Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dogmatizm, A priori ilkeler, çeşitli öğretiler ve asla değişmeyeceği kabul edilen mutlak değerleri kabul eden, bu bilgilerin mutlak hakikat olduğunu, inceleme, tartışma yahut araştırmaya ihtiyacın olmadığını savunan anlayışa verilen isimdir. Bu tür savlara, öğretilere ve inançlara ise dogma veya nas denir.
Belirleyici unsurlar
Temelde skolastik bir anlayıştır, modern çağda değişme ve gelişmeyi yadsıyan öğretileri ve anlayışları adlandırır. Zira kendi fikir ve iddiasının mutlak doğru olduğunu ileri süren her kişi veya sistem dogmatiktir. Yani bu bağlamda; belirtilen görüş, bilgi ve yargıda, eleştirilmezlik, tartışılmazlık, değişmezlik ve net kesinlik olduğu takdirde bunlara dogma denilir. Özellikle metafizik öğretilerin tümü inakçı (dogmatik) öğretilerdir. Deney alanının dışında kalan bütün savlar inakçı olmak zorundadır. Zaten bir başka deyişle dogmatizm, aklın kesin ve mutlak bir değere sahip olduğunu böylece mutlak bilgi ve varlığa (hakikate) ulaşılabileceğini ve bunun sonucu olarak da bilginin metafiziğinin mümkün olduğunu ileri süren felsefi akımdır.
Dogmatizme primitif inançlardan modern bazı felsefi sistemlere kadar her yerde rastlanabilir. Belirgin biçimde çıkışı Tanrı'nın sözü kavramı ile olmuş ve Orta Çağ'da Aristoteles'in sözü kavramına kadar varmıştır. Örnek vermek gerekirse, Orta Çağ Hristiyan kültüründe herhangi bir kuralın gerçek sayılması için Aristoteles’in söylemiş olması yeterli sayılıyordu.
Dogmatizmin zorunlu sonucu zorbalıktır, zira farklı düşüncelere, perspektiflere yer olmadığı gibi, Dogmatizm de deneyle kanıtlama da kabul edilemezdir. Özellikle Orta Çağda dogmatizm zirve noktasına ulaşmıştır; deneylerle kanıtlanamayan kurallar, engizisyon işkenceleriyle kanıtlanmaya çalışılmıştır. Örnek vermek gerekirse, dogmatizm, masum kişinin ateşe atılsa bile yanmayacağı inancına varmış, bundan da ateşe atılınca yanan kişinin suçlu olduğu sonucu çıkarılmıştır. Dogmatik kişi kuşkuya (şüpheye) karşı tahammülsüzdür.
İnak (dogma) ile arasındaki fark, inan’ın asla kanıtlanamayacak olanı kabul etmesi, inak’ın ise herhangi bir yetkeye bağlanan bir veriyi kanıtlamış olarak kabul etmesidir. Yukarıda da belirtildiği gibi bunun en güzel örneği Orta Çağ skolastiğinde herhangi bir sözün, eğer Aristoteles tarafından söylendiği kanıtlanırsa, doğru olduğunun da kanıtlandığı fikridir.
Kısaca, herhangi bir sistemin veya kişinin değişmez formüller, her yerde ve her zaman geçerli olduğunu ileri sürdüğü mutlak bilgiler (olduğunu) sunması dogmatizmdir. Dogmatizmin karşıtı septisizm yani şüphecilik, kuşkuculuktur.
"İleri sürülen düşünce ve ilkeleri araştırmadan, kanıt aramadan, incelemeden, eleştirmeden, tartışmadan doğru ve mutlak hakikat sayan anlayış" olarak da tanımlanabilen dogmatizm her devirde ilerlemenin, gelişmenin karşısında durmuştur. Dogmatizm'in Türkçedeki karşılığı bağnazlıktır. Dogmatizmin örnekleriyle yalnızca din alanında değil, pek çok alanda, hatta bilim alanında da karşılaşılmıştır. Geçmiş çağlarda bilimciler dünyanın düz olduğu dogmasında ısrar etmişlerdi. Daha sonra da Dünya'nın evrenin merkezi olduğu dogmasında ısrar etmişlerdi. Ancak şunu da vurgulamak gerekir ki bilimdeki dogmaları yine bilim insanları ortadan kaldırmışlardır. Bilimin herhangi bir inak ya da inan sisteminden en temel ve en önemli farkı diyalektik düşünce sistemini içinde barındırmasıdır.
Kurala uyma zorunluluğuna dair tartışmalar
Dogmatizm'de bir kuralın, prensibin ya da inanışın doğruluğunun tartışılamaz olması söz konusudur. Bunların değiştirilebilmeleri bazen imkansızlık düzeyinde zordur. Ancak bu durum, kurala uyma zorunluluğunu her zaman beraberinde getirmez. (Teorik olarak zorunlu kılındığı sanılsa bile en azından uygulamada öyle olmadığı görülür.) Eğer bu yönde katı bir zorlayıcı mekanizma yoksa, insanların kuralı uygulamaktan kaçınmaya başlaması büyük bir olasılığa sahiptir. Hatta dinsel kurallara dahi uyup uymamada özgürlük bulunduğu, sorumluluğun kökeninde de bunun yer aldığını savunan görüşler mevcuttur. Çoğu zaman fanatik savunucuların bile kurala uymadığı veya kendisinden beklenen şeyi uygulamadığı görülür. Örneğin; Hristiyanlığın Katolik mezhebinde boşanma dinen yasaktır. Evli eşler ömürlerinin sonuna kadar hem ahlaken hem de hukuken birbirlerine sadık kalmak zorundadırlar. Ancak tüm Avrupa'da olduğu gibi Katolik mezhebinde de seküler yaşam içerisinde boşanma oranları oldukça yüksektir. Sorulduğunda ise (inancına bağlı katolikler dahil) benzer cevaplar verildiği görülür: "Tanrı'nın koyduğu kural doğrudur. İdeal olan boşanmadan ömrünün sonuna kadar aynı eşle evli kalmaktır. Ama kendileri günahkardır, bu emre uymadıkları için hatalı olan onlardırlar. Yasak kesinlikle doğrudur, inkar edilmez. Tanrı'nın hükmü kesindir. İnsanların iyiliği için koyulmuştur bu yasak ve çeşitli gerekçeleri vardır ki hepsi de tartışmasız doğrudur." İslam Dünyası içerisinde de benzer örneklere rastlanır. Örneğin İslamiyet içerisinde alkollü içkiler yasaklanmış (haram kılınmış) olduğu halde müslüman nüfusa sahip ülkelerde belirli (hatta kimi zaman yüksek) oranlarda bu yasağa uymama davranışına rastlanır. Fakat içki içen insan günah işlediğini kabul etmektedir. Ancak yasağın doğru olduğuna inanmaktadır. Dünyanın her yerindeki farklı dinlerden bunlara benzer pek çok örnekler rastlanabilir. Özetle dogmatizm pratikte uyma zorunluluğu değil, düşünsel düzlemde inanma zorunluluğu anlamına gelir çoğu zaman.
Dogmatik Hukuk
Dogmatik Hukuk alanında ise zorlayıcılık nedeniyle -devlet gücü bulunduğu için- daha fazla ön plana çıkmakta ve uyma davranışı artmaktadır. Ancak kişi yine de uymama yönünde bir tercihte bulunursa bu durumda hukuk sisteminin uygulayacağı yaptırımla karşılaşacaktır. Dogmatik hukuk aynı zamanda pozitif kuralları yorumlama ve sistematize etme işlevini de yerine getirmektedir. Hukukun doğruluğuna dair tartışmalar ise İdeal Hukuk alanında gerçekleşmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . tdk.gov.tr. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2013.
- ^ . mason-mahfili.org.tr. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2013.
- ^ Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, Ekin Yayınevi, Ankara, 1996, Sayfa: 152
- ^ Dr. İbrahim Gürses, DOGMATİK ZİHNİN BAZI ÖZELLİKLERİ; ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ, İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, Cilt: 11, Sayı:1, 2002,Sayfa: 184
- ^ Ludwig Wittgenstein, Felsefi Soruşturmalar, Çeviren: Deniz Kanıt, İstanbul, Küyerel Yayınları, 1998, Sayfa: 126
- ^ Hanifi Özcan - TDV İslâm Ansiklopedisi, Madde: Din Felsefesi, Cilt:22, Sayfa: 218, İstanbul, 2000
- ^ Ömer Faruk Harman - TDV İslâm Ansiklopedisi, Madde: Katoliklik, Cilt:25, Sayfa: 55-58, İstanbul, 2002
- ^ Dr. İbrahim Gürses, DOGMATİK ZİHNİN BAZI ÖZELLİKLERİ; ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ, İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, Cilt: 11, Sayı:1, 2002,Sayfa: 185
- ^ Minemura Teruo, “Dogmatic Legal Science and Sociology of Law”, Archives for Philosophy of Law and Social Philosophy, (ARSP), Cilt: 56, No: 3 (1970), Sayfa: 351-366
- ^ Aarnio Aulis, The Rational as Reasonable: A Treatise on Legal Justification, Reidel Publishing Company Dordrecht, 1987, Sayfa: 12
Dış bağlantılar
- Antidogmatik Hareket
- HUKUK KAVRAMININ ANALİZİ, Prof.Dr. Sururi AKTAŞ 24 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 67 (2) 2018: 227-252, Makale Kabul Tarihi: 06.07.2018 (Dogmatik Hukuk kavramı için)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dogmatizm A priori ilkeler cesitli ogretiler ve asla degismeyecegi kabul edilen mutlak degerleri kabul eden bu bilgilerin mutlak hakikat oldugunu inceleme tartisma yahut arastirmaya ihtiyacin olmadigini savunan anlayisa verilen isimdir Bu tur savlara ogretilere ve inanclara ise dogma veya nas denir Belirleyici unsurlarTemelde skolastik bir anlayistir modern cagda degisme ve gelismeyi yadsiyan ogretileri ve anlayislari adlandirir Zira kendi fikir ve iddiasinin mutlak dogru oldugunu ileri suren her kisi veya sistem dogmatiktir Yani bu baglamda belirtilen gorus bilgi ve yargida elestirilmezlik tartisilmazlik degismezlik ve net kesinlik oldugu takdirde bunlara dogma denilir Ozellikle metafizik ogretilerin tumu inakci dogmatik ogretilerdir Deney alaninin disinda kalan butun savlar inakci olmak zorundadir Zaten bir baska deyisle dogmatizm aklin kesin ve mutlak bir degere sahip oldugunu boylece mutlak bilgi ve varliga hakikate ulasilabilecegini ve bunun sonucu olarak da bilginin metafiziginin mumkun oldugunu ileri suren felsefi akimdir Dogmatizme primitif inanclardan modern bazi felsefi sistemlere kadar her yerde rastlanabilir Belirgin bicimde cikisi Tanri nin sozu kavrami ile olmus ve Orta Cag da Aristoteles in sozu kavramina kadar varmistir Ornek vermek gerekirse Orta Cag Hristiyan kulturunde herhangi bir kuralin gercek sayilmasi icin Aristoteles in soylemis olmasi yeterli sayiliyordu Dogmatizmin zorunlu sonucu zorbaliktir zira farkli dusuncelere perspektiflere yer olmadigi gibi Dogmatizm de deneyle kanitlama da kabul edilemezdir Ozellikle Orta Cagda dogmatizm zirve noktasina ulasmistir deneylerle kanitlanamayan kurallar engizisyon iskenceleriyle kanitlanmaya calisilmistir Ornek vermek gerekirse dogmatizm masum kisinin atese atilsa bile yanmayacagi inancina varmis bundan da atese atilinca yanan kisinin suclu oldugu sonucu cikarilmistir Dogmatik kisi kuskuya supheye karsi tahammulsuzdur Inak dogma ile arasindaki fark inan in asla kanitlanamayacak olani kabul etmesi inak in ise herhangi bir yetkeye baglanan bir veriyi kanitlamis olarak kabul etmesidir Yukarida da belirtildigi gibi bunun en guzel ornegi Orta Cag skolastiginde herhangi bir sozun eger Aristoteles tarafindan soylendigi kanitlanirsa dogru oldugunun da kanitlandigi fikridir Kisaca herhangi bir sistemin veya kisinin degismez formuller her yerde ve her zaman gecerli oldugunu ileri surdugu mutlak bilgiler oldugunu sunmasi dogmatizmdir Dogmatizmin karsiti septisizm yani suphecilik kuskuculuktur Ileri surulen dusunce ve ilkeleri arastirmadan kanit aramadan incelemeden elestirmeden tartismadan dogru ve mutlak hakikat sayan anlayis olarak da tanimlanabilen dogmatizm her devirde ilerlemenin gelismenin karsisinda durmustur Dogmatizm in Turkcedeki karsiligi bagnazliktir Dogmatizmin ornekleriyle yalnizca din alaninda degil pek cok alanda hatta bilim alaninda da karsilasilmistir Gecmis caglarda bilimciler dunyanin duz oldugu dogmasinda israr etmislerdi Daha sonra da Dunya nin evrenin merkezi oldugu dogmasinda israr etmislerdi Ancak sunu da vurgulamak gerekir ki bilimdeki dogmalari yine bilim insanlari ortadan kaldirmislardir Bilimin herhangi bir inak ya da inan sisteminden en temel ve en onemli farki diyalektik dusunce sistemini icinde barindirmasidir Kurala uyma zorunluluguna dair tartismalar Dogmatizm de bir kuralin prensibin ya da inanisin dogrulugunun tartisilamaz olmasi soz konusudur Bunlarin degistirilebilmeleri bazen imkansizlik duzeyinde zordur Ancak bu durum kurala uyma zorunlulugunu her zaman beraberinde getirmez Teorik olarak zorunlu kilindigi sanilsa bile en azindan uygulamada oyle olmadigi gorulur Eger bu yonde kati bir zorlayici mekanizma yoksa insanlarin kurali uygulamaktan kacinmaya baslamasi buyuk bir olasiliga sahiptir Hatta dinsel kurallara dahi uyup uymamada ozgurluk bulundugu sorumlulugun kokeninde de bunun yer aldigini savunan gorusler mevcuttur Cogu zaman fanatik savunucularin bile kurala uymadigi veya kendisinden beklenen seyi uygulamadigi gorulur Ornegin Hristiyanligin Katolik mezhebinde bosanma dinen yasaktir Evli esler omurlerinin sonuna kadar hem ahlaken hem de hukuken birbirlerine sadik kalmak zorundadirlar Ancak tum Avrupa da oldugu gibi Katolik mezhebinde de sekuler yasam icerisinde bosanma oranlari oldukca yuksektir Soruldugunda ise inancina bagli katolikler dahil benzer cevaplar verildigi gorulur Tanri nin koydugu kural dogrudur Ideal olan bosanmadan omrunun sonuna kadar ayni esle evli kalmaktir Ama kendileri gunahkardir bu emre uymadiklari icin hatali olan onlardirlar Yasak kesinlikle dogrudur inkar edilmez Tanri nin hukmu kesindir Insanlarin iyiligi icin koyulmustur bu yasak ve cesitli gerekceleri vardir ki hepsi de tartismasiz dogrudur Islam Dunyasi icerisinde de benzer orneklere rastlanir Ornegin Islamiyet icerisinde alkollu ickiler yasaklanmis haram kilinmis oldugu halde musluman nufusa sahip ulkelerde belirli hatta kimi zaman yuksek oranlarda bu yasaga uymama davranisina rastlanir Fakat icki icen insan gunah isledigini kabul etmektedir Ancak yasagin dogru olduguna inanmaktadir Dunyanin her yerindeki farkli dinlerden bunlara benzer pek cok ornekler rastlanabilir Ozetle dogmatizm pratikte uyma zorunlulugu degil dusunsel duzlemde inanma zorunlulugu anlamina gelir cogu zaman Dogmatik Hukuk Dogmatik Hukuk alaninda ise zorlayicilik nedeniyle devlet gucu bulundugu icin daha fazla on plana cikmakta ve uyma davranisi artmaktadir Ancak kisi yine de uymama yonunde bir tercihte bulunursa bu durumda hukuk sisteminin uygulayacagi yaptirimla karsilasacaktir Dogmatik hukuk ayni zamanda pozitif kurallari yorumlama ve sistematize etme islevini de yerine getirmektedir Hukukun dogruluguna dair tartismalar ise Ideal Hukuk alaninda gerceklesmektedir Ayrica bakinizInancKaynakca tdk gov tr 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2013 mason mahfili org tr 9 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2013 Ahmet Cevizci Felsefe Sozlugu Ekin Yayinevi Ankara 1996 Sayfa 152 Dr Ibrahim Gurses DOGMATIK ZIHNIN BAZI OZELLIKLERI ULUDAG UNIVERSITESI ILAHIYAT FAKULTESI DERGISI Cilt 11 Sayi 1 2002 Sayfa 184 Ludwig Wittgenstein Felsefi Sorusturmalar Ceviren Deniz Kanit Istanbul Kuyerel Yayinlari 1998 Sayfa 126 Hanifi Ozcan TDV Islam Ansiklopedisi Madde Din Felsefesi Cilt 22 Sayfa 218 Istanbul 2000 Omer Faruk Harman TDV Islam Ansiklopedisi Madde Katoliklik Cilt 25 Sayfa 55 58 Istanbul 2002 Dr Ibrahim Gurses DOGMATIK ZIHNIN BAZI OZELLIKLERI ULUDAG UNIVERSITESI ILAHIYAT FAKULTESI DERGISI Cilt 11 Sayi 1 2002 Sayfa 185 Minemura Teruo Dogmatic Legal Science and Sociology of Law Archives for Philosophy of Law and Social Philosophy ARSP Cilt 56 No 3 1970 Sayfa 351 366 Aarnio Aulis The Rational as Reasonable A Treatise on Legal Justification Reidel Publishing Company Dordrecht 1987 Sayfa 12Dis baglantilarAntidogmatik Hareket HUKUK KAVRAMININ ANALIZI Prof Dr Sururi AKTAS 24 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ankara Uni Hukuk Fak Dergisi 67 2 2018 227 252 Makale Kabul Tarihi 06 07 2018 Dogmatik Hukuk kavrami icin