye doğru yaklaşması ve aynı zamanda beklere yardımcı olması gerekiyordu. Avrupa düzeyinde 4-4-2 dizilişini kullanan takımlara en iyi örnek Arrigo Sacchi ve daha sonra Fabio Capello'nun çalıştırdığı Milan verilebilir. Milan bu taktikle, 1988 ve 1995 yılları arasında üç Şampiyon Kulüpler Kupası, iki Kıtalararası Kupa ve üç UEFA Süper Kupası kazandı. Milan'ın bu dizilişi, 1980'lerin sonlarında ve 1990'ların başında İtalya'da popüler oldu.

Daha yakın zamanlarda yorumcular, en üst düzey seviyede 4-4-2'nin 4-2-3-1 gibi dizilişlerin çıkmasıyla aşamalı olarak sona erdiğini söyledi. 2010 yılında Şampiyonlar Ligi'ni kazanan hiçbir İspanyol, İngiliz ve İtalyan ekibi 4-4-2'ye güvenmedi. İngiltere'nin 2010 FIFA Dünya Kupası'nda 4-2-3-1 oynayan Alman ekibine elenmesinden sonra İngiltere millî takım teknik direktörü Fabio Capello (1990'larda 4-4-2 ile Milan'da başarı yakalayan), "giderek eskiyen" 4-4-2 dizilişini oynattığı için eleştirildi.

Bununla birlikte 4-4-2, sahadaki tüm genişliği korumakta en iyi diziliş olarak kabul edilmektedir. Diego Simeone'nin Atlético Madrid, Carlo Ancelotti'nin Real Madrid ve Claudio Ranieri'nin Leicester City'nde taktiksel bir canlandırmayla 4-4-2 bu takımlarında başarılarında etkili olmuştur.

4-4-1-1

Forvetlerden birinin partnerinin arkasındaki "boşlukta", "(ikinci forvet) olarak oynadığı 4-4-2 varyasyonu. İkinci golcü genellikle daha zeki bir oyuncudur ve oyun kurar. Topla koşmadan veya takım arkadaşlarına pas vermeden önce topu almak için orta sahaya gelebilir. Sistem, 2009-10 sezonunda Fulham tarafından belirgin şekilde kullanılmış ve orta saha futbolcusu Zoltán Gera, 2010 UEFA Avrupa Ligi finaline gitmede sahip olan bu taktikte forvet Bobby Zamora'nın arkasında oynamıştır.

4-3-3

4-2-4'ten geliştirilen 4-3-3, 1962 Dünya Kupası'nda Brezilya millî takımı tarafından kullanılsa da, bu diziliş daha önce 1950 ve 1954 Dünya Kupalarında Uruguay millî takımında oynanmıştır. Orta sahadaki ekstra oyuncu daha güçlü bir savunma sağlar ve orta saha farklı etkiler için kademeli olarak yerleştirilebilir. Üç orta saha oyuncusu normalde savunmayı korumak için birlikte çalışır ve koordine bir birim olarak saha boyunca yanal olarak hareket eder. Üç forvet, hücumu yaymak için alan boyunca ikiye bölünür ve 4-4-2'deki kanat orta sahalarda olduğu gibi kendi beklerine yardımcı olurken aynı zamanda onalrdan rakip beklere de markaj uygulaması beklenebilir. Bir oyunun başlangıcından itibaren kullanıldığında, bu dizilişin geniş kapsamlı bir oyunu teşvik ettiği yaygın olarak kabul edilir ve oyunun ortasında bir orta saha oyuncusunu değiştirmek için ekstra bir oyuncu öne getirerek oyunun sonralarında 4-4-2'ye değiştirme uygulaması ile karıştırılmamalıdır. Bu diziliş, kısa paslı bir oyun için uygundur ve topun ayakta tutulması için kullanışlıdır.

Bir defansif orta saha oyuncusunun (genellikle dört veya altı numaralı) ve iki ofansif orta sahanın yer aldığı (sekiz ve on numaralı) 4-3-3, 1960'lar ve 1970'lerde İtalya, Arjantin ve Uruguay'da yaygındı. İtalyanların oynadığı 4-3-3, iki yarı kanattan birinin (liberoya) (süpürücü) dönüştüren WM dizilişinin bir modifikasyonuydu. Arjantin ve Uruguay'ın dizilişleri ise 2-3-5'ten türetildi ve kavramsal olarak hücumcu yarı orta sahayı korudu. Bu dizilişi ünlü yapan millî takım, 1974 ve 1978 Dünya Kupası'nda bu dizilişle oynayan Hollanda oldu.

Kulüp futbolunda bu dizilişi ön plana çıkaran ekip, 1970'lerin başında Johan Cruyff ile üç Şampiyon Kulüpler Kupası kazanan Ajax olurken; 1980'lerin sonunda İtalya'da Foggia takımı ile bu dizilişi canlandıran Zdeněk Zeman oldu. Ayrıca bu dizilişi kullanan Norveçli teknik direktör , 15 Norveç ligi şampiyonluğu kazandırdı.

Günümüzde bu dizilişi kullanan çoğu takım uzman bir (defansif orta saha) kullanmaktadır. Buna son örnekler José Mourinho'nun çalıştırdığı Porto ve Chelsea takımları ile Pep Guardiola'nın çalıştırdığı Barcelona takımı sayılabilir.

4-3-1-2

4-3-3'ün bir varyasyonu olan bu dizilişte bir forvetin yerine merkezî ofansif orta saha kullanılmaktadır. Diziliş, her iki taraftaki forvet ile ofansif orta sahanın merkezden hücuma odaklanmaktadır. 4-3-3'e göre daha dar bir diziliştir. Bu dizilişle başarı yakalayan takımlara örnek olarak; José Mourinho'nun 2002-03 UEFA Kupası ve 2003-04 UEFA Şampiyonlar Ligi kazananı Porto ekibi; Carlo Ancelotti'nin 2002-03 UEFA Şampiyonlar Ligi ve şampiyonu Milan ve 2009-10 Premier League kazananı Chelsea verilebilir. Ayrıca bu dizilişi benimseyen Massimiliano Allegri, Milan ile şampiyonluğu kazanmıştır. Maurizio Sarri, 2012 ve 2015 yılları arasında Empoli'de bu dizilişi kullanarak, bu süre zarfında takımı Serie A'ya çıkarmış ve daha sonra 2014-15 Serie A sezonunda 15. sırada bitirerek küme düşmekten kurtarmıştır.

4-1-2-3

4-3-3'ün defansif orta saha ile beraber iki merkezî orta saha ve akışkan üç forvetin yer aldığı bir varyasyonudur.

4-4-2 baklava veya 4-1-2-1-2

4-4-2 baklava (4-1-2-1-2 olarak da bilinir), adını orta sahasının konumundan almaktadır. Takımdaki genişlik beklerin ileri itilmesiyle gelmektedir. Defansif orta saha bazen defansif oyun kurucu olarak kullanılır, ama disiplinli kalması ve arka dörtlüyü koruması gerekmektedir. Merkezî ofansif orta saha oyuncusu topu almaktan ve topu beklere veya önündeki forvetlere dağıtıp oyunu ya geniş şekilde ya da doğrudan kurmakla sorumludur. Top kaybedildiğinde orta saha dördü savunmaya yardım etmeli ve iki forvet kontra-ataklar için serbest olmalıdır. Bu dizilişin en ünlü örneği Carlo Ancelotti'nin 2003'te Şampiyonlar Ligi'ni kazandığı ve 2005 yılında finalist olduğu Milan takımıdır. Milan, ofansif orta sahada Rui Costa ve daha sonra Kaká'nın yer aldığı dönemde, yetenekli orta saha oyuncusu Andrea Pirlo'nun da sahada oynayabilmesi için bu dizilişi uygulamıştır. 2006 yılında Milan, Andriy Şevçenko'nun ayrılışıyla bu dizilişi terk etmiş ve aşamalı olarak "" dizilişine geçmiştir.

4-1-3-2

4-1-3-2, 4-1-2-1-2'nin bir çeşidi olarak güçlü ve yetenekli bir merkezî defansif orta saha içermektedir. Bu durum, ilerideki üç orta saha oyuncusunun daha ileride ve agresif oynamasına izin verir. Ayrıca oyun kurarken ve kontra-ataktan çıkarken savunmacı orta sahaya pasla geri dönebilmelerini sağlar. 4-1-3-2, sahanın ileri merkezinde oyun hakimiyetini artırır ve hücumcu bir diziliş olarak kabul edilir. Hızlı kanat oyuncularına ve güçlü geçiş yeteneklere sahip rakip takımlar; üç ofansif orta saha oyuncusu savunma hattına geri dönmeden önce kanatlardan hızlı bir şekilde baskı oluşturarak takımı zorlayabilir. , Dinamo Kyiv ile üç Avrupa kupası kazanırken bu dizilişi kullanan en ünlü teknik direktörlerdendir. Ayrıca 1966 Dünya Kupası'nda İngiltere millî takımını çalıştıran Alf Ramsey de bu dizilişi kullanmıştır.

4-3-2-1 ("Noel Ağacı" dizilişi)

Yaygın olarak "Noel ağacı" dizilişi olarak tanımlanan 4-3-2-1, bir forveti daha orta sahaya getirerek "boşlukta" oynatmak için geri sürmüş ve iki forvet, öndeki forvetin gerisinde konumlandırılmıştır.

Terry Venables ve , bulundukları süre içinde Tottenham Hotspur'da bu dizilişi kullanmıştır. Daha sonra bu diziliş, İngiltere'de popülerliğini kaybetmiştir. Ancak Carlo Ancelotti, Milan'ı çalıştırırken bu dizilişi de kullandığı bilinmektedir.

Bu yaklaşımda, üç orta saha oyuncusunun ortasındaki oyun kurucu gibi davranırken, hücumcu orta sahalardan biri serbest oynar. Bununla birlikte, orta saha üçlüsü için öndeki iki (ofansif orta sahanın) bireysel yeteneklerini kullanan hızlı oyuncular olması da yatkındır. "Noel Ağacı" dizilişi, nispeten dar bir diziliş olarak kabul edilir ve geniş alanda oynayabilmek için bekleri kullanır. Ayrıca nispeten akışkandır. Açık oyun sırasında, yanlardaki merkezî orta sahalardan biri kanatlara kayabilir.

5-3-2

Bu diziliş, birinin (libero) gibi davrandığı üç stoperden oluşan bir diziliştir. Bu sistemde kanat ve bek pozisyonları kanat-bek olarak birleşerek sahaya tam olarak yayılır ve savunma ile hücumu destekler.1998 Dünya Kupası finalisti ve 2002 Dünya Kupası şampiyonu Brezilya kullandığı bu dizilişte kanat-bek görevini Cafu ve Roberto Carlos'a vermiştir.

Liberolu 5-3-2 veya 1-4-3-2

5-3-2'nin varyasyonu olan bu dizilişte (libero) daha çok geri çekilir ve orta sahaya da katılım sağlayarak beklere destek olur.

3-4-3

3-4-3 kullanıldığında, orta saha oyuncularının hücum ve savunma arasındaki sürelerini bölmesi beklenir. Sadece üç özel savunmacıya sahip olmak, rakip takım orta sahayı kırarsa 4-5-1 veya 4-4-2 gibi daha geleneksel bir savunma konfigürasyonuna göre gol atma şansları daha yüksek olur. Bununla birlikte üç forvet, hücumda daha fazla konsantrasyon sağlar. Bu diziliş, daha saldırgan yapıya sahip takımlar tarafından kullanılmaktadır. Bu diziliş, 2005 UEFA Şampiyonlar Ligi finalinin ikinci yarısında üç gol gerideyken maçı çevirmek için Liverpool teknik direktörü Rafael Benítez tarafından kullanılmıştır.^[]

Eski Juventus ve İtalya teknik direktörü Antonio Conte, Chelsea'dayken 2016-17 Premier League sezonunda 3-4-3'ü başarıyla uygulatmış ve takımın lig şampiyonluğu almasını ve FA Cup finaline gelmesini sağlamıştır. Sistemde kanat-beklere gelen hücumları düzgün bir şekilde önleyebilmek için Ronald Koeman, Everton ile ve Mauricio Pochettino, Tottenham ile Chelsea'ya karşı aynı taktiği kullanmıştır.

3-5-2

Bu diziliş, 5-3-2'ye benzemektedir ancak kanattaki iki oyuncu hücuma daha odaklıdır. Bu nedenle merkezî orta saha oyuncusu, kontra-atakları önlemeye yardımcı olmak için daha fazla geride kalma eğilimindedir. Yalancı bir orta saha kurgusu olmadığından WW'nun klasik 3-5-2'sinden farklıdır. Bu diziliş, millî takım düzeyinde ilk kez Arjantin teknik direktörü Carlos Bilardo tarafından kullanılmıştır. Terry Venables, bu dizilişi (elmas orta saha ile birlikte) İngiltere'nin 1996 Avrupa Futbol Şampiyonası turnuvasında Gareth Southgate ve Paul Ince'in defansif orta saha gibi davranmasıyla kullanmıştır. Birçok takım aynı zamanda merkezî bir ofansif orta saha ve iki defansif orta saha kullanarak orta sahada bir "W" dizilişi oluşturur.

Sebastião Lazaroni de Brezilya teknik direktörü olarak kupayı kazanamadığı 1990 Dünya Kupası'nda kullanmıştır.

2002 FIFA Dünya Kupası'nda bu dizilişi kullanan Luiz Felipe Scolari, Brezilya'yı şampiyon yapmıştır. Bu takımda Edmílson, libero rolü oynamıştır.

Şu anda çoğu teknik direktör dizilişlerinde dörtlü savunma kullansa da, bu diziliş 2010'larda hem kulüp seviyesinde hem de millî takım seviyesinde bir rönesans yaşamıştır. Kulüp düzeyinde bu dizilişi etkili bir şekilde kullanan Juventus teknik direktörü Antonio Conte, Juventus ile 2012 ve 2014 yılları arasında üst üste üç şampiyonluk yaşamıştır. Ayrıca Louis van Gaal, 2014 Dünya Kupası'nda Hollanda'da bunu uygulamış ve Hollanda turnuvayı üçüncü bitirmiştir.

Millî takım düzeyinde İspanya millî takımının topa sahip olma futbolunu engellemek için, dikkate değer iki durumda alternatif bir diziliş olarak kullanılmıştır. Cesare Prandelli, İtalya'da bunu uygulayarak Euro 2012 grup aşamasında İspanya ile 1-1 berabere kalırken, bazı yorumcular Daniele De Rossi'nin (libero) olarak göründüğünü söylemiştir. Hollanda, bu dizilişi İspanya'ya karşı daha etkili bir şekilde kullanmış ve (2014 Dünya Kupası grup aşamasında) onlara karşı 5-1'lik galibiyet elde etmiştir. Bu diziliş, Hollanda'nın savunmadaki tecrübesizliğinden oluşan zayıflığını en aza indirmiş ve Robin van Persie ile Arjen Robben'in hücumdaki gücünü en üst seviyeye çıkarmıştır.

3-4-1-2

3-4-1-2, merkezî orta sahalardan birinin "10 numara" oyun kurucu pozisyonuna doğru daha ileri itildiği ve kanat oyuncularının daha geri çekildiği bir 3-5-2 varyasyonudur. Martin O'Neill, Celtic teknik direktörlüğünde kazandığı ilk şampiyonluklarda bu dizilişi kullanmış ve 2003 UEFA Kupası finalinde de bu dizilişle yer almıştır.^[]

3-6-1

Bu alışılmadık modern diziliş, orta sahada top hakimiyetine odaklanmaktadır. Önde olunan maçlarda veya beraberliği korumada daha kullanışlı olduğundan başlangıç dizilişi olarak görülmesi çok nadirdir. En yaygın çeşitleri 3-4-2-1 veya iki kanat-bek kullanılan 3-4-3 elmastır. Tek forvet, taktiksel bir oyuncu olmalıdır. Sadece gol atmaya odaklanmaz, aynı zamanda takım arkadaşlarına geri dönerek asist yapmaya da odaklanır. Takım öndeyken taktiğe daha çok odaklanır ve top kontrolü sağlayarak kısa paslarla zaman geçirir. Öte yandan takım yenik durumdayken, oyun kuruculardan en az biri hücuma derinlik katmak için alanın kenarında daha sık oynayacaktır. (1998 Dünya Kupası'nda ABD ile) ve Guus Hiddink (2006 Dünya Kupası'nda Avustralya ile) bu dizilişi kullanan teknik direktörlerden ikisidir.

4-5-1

4-5-1, defansif bir diziliştir; ancak, iki (kanat oyuncusu) daha ofansif bir role bürünerek dizilişi 4-3-3'le bağdaştırabilir. Merkezî orta sahalar rakibin oyun oynamasını zorlaştırdığından diziliş, maçı 0-0 berabere bitirmek veya bir farkla öne geçmek için kullanılabilir. Orta sahadaki "yakınlık" nedeniyle, rakip takımın forvetleri çoğunlukla topla buluşamayacaktır. Ancak dizilişte tek forvet olması nedeniyle, merkezdeki orta sahanın da öne çıkma sorumluluğu vardır. Defansif orta saha genellikle oyunun hızını kontrol eder.

4-2-3-1

Bu diziliş; İspanyol, Fransız ve Alman takımları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Göze defansif olarak görünse de, hem kanat oyuncuları ve bekler atağa katıldığı için oldukça esnek bir diziliştir. Savunmada 4-5-1 veya 4-4-1-1 dizilişine benzer. Topa hakimiyeti korumak ve orta saha alanını kontrol ederek rakip atakları durdurmak için kullanılır. Tek forvet, orta saha oyuncusu ve bekler kendisine top attıkça topu tutmak için çok uzun veya güçlü olabilir. Forvet ayrıca çok hızlı olabilir. Bu gibi durumlarda, rakibin savunması erken geri çekilmek zorunda kalır, böylece hücum merkezindeki orta saha oyuncusu için yer bırakır. Bu diziliş, özellikle bir oyun kurucunun vurgulanması gerektiğinde kullanılır. Taktiği kullanan kişiler tercihlerine göre geleneksel kanat oyuncusu oynatmayı, (ters kanat) kullanmayı veya kanat orta saha kullanmayı tercih edebilir. Farklı takımlar ve teknik direktörler 4-2-3-1 hakkında farklı seçenekler kullanır, ancak aralarındaki ortak faktör çift pivotun varlığıdır. Bu çift pivot, defansın önündeki çift ön liberodur.

Millî takım düzeyinde bu diziliş; Belçika, Fransa, Hollanda ve Almanya millî takımları tarafından asimetrik bir şekilde ve genellikle kanat orta saha veya ters kanat oyuncusu olan hücumculara yer verilerek kullanılır. Diziliş aynı zamanda 1950'lerden 1970'lere kadar Brezilya tarafından 4-2-4 dizilişinin alternatifi olarak kullanılmıştır. Orijinal 4-2-4'ün kullanışına benzer şekilde uygulanmış ve bu dizilişin bu şekilde kullanılması altı oyuncunun hücum altı oyuncunun defans yaptığı çok ofansif bir taktik düzeni oluşturmuştur. Önceki dört hücumcu, ilerideki tek forvete destek olmak için bir çift kanat forvet ve oyun kurucu forvet olarak ayarlanmıştır. Ayrıca Mário Zagallo, 1970 yılında Brezilya millî takımını çalıştırırken 4-2-3-1'in öncülerinden biri olarak görülmüştür.

Son yıllarda daha fazla hücum rolüne sahip bekler tamamen artarken, kanattaki oyuncular (oyun kurucu forvetler, ters kanatlar ve ofansif kanat orta sahalar) rakip beklerin dönüşlerini takip etme ve engelleme konusunda savunma sorumluluğu üstlenmişlerdir.

Bu diziliş, modern oyunda sıklıkla kullanılmaktadır. Bu taktiği özellikle etkili kullanan; Javier Mascherano, Xabi Alonso ve Steven Gerrard gibi merkezî orta sahada oynatırken Gerrard'a santrafor oynayan Fernando Torres ile bağlantı kurabilmesi için daha gelişmiş bir rol veren Rafael Benítez'in Liverpool'udur. Kulüpler düzeyinde bu dizilişi kullanana bir diğer örnek Bayern Münih'i çalıştıran Jupp Heynckes'tir.

4-6-0

Geleneksel olmayan bir diziliş olan 4-6-0, normalde trequartista ("boşlukta") oynayan bir oyuncunun santraforda yer aldığı 4-2-3-1 veya 4-3-3'ün bir çeşididir. Futbolun geleceği için muhtemel bir diziliş olarak önerilen 4-6-0, rakip defans oyuncularının pozisyondan çekilmeden markajlayamadığı bir pozisyondan saldıran mobil bir ön dörtlü ile taktiksel avantaj elde etmek için tam forveti feda etmektedir. Öndeki dört hücumcunun rakip savunmanın geride bıraktığı herhangi bir alanı oluşturması ve saldırması için gerekli olan oyun zekâsı ve hız nedeniyle diziliş, çok yetenekli ve iyi açılan bir ön dörtlü gerektirir. Hücumcuların bu zorlu gereksinimleri ve uygun bir golcü olmadan oynamanın yenilikçiliği nedeniyle, diziliş çok az takım tarafından ve nadiren tutarlı olarak benimsenmiştir. Pek çok dizilişin gelişiminde olduğu gibi bu dizilişin de kökeni belirsizdir, ancak kaynaklarda buna benzer bir diziliş benimseyen ilk profesyonel takım Anghel Iordănescu'nun Romanya'sıdır. 1994 Dünya Kupası 16. turunda bu taktikle Romanya, Arjantin'i 3-2 yenmiştir. Bu dizilişi sistem olarak ilk kez benimseyen, çoğunlukla "forvetsiz" olma zorunluluğu dışında 2005-06 Serie A sezonunda Luciano Spalletti'nin Roma'sıdır. Ayrıca Alex Ferguson'un Manchester United ekibi bu şekilde 2007-08 sezonunda Premier League ve Şampiyonlar Ligi'ni kazanmıştır. Euro 2012'de ispanya teknik direktörü Vicente del Bosque, 4-6-0 dizilişiyle İtalya'ya karşı grup aşamasında 1-1 berabere kalmış ve turnuva finalinde onları 4-0 yenmiştir.

5-4-1

Bu diziliş, izole edilmiş bir forvet ve savunmanın bulunduğu alanı kapladığı defansif bir diziliştir. Yine de (beklerin) hücuma geçmesiyle 3-6-1'e benzemektedir. Dizilişi kullanan takıma en iyi örnek Euro 2004 kazananı Yunanistan millî takımı verilebilir.^[]

1-6-3

1-6-3 dizilişi ilk kez 1936 yılında General Yoshijirō Umezu'nun emriyle Japonya tarafından kullanılmıştır. 1936 Olimpiyatlarında İtalya'ya 8-0 yenilmeden önce Japonya sıra dışı gelen 1-6-3 dizilişiyle, ağır şekilde favori gösterilen İsveç millî takımını 3-2 yenmiştir. Diziliş 1960'larda, ABD millî takımı eski futbolcusu Walter Bahr tarafından "kamikaze" olarak adlandırılmış ve Bahr, daha fazla medyada görünmek ve mücadele ettiği franchise için hayranların dikkatini çekmek üzere koçu olarak sınırlı sayıda oyunda bu dizilişi kullanmıştır.

4-2-2-2 (Sihirli Dikdörtgen)

Sıklıkla "Sihirli Dikdörtgen" veya "Sihirli Kare" olarak adlandırılan bu diziliş, Fransa'yı çalıştıran Michel Hidalgo tarafından 1982 Dünya Kupası ve Euro 1984'te ve daha sonra Henri Michel tarafından 1986 Dünya Kupası'nda kullanılmıştır. Bu dizilişi, Brezilya'da Telê Santana, Carlos Alberto Parreira ve Vanderlei Luxemburgo, Şili'de ve Manuel Pellegrini ve Kolombiya'da ise kullanmıştır. "Sihirli Dikdörtgen", iki yönlü iki orta saha ile iki oyun kurucu forvetin orta saha boyunca birleştiği diziliştir. Bu, olası hareketlerin dağılımında bir denge sağlar ve orta saha oyununa dinamik bir kalite kazandırır.

Bu diziliş, eski Real Madrid teknik direktörü Manuel Pellegrini tarafından kullanılmış ve büyük bir övgüyle karşılanmıştır. Pellegrini, ayrıca Villarreal ve Málaga'dayken de bu dizilişi kullanmıştır. Diziliş daha önce, Pellegrini'nin mentörü tarafından kullanılan 4-2-4 ile ilişkilidir.

Bu diziliş, daha önce Real Madrid'de Vanderlei Luxemburgo tarafından 2004-05 sezonunun ikinci yarısında ve 2005-06 sezonu boyunca kullanılmış ve başarısız olmuştur. Bu dizilişin "derinden kusurlu" ve "intihar" olduğu açıklanmıştır. 1980'lerin başında Brezilya tarafından daha önce kullanılmasına rağmen Luxemburgo bunu kullanan tek kişi değildir. Önce Telê Santana, daha sonra Carlos Alberto Parreira ve Vanderlei Luxemburgo, "Sihirli Dikdörtgen"i kanat-beke dayandırmayı önermiştir. Diziliş, hücumlarda 3-4-3'e dönmektedir, çünkü kanat-beklerden biri sahanın ortasına doğru hareket etmektedir.

Kolombiya'daki 4-2-2-2, Fransız-Şili eğiliminden farklı olan bir tarz olan Brezilya'nın 4-4-2 baklavasıyla yakından ilgilidir ve klasik 10 numara ile iki yönlü orta sahanın tamamlanmasıyla oluşmaktadır. 4-2-2-2 dizilişi, standart dörtlü (sağ bek, iki stoper ve sol bek), iki orta saha oyuncusu, iki destek forvet ve iki tam forvetten oluşmaktadır. 4-6-0'a benzer şekilde, dizilişin başarılı bir şekilde işlemesi için özellikle uyarı ve mobil bir ön dörtlü gerekmektedir. Diziliş aynı zamanda 1998 Dünya Kupası finalinde Brezilya millî takımı tarafından kullanılmıştır.

3-3-1-3

3-3-1-3, Hollanda'nın 4-3-3 sisteminden Ajax'ın geliştirdiği bir diziliştir. Louis van Gaal ve Johan Cruyff gibi teknik direktörler, dizilişi daha da hücumcu yapıya büründürmüş ve sistem sonunda, Andrés Iniesta ve Xavi gibi oyuncuların 3-3-1-3'ün felsefesine dönüştürerek Barcelona'ya gitmiştir. Sahanın en tepesinden özellikle forvetlerden yoğun bir şekilde pres yapılmasını talep eder ve son derece yüksek bir savunma hattı gerektirir. Temel olarak tüm oyunu rakibin yarı sahasında oynar. Tek bir kayma veya topu ayağından çıkarma sonucu savunmasız rakip kontra-atağına neden olabileceğinden, aşırı teknik hassasiyet ve hızlı top dolaşımı gerektirir. Cruyff'ün uyguladığı diziliş, daha düz ve daha geniş bir orta saha alanına dayanmaktadır, ama Van Gaal öndeki üçlüyle bağlantı kurmak için bir ofansif orta saha ve orta saha elmas dizilişi kullanmıştır. Marcelo Bielsa, sistemi Arjantin ve Şili millî takımlarında başarıyla kullanmıştır ve şu anda sistemi rekabette kullanmak için birkaç yüksek profilli teknik direktörden biridir. Diego Simeone de bu sistemi River Plate'te bazen denemiştir.

3-3-3-1

3-3-3-1 sistemi çok ofansif bir diziliştir ve kompakt yapısı orta saha hakimiyeti ve topa sahip olma için idealdir. Bu, bir teknik direktörün daha fazla hücumcu oyuncu toplayabileceği ve takımın omurgasına ekstra güç katabileceği anlamına gelir. Hücum üçlüsü genellikle orta saha oyuncusuyla beraber iki (kanat bek) veya kanat oyuncusuyla birlikte merkezî ofansif orta saha ya da (santraforun) arkasındaki ikinci forvete gelir. Orta saha üçlüsü, bir merkezî defansif orta saha veya alternatif olarak bir merkezî orta saha oyuncusu ve iki defansif orta saha oyuncusunu kapsar. Savunma üçlüsü üç stoperden veya bir stoperle beraber iki bek oyuncusundan oluşabilir.

Marcelo Bielsa, 3-3-3-1 dizilişini 2010 FIFA Dünya Kupası'nda Şili ile beraber kullanmış ve takımında üç stoper, iki kanat-bek ve bir ön liberoya yer vermiştir. Diziliş pratikte kum saati şeklinde olmasına rağmen dar bir üçlü, geniş bir üçlü ve santrafor kullanmıştır.

4-2-1-3

Diğer dizilişlere nazaran daha az görünen 4-2-1-3 dizilişi, 2010 UEFA Şampiyonlar Ligi finali de dahil olmak üzere Internazionale'de geçirdiği süre boyunca José Mourinho tarafından geliştirilmiştir. Kaptan Javier Zanetti ve Esteban Cambiasso'yu orta saha pozisyonunda tutarak daha fazla oyuncuyu hücuma teşvik etmiştir. Ofansif orta saha rolünü Wesley Sneijder'e vermiş ve ön üçlüyü iki kanat ve bir forvet yerine üç forvet olarak işletmiştir. Bu dizilişi kullanarak Mourinho, ikinci sezonunda Inter'e üç kupa kazandırmıştır.

Sistem daha gelişmiş ve esnek hâle geldiğinde, aynı gruplar içerisinde daha spesifik ve farklı rollerle 4-2-1-3, 4-1-2-3 ve hatta 4-2-2-2 gibi dizilişlere çevrilerek daha verimli bir şekilde çalışması için küçük gruplar tanımlanabilmektedir.

Mevcut sistemlerin birçoğunun her üçünde savunma, orta ve saldırıya karşı üç farklı oluşum vardır. Amaç takımın, rakip alanın tüm bölümlerinde sayıca fazla olmasını sağlamak, ancak tam doksan dakika dolmadan önce takımdaki tüm oyuncuları tamamen yıpratmamaktır. Bu yüzden, tek bir sayı kafa karıştırıcıdır çünkü bir takım savunurken veya kazanmaya çalışırken 4-2-1-3 gibi görünmeyebilir. Olumlu bir atakta tam olarak 4-2-1-3 gibi görünebilir.

Eksik futbolcuyla dizilişler

Bir oyuncu oyundan (kırmızı kart) ile oyun dışı kaldığında veya oyuncu değişikliği hakkı dolduğunda sakatlık vb. nedenlerle oyundan çıkmak zorunda kaldığında takımlar genellikle 4-4-1 veya 5-3-1 gibi defansif dizilişlere dönmektedir. Yalnızca takım geride olduğu zaman on oyuncu kalırsa 4-3-2 veya 4-2-3 gibi ofansif dizilişlerle risk almayı tercih edebilmektedir.

Kaynakça

1. ^ Murphy, Brenden (2007). From Sheffield with Love. SportsBooks Limited. s. 83. ISBN . 
2. ^ "England's Uniforms — Shirt Numbers and Names". Englandfootballonline.com. 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
3. ^ Ingle, Sean (15 Kasım 2000). . The Guardian. Londra. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2006. 
4. ^ Wilson, Jonathan (26 Ekim 2010). "The Question: Are Barcelona reinventing the W-W formation?". The Guardian. Londra. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2019. 
5. ^ Araos, Christian. . Empire of Soccer. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2016. 
6. ^ ^{a b} . FIFA. 8 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2006. 
7. ^ ^{a b} Lutz, Walter (11 Eylül 2000). "The 4–2–4 system takes Brazil to two World Cup victories". FIFA. 9 January 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 July 2006. 
8. ^ "Sebes' gift to football". UEFA. 21 Kasım 2003. 2 October 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 July 2006. 
9. ^ "Formations: 4–4–2". BBC News. 1 Eylül 2005. 26 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
10. ^ . Nscaa.com. 17 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
11. ^ http://web.mlsnet.com/news/mls_news.jsp?ymd=20041006&content_id=16164&vkey=news_mls&fext=.jsp^[]
12. ^ Wilson, Jonathan (18 Aralık 2008). "The Question: why has 4–4–2 been superseded by 4–2–3–1?". The Guardian. Londra. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
13. ^ "England's World Cup disaster exposes the antiquity of 4–4–2". CNN. 30 Haziran 2010. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
14. ^ "Why is 4-4-2 thriving? Is it the key to Leicester and Watford's success?". 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
15. ^ . 19 Şubat 2016. 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
16. ^ ^{a b} "Formations: 4–4–1–1". BBC News. 1 Eylül 2005. 21 Eylül 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
17. ^ . 11 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
18. ^ Srivastava, Aniket. (18 May 2005) "Explaining the Role of a CDM" manager.protegesportshq.com. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
19. ^ ^{a b} "Tactical Analysis: The 4-1-2-1-2 Formation" social.shorthand.com. 25 March 2017. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
20. ^ "News - Notizie, rassegna stampa, ultim'ora, calcio mercato". AC Milan. 21 April 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
21. ^ Leach, Conrad (13 Mart 2015). "The Premier League tinker table and formation popularity in 2014-15 - Conrad Leach". the Guardian. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
22. ^ "Formations: 3–5–2". BBC News. 1 Eylül 2005. 26 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
23. ^ . 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018. 
24. ^ Barney Ronay (13 Mayıs 2017). "Antonio Conte's brilliance has turned Chelsea's pop-up team into champions". The Guardian. 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2017. 
25. ^ Thore Haugstad (5 Ocak 2017). "Pochettino copies Conte, Tottenham thwart Costa to deny Chelsea". ESPN. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2017. 
26. ^ Wilson, Jonathan (19 Kasım 2008). "The Question: is 3–5–2 dead?". The Guardian. Londra. 18 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Kasım 2008. 
27. ^ Wilson, Jonathan (29 Ağustos 2014). "Why is Louis van Gaal so hell-bent on using 3-5-2 at Manchester United?". The Guardian. 1 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2014. 
28. ^ Yap, Kelvin (11 June 2012). "Spain too smart for their own good". ESPN Star. 22 January 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 June 2012. 
29. ^ Ramesh, Priya (18 Haziran 2014). . Benefoot.net. 21 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2014. 
30. ^ . worldsoccer.about.com. 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2014. 
31. ^ "Formations: 4–5–1". BBC News. 1 Eylül 2005. 11 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
32. ^ . 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
33. ^ "Zagallo at 80 – A legend of football". 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
34. ^ Wilson, Jonathan (8 Haziran 2008). . The Guardian. Londra. 9 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2008. 
35. ^ . 10 Temmuz 2008. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2008. 
36. ^ Smyth, Rob (22 Ocak 2010). "The Joy of Six: Counter-attacking goals". The Guardian. Londra. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mart 2010. 
37. ^ . 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
38. ^ Moore, Malcolm (5 June 2008). "Chelsea and Roman Abramovich may be drawn to Luciano Spalletti's style at Roma". The Daily Telegraph. Londra. 4 July 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 July 2008. 
39. ^ Wilson, Jonathan (2008). Inverting the Pyramid. Londra: Orion Books. ss. 350-2. ISBN . 
40. ^ "Euro 2012: 7 Strategies to Counter Spain's 4–6–0 Formation". Bleacher Report. 16 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
41. ^ Radnedge, Keir; Robson, Bobby. [2007] The Complete Encyclopedia of Soccer.
42. ^ Wilson, Jonathan (1 Temmuz 2010). "Brazil vs Netherlands quarterfinal matchup is potentially a classic". . 15 Haziran 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2012. 
43. ^ . Neoseeker.com. 3 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
44. ^ . Futbolgol.es. 6 October 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
45. ^ "I Like Pellegrini's 4–2–2–2 formation — Real Madrid Star Kaka". Goal.com. 19 Eylül 2009. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
46. ^ "El hombre que cambió la vida a Pellegrini". MARCA.com. 2 Haziran 2009. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
47. ^ . Mirrorfootball.co.uk. 9 Aralık 2008. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
48. ^ . Fourfourtwo.com. 3 January 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 June 2010. 
49. ^ Wilson, Jonathan (24 Haziran 2009). "The Question: How is Brazil's 4–2–3–1 different from a European 4–2–3–1?". The Guardian. Londra. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
50. ^ ^{a b} "Tim Vickery column". BBC News. 2 Nisan 2007. 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
51. ^ ""El cuadrado mágico nace con los ángulos mágicos" – Luxemburgo". AS.com. 27 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2012. 
52. ^ "4–2–2–2". Football-lineups.com. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
53. ^ . Deak.co.uk. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
54. ^ Roberticus (19 Mayıs 2009). . Santapelota.blogspot.com. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
55. ^ . Cartage.org.lb. 1 July 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 June 2010. 
56. ^ Wilson, Jonathan (25 Mayıs 2012). "The Question: How best for Manchester United to combat Barcelona?". The Guardian. Londra. 14 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 

Dış bağlantılar

• BBC Sport'ta yer alan futbol dizilişleri rehberi 21 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)